________________
૧૪૦
यज्ञशिष्टाशिनः संतो मुच्यंते सर्वकिल्बषैः I भुंजते ते त्वधं पापा ये पचंत्यात्मकारणात् ||१३|| પ્રજા સયજ્ઞ સર્જીને, પે'લાં બોલ્યા પ્રજાપતિ; એ દ્વારા વધશો, થાજો, આ ઈષ્ટ ફળદાયક.
આ થકી દેવને ભાવો, તે ભાવે તમને વળી; અન્યોન્ય ભાવતાં એમ, પરંકલ્યાણ પામશો. ૧૧ તમોને ઈષ્ટ ભોગોય, દેશે તે યજ્ઞ ભાવિત; તેણે દીધું ન મૈં એને, જે માણે નક્કી ચોર તે. યજ્ઞનું શેષ ખાનારા, સંતો સૌ પાપથી છૂટે; પોતા માટે જ રાંધે જે, તે પાપી પાપ ખાય છે. ૧ ૩
(હે ભારત ! સૃજનકાળે જ) યજ્ઞ સહિત પ્રજા સરજીને પ્રજાપતિ (એટલે બ્રહ્મદેવ) પ્રથમથી જ આમ બોલ્યા હતા :
૧૦
ગીતાદર્શન
૧૨
"આ યજ્ઞદ્વારા તમે પ્રસવશો (અર્થાત્ વૃદ્ધિ પામશો. એ (યજ્ઞ) તમારી ઈષ્ટ કામના પૂરનાર થાઓ.”
"વળી આ વડે (યજ્ઞવડે) તમો દેવોની ભાવના ભાવો, (દેવોને તૃપ્ત કરો) અને તે દેવો તમારી ભાવના ભાવે (એટલે કે તમને તૃપ્તિ આપે);એમ પરસ્પર ભાવના ભાવતાં તમો (ઉભય) ઉચ્ચ કોટીના ક્લ્યાણને પામશો.”
"(અને એ માર્ગે જતાં) યજ્ઞથી તૃપ્ત થયેલા દેવો તમોને ઈષ્ટ ભોગો પણ આપશે. (પણ તેઓ જે કંઈ આપે તેનું વળતર આપ્યા વિના ભોગવશો નહિ) જે એમનું આપેલું પાછું દીધા વગર માણે છે, તે અવશ્ય ચોર છે.”
"સંતો પણ યજ્ઞની પ્રસાદી (શેષ) ખાનારા હોઈને બધાં પાપોથી છૂટે છે. માત્ર જે પોતાને માટે જ રાંધે છે, તે પાપી જીવો પાપ જ ખાય છે (એમ જાણો )”
નોંધ : ઉપરના ચાર શ્લોકોમાં ગીતાકાર ઘણું કહી દે છે. તેમના મુખ્ય મુદ્દાઓને તારવીને એમનો ઊંડાણપૂર્વક સમન્વય કરીએ.
(૧) યજ્ઞ સાથે પ્રજાનો સર્જનજૂનો સંબંધ છે, માટે એને ટાળી શકાય નહિ.
બ્રહ્મા પ્રજાને પેદા કરે છે, એ પોતે તો સ્વયંભૂ જ છે, આ માન્યતા ઠેઠ ગીતાકાળ લગી હતી અને છે. ગીતાનો મુખ્ય ધ્વનિ તો એ છે કે જગતમાં બનતી
