Page Text
________________
૨૩૪
ગીતા દર્શન
બાળ જ બોલ્યા કરે છે, પંડિતો કદી નહિ, (કારણ કે તેઓ જાણે છે કે, બંને પૈકી એકનું યથાર્થ સેવન કરવાથી બંનેનું ફળ મેળવી શકાય છે. સારાંશ કે સાંખ્ય દ્વારા (નિવૃત્તિમાર્ગ દ્વારા) જે સ્થાન (અંતે) પામી શકાય છે, તે જ યોગ દ્વારા (પ્રવૃત્તિમાર્ગ દ્વારા) પણ પામી જ શકાય છે. તો પછી સાધનમાં જ જે ભેદ રહે છે, તે ભેદને મહત્ત્વ આપવાની શી જરૂર ? આટલું પંડિત પુરુષ જાણે છે. આથી જ હું કહું છું કે) સાંખ્યને અને યોગને જે એક (આવી એક નજરે) જુએ છે, તે જ ખરેખરો દેખતો છે. જેનાં ચક્ષુ ઉધાડાં છે, પણ આત્મા આંધળો છે તે દેખતો છતાં આંધળો છે અને જેનો આત્મા દેખતો છે, તે ચક્ષુહીન હોવા છતાં દેખતો છે.)
નોંધ : સંન્યાસનો અર્થ માત્ર ક્રિયા ત્યાગી દેવી કે અમુક પદાર્થ છોડવા, એટલો જ બસ નથી એમ ગીતાકારને બતાવવું છે.
એટલે એમણે કહ્યું કે દ્વેષ અને કાંક્ષા બંને છોડે તે જ ખરો સંન્યાસી. જૈનસૂત્રોની પરિભાષામાં કાંક્ષાને ઠેકાણે રાગ શબ્દ મૂકી શકાય. જ્યાં એક વસ્તુ પ્રત્યે કાંક્ષા થઈ અથવા રાગ થયો કે એની પછવાડે દ્વેષ આવવાનો જ, એ આપણે સમજી ચૂકયા છીએ અને જ્યાં રાગદ્વેષને ટેકો મળ્યો કે તુરત જ સુખ-દુ:ખ, હર્ષ-શોક, મિથ્યાભિમાન-ડરપોકપણું એવાં જોડકાં આવીને આત્માને પીડવાનાં અને પરિણામે કર્મબંધન વધવાનાં. એ જ રીતે જે કાંક્ષા ગઈ તો સહેલાઈથી જ કર્મબંધન છૂટી જવાનાં. હવે જો આમ જ હોય તો પછી સાંખ્ય અને યોગ ને નિવૃત્તિમાર્ગ અને પ્રવૃત્તિયોગમાં માત્ર ઉપલક ક્રિયાના ફેરફાર સિવાય બીજી શો ફેર રહ્યો? એટલે જ ગીતાકારે કહ્યું કે "ધ્યેય સામે દષ્ટિ રાખી, યથાર્થ રીતે એ બંને પૈકી ગમે તે એકને પકડો, તો બંનેનું પરિણામ એક જ સરખું આવવાનું" જેમ કે દાખલાને ગમે તે રીતે ગણો પણ રીત સાચી હશે અને ધ્યાન બરાબર હશે તો ગમે તે પ્રકારે ગણતાં પણ જવાબ તો એક જ આવવાનો. આ દષ્ટિએ જ્ઞાની જુએ છે, અજ્ઞાની નથી જોઈ શક્તા. જ્ઞાની અને અજ્ઞાની વચ્ચેનું અંતર જ આટલું.
આ પરથી એટલું તો સિદ્ધ થયું કે પ્રવૃતિમાર્ગ અને નિવૃત્તિમાર્ગ બંને સમાન ફલદાતા છે. તો પછી કર્મસંન્યાસથી કર્મયોગ ચડિયાતો છે, એવું જે બીજા શ્લોકમાં અગાઉ વચન કહ્યું તે કઈ અપેક્ષાએ? તે હવે સમજાવે છે :
संन्यासस्तु महाबाहो दुःखमाप्तुमयोगतः । योगयुक्तो मुनिर्ब्रह्य न चिरेणाधिगच्छति ॥ ६ ॥
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |