Page Text
________________
અધ્યાય ચોથો
૧૮૫
તારે માટે યોગ્ય એવો આ માર્ગ છે એ જાતનું ઉત્તમ રહસ્ય તું આને જાણ.
નોંધ : આ ત્રણ શ્લોક પરથી જે ફલિત થાય છે. તેનો સાર આ પ્રમાણે લઈ શકાય : (૧) અર્જુનને આ યોગ નવો લાગતો હતો એટલે શ્રીકૃષ્ણ મહાત્માએ ખુલાસો કર્યો કે, આ યોગ નવો નથી, પણ ત્રિકાલાબાધિત છે, સનાતન છે, અવિનાશી છે. (૨) વળી અર્જુન માટે એ પરધર્મ નથી, પણ સ્વધર્મ છે એ બતાવવા માટે શ્રીકૃષ્ણ મહાત્માએ કહ્યું:
રાજર્ષિઓ એને જાણતા અને આરાધતા. ઠેઠ સૂર્યકાળથી માંડીને એ યોગ પરંપરાએ ચાલ્યો આવે છે. ક્ષત્રિયો સુર્યવંશી અને ચંદ્રવંશી ગણાય છે અને "યાવચેંદ્રદિવાકરૌ” એટલે ચંદ્ર અને સૂર્યનું શાસન તપે ત્યાં લગી ક્ષત્રિયત્ન ટકવાનું છે. એ રીતે આ યોગ પણ સાચા ક્ષત્રિયો માટે સ્વધર્મ ગણાવાનો છે.” (૩) બ્રહ્માની સૃષ્ટિમાં તો પ્રજા માત્ર આવી ગઈ, પણ સૂર્યવંશમાં તો ક્ષાત્રત્વવાળી વિશિષ્ટ પ્રજા જ લઈ શકાય એટલે એવી જનતા માટે તો આ યોગ ખાસ અનિવાર્ય છે. (૪) છતાં આજે એ યોગ ઘસાઈ ગયો છે, માટે શ્રીકૃષ્ણ મહાત્મા કહે છે કે તારે નિમિત્તે વળી હું એનું સંસ્કરણ કરું છું. અને (૫) અર્જુનને જ નિમિત્તે આ પુનરુદ્ધાર શા માટે ? એના જવાબમાં શ્રીકૃષ્ણ મહાત્મા જ કહે છે, "તું ક્ષાત્રત્વ ધરાવનાર ક્ષત્રિય છો, પરંતપસ્વી એટલે કે મહાપુરુષાર્થી છે, વળી મારો મિત્ર છે, ઉપરાંત ભકત પણ છો માટે.” એનો અર્થ એ થયો કે પ્રથમ વીરતા જોઈએ. વીરતાની સાથે જ વળી પરિશ્રમવૃત્તિ જોઈએ, નિઃસ્વાર્થીપણું જોઈએ, ઉપરાંત ભકિત પણ જોઈએ. તો જ આ કર્મયોગ પચે. સારાંશ કે સામાન્ય જનતા માટે યજ્ઞ એટલે કે ધર્મમય પુરુષાર્થ અનિવાર્ય છે. વિશિષ્ટ જનતા માટે સમતાયુકત ચારિત્રયોગ અનિવાર્ય છે કે જેમાં મહાસત્ય, વિશ્વપ્રેમ અને સર્વશ્રેષ્ઠ ન્યાયનો સમન્વય હોય, અને જેથી જગતનું અને આત્માનું ઉભયનું કલ્યાણ થાય.
હવે આ શ્લોકનો અર્થ જૈનસૂત્રોની પરિભાષામાં કહીએ તો આમ થાય: “અઢી દ્વિીપનાં પંદર કર્મભૂમિનાં ક્ષેત્રોમાં જ સૂર્યચંદ્રની ગતિ, કાલ પ્રમાણ કાઢી શકાય તેવી છે. વળી એ પુરુષાર્થભૂમિ છે માટે કર્મભૂમિ કહેવાય છે. ત્યાં ખેતી, વાણિજ્ય, સંસ્કૃતિ અને સંરક્ષણ વ. સેવાનાં કાર્યક્ષેત્રો પ્રમાણે વર્ણવ્યવસ્થા છે. પુરુષાર્થનું ક્ષેત્ર હોવાથી એ જ મોક્ષભૂમિ છે. પણ પોતે મુકત થવું અને જગતને મુકિતમાર્ગ તરફ પ્રેરવું એ કાર્ય ક્ષાત્રત્વભરી જ્ઞાનવિભૂતિ વિના ન થઈ શકે. એટલે ગૌતમને ઉદેશીને ભગવાન મહાવીરે આ ચારિત્ર યોગની રહસ્યમય અને
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |