________________
૧૫૮
ગીતાદર્શન
પડે,) અને (એ રીતે) આશા અને મમતાથી વિખૂણો થઈ તું જરાય સંતાપ રાખ્યા વગર (લડી શકીશ, માટે એવી દશા પામી) યુદ્ધમાં યોજાઈ જા (આમ કર્મ કરવાથી કર્મ બંધનથી છૂટીને મનુષ્ય, મોક્ષ અવશ્ય પામી શકે છે.).
(પણ હે ભારત ! મારામાં સમર્પણ કરવું એટલે પુરુષાર્થહીન થવું એવું તું રખે સમજતો. કેટલાક લોકો ગુરુનું શરણ સ્વીકારી ગુરુનું ભજન–સેવન કરે છે, પણ સદ્દગુરુના અભિપ્રાય આચરણ કરતા નથી. એ તો બંને ચૂકે છે. એટલે જ હું તને એ પણ કહી દઉં છું કે મારામાં કર્મ સમર્પવા એનો અર્થ એ કે મારા અભિપ્રાયને સામે રાખીને કર્મ આચરવાં આવું આચરણ કરનાર સદ્દગુરુથી દૂર ભલે હોય તોય તરી જાય છે. મારા અનુયાયીઓને માટે પણ એમ જ તારે સમજવું એટલે કે, જે માણસો મારા મત પ્રમાણે હમેશાં વર્યા કરે છે, અને પાછા જેઓ કાયમ શ્રદ્ધાવંત રહે છે, તેમજ અસૂયા કરતા નથી તેઓ પણ તમારાથી સ્થૂળ રીતે છેટે હોવા છતાં) અવશ્ય કર્મ (બંધનો) છૂટે છે. (અને એથી ઊલટું) ઉપરના મારા મત પ્રત્યે અસૂયા રાખીને (એટલે કે-નકામાં ચેડાં કરીને-ખોટા દોષો કાઢીને) જેઓ એ પ્રમાણે નથી વર્તતા તે સર્વજ્ઞાનમાં મૂંઝાયેલા (પોતાને જ સર્વજ્ઞ માનનારા)ઓને અચેતનવાળા અને મુડદરૂપ જ તું જાણી લે. (કારણ કે તેઓ નામથી તો મને ભજે છે, પણ એ ભજનને અમલી સ્વરૂપ આપતા નથી, એટલે સાચું જીવન કે ખરું ચૈતન્ય એમાં પ્રગટતું નથી. પછી ભલેને સ્થૂળ રીતે મારી પાસે રહેતા હોય, તોય એ ખરી રીતે તો છેટા જ છે.)
નોંધ : "સમતાયોગ સાધીને લડ” એમ અ.૨૩૮મા શ્લોકમાં ગીતાકારે કહ્યું હતું. વળી બુદ્ધિની સમતા આવ્યા વિના શુભાશુભ બંને બળો જીતવાં અશકય છે. માટે કર્મકૌશલ્યરૂપ યોગના બીજા પાસામાં જોડાતાં પહેલાં ચિત્તની સ્થિરતા અને બુદ્ધિની સમતા સાધવી જરૂરી છે” એમ પણ કહ્યું હતું. આ ત્રીજા અધ્યાયમાં કર્મયોગનું સચોટ નિરૂપણ કરવાથી હવે અર્જુન એ વિષે (એટલે કે કર્મ કરવાની જરૂર નથી એવા પોતાના અભિપ્રાય વિષે) મક્કમ રહી શકયો ન હતો, પણ ધારે તોય અવલંબન વિના એ પંખી ઊડી શકે તેમ પણ નહોતું, એથી શ્રીકૃષ્ણ મહાત્માએ એને સમર્પણાનો સુંદર માર્ગ અહીં પહેલવહેલો જ દેખાડયો.
શિષ્ય પોતાના સદગુરુને પ્રભુ તરીકે માની એના સત્યાનુભવો પ્રત્યે શ્રદ્ધા રાખે એમાં શિષ્યનાં શોભા અને શ્રેય બને છે. સદગુરુનાં શોભા અને શ્રેય એમાં છે કે એ શિષ્યની પોતાપ્રત્યે હૃદયની શ્રદ્ધા ચોટે એવું નિરપેક્ષ અને આત્મરસતરબોળ જીવન જીવે !