________________
અધ્યાય ત્રીજો
૧૪૩
લેનાર બન્ને સદ્ગતિ પામે છે.” વળી ગૃહસ્થાશ્રમીને ઉદેશીને કહે છે કે જે ગૃહસ્થાશ્રમી, અતિથિ(અતિથિમાં ભૂખ્યા સુપાત્રમાત્રનો વ્યાપક અર્થ લેવો એ) નો સંવિભાગ કાઢતો નથી તે બારમા વ્રતનો ભંગ કરે છે. એ વ્રત આત્મશિક્ષા માટે મહાકિંમતી છે.” આગળ વધતાં ઊંડા ઊતરીશું તો જૈનસૂત્રોમાં દેવોનાંક બલિકર્મોનો ઉલ્લેખ પણ મળશે જ અને સંતોને ભાવપૂર્વક વહોરાવનાર શાલિભદ્ર જેવાના પરંકલ્યાણ થયાનાં સચોટ ઉદાહરણો પણ મળશે. શાલિભદ્રને ત્યાં દેવો જ બધું પૂરું પાડતા એમ પણ જૈન ગ્રંથો કહે છે. અને શાલિભદ્ર પણ દેવો તરફથી જે કંઈ મળતું તેનું વળતર વાળી દેતા. અર્થાત કે સંગ્રહ નહોતા કરતા. અાંગણે આવેલ કોઈ પાછું ન વળતું. આટલા વૈભવ પછી પણ જ્યારે હું માલિક
નો ?” આટલો પ્રશ્ન થયો અને એમાંથી જે ભાવના ઊઠી, તે ભાવનાને પરિણામે જે ત્યાગ થયો એ સ્થિતિએ જ મનુષ્યભાવે પહોંચવું જોઈએ. આથી જ કૃષ્ણ ગુરુદેવ દ્રવ્યયજ્ઞ કરતાં જ્ઞાનયજ્ઞને છેવટે શ્રેષ્ઠ ઠરાવે છે.
अन्नाद्भवन्ति भूतानि पर्जन्यादन्नसंभवः । यज्ञाद्भवति पर्जन्यो यज्ञः कर्मसमुद्भवः ||१४|| कर्म ब्रह्मोद्भवं विद्धि ब्रह्माक्षरसमुद्भवम् । तस्मातसर्वगतं ब्रह्म नित्यं यज्ञे प्रतिष्ठितम् ।।१५।। एवं प्रवर्तितं चक्रं नानुवर्तयतीह यः । अधायुरिद्रियारामो मोघं पार्थ स जीवति ।। १६ ।। અન્નથી સંભવે ભૂતો, વૃષ્ટિથી અન્ન સંભવે; યજ્ઞથી સંભવે વૃષ્ટિ, કર્મથી યજ્ઞ ઉદ્ભવે. ૧૪ ઉપર્યું બ્રહ્મથી કર્મ, બ્રહ્મ અક્ષરથી ઊઠયું; તેથી જ બ્રહ્મ* સૌ વ્યાપી, સદાય પ્રતિષ્ઠિત. ૧૫ આમ ચક્ર પ્રવર્તલું, એને જે ન અનુસરે;
પાપાયુ, ઈન્દ્રિયારામ, જીવે છે પાર્થ ! વ્યર્થ છે. ૧૬ * બીજાનો ભાગ કાઢયા વગર, જે એકલા ભોજન કરે છે, તે પાપી છે આવું ગવેદ મંત્રોનું પણ સૂકત, લો. ટિલકે પોતાના ગીતા ભાષાંતરમાં મૂકયું છે, યજ્ઞની શેષો અગર બીજાને જમાડીને જમવું એ ખોરાક અમૃત બરાબર છે એમ મનુસ્મૃતિનો પણ ધ્વનિ છે. કુળદેવીનાં નૈવેદ્ય, દેવ આગળ પ્રસા ધરવાના વિધિ પાછળ શો ઊડો આશય છે? તે આથી સમજાશે. * અહીં બ્રહ્મનો અર્થ, કેટલાક-શ્રીમાનું શંકરાચાર્ય વગેરે-ટીકાકારો વેદ કરે છે. અને વેદવિહિત કર્મો-શ્રૌત માર્ત કર્મો-આચરવાં. કારણ કે વેદનો અક્ષર-પરમાત્માસાથે સંબંધ છે, પરંતુ લો. તિલક કહે છે કે અહીં બ્રહ્મનો અર્થ પ્રકૃતિ જ લેવો એ વધુ સુસંગત છે. જૈન સૂત્રોની પરિભાષા પ્રમાણે ભાવકર્મ લઈ શકાય.