________________
૧૪૬
ગીતાદર્શન
હોય, આત્માથી જ તૃપ્તિ મેળવી રહ્યો હોય અને આત્મામાં જ સંતોષી હોય તેવા (જ્ઞાની) મનુષ્યને કંઈ કાર્ય કરવાપણું રહેતું નથી).
વળી આમ હોઈને એને જેમ કર્મ કર્યાથી કશો અર્થ હેતુ નથી. તેમ ન કર્યાથી પણ કશો અર્થ (હનુ) નથી. તેમજ સર્વભૂતોમાં એનો અંગત અર્થ (જરૂરિયાતનાં સાધનો મેળવવા) નો પણ આધાર (લગવાડ) હોતો નથી. એની શારીરિક હાજતો પણ કુદરત નિર્ભર હોય છે. એને પોતાને દેહ પ્રત્યે લગારે મૂર્છા હોતી નથી. આવી ઊંચી દશા હોવા છતાં દેહ છે ત્યાં લગી પોતાના પ્રારબ્ધ-ઉદય પ્રમાણે એમને પણ કર્મ કરવાનાં હોય છે અને તેઓ તે કરે જ છે.)
નોંધ : જૈન સૂત્રો માંહેલા જિનકલ્પી ભિક્ષુની દશા આબેહૂબ આવી જ હોય છે. તે માટે સુલસા અને મુનિનો એક પ્રસંગ જૈન ગ્રંથોમાં છે, જે પરથી એનો સ્પષ્ટ ખ્યાલ આવી રહે છે. પ્રસ્તુત મુનિ સુલતાને ત્યાં ભિક્ષાર્થે ગયા છે. આંખમાં કણું ખેંચી લોહી નીકળતું હોવા છતાં, એ ન કાઢવા જેટલી એ મુનિજીની દેહ પ્રત્યે અમૂર્છા હતી. છતાં એવા પુરુષને પણ કર્મ કરવાં પડતાં હતાં. ભિક્ષાચરી માટે જવું એ પણ કર્મ તો ખરું જ ને?
तस्मादसक्तः सततं कार्य कर्म समाचर । असक्तो ह्याचरन्कर्म परमाप्नोति पुरुषः ॥ १९ ।। માટે અસકત હૈ નિત્ય, કર્તવ્ય કર્મ આચર;
અસકત આચરી કર્મ, પુરુષ પામતો પર. ૧૯ (અને જો એમ જ છે, તો તને કર્મ કશો બાઘ હોય? ભલા! તુ જો એમ કહેતો છે કે, "જ્ઞાની પુરુષની તો એવી સહજ દશા હોય છે, કે જેથી એને પાપપુણ્યથી બંધાવાપણું નથી, પરંતુ મારી હજુ એવી ભૂમિકા નથી, એટલે મને તો કર્મ કરવામાં પાપપુણ્યનો ડર છે.” તો હું અગાઉ કહી ગયો છું, છતાં પુનરુક્તિ કરીને ફરીથી કહ્યું કે તું કર્મથી ન ડર. કર્મથી ડર્યે કંઈ વળવાનું નથી અને કર્મ કર્યા વિના ચાલવાનું પણ નથી.) માટે આસકિત રાખ્યા વિના સતત (કાયમ)નું કર્તવ્ય કર્મ આચર. (ડર માત્ર આસકિતનો છે. જો તેમ ન હોય તો કર્મથી કશું ડરવાનું નથી કારણ કે, અનાસકિત રાખીને કર્મ આચરવા છતાં પરુષ પરંતત્ત્વને પામી જાય છે.
નોંધ : "મનુષ્યજીવન-જહાજથી જ પરંપદને બંદરે પહોંચાય છે માત્ર અનાસકિતનો ધ્રુવ કાંટો જીવરૂપ સુકાનીએ બરાબર રાખવો જોઈએ. જ્ઞાનીને
