________________
૩૮
ગીતાદર્શન
વેગળા જ થઈ જા. કદાચ તું કહીશ કે ભલે મોક્ષ ન મળે પણ સ્વર્ગ તો મળશે ને ? તો પણ હું કહું છું કે, ના. એને પરિણામે સ્વર્ગગતિ પણ નથી. ઊલટો એ મેલોમોહ તો અધોગતિએ લઈ જનાર છે. ખરું પૂછે તો એ આ જગતમાં પણ અપયશ જ આપે છે. આ રીતે મોહ આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ જ ભયંકર છે એમ નહિ પણ આધિદૈવિક અને આધિભૌતિક – દષ્ટિએ પણ હાનિકર્તા છે. આવા મોહનું મૂળ નામર્દાઈ છે. જો પ્રથા કેવી સહનશીલ છતાં વીર છે? તું પૃથાનો પુત્ર છો માટે વીર છો. તને આવી નામર્દાઈ ન શોભે. તું કહીશ કે હું દેહબળમાં વીર છું પણ મારું હૃદય ભાંગી ગયું છે, એટલે શું કરું? હું પણ તને દેહબળના અર્થમાં કાયર નથી કહેતો. શરીરબળ એકલું તો હાથમાં હોય છે પણ સિંહનું બચ્ચું ત્રાડ મારે કે તરત જ એ મહાકાય પ્રાણી પોબારા ગણી જાય છે. પાર્થ ! મનોબળ વિનાનું એકલું શરીરબળ હોય તો તે પશુબળ કરતાંય નપાવટ છે અને મનુષ્યને તે પ્રમાદી બનાવીને નરદમ અધમ જ કરાવે છે. એટલે જ હું તને કહું છું કે હે પરંતપ ! તું એવી હૃદયની શુદ્ર નબળાઈને છોડીને ઊઠ, ઊભો થઈ જા.
આધ્યાત્મિક દષ્ટિએ કહીએ તો જિજ્ઞાસુમને શુભાશુભ વૃત્તિઓના સંગ્રામ ટાણે મોહ આવ્યો એટલે પછી સાધના-મંદિરના તુરત જ ચૂરા થઈ જાય છે. એ વસમી પળ જ સંભાળવાની હોય છે. માટે જ સાધકનો અંતરાત્મા એ વખતે કહે છે કે ઉપર દેખાતી વીરતા છતાં તારી અંતરંગમાં રહેલી દુર્બળતાને છોડીને, તે તપસ્વી મન ! ઊભું થા, નપુંસકપણાને ન પામ. યુદ્ધમાં જોડાઈને વિજય મેળવી લે. નપુંસકતા તને ન છાજે. જ્યારે મહાજ્ઞાની ગૌતમ જેવાને મહાવીર-નિર્વાણ સમયે શરીરમોહ થયો છે ત્યારે ભ. મહાવીરે પણ આ જ વચનો કહ્યાં છે.*
Bર્જુન ઉવાય ! कथं भीष्ममहं संख्ये द्रोणं च मधुसूदन । इषुभिः प्रतियोत्स्यामि पूजाविरिसूदन ।। ४ ।। गुरुनहत्वा हि महानुभावान् श्रेयो भोक्तुं भक्ष्यमपीह लोके । हत्वार्थकामांस्तु गुरुनिहैव भुंजीय भोगान्नुवधिरप्रदिग्धान् ॥ ५ ।।
* કણ, નીલ અને કપોત ત્રણે વેશ્યા કાળાશવાળી કહેવાય છે. તે નરકગતિના જીવોને મુખ્યપણે હોઈ શકે છે, સ્વર્ગગતિના જીવોને નહિ! માટે એ ત્રણે અપ્રશસ્ત છે, સંસારમાં પણ એવા જીવો શુદ્ર, સહુને અવિશ્વાસપાત્ર અને હલકા ગણાય છે. * જુઓ ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર, દશમું અધ્યયન.
