Jain Drushtie Gita Darshan Part 1

SR No.: 008084
Original Sutra Author: N/A
Author: Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publication Year: 1995
Total Pages: 344
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 19 MB

Page 32

ગીતાદર્શન
મુનિએ સંજય (કે જે ધૃતરાષ્ટ્ર રાજાનો સારથિ હતો, તે) ને એ દષ્ટિ આપી. સંજયે
જ્યારે ભીષ્મ પડયા, ત્યારે ધૃતરાષ્ટ્ર રાજાને ખબર આપી એટલે રાજાએ પહેલેથી માંડીને યુદ્ધવૃત્તાંત સાંભળવાની સંજય પાસે ઈચ્છા કરી. આ પરથી સંજયે એ સૈન્યવૃત્તાંત અને યુદ્ધ શરૂ થતાં પહેલાં અર્જુનને થયેલો વિષાદ અને એ વિષાદ મોહજન્ય હોઈને તેને કાઢવા માટે શ્રીકૃષ્ણ ગુરુએ આપેલા બોધની વાત કરી. એ "શ્રીકૃષ્ણાર્જુન સંવાદ" નું સંજયકથન એ જ ગીતાનું સ્વરૂપ છે. આથી ભૌતિક યુદ્ધની પીંછી લઈ વ્યાસમુનિ દ્વારા કળાપૂર્વક આ આધ્યાત્મિક યુદ્ધનું વર્ણન ગીતામાં કહેવાયું છે એમ ઘણા શાંતિપ્રિય નમ્ર મહાપુરુષો પણ માને છે.
આધ્યાત્મિક કસોટીએ જે પાર પડે તે વ્યવહારિક કસોટીએ પણ આબાદ રીતે ઘટી રહે છે. એમ બંને પ્રકારે ઘટાવવા અને એ બંને ઘટકમાં મૂળ અહિંસાનો આત્મા ન કચરાય એવી જાતની દષ્ટિથી આપણે આ પ્રથમ અધ્યાયમાં પ્રવેશ કરીએ છીએ.
धृतराष्ट्र उवाच : धर्मक्षेत्रे कुरुक्षेत्रे समवेता युयुत्सवः । मामकाः पांडवाश्चैव किमकुर्वते संजय ||१||
ધૃતરાષ્ટ્ર બોલ્યા: ઘર્મક્ષેત્રે કુરુક્ષેત્રે, યુદ્ધાર્થે એકઠા થઈ;
મારા ને પાંડુપુત્રોએ, શું કર્યું બોલ સંજય ! ૧ હે સંજય ! ધર્મક્ષેત્ર તરીકે ગણાતા કુરુક્ષેત્રમાં લડવાની ઈચ્છાએ એકઠા થયેલા મારા અને પાંડુના પુત્રોએ પછી શું કર્યું?
નોંધ : મહાભારતના ધૃતરાષ્ટ્ર ચક્ષુહીન છે એટલે આપણે એને સમદષ્ટિહીન આત્માના રૂપકમાં ઘટાવીશું. વ્યાસજીરૂપી જ્ઞાનીને ગુરુ કલ્પીશું. * ટીકાકારો ધર્મક્ષેત્રને કરક્ષેત્રના વિશેષણ તરીકે લે છે. કારણ કે કૌરવ પાંડવોના પૂર્વજ કુરરાજા આ ખેતર ખેડતા હતા. ત્યાં ઈન્દ્ર એમને વરદાન આપ્યું કે અહીં જે તપ કરશે કે યુદ્ધમાં મરશે તે સ્વર્ગ પામશે. એવો મહાભારતમાં ઉલ્લેખ છે. (મહાભારતશલ્ય-પ૩) ટિળક ગીતા. પૃ. ૧૧, ૧૨. યમુના અને સરસ્વતી નદીઓ વચ્ચેનું હસ્તિનાપુરની આસપાસનું મેદાન. (શંકરાચાર્ય જાબાલશ્રુતિ અને શતપથગ્રુતિમાં આને દેવયજન રૂ૫ ગયું છે. વળી તે પ્રાણીમાત્રને માટે મોક્ષસ્થાન છે.(મધુસૂદન)
અહીં પરશુરામે પૃથ્વીને એકવીસ વાર નિ:ક્ષત્રિય કરીને પિતૃતર્પણ કર્યું હતું એમ કહેવાય છે. પણ આપણે એ ધર્મક્ષેત્રનો અર્થ શરીર લઈએ તો વધુ બંધબેસતું છે. ગીતાજીના તેરમા અધ્યાયનો પ્રથમ શ્લોક એ બીનાને ટેકો આપે છે. ધર્મનું ક્ષેત્ર શરીર પણ છે. એ વાત દરેક ધર્મ સ્વીકારે છે. ગાંધીજી પોતાના 'અનાસકિતયોગમાં એ જ અર્થ માન્ય કરે છે.