________________
ગીતાદર્શન
પરિભાષાભેદનો ઉકેલ
ગીતામાં સમત્વ છે. ત્યાં જૈનસૂત્રોનું સમકિત છે. ગીતાનું કર્મકૌશલ ત્યાં જૈનસૂત્રોનું ચારિત્ર ઘડતર. જૈનપરિભાષાના બહિરાત્માને ઠેકાણે ગીતાનું સવિકાર ક્ષેત્ર. જૈનપરિભાષાના અંતરાત્માને ઠેકાણે ક્ષેત્રજ્ઞ, અથવા અધિયજ્ઞ. જૈનપરિભાષાના પરમાત્માને ઠેકાણે ગીતાનું પરંધામ અથવા પરમાત્મા. જૈનસૂત્રોના શુભામ્રવને ઠેકાણે ગીતાનું સુકૃત; અશુભ આમ્રવને ઠેકાણે ગીતાનું દુકૃત. જૈનસૂત્રોના સંવરને ઠેકાણે ગીતાનું સ્વભાવજ આધ્યાત્મિક અથવા સમત્વયોગ. જૈનસૂત્રોની સકામનિર્જરા તે ગીતાનો અનાસકિત યોગ અથવા કર્મફલની આકાંક્ષાનો ત્યાગ.
જૈનસૂત્રોના કર્મબંધને ઠેકાણે ગીતાનો ભૂતપ્રકૃતિ બંધ અથવા ગુણસંગ, જૈનસૂત્રોના રાગ-દ્વેષને ઠેકાણે ગીતાનાં કામક્રોધ અથવા રાગદ્વેષ. તેથી જ જૈનસૂત્રોનું સિદ્ધિસ્થાન એ ગીતાનું પરંધામ. જૈન-અહિંસા અને ગીતા
આ રીતે જૈનસૂત્રોમાં મુખ્ય છ દ્રવ્યો અને નવતત્ત્વોનો તત્ત્વજ્ઞાનની દષ્ટિએ ગીતા સાથે સુમેળ મળ્યા પછી પણ ભૌતિક યુદ્ધની પીંછી પાછળ ગીતાની અહિંસા અને જૈનોની અહિંસા વચ્ચે સુમેળ કયાં છે, એ સવાલ રહે છે.
અહિંસામાં જૈનસૂત્રો જેટલાં ઊંડાં ગયાં છે, તેટલા બીજા ગ્રંથો ગયા નથી. એટલું જ નહિ બલકે એમણે સાધનાના ક્ષેત્રમાં એ અહિંસાને આબાદ રીતે ઉતારી પણ છે. જૈનગ્રંથોમાં એક વસ્તુકથા છે : અભયા રાણીની અબ્રહ્મચર્યની માગણીનો અનાદર કરનાર સુદર્શનને અભયા રાણીએ શૂળીએ ચડાવવા લગી દાવ ખેલ્યો. છતાં છેવટે સુદર્શનનું સત્ય તરી આવ્યું, ત્યારે રાજા અત્યંત છંછેડાય એ બનવા જોગ હતું, પણ રાજાને હાથે થતો અભયા રાણીનો વધ એ જ સુદર્શને અટકાવ્યો. ભરપૂર હિંસાના મુખમાં આબાદ અહિંસા પાળવી અને કટ્ટર વિરોધીનો પ્રેમ ભર્યો સામનો કરી વિજય મળ્યા પછી, વિજયમાળા વિરોધીને જ પહેરાવીને પ્રેમ પાથરવો એ અહિંસાની સફળતા છે. આવાં તો શ્રાવક અને શ્રમણોનાં અનેક ઉદાહરણ છે. આ થઈ દ્રવ્ય અને ભાવ બંને પ્રકારની અહિંસાની વાત. પણ જૈનતત્ત્વજ્ઞાન જો વિશ્વવ્યાપી હોય, તો એણે આચારમાં મધ્યમ માર્ગ પણ કાઢવો જોઈએ. આ રીતે જાણીને હણવા નિમિત્તે નહિ છતાં અનિવાર્ય રીતે ત્યાં થતી હિંસા એ દ્રવ્યમાં હિંસા છે અને ભાવમાં અહિંસા છે, તો તેવી હિંસા એવી
