Page Text
________________
૨૪૨
ગીતા દર્શન
મનથી છાંડી સૌ કર્મો, યતિ-આત્મા સુખે રહે;
નવધારપુરે ના કે, કરતો કે કરાવતો. ૧૩ (હે પાર્થ ! આત્માને ઓળખવા માટે બહિરાત્માને વશ કરનાર) આત્મવશી પુરુષ (યતિ–આત્મા) મનથી સઘળાં કર્મોનો સંન્યાસ કરીને નવ દરવાજાવાળા શરીરરૂપી શહેરમાં કશું નહિ જ કરવા છતાં કે કશું નહિ જ કરાવવાં છતાં સુખપૂર્વક રહે છે.
નોંઘ: આપણે અગાઉ જોઈ ગયા કે આત્માને નિર્લેપ રાખવો એ સહજ વસ્તુ છે, એમ છતાં કર્મથી બંધાયેલા જીવ માટે એ વસ્તુ ભારે કઠણ છે, એ પણ આપણે ભૂલી જવું ન જોઈએ. એટલે શ્રીકૃષ્ણ ગુરુએ આવી દશામાં આ શ્લોકમાં એક માર્ગ આપ્યો કે, "સર્વ કર્મોનો મનથી સંન્યાસ કરવો," કર્મફળની લાલસાથી છૂટવા માટે આ ઉત્તમ માર્ગ છે. સર્વ કર્મોનો મનથી સંન્યાસ કરવાનો સીધો સાદો અર્થ છે કે, "મનને કર્મમાત્રથી વેગળું રાખવું" મન જો કર્મમાત્રથી વેગળું રહે ( જો કે સદ્દબુદ્ધિ તો જોડાયેલી રહે છે, તો કુવિકલ્પોનો અંત આવે અને આત્મિકસુખ મળે. આથી જ કહ્યું કે જે મનને આ રીતે વશ રાખે, તે જ યતિ, તે જ સંયમી." આવો પુરુષ નવ દરવાજા (બે કાન, બે નસકોરાં, બે આંખ, મળત્યાગનાં બે સ્થાન અને મોટું એમ શરીરને મુખ્ય નવ દ્વાર છે માટે એ નવ દરવાજા) વાળા શરીરરૂપી શહેરમાં રહેવા છતાં કશું ન કરતો કે કશું ન કરાવતો સુખમાં રહે છે."
આમ કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે, જેમ એક ચોકીદાર પોતાના શહેરમાં અધિકારીઓને દાખલ કરે છે, પણ બિનઅધિકારીને દાખલ કરતો નથી, જેમ એક ખરો ન્યાયાધીશ કે તટસ્થ પુરુષ ફરિયાદી અને ગુનેગાર બંને પક્ષમાંથી ન્યાય અને સત્ય તારવી લેવા પ્રયત્ન કરે છે, છતાં તેને બેમાંથી એકે પક્ષ પર રાગદ્વેષ થવા પામતાં નથી, તેમ આવો સાક્ષી આત્મા, ઈન્દ્રિયો પોતાનું કાર્ય કરે છે છતાં પોતે તેમાં નિર્લેપભાવ જાળવી રાખવાથી તથા મનને વશ કરીને રહેવાથી, પોતે નથી કશું કરતો કે નથી કશું કરાવતો અને જો આમ જ છે તો તેવા પુરુષને રાગદ્વેષ કે સુખદુઃખાના ઇંદ કેમ નડી શકે ? તે તો આત્માના સાચા આનંદને જ લૂંટી શકે.
આ પરથી એ સહેજે સમજાશે કે, "આત્માનું કરવું કે કરાવવું તે માત્ર મનના અસંયમને લીધે છે. અહીં "કરવું અને કરાવવું” એમ બે ક્રિયા એટલા માટે લીધી કે કેટલીક ક્રિયામાં આત્મા સીધેસીધો ભળે છે. જ્યાં અસત-ક્રિયામાં આત્મા સીધો ન ભળતાં પરંપરાએ ભળે છે, ત્યાં શિથિલ-બંધવાળાં કર્મબંધન લાગુ પડે છે. આ
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |