________________
અધ્યાય ચોથો
1
|| ૨૪ ||
૨૪
રીતેઉકેલ આપે છે પર ઊંડો દષ્ટિપાત કરીશું. શ્રીકૃષ્ણ ગુરુ કહે છે : ब्रह्मार्पणं ब्रह्म हविर्बह्माग्नौ ब्रह्मणा हुतम् ब्रह्मैव तेन गंतव्यं ब्रह्मकर्मसमाधिना અર્પણ ને હવિ બ્રહ્મ, અગ્નિયે બ્રહ્મ ને હત; સૌ કર્મ બ્રહ્મલક્ષીએ, તે દ્વારા બ્રહ્મ પામવું. (પ્રિય પરંતપ ! યજ્ઞ શબ્દ સાંભળીને તું રખે ચોંકી જતો! યજ્ઞનો ખરો અર્થ તો પૂજન છે, જે એકચિત્તે જેને પૂજે છે તે તેમય અને છેવટે તે રૂપ જરૂર બને જ છે. મેં અગાઉ કહ્યું તેમ બ્રહ્મપૂજન એ સવોત્તમ યજ્ઞ છે, એવા બ્રહ્મપૂજનરૂપ યજ્ઞમાં) અર્પવાની કિયા પણ બ્રહ્મ હોય છે ને અર્પવાનું હવિ (બલિ) પણ બ્રહ્મ હોય છે. જે (અગ્નિમાં, હોમાય છે તે ત્યાં) અગ્નિ પણ બ્રહ્મરૂપી જ હોય છે અને હોમ પણ બ્રહ્મરૂપ હોય છે. (આવી પ્રત્યેક કર્મમાં બ્રહ્મનીજ સૂરતા હોવાથી એવો) બ્રહ્મ કર્મ લક્ષ્યવાળો સાધક, એ રીતે બ્રહ્મને જ પામી જાય છે. (હવે તું સમજી શકયો હોઈશ કે યજ્ઞની હું શી વસ્તુ કહેવા માગું છું.)
૨૦૯
નોંધ : અહીં જૈનસૂત્રોની માફક નિર્ગુણ ઉપાસનાનું પ્રતિપાદન છે. ઘ્યાતા અને ધ્યેય એકરૂપ બને તે જ સમાધિ. શ્રીકૃષ્ણચંદ્રજી ત્રીજા અધ્યાયમાં અર્જુનને કહી ગયા કે તું મને બધું અર્પી દે. સચેતન સદ્ગુરુ શરીરના અવલંબની ઉપયોગિતાનો એકાંતે કોઈ પણ અસ્વીકાર નહિ જ કરે. પરતું દેહધારી ઉ૫૨ નિષ્ઠા પૂરેપૂરી કોઈ કારણસર ન ચોંટે તો બ્રહ્મનું અવલંબન લેવું; એમ અહીં કહ્યું. જેમ એક વહીવટદાર બધો વહીવટ પોતે કરે છે, છતાં એ માલિક તો બીજાને જ ગણે છે. એટલે કર્તવ્ય બજાવવા છતાં એને ગાઢ આસકિત થતી નથી, એમ સાધકે પળેપળે બ્રહ્મ (આત્મા) સામે લક્ષ્ય રાખી કર્મો કર્યા કરવાં આથી કર્મજન્ય ફળો ઉપરનો વ્યાસંગ આપોઆપ ઓછો થશે ને છેવટે તે બ્રહ્મસ્વરૂપ બની જશે. પરંતુ આ વાત જેટલી કહેવામાં કે સાંભળવામાં સહેલી લાગે છે, તેટલી તે વાસ્તવમાં આચરવી સહેલી નથી. એટલે શ્રીકૃષ્ણ ગુરુ ચોખવટ કરે છે :
दैवमेवापरे यज्ञं योगिनः पर्युपासते ।
ब्रह्मग्नावपरे यज्ञं यज्ञेनैवीपजुह्यति ॥ २५ ॥ દૈવને જ અનુલક્ષી, યોગી કો યજ્ઞ સેવતા,
બ્રહ્મઅગ્નિ મહીં બીજા, યજ્ઞને યજ્ઞથી યજે. ૨૫
