________________
૨ ૩૨
ગીતા દર્શન
નોંઘ : સાધકો સમજી જ શકશે કે શ્રીકૃષ્ણ મુખે જે વાત કહેવાય છે તે ખૂબ ઊંડી, વ્યાપક અને સ્પષ્ટ આત્મલક્ષી છે; છતાં અર્જુનને વારંવાર સંશયો ઊઠયા જ કરે છે. એ સ્થળે આપણે હોઈએ તો આપણે પણ મૂંઝાઈ જઈએ. સત્યની કેડી ખરેખર જ અટપટી છે, પરંતુ એ મૂંઝવણમાં અર્જુનની જિજ્ઞાસા જાગતી રહી હતી, અને એ જ સાધક કે સત્યશોધકનું આદિ લક્ષણ છે.
વળી આપણે એ પણ ભૂલવું ન જોઈએ કે અર્જુનનું વલણ કર્મસંન્યાસ ભણી વિશેષ હતું, એટલે કર્મયોગની ઘણી વાતો સાંભળવા છતાં એ કર્મસંન્યાસ સૂચક એક જ વેણને જલદી પકડી શકતો હતો. આ ગફલતમાં એની મૂળ માન્યતા જ દૂષિત હતી, પોતે દૂષિત ન હતો. આ પરથી એ પણ બોધ લેવાનો છે કે સામેનો માણસ એની પોતાની કોઈ ઊલટી બંધાયેલી માન્યતાને લીધે આપણી વાતમાંનું અમુક જ વેણ ગણીને ગાંઠે બાંધી લેતો હોય અને એ એક વેણ પકડીને વારંવાર પૂછતો હોય તોય કંટાળવું નહિ, પણ ધીરજ રાખી પોતાની વાતને સામાના હૃદયમાં બરાબર બેસાડવા માટે પુરુષાર્થ કરવો. જો આપણી પોતાની બીના સત્ય હશે, તો જુદીજુદી રીતે ધીરજથી સમજાવતાં અને સામાની વાત ધીરજપૂર્વક સાંભળતાં, છેવટે જરૂર સામેની વ્યકિતને આપણી વાત ગળે ઊતરશે જ. શ્રીકૃષ્ણ મહાત્મામાં એવી અખૂટ ધીરજ અને સમભાવ વગેરે ગુણો હતા, એટલે જ તેઓ લગારે કંટાળો લાવ્યા વગર અર્જુનની શંકાનું વિવિધ રીતે સમાધાન કરવા તત્પર હતા. પરિણામે એથી જ અર્જુનની બધી શંકાઓ ટળી ગઈ અને પોતાના મોહને દૂર કરવામાં અર્જુન પોતે પણ સફળ થયો. હવે શ્રીકૃષ્ણ મહાત્મા શું કહે છે, તે પરત્વે ધ્યાન પરોવીએ.
श्रीकृष्ण उवाच । संन्यासः कर्मयोगश्च निःश्रेयसकरावुभौ । तयोस्तु कर्मसंन्यासात्कर्मयोगो विशिष्यते ।।२।।
શ્રીકૃષ્ણ બોલ્યા : કર્મત્યાગ તથા યોગ, બંને કલ્યાણકારી છે;
તેમાંય કર્મનો યોગ, કર્મના ત્યાગથી ચડે. ૧ પ્રિય પરંતપ ! સંન્યાસ અને કર્મયોગ બંને મોક્ષને પ્રાપ્ત કરાવનાર છે. પરંતુ તેમાંય (ત બંનેમાંય કયો માર્ગ, એવો જ તારા પૂછવા પાછળ આશય હોય તો હું
