________________
અધ્યાય છો
૨૮૧
કહ્યું કે બ્રહ્મચર્ય વ્રત પાળવું. મન, વચન અને ડ' થી ચર્યવ્રત પાળનાર જરૂર દેહમૂચ્છથી પર અને નિર્ભય બને છે. આ રીતે મનને કાબૂમાં રાખવું, પ્રભુમાં ચિત્ત પરોવવું અને પ્રભુપરાયણ રહેવું.
એમ હમેશાં સાધના કરનારો યોગી છેવટે યોગારૂઢ થાય છે અને શુદ્ધ આત્માની નિર્વાણ દિશામાં રહેલી ઉચ્ચ કોટીની શાન્તિ મેળવે છે.
આત્મામાં રહેલી શાંતિ ન મળે, ત્યાં લગી જીવને ચેન પડતું જ નથી. એથી સહુનું ધ્યેય તો એ જ છે. એટલે આ માર્ગે ગયા વિના છૂટકો નથી.
આ ઉપરથી ગીતાજીના યોગમાં પણ સાધનાને અવકાશ છે. એકાંત સ્થળ અપરિગ્રહીપણું, બ્રહ્મચર્યવ્રત, એકાકીપણું, ઈન્દ્રિયસંયમ, મનસંયમ, આશાતૃષ્ણારહિતપણું આ બધાં લક્ષણો તો સંન્યાસીને પણ જરૂરનાં છે. એટલે પ્રથમ પ્રથમ તો ગીતાના યોગીને પણ સંન્યાસીને છાજતી નિવૃત્તિ અને સાધના આચરવી જ પડે છે. એટલે જ ગીતાનો યોગ અને સંન્યાસ બન્ને તાત્વિક રીતે તો એક જ છે, એ વાત ચોખ્ખી દીવા જેવી સ્પષ્ટ થાય છે. તે જ રીતે વળી ખરા સંન્યાસીને ગીતાના યોગની એટલે કે સમભાવની સૌથી પ્રથમ જરૂર પડે છે, તે વાત પણ તેટલી જ સાચી છે.
હવે સવાલ એ થાય છે કે તો પછી એકલા સંન્યાસ ઉપર જ ગીતાકાર ભાર કેમ નથી આપતા? શા માટે યોગનાં જ ગાણાં ગાયા કરે છે?
એ સવાલનો જવાબ સ્પષ્ટ છે અને તે એ છે કે ગીતાકારને એકાંત ત્યાગ અને એકાંત ભોગ બને કરતાં વચલી સ્થિતિ જ ગમે છે અને વાત પણ તે જ સાચી છે. એકાંત ભોગમાં જેમ આત્મા નિચોવાઈ જાય છે તેમ એકાંત ત્યાગમાં પણ શુષ્કતા અને જડતા આવી જાય છે માટે ગીતાકાર બને ત્રાજવાંને સરખાં રાખવાનું મધ્યબિંદુ આપવા માગે છે. નીચેના શ્લોકમાં એમના આખાય કથનનો સાર આવી જાય છે.
नाऽत्यश्नतस्तु योगोऽस्ति न चैकान्तमनश्नतः । न चाऽतिस्वप्नशीलस्य जाग्रतो नैव चाऽर्जुनः || १६ ।। युक्ताऽऽहारविहारस्य युक्तचेष्टस्य कर्मसु । યુવત્તqનાવવોઘW પોનો મવતિ દુઃરવET / ૧૭ ||
