Jain Drushtie Gita Darshan Part 1

SR No.: 008084
Original Sutra Author: N/A
Author: Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publication Year: 1995
Total Pages: 344
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 19 MB

Page 90

ગીતાદર્શન
આત્મા(ઈદ્રિયોથી) અવ્યકત(અગોચર) છે. (મનથી પણ) અચિન્ય છે. કારણ કે) મન તો સાંખ્ય પરિભાષામાં કહીએ તો પ્રકૃતિજન્ય છે. જૈન પરિભાષા પ્રમાણે કહીએ તો પૌગલિક છે અને આત્મા તો ચૈતન્યમય છે. એટલે આત્માનો અનુભવ આત્મા દ્વારા જ થઈ શકે છે. આત્મા અરૂપી છે. આંખ અને મન રૂપી છે. એટલે રૂપી અરૂપીને કેમ જોઈ શકે? પણ આંખ કે મનથી એનો સાક્ષાત્કાર ન કરવા છતાંય એનો અનુભવ પ્રત્યેક પળે તને થઈ રહ્યો છે. દા.ત. તું જાગતાં પણ જુએ છે ને ઊંઘતાં પણ જોઈ શકે છે. તો ભલા આંખ અને બાહ્ય મનનો વ્યાપાર બંધ હોવા છતાં, એ બધું કોણ જુએ છે ? અને જોયા પછી સવારે પણ કડકડાટ (રાત્રિના સ્વપ્નની વાત) કોણ બોલી નાખે છે? એ બધું કોણે યાદ રાખ્યું? જો આ દૂધ છે. એમાં ઘી કયાં દેખાય છે? પણ તું જાણે છે કે, એમાં ઘી રહેલું જ છે. આમ અનેક રીતે આત્માની પ્રતીતિ થઈ રહી છે. અને આ યુદ્ધમાં પણ જોને, તારા મગજની સપાટી ઉપરથી વિકલ્પોનાં કેટલાં મોજાં વહી ગયાં? પરંતુ એ મોજાંની પાછળ રહેલું એક તત્ત્વ તો એવું છે જ કે જેનો હું અનુભવ કરે છે. તેમાં શરીરજન્ય વિકારનો લેપ હોવાથી હજી તારો મોહ છેક ચાલ્યો ગયો નથી. માટે જ કહું છું કે) એ આત્મા પોતે તો અધિકારી છે. જેના કશા વિકારો ન નડે તેવો છે, એટલે કે * જૈનદ્રષ્ટિએ આત્માના પ્રદેશોના ખંડો પડતા જ નથી, એમ જૈન સૂત્રોમાં કહેવાય છે) માટે આત્માનું આનું સ્વરૂપ જ જાણીને એની પાછળ શોચ કરવો તને છાજતો નથી. આ રીતે તને જે જાતનો ખેદ થાય છે તે ખેદ આત્માના ધરની વસ્તુ નથી અને આત્માને માર્ગે લઈ જનાર પણ નથી.
નોંઘ : આપણે અગાઉ કહી ગયા તે પ્રમાણે અહીં કેવળ સિદ્ધાંતનીજ્ઞાનની-નિશ્ચયની દષ્ટિ છે. નિશ્ચયનયની દૃષ્ટિએ જૈનસૂત્રો પણ આત્માને એક, અવિકારી, અચલ, સનાતન અને નિત્ય માને છે. પણ આ દ્રષ્ટિ પોતાપક્ષે રાખવી સારી છે. એટલે કે, પોતાના દેહને કોઈ કષ્ટ આપવા આવે તો ‘ત્ય जीवस्य नासेत्ति
જીવનો નાશ થતો નથી એમ માનીને જ નહિ, બલ્ક વેદીને-સહન કરે; પણ કોઈ આનો અવળો અર્થ લઈ બીજાને રિબાવવા માંડે તો તો અનર્થ જ કરી નાખે. શ્રીકૃષ્ણ મહાત્મા અર્જુનને આ નિશ્ચયનયની દ્રષ્ટિ એટલા સારુ આપે છે કે, ૧. જુઓ 3. સુત્ર ૨૮. * શ્રી. ઉત. સુત્ર, અ, ર . જીવનો નાશ નથી એ ઘટનાને પટાવવા માટે જ્ઞાનેશ્વર મહારાજ પાત્રમાં ભરેલા પાણીમાં પડેલા સૂર્યબિંબનું, ઘરમાં રહેલા આકાશનું અને મનુષ્યની છાયાનું દષ્ટાંત આપે છે. જેમ પાણી ઢોળવાથી સૂર્યનો નાશ નથી; છાયા પર ઘા કરવાથી મનુષ્યર્નો નાશ નથી અને ઘર પડવાથી ધરવાળા આકાશનો નાશ નથી તેમ આત્માનો પણ નાશ નથી.