________________
૨૯૪
ગીતા દર્શન
રહેલાં છે તેમાંથી સારી બાજુ પર જ સાધકની દષ્ટિ જાય તેવો અભ્યાસ એણે પાડવો જોઈએ.
ત્રીજા શ્લોકમાં વળી ઉત્તમ વાત કહી દીધી, તે એ કે સાધક ગમે તે રીતે સાધના કરે એમાં મારો કશો આગ્રહ નથી. જેમ અમુક વ્યક્તિ રૂપે જ કે અમુક નામે જ પ્રભુને માનવા એવો આગ્રહ નથી, તેમ અમુક જાતની ઉપાસનાથી જ માનવા બીજી રીતે નહિ એવો પણ આગ્રહ નથી. ગમે તે રીતે એટલે કે ગમે તે ઉપાસના દ્વારા મને-આત્માને ભજે પણ શરત એટલી કે અનન્યભાવે એ ઉપાસના પાછળ લાગી જવું જોઈએ ! આ શરતને પડતી મેલી જ્યાં મનુષ્યો એક જ નામ કે અમુક જ વ્યકિતને ભજવા મંડી જાય છે, ત્યાં મૂળમાં જ ગાબડું પડે છે, અને એકડા વિનાનાં મીંડાની પેઠે જીવન અને જગત પર મોટાં મીંડાં ચિતરાવે છે.
ધર્મને નામે કે ઈશ્વરને નામે થતા અનર્થોનું મૂળ કારણ તો આ છે. જ્યારે રૂઢિ ચુસ્તો અહીં ભૂલે છે ત્યારે વળી એ સ્થિતિથી ત્રાસેલા સુધારકો બીજી રીતે ભૂલે છે. તેઓ ધર્મ અને ઈશ્વરનો જ છેદ ઉડાડવા માટે હવામાં તલવાર વીંઝવામાં શકિત વેડફી નાખી એક અનર્થને નાબૂદ કરવા જતાં બીજા અનર્થો નોતરી બેસે છે. શ્રીકૃષ્ણગુરુ એ બન્નેને લાલબત્તીથી ચેતવી ખરી ચાવી આપી દે છે. અને તે ચાવી તે આ એક ભાવની-અનન્ય ભાવની.
અનન્ય ભાવ આવે શી રીતે ? તે તો બીજા અધ્યાયમાં આપણે જોઈ જ ગયા છીએ. શું એ સહેલી વાત છે? માટે જ બધા ધર્મોએ શ્રદ્ધા, ધીરજ અને નિશ્ચયપૂર્વક કોઈ એક નામ કે એક વ્યકિત પરત્વે એકભાવે વળગી રહેવાનો ઉપદેશ કર્યો છે. અહીં ફરીને એ ખુલાસો કરીએ કે એક નામ કે એક વ્યકિતને એકભાવે વળગી રહેવાનો અર્થ એટલો કે કોઈપણ નામ કે કોઈપણ વ્યકિતને પૂજો તો ભલે પૂજો પણ સગુણને લીધે. આવો પૂજક જ્યાં જ્યાં સગુણ જોશે ત્યાં ત્યાંથી શોધશે. મીરાં શાલિગ્રામને પૂજતાં છતાં એકભાવે પૂજતાં એટલે એનું પરિણામ એ આવ્યું કે દેહધારી માત્રમાં એને એના ગિરધર દેખાયા. આ વિષય અનુભવે જ દઢ રીતે સમજાય તેવો છે.
આ શ્લોકનો સાર એ કે પ્રાણીમાત્રની પસંદગી ભલે જુદી હોય. ગમે તે નામે અને ગમે તે રૂપે અને ગમે તે પ્રકારે મનુષ્ય ભજે, પણ નટ જેમ નાચવા છતાં પોતાનું મુખ્ય લક્ષ્ય દોરી પર રાખે છે તેમ સાધકે મુખ્ય લક્ષ્ય ભાવ પર-આત્મા પર રાખવું. આત્મા જ એક એવી ચીજ છે કે જે સ્થૂળ નજરે નથી દેખાતી છતાં
