________________
અધ્યાય બીજે
૪૦
नत्वेवाऽहं जातु नाऽऽसम् नत्वं नेमे जनाऽधिपाः। न चैव न भविष्यामः सर्वे वयमतः परम् ||१२|| देहिनोऽस्मिन्यथा देहे कौमारं यौवनं जरा । तथा देहांतरप्राप्ति(रस्तत्र न मुह्यति ॥१३।। તું, હુને આ નરાધીશો, નો'તા પે'લાં હવે પછી; આપણે સૌ ન હોવાના, એવું તે જાણ મા કદી. ૧૨ જેમ દેહી અહીં દઉં, જુવાની બાલ્ય ને જર;
પામે તેમ બીજો દેહ, તેથી મોહે ન ઘીર ત્યાં. ૧૩ (અર્જુન ! પંડિતો મુખ્યત્વે 'પ્રાણનો વિચાર કરતા નથી. એનું કારણ એ છે કે એ ત્રણે કાળની પાછળ રહેલા અખંડ તત્ત્વને જાણતા હોય છે અને એથી જ પ્રાણ ગયા કે રહ્યા, એનો શોક એને તારા જેવી વિષમ સ્થિતિમાં મૂકી શકતો નથી. તું વિષમ સ્થિતિમાં એથી મુકાઈ ગયો છે કે તને એમ લાગે છે કે "આ યુદ્ધમાં મરનારા પાછા જન્મશે જ નહિ અથવા તો એમની સાથેનો તારો સંબંધ કાયમ માટે છૂટી જશે. અને એથી જ તું એમનો ઋણી રહેવાના ભયે ત્રાસી રહ્યો છે. પણ હું તને ખરું કહું છું કે, તું, હું અને આ રાજાઓ પૂર્વકાળમાં કદી નહોતા જ (મળ્યા) એમ પણ ન જાણતો અને હજુ પણ ભવિષ્ય કદી નથી જ (મળવાના) એમ પણ ન જાણતો. (કારણ કે આપણા જન્મવા અને મરવા પાછળ પણ ઘણાં કારણો છે. જેમ ઘડો તૈયાર થવા માટે એકલો કુંભાર જ બસ નથી એ તો માત્ર એક નિમિત્ત છે, તેમ તું, હું અને આ સૌ, આ યુદ્ધમાં પણ નિમિત્તરૂપ છીએ. જેમ ઘડા પાછળ માટી એ મૂળકારણ છે તેમ આપણા સહુમાં રહેલા આત્મા'ને સ્પર્શલા વિકારો મૂળકારણ છે. છતાં માટી જેમ ઘડામાં ઓતપ્રોત છે તેમ આત્મા, દેહ સાથે ઓતપ્રોત નથી એ વાત પણ તું ન ભૂલતો.). (ભારત) જેમ દેહધારીને પોતાના આ લોકમાં મળેલા દેહમાં બાળપણ, જુવાની અને ઘડપણ એમ ક્રમે ક્રમે ત્રણે અવસ્થાઓ આવવાની જ (એનો તને ખ્યાલ છે) તે જ રીતે પરલોકમાં પણ બીજો દેહ મળવાનો છે (એવો ધીર પુરુષ-પંડિત પુરુષનો ખ્યાલ હોય છે.) માટે (બાળપણ ચાલ્યું જતાં જેમ જુવાન રડતો નથી તેમ) ધીર પુરુષ ત્યાં (શરીર કિંવા પ્રાણમાં) મૂંઝાઈ પડતો નથી (એટલે કે, આત્મનિશ્ચયમાં દઢ રહે છે.)
