Page Text
________________
અધ્યાય ચોથો
૨૨૩
જ્ઞાનમાં સુખ છે, શાન્તિ છે. ત્યાં નથી ચિંતા કે નથી ઉપાધિ. પરલોક અને આ લોક સર્વ સ્થળે એ સુખી જ છે. આથી એ પણ સહેજે ફલિત થયું કે જેથી માત્ર આ લોક જ સુધરે છે, પણ પરલોકનું કશું વળતું નથી, તે ખરું જ્ઞાન પણ નથી. ખરું જ્ઞાન તે જ કે જેથી આ લોક પણ સુધરે અને પરલોક પણ સુધરે. હા, એ બનવા યોગ્ય છે કે એવા જ્ઞાનીને પણ વિપદાઓ ઘેરી લે. પરંતુ જ્ઞાની એવી વિપદાથી ન કંટાળતાં એમની સામે લડીને આખરે વિજય મેળવે. જ્ઞાનરૂપી ખડગની તાકાત આગળ બીજાં હથિયારો નમે જ છે.
અજ્ઞાની તો ડગલે ને પગલે નિર્બળ મનનો હોઈને દુઃખ પામ્યા કરે. અને વિપદા સામે ન થતાં ઊલટો કર્મબંધનમાં ફસાઈ પડે, જ્યારે જ્ઞાની તો કર્મબંધનના સ્થાનમાં કદાચ ભૂલથી ફસાઈ પડયો હોય તો એનું અંતરનું જ્ઞાન આખરી સમયે પણ એને ઉગારી લે. માટે જ હવે ગીતાકાર કહે છે કે :
योगसंन्यस्तकर्माणं ज्ञानसंछिन्नसंशयम् । आत्मन्तं न कर्माणि निबध्नन्ति धनंजय ॥४१॥ યોગથી કર્મ છાંડયાં ને, છેલ્લા સંશય જ્ઞાનથી;
એ આત્મવંતને કર્મો, બાંધે નહિ ધનંજય ! ૪૧ હે ધનંજય ! (તું કર્મથી ન ડર, એમ મેં ઘણીવાર કહ્યું છે, પણ અકર્મ અને વિકર્મથી દૂર રહે. અકર્મ અને વિકર્મથી દૂર રહેવા સારુ જ યોગની જરૂર છે. માટે જ કહું છું કે, જેણે યોગથી (સમત્વ યોગથી) કર્મનો સંન્યાસ કર્યો છે અને જ્ઞાનથી સંશયો છેદી નાખ્યા છે, એવા આત્મવંતને કર્મો બાંધી શકતાં નથી.
ગીતાકારના મત પ્રમાણે-કર્મ એટલે ક્રિયાને કદી છાંડવી નહિ. પણ તો પછી પ્રશ્ન એ થયો કે જ્યાં ક્રિયા છે, ત્યાં સમત્વયોગ છે, ત્યાં કર્મ છે જ. એના જવાબમાં ગીતાકારે કહ્યું કે જ્યાં સમત્વયોગ છે, ત્યાં થયેલી ક્રિયાથી ઊપજેલું કર્મ, આત્માને બંધનકર થતું નથી. વળી એ પણ જાણી લેવું જોઈએ કે જ્યાં સમત્વયોગવાળી ક્રિયા છે, ત્યાં આત્માને બાધક એવા સંશયો હોતા જ નથી. એટલે કે આત્મજ્ઞાન ત્યાં અવશ્ય હોય છે. આવી જ્ઞાનમય સમતાવાળી ક્રિયાથી બંધાયેલું કર્મ બંધનકર થતું જ નથી. જૈનસૂત્રોનો પણ આ જ મુખ્ય અવાજ છે.
આ શ્લોકથી એ પણ ફલિત થયું કે જ્યાં સમતા આવી, ત્યાં કર્મ કરવા છતાં કર્મત્યાગ જ છે. કારણ કે મોહમમતા વિના બંધનકારક ક્રિયા થતી જ નથી. અજ્ઞાન છે ત્યાં મોહ છે અને સમતા નથી ત્યાં મમતા છે. માટે જ્ઞાન અને સમતા
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |