________________
આધ્યાય પહેલો
૧૫
IIII
य वदेवत निरीक्षेऽहं योद्धकामानवस्थितान् । कैर्मया सह योद्धव्यमस्मिन्नणसमुद्यमे योत्स्यमानानवेक्षेऽहं य एतेऽत्र समागताः । धार्तराष्ट्रस्य दुर्बुद्धेर्युद्धे त्रियचिकीर्षयः ॥२३।। એટલે જોઉ ઊભેલા, યુદ્ધના વાંચ્છનાર આ; લડતું કોની સંગાથે, મારે આ રણક્ષેત્રમાં. ૨૨ દુબુદ્ધિ કૌરવો કેરું ઈચ્છનાર ભલું અહીં;
લડવા જે થયા ભેગા, એમને નીરખી લઉ. ૨૩ (એટલે) યુદ્ધ કરવાની ઈચ્છાથી તૈયાર થઈને ઊભેલા એ લોકોને હું જોઈ લઉ (વળી આપ રથ બે સૈન્યની વચ્ચે રાખો તો મને પણ ખબર પડે કે, મારે આ રણસંગ્રામમાં કોની સાથે લડવાનું છે. તેમ જ દુષ્ટબુદ્ધિ કૌરવોનું ભલું ઈચ્છીને આ યુદ્ધમાં લડવા સારુ જે લોકો ભેગા થાય છે તેઓને પણ હું નજર તળે કાઢી લઉં.
નોંધ : ગીતાકાર અહીં અર્જુનના મુખથી ધૃતરાષ્ટ્ર પાસે બોલી રહેલા સંજયની વાણીમાંથી દુર્બુદ્ધિ વિશેષણ દુર્યોધનને લગાડે છે એટલે ધૃતરાષ્ટ્ર ચિડાય એ સ્વાભાવિક છે; પણ આગળ એનું સમાધાન એને આપોઆપ મળી રહે છે. આધ્યાત્મિક દષ્ટિએ જોતાં જેમ અર્જુન શ્રીકૃષ્ણનો ભકત છે તેમ જિજ્ઞાસુમન અંતરાત્માનું ભકત છે. જિજ્ઞાસુમન આવા સાધનાસંગ્રામ ટાણે અંતરાત્મા પાસે એમ ઈચ્છે છે કે, મને મધ્યસ્થ ભૂમિકા પર લઈ જાઓ અને અંતરાત્મારૂપી સારથિ તેને તે ભૂમિકા પર લઈ જાય એ પણ બરાબર છે; કારણ કે, ત્યાં જઈને જ એ યથાર્થ નિરીક્ષણ કરી શકે છે. પણ હવે ઘટના ધારવા કરતાં જુદી જ બની એમ સંજય કહેવા માંગે છે.
संजय उवाच एवमुक्तो हृषीकेशो गुडाकेशेन भारत । सेनयोरुभयोर्मध्ये स्थापयित्वा रथोत्तमम् ।।२४।। भीष्मद्रोणप्रमुखतःसर्वेषां च महीक्षिताम् । उवाच पार्थ पश्यैतान्समवेतान्कुरुनिति ॥२५।।
