Jain Drushtie Gita Darshan Part 1

SR No.: 008084
Original Sutra Author: N/A
Author: Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publication Year: 1995
Total Pages: 344
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 19 MB

Page 305

અધ્યાય છઠ્ઠો
૨૭૫
સત્યથી ભરેલી છે પણ "આત્માને આત્માથી જીતવો એટલે શું બે આત્માઓ છે? વળી “આત્મા હાર્યો કેમ અને કોનાથી" "અને જો હાર્યો તો પછી તેની અનંત શકિત, હારતા પહેલાં હતી તે હાર્યા પછી કયાં જતી રહી?" "અને ધારો કે જતી રહી, તો પછી એવો શકિતહીન આત્મા શકિતધર થઈ જ કેવી રીતે શકે?” આવી અનેક ચર્ચાઓ ઊભી થાય છે. જો કે તે ચર્ચાઓનું બુદ્ધિ દ્વારા જેટલું સમાધાન થઈ શકે તેટલું કરવા માટે મહાપુરુષોએ પ્રયત્ન કર્યો છે. પરંતુ પ્રથમ શ્રદ્ધા અને વિવેકી પુરુષાર્થને લીધે જેમ જેમ અનુભવ થતો આવે છે, તેમ તેમ જ એ વાત ચોખ્ખી રીતે સમજી શકાય છે.
આથી જિજ્ઞાસુએ જૈન સૂત્રો અનુસાર અગાઉ કહ્યું તેમ આત્માની ત્રણ દશાઓ કલ્પી લેવી. (૧) પરમાત્મ દશા (૨) અંતરાત્મ દશા (૩) બહિરાત્મ દશા. એ પૈકી બહિરાત્મ દશાને દૂર કરી પરમાત્મા ઉપરની પ્રતીતિ રાખીને અંતરાત્મદશા જાગતી રાખવાનો પ્રબળ અને સાચો પુરુષાર્થ કર્યા કરવો. સાદા શબ્દોમાં કહીએ તો મન અને ઈન્દ્રિયો મનોજ્ઞ વિષયો તરફ લલચાવવા મથે કે અમનોજ્ઞ પદાર્થો તરફ દ્વેષ ઉપજાવવા મથે ત્યારે રાગદ્વેષને વશ ન થતાં સમતા રાખવી. આનું જ નામ તે આત્મા જીત્યો ગણાય, અને એથી ઊલટું વર્તન થઈને જો વિષમતા આવી, તો પછી તેમ આત્મા હોવા છતાં અનાત્મા જ થઈ ગયો. કારણ કે જડ જેમ પરતંત્ર છે, તે તે પણ જડની માફક પરતંત્ર બની જાય છે. જડને સારાસાર ઓળખવાનું જ્ઞાન નથી, તેથી તે આમતેમ અથડાય છે; તેવી રીતે આવો અનાત્મા પણ સારાસારનું ભાન ગુમાવી આમતેમ સંસારની ઘટમાળમાં ગૂંચાય છે. આનું જ નામ તે અનાત્મા અથવા બહિરાત્મા આવો આત્માનો શત્રુ જીવ એ મન અને ઈન્દ્રિયોનો ગુલામ બની પોતે જ પોતાનું અહિત કરે છે. જો કે પોતાનું હિત કરવા ઈચ્છે છે ખરો, પણ વિષયોની લંપટતામાં અહિત જ આચરે છે. એટલે આ રીતે આસકિતથી બંધાયેલાં કર્મો એને અજ્ઞાનમાં જકડી રાખે છે. પણ જેણે આત્માને જીતી લીધો તેને તો પછી અશાન્તિ રહેતી જ નથી. હવે શ્રીકૃષ્ણચંદ્ર પોતાના શિષ્યને કહે છે: સાંભળ, હવે તે કેવો હોય છે તે કહું છું. અને વળી યોગારૂઢ યોગી અથવા તો યુક્ત યોગી કેવી દશામાં વર્તે છે, તે પણ કહું છું:
जितात्मनः प्रशांतस्य परमात्मा समाहितः । शीतोष्णसुखदुःखेषु तथा मानपमानयोः ॥ ७ ॥ ટાઢ ઉને સુખે દુઃખે, માન કે અપમાનમાં; પર આત્મા રહે સ્થિર, આત્મજિત પ્રશાંdો. 2.