________________
અધ્યાય ત્રીજો
૧૪૭
માટે તો એ દશા અભ્યાસ અને વૈરાગ્યના બળે "વિચરવું ઉદયાધીન પણ વીત લોભ જો.” સહજ હોય છે. બીજાને એ દશા સહજ હોતી નથી માટે જ અનાસતિનો ધ્રુવ કાંટો રાખવો પડે છે. આવો પળે પળે ચીવટ રાખીને ચાલનારો સાધક પોતા માટે ક્યું કર્મ કરવા જોગ છે ને કયું કર્મ કરવા જોગ નથી, તે આપોઆપ શોધીને જ આચરણ કરશે.
આમ હોઈને એને હાથે નકામી ક્રિયા નહિ થાય, પાપક્રિયા તો નહિ જ થાય. કદાચ એ ભૂલ ખાશે કે તરત એવા જાગૃતનો આત્મા જ એને મૂંઝવી નાખશે અને ભૂલ સુધાર્યા પછી જ એને શાંતિ વળવા દેશે. આવી સ્થિતિએ જતાં જતાં છેવટે એ આત્મામાં જ તૃપ્ત અને આત્મામાં જ સંતોષી સહેજે બની જશે. કોઈ પણ ભારી આફતો કે કોઈ પણ મોટી લાલચો પણ તેને ડોલાવી નહિ શકે.” ગીતાકારે ઉપરના ત્રણ શ્લોકમાં આ બીના કહી દીધી.
कर्मणैव हि संसिद्धिमास्थिता जनकादयः । लोकसंग्रहमेवापि संपश्यन्कर्तुमर्हसि ॥ २० ॥ કર્મ વડે જ સંસિદ્ધિ, પામ્યા છે જનકાદિકો;
લોકસંગ્રહ જોતાંય, તારે કર્મ કર્યા ઘટે. ૨૦ (અને કરવીર !) જનકાદિકો (કે જે ક્ષત્રિયવીરો થઈ ગયા તેઓ) પણ કર્મ દ્વારા જ પરમસિદ્ધિ પ્રાપ્ત કરી હતી. (એ રીતે) લોકસંગ્રહ તરફ દષ્ટિ કરીને પણ તારે કર્મ કરવાં જોઈએ.
નોંધ : જનકવિદેહી, જૈન કે જૈનેતર સર્વ સાધકોને પરિચિત વ્યકિત હોઈને અહીં એની ઓળખાણ આપવાની જરૂર નથી. રાવણ સમા પાશવશકિતના સર્વ શ્રેષ્ઠ ભંડારીને પણ માત્ર દષ્ટિપાતથી ધ્રુજાવનાર નારી-શિરોમણી સીતા જેવી અતિવીર સુપુત્રીના (પિતા) જનક- જનકવિદેહી ખરેખર જગતના પણ જનક છે. એ મિથિલા મહાનગરીના મહારાજા અનાસક્તિ યોગની જીવંત પ્રતિમા છે.
મહાત્મા કૃષ્ણ એ ઉદાહરણ અર્જુન સામે મૂકીને એમ કહેવા માગે છે કે અનેક ગડમથલો, અનેક જવાબદારીઓ તથા મહાપ્રલોભનની વચ્ચે જે બરાબર અડોલ સ્થિર રહી શકે છે, જેને એવા પ્રસંગોમાં પણ કામક્રોધના આવેગો અડીને પાડી શકતા નથી, એ જ આદર્શ ત્યાગી છે. તેને પણ હું એવા આદર્શ તરફ દોરવા માગું છું. માટે જ કર્મયોગ પરત્વે હું વધુ ભાર આપું છું. તારામાં મહાવીરતા છે, પણ 'સમતા' નથી, માટે એ સાધી લે એટલે તારું તેજ કંઈ ઓર જ જળહળશે.
