Page Text
________________
અધ્યાય બીજો
૧૧૩
સંયમી, જાગતો અને જ્ઞાની પુરુષ આત્મસુખમાં જ સાચું સુખ જુએ છે. એટલે કે સંસ્કૃત રસની લિજ્જતને સારુ તે સંયમ વિના રહી શકતો નથી. વિકૃતરસની ઝંખનાને વધારનાર વિલાસ એને જરીયે ગમતો નથી. આમ હોઈને, બંનેના પંથ ન્યારા બની જાય છે. એટલે કે સંસારવિલાસી જીવો જે પ્રવૃત્તિ કે નિવૃત્તિમાં જાગે છે ત્યાં સંયમી નથી જાગતા, પણ જે પ્રવૃત્તિ કે નિવૃત્તિમાં સંસાર-વિલાસી જીવો ઊંધે છે, ત્યાં સંયમી જાગે છે.
નોંધઃ અહીં સંયમ, જાગૃતિ, મુનિપણું એ ત્રણે ગુણવાળો સાધક લીધો છે. શ્રી આચારાંગ સૂત્રમાં આ જ કથન છે. તે કહે છે કે સૂતાં સૂતાંય મુનિ જાગ્રત છે, કારણ કે નિદ્રામાં પણ તેની રટના તો આત્મામાં છે. એટલે એ સૂએ તોય જાગે છે એમ ગણાય, અને અમુનિજનો તો જાગતા હોય તોય સૂતા છે, અને સૂતા હોય તોય સૂતા છે. મતલબ કે "જેનો આત્મા જાગ્યો, તે સદા જાગ્યો, અને જેનો આત્મા સૂતો તે સદા સૂતા.” સમદષ્ટિ, રસિક સંયમ, સમતાભરી સ્થિર બુદ્ધિ જ્યાં હોય, ત્યાં પ્રસન્નતા અને પ્રકાશ નિરંતર હોય જ. જ્ઞાનીની દષ્ટિ અને અજ્ઞાનીની દષ્ટિ નીરાળી જ હોય. જે પદાર્થ દેખી જ્ઞાની મોહ છોડે ત્યાં જ અજ્ઞાની મોહ બાંધે. શ્રીકષ્ણ મહાત્માની સમદષ્ટિ વિષે જૈન ગ્રંથોમાં એવી વાત છે કે સડેલા કૂતરાને જોઈને પણ એમણે તો એની દાંતની બત્રિસીની તારીફ કરી હતી, જ્યારે બીજા દેખનારાએ તો માત્ર જાગુપ્સા જ સેવી હતી. આ રીતે લોકોની સામાન્ય રીતિ એ છે કે એ પારકાના રાઈ જેવડા દોષને હિમાલય જેવડા દેખે છે. આ દષ્ટિભેદને લીધે જ એનો પંથ ન્યારો ગણાય છે. સ્થળક્રિયાઓના ભેદે જ્ઞાનીનો પંથ ન્યારો છે એવો સાંકડો અર્થ કોઈ ન લે!
જૈન સૂત્રો વારંવાર કહે છે કે લોકસંજ્ઞાથી વેગળા રહો તે આ કથન આ જ અર્થમાં છે. તે બાબત અગાઉ આપણે ચર્ચા ગયા છીએ. પણ હવે પ્રશ્ન એ થાય છે કે ઇન્દ્રિયોને અને મનને વશ કરી-રાગદ્વેષથી છૂટાં રાખી-વિષયો સાથે જોડાય, તો આસકિતનું ઝેર ન ચડે ને આત્મા ન મરે એ વસ્તુ કલ્પનાક્ષેત્રમાં તો ઘડીભર માની લઈએ પણ એ આદર્શ શું ખરેખર જીવનમાં ઊતરે તેવો છે? વળી શું ગમે તેવા કર્કશ વિષયો સ્પર્શ તોય શાંતિ ટકી શકે ખરી? દા.ત. જીવતા અંગ ઉપર આગ લાગીને બાળવા માંડે, ત્યારે શું વોય માડી, ન થઈ જાય કે ? ગીતાકાર કહે છે કે વોયા માડી” એટલું બોલવાથી કંઈ આત્મા અશાંત જ થાય છે, તેમ એકાંતે ન સમજી લેવું. હા, વાણી મોટે ભાગે ભાવને જ વ્યકત કરતી હોય છે, પણ મનુષ્ય ઘણીવાર
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |