________________
IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII,
ગીતાદર્શન
અધ્યાય પહેલો
પ્રથમ અધ્યાયનો ઉપોદઘાત પાંડવો વનવાસ અને ગુપ્તવાસ સેવી આવ્યા બાદ હવે રાજ્યના હકદાર હતા. એ હકની બજવણી માટે એમણે માગણી કરી છતાં દુર્યોધન તો પાંચ ગામ આપવા સુધ્ધાં તૈયાર ન થયો. અનેક વડીલોની સલાહ અને શ્રીકૃષ્ણ જેવા તટસ્થ પુરુષની વિષ્ટિને પણ એને નકારી દીધી, એટલે ન્યાયખાતર પાંડવપક્ષને યુદ્ધ સિવાય બીજો માર્ગ ન રહ્યો, પાંડવપક્ષ નૈતિકદષ્ટિએ સાચો હતો એટલે એ પક્ષની પડખે રહી, તે પક્ષને જિતાડવો એ પોતાની ભૂમિકાની દષ્ટિએ શ્રીકૃષ્ણગુરુજીની ફરજ થઈ પડી. છતાં નૈતિક યુદ્ધ પણ હિંસક સાધનોથી થાય તેને તેઓ અનુચિત માનતા હતા. પણ સાથે સાથે એમ પણ હતું કે અહિંસક સામના માટે પાંડવો તથા કૌરવો બંનેની ભૂમિકા તૈયાર નહોતી. અહિંસક પ્રતિકારની ભૂમિકા સર્વશ્રેષ્ઠ ભૂમિકા છે. એ ભૂમિકા કરતાં નીચેની ભૂમિકા એ છે કે, સિદ્ધાંતને સાચવી સમભાવે શસ્ત્રસહિત લડી લેવું. સિદ્ધાંતદષ્ટિ છોડીને શરણાધીન થવું- શરણાગતિ સ્વીકારવી એ તો છેલ્લી ભૂમિકા જ છે. એટલે છેવટે ન છૂટકે વચલી ભૂમિકાએ જ પાંડવપક્ષને પ્રેરણા આપવાનો માર્ગ શ્રીકૃષ્ણયોગી પાસે રહ્યો હતો. પાંડવપક્ષમાં અર્જુન મુખ્ય યોદ્ધો હોઈને, એના રથનું સારથિપણું વિના શસ્ત્ર શ્રીકૃષ્ણજીએ સ્વીકાર્યું. તે એટલા માટે કે શકય તેટલા માનુષી યત્નથી વધુ અનર્થ થતો અટકાવવો અને ન્યાયી પક્ષને વિજય અપાવવો. પોતાના શસ્ત્રરહિતપણાથી અશસ્ત્રયુદ્ધનો આદર્શ પણ જળવાઈ રહે અને પાંડવપક્ષની જીત થવાથી દુર્યોધનના હિંસક સિદ્ધાંતની પણ હાર થાય અને નીતિ જીતે. આવો બોધ ફલિત થાય એ હેતુએ, શ્રીકૃષ્ણજીએ આ યુદ્ધમાં સારથિ તરીકે ભાગ લીધો અને યુદ્ધ માંડ્યું. પાંડવપક્ષે એ યુદ્ધ અનિવાર્ય હોઈને ક્ષમ્ય હતું. જ્યારે ઉપલી દષ્ટિએ જોતાં દુર્યોધન પશે એ જ યુદ્ધ અક્ષમ્ય હતું.
આ યુદ્ધમંડાણ વખતે મુનિ વ્યાસજીએ ધૃતરાષ્ટ્ર રાજા અંધ હોવા છતાં હસ્તિનાપુરમાં બેઠાબેઠા કુરુક્ષેત્રનું યુદ્ધ જોઈ શકે એવી દિવ્યદષ્ટિ આપીને ધૃતરાષ્ટ્રને યુદ્ધ નિહાળવા કહેલું પરંતુ ત્યારે રાજાએ ના પાડી. આથી વ્યાસ
