________________
૧૫૪
ગીતાદર્શન
જાળવી લાલચથી લોભાયા વગર અને આફતથી અકળાયા વગર પ્રેરણા આપ્યા કરે. આમ વર્તવાથી એના દ્વારા અજ્ઞાની આસકતોને પણ જ્ઞાની અનાસક્ત કર્મયોગી બનવાનું પ્રબળ નિમિત્ત કારણ મળી રહે છે. આ જ જીવનવિકાસ અને જગદુદ્વારાનો અજોડ માર્ગ છે આવું મહાસૂત્ર, ગીતાકારના સંક્ષિપ્ત સૂત્રમાંથી આપણે કાઢી શકીએ છીએ. જૈન સૂત્ર શ્રી આચારાંગ અને શ્રી સૂયગડાંગમાં સૂત્રકારે, સાધકને અને વકતાને આવી જ શિખામણ આપી છે. પણ અર્જુનને પ્રશ્ન એ થાય છે કે પોતે કર્મ કરવાં, એટલું જ નહિ પણ આપે કહ્યું કે અનાસક્ત ભાવે કરવાં. કારણ કે કર્મફળ દેહધારીના અધિકારની વસ્તુ નથી, એ તો સમજાય છે, પણ પોતાનાં કર્મ જ્યારે બીજાઓને પ્રેરક થાય, ત્યારે લોકો તો વાહવાહ બોલવાના અને વિરોધીઓ નિંદા પણ કરવાના. તો એ બધું કેમ બરદાસ્ત કરવું? વળી અજ્ઞાનીઓની બુદ્ધિને ડામાડોળ કર્યા વિના જ્ઞાની એમને શી રીતે પ્રેરી શકે? એના ઉત્તરમાં મહાત્મા કૃષ્ણ કહે છે :
प्रकृतेः क्रियमाणानि गुणैः कर्माणि सर्वश :। સદાન્િતભા વર્તાભિતિ મન્યતે || ર૭ | तत्त्ववित्तु महाबाहो गुणकर्मविभागयोः । M Tuપુ વર્તત કૃતિ મા ન
|| ૨૮ 11 प्रकृतेर्गुणसंमूढाः सज्जंते गुणकर्मसु । तानकृत्स्नविदो मंदान्कृत्स्नविन्न विचालयेत् ॥ २९ ।। કરાતાં કર્મ સૌ રીતે, પ્રકૃતિના ગુણો થકી; વિમૂઢાત્મા અહંકારે, “કર્તા હું" એમ માનતો. ૨૭ તત્ત્વજ્ઞ તો મહાબાહુ! ગુણ કર્મ જુદાં જુએ; "ગુણોમાંહે ગુણો વર્ત", એમ માની ન ચોંટતો. ૨૮ પ્રકૃતિના ગુણે મૂઢો, રાચે છે ગુણકર્મમાં; તેવા મંદ અધૂરાને, પૂર્ણ ન ચગાવવા. ૨૯ (પ્યારા અર્જુન !) બધા પ્રકારે (તું જો.) કર્મ (માત્ર) પ્રકૃતિના ગુણો (ની સહાય)થી જ કરાય છે. (જે દેહધારી એમ માને છે કે આ હું કરું છું કે આ મેં કર્યું છે, તે માત્ર એની અહંતા અને મમતાને લીધે જ છે. પ્રકૃતિના ગુણોમાં આસક્ત થયેલો જે આત્મા વિમૂઢ થાય છે એ) વિમૂઢાત્મા અહંકારને લીધે, કર્તા હું છું એમ માને છે.
