Jain Drushtie Gita Darshan Part 1

SR No.: 008084
Original Sutra Author: N/A
Author: Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publication Year: 1995
Total Pages: 344
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 19 MB

Page 185

અધ્યાય ત્રીજો
૧૫૫
હે મહાબાહુ ! તત્ત્વજ્ઞ તો ગુણ અને કર્મના ભેદનું રહસ્ય સમજતો હોવાથી "ગુણોમાં જ ગુણો વર્તે છે' એમ માની આસકત થતો નથી. પરંતુ હે કૌતેય ! ઉપર કહ્યું તેમ જે કર્મનો કર્તા થયો, તે ગુણમાં મોહાય જ છે) અને જે પ્રકૃતિના ગુણોમાં મુગ્ધ બનેલા છે, તેઓ ગુણ કર્મમાં (કે જે મૂળે આત્માથી ભિન્ન છે, તે બંનેમાં) આસકત થાય છે. (આનું કારણ શિથિલતા-શકિતની હીનતા-અને જ્ઞાનનું અધૂરાપણું છે. માટે હું ફરીને કહું છું કે, પૂરા જ્ઞાનીએ, એવા મંદ અને અધૂરાઓને અસ્થિર ન કરવા.
નોંધ: આ ત્રણે શ્લોકમાં શ્રીકૃષ્ણ અર્જુનને થયેલી શંકા ટાળી નાખી. "ગુણોને આધારે કર્મ છે, અને ગુણો મૂળ પ્રકૃતિના-માયાના છે. એટલે આત્માના મૂળ શુદ્ધ સ્વરૂપને અને ગુણકર્મને કશું લાગતું વળગતું નથી.” આટલું તત્ત્વ જ જાણે છે, તે જેમ વિષયાસકત થતો નથી, તેમ કર્મને લીધે જન્મતી નિંદા પ્રશંસાની લોકવાયકાથી પણ ચલિત થતો નથી. અને એમ હોઈને એવા પુરુષનાં કર્મ બીજાને પ્રેરક બનવા છતાં એ કર્મ વિષે પણ એનું કર્તાપણાનું અભિમાન ન હોવાથી લોકો એને અનુસરે વા ન અનુસરે, એટલું જોવા પણ એ થોભતો નથી. એટલે અજ્ઞાનીની બુદ્ધિને ડામાડોળ ર્યા વિના એ એમને પ્રેરી શકે છે. કારણ કે અજ્ઞાની અને આસક્ત એવા લોકોને પણ જ્યારે એમ લાગે છે કે આ પુરુષને કોઈ ખૂણે પણ હઠ કે સ્વાર્થ નથી, એટલે તેઓ આપોઆપ એની પાછળ વહેલામોડા વધુ ભાવપૂર્વક અને શ્રદ્ધાપૂર્વક પ્રેરાય છે. પહેલાં એકાએક તેઓ આવા નિઃસ્વાર્થી, અનાસક્ત અને જ્ઞાની પુરુષને સમજી શકતા નથી એનું કારણ એ છે કે તેઓ જ્ઞાનમાં અધૂરા હોઈને મંદ હોય છે. જ્ઞાનીમાં તો પૂર્ણ જ્ઞાન હોઈ એ એક પદાર્થને ચોમેરથી, બધી અપેક્ષાથી તપાસી શકે છે. વળી એ ભેદ-વિજ્ઞાનનો જ્ઞાતા હોઈને મધ્યસ્થ રહી શકે છે. કોઈ એને ગમે તેવી ચલાવવાની પ્રવૃત્તિ કરે તોય ચળતો નથી, પણ અધૂરા જ્ઞાનીની સ્થિતિ એવી હોય છે કે તે એક વસ્તુના અમુક પર્યાયોને જ જોઈ સમજી શકે છે, એટલે એનું ક્ષેત્ર સાંકડું બની ગયું હોય છે. વળી એવા અજ્ઞાનને લઈને તે સાંકડા વર્તુળમાં આસકત પણ થઈ ગયા હોય છે. એથી જરા નિમિત્ત મળે કે તુરત એ નિમિત્ત વશ બની મૂળ મુદ્દાથી ચલિત થઈ જાય છે, અને એની બુદ્ધિ ડામાડોળ થાય છે. જ્ઞાનીએ તો આવા લોકો ઉપર વધુ પ્રેમાળ રહેવાનું છે. એમનું આવું માનસ સમજીને તેમની બુદ્ધિ જે મૂળથી જ ચંચળ હોય છે એને પોતાને નિમિત્તે ચંચળ કરાવવાને બદલે સ્થિર કરાવવાની હોય છે. આથી * માત્ર વિકાસ અર્થે જ સાત્ત્વિકગણ અને સત્કર્મ ઉપયોગી થાય છે તે જુદી વાત છે.