________________
ગીતા દર્શન
અધ્યાય બીજો
ત્રીજા અધ્યાયનો ઉપોદઘાત આ અધ્યાયનું નામ કર્મયોગ છે. કર્મયોગ એટલે કર્મોમાં જોડાવું તે. જૈન પરિભાષાથી પરિચિત પાઠકો આ વાંચતાં જ બોલી ઊઠશે,"અમારે તો કર્મમુકિત જોઈએ છે, કર્મ સાથે જોડાણ નથી જોઈતું.” પણ તેવા ઉતાવળા પાઠકોને આ અધ્યાય લાલબત્તી' બતાવીને ધીરા પાડે છે અને કર્મયોગ એટલે શું?” તે કહી દે છે.
જૈન સૂત્રો માંહેલા ક્રિયા શબ્દનો અને ગીતા માંહેલા કર્મ શબ્દનો સુમેળ છે. જૈન સૂત્રો પડકારે છે કે જ્યાં લગી કર્મવર્ગણા અને મન છે, ત્યાં લગી ક્રિયા તો છે જ. એનાથી કોઈ છૂટી શકે નહિ. છૂટવું એ જેમ શકય નથી, તેમ શ્રેયસ્કર પણ નથી. એટલું ખરું કે એ પૈકીની શુભાશુભ ક્રિયાને છોડીને માત્ર શુદ્ધ ક્રિયાને પકડવી જોઈએ. શુદ્ધ ક્રિયાને ચારિત્ર શબ્દથી પણ ઓળખાવી શકાય. પણ આવી શુદ્ધ ક્રિયા જ્ઞાન વિના હોઈ શકે નહિ. માટે પ્રથમ જ્ઞાન અને પછી આવી શુદ્ધ ક્રિયા. જ્ઞાનવિહૂણી ક્રિયા આંધળી છે. એથી જેમ જ્ઞાન એ જીવનું લક્ષણ છે, તેમ શુદ્ધ ક્રિયા એ પણ જીવનું લક્ષણ છે. પોતાના લક્ષણથી પોતે જુદો કેમ રહી શકે?
એટલે શુદ્ધ ક્રિયામાં જોડાવું એ તો પોતાના સ્વરૂપમાં જોડાવા બરાબર છે. (કારણ કે શુદ્ધ ક્રિયાનો આધાર બાહ્ય ક્રિયા તથા કર્મકાંડો ઉપર નહિ પરંતુ ભાવશુદ્ધિ ઉપર જ આધાર છે.) શુદ્ધ ક્રિયામાં જેટલી અપ્રમત્તતા(સાવધાની), તેટલો જ આત્માનંદ અધિક. ગીતાકાર પણ આવું જ નિરૂપણ કરે છે.
પરંતુ આપણે ગીતાની પરિભાષાને અને જૈન પરિભાષાને અહીં સમજી લેવી જરૂરી છે.
ગીતાનો સમાયોગ એટલે જૈનસૂત્રોનું સમકિત. ગીતાનો સ્થિતપ્રજ્ઞ તે જૈનસૂત્રો માંહેલો અપ્રમત્તસાધક, ગીતાનો કર્મકૌશલ્યયોગ એટલે જૈનસૂત્રોનો ચારિત્રયોગ.
ગયા અધ્યાયમાં બુદ્ધિયોગ-સમકિત-આત્મજ્ઞાનની વાત ઉપર ખૂબ ભાર
