Page Text
________________
અધ્યાય ચોથો
૧૯૫
નોંધ : આ શ્લોકમાં બે ચરણ તો સ્પષ્ટ જ છે, પણ ત્રીજા અને ચોથા ચરણના જુદા જુદા ટીકાકારો જુદી-જુદી દષ્ટિએ અર્થો કાઢે છે. ગાંધીજીએ એવો અર્થ કર્યો છે કે, "માણસ જેવું વાવે છે, તેવું તેને ફળ મળે છે." લો. ટિળકે એવો અર્થ કર્યો છે કે "ગમે તે તરફ ચાલે પણ છેવટે મનુષ્ય મારા જ માર્ગને આવીને મળે છે અર્થાત્, મનુષ્ય આખરે સત્યને માર્ગે આવ્યા વિના છૂટકો જ નથી.” આપણે અહીં જે અર્થ કરીએ છીએ તે ઉપર વાચક જોઈ શકશે. અને જ્યારે મારામાં તન્મય' એનો અર્થ કૃષ્ણના નામમાં તન્મય કર્યો અને જ્ઞાનમય તપસ્યા તો જ્ઞાનીને જ હોય એટલે જ્ઞાનીને જ સહુ કંઈ ફળે એવો અર્થ કાઢયો, ત્યારે બીજાનું શું? એનો અહીં ખુલાસો છે. મનુષ્ય ગમે તે નામે ભજે કે ગમે તે રૂપે ભજે, તેનું તેને ભાવ પ્રમાણે જરૂર ફળ મળે છે, અને મળવું જ જોઈએ. આ પરથી નામરૂપ કે સ્થૂળ ક્રિયાકાંડોમાં જે લોકો મુખ્યપણું માની ઝઘડા મચાવે છે, તે ભૂલે છે તે સહેજે સમજાશે. વળી "જે લોકો પ્રભુને સીધી રીતે ભજે એટલે કે લોકોત્તર અલૌકિક-આત્મ સ્વરૂપને જ ઉપાસે તે તો ઊંચી વસ્તુ છે જ, પણ આવા વિરલા ઓછા હોય. બીજા ઘણા એવા હોય કે જેમને પ્રથમ સ્થૂળ લાભ દેખાય એ જોઈને પ્રભુ-ભકિતમાં ખેંચાય અને છેવટે જેમજેમ ઊંડા ઊતરતા જાય તેમતેમ નિષ્કામ ભકિત જ એમને ગમે અને એ રીતે આગળ વધી મોક્ષ પામી જાય.” આ પરથી એમ પણ સમજવું જ રહ્યું કે કોઈ સ્થૂળ અવલંબન લઈ ઉપાસના કરતો હોય તોય તેવી સાધનાનું ખંડન કરવાની પણ જરૂર નથી.* કારણ કે મનુષ્ય મુખ્યત્વે તો એ જ જોવાનું છે કે, કોઈ પણ રીતે પ્રભુને પંથે અનુવર્તવું જોઈએ સારાંશ કે સત્યનિષ્ઠા કેળવવી જોઈએ.
પણ આનો અર્થ એ નથી કે મનુષ્ય સ્થળ અવલંબનમાં પડયું રહેવું અથવા લૌકિક કામના માટે જ ઉપાસના કર્યા કરવી. ખરી રીતે તો આનો અર્થ એ છે કે જુદાજુદા મત, પંથ, વાદ કે સંપ્રદાયોથી કોઈએ ગભરાઈ જવું ન જોઈએ અને અનુભવેલા સત્યને સર્વ પ્રકારે વફાદાર રહેવું જોઈએ. આમ થવાથી અનેક વિરોધી વિચારો કે વાદો વચ્ચે સત્યાગ્રહી, સમભાવી અને સ્થિર રહેવાનું બળ પ્રગટાવી શકે છે અને તે પણ અહિંસાના હથિયાર વડે જ. બીજો અર્થ એ ફલિત થાય છે કે સત્યાગ્રહી અને આત્માવલંબી સાધક પોતે ગર્વિષ્ઠ પણ ન બને કે મારો મોક્ષ છે અને બીજાનો નથી. મોક્ષ તો ગમે તે મનુષ્ય ગમે તે ક્ષેત્ર અને ગમે તે
અહીં ધ્રુવનું દગંત વિચારી લેવા જેવું છે. સાવકી માતાના મહેણાથી સાચી ભકિત આગળ એ બધાને ભૂલી જાય છે તેમ.
: ", ૧૫ કરવા જનાર ધ્રુવ છેવટે
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |