________________
૧૪
ગીતાદર્શન
મને શા માટે આમ? એ પ્રમાણે સવાલ થયો હતો,તો આના સમાધાન માટે જ્ઞાન અને કર્મને પૃથક વિવેક બતાવતા ચોથા અધ્યાયમાં મેં જોયું અને ત્યાં મળી આવ્યું કે રાગ એના મૂળમાં છે. (આની સાબિતી અધ્યાય બીજામાં મળી) માટે જ જો રાગ કાઢી નાખીએ તો ક્રોધ પણ અપયશ જેવો જ લાગશે.
હવે બીજો પ્રશ્ન એ થયો કે જો રાગ કાઢવાથી ક્રોધ ટળે, તો શું કાઢવાથી અપયશ ટળે ?
અપયશ ટાળવા માટે શું કરવું? શું ન કરવું? એમ પ્રશ્ન થયો માટે મેં ત્રીજો અધ્યાય જોયો અને (૩-૪૧)માં જવાબ મળ્યો કે તું પહેલાં તો ઈદ્રિયોને નિયમમાં રાખી જ્ઞાન અને અનુભવનો નાશ કરનાર કામનો અવશ્ય ત્યાગ કર. એટલે કે તું અનાસક્ત થઈ જા.” (લોકોમાં માન મેળવવાની આસકિત કાઢી નાખ.) બધા પ્રશ્નોનું સમાધાન ગીતામાં કેમ મળે?
મ. ગાંધીજી કહે છે કે "જ્યારે મને મુશ્કેલી પડે છે, ત્યારે હું ગીતામાતા કને છોડી જઉ છું, અને તે મને કદી નિરાશ કરતાં નથી.” એનું આ જીવતું જાગતું પ્રમાણ છે. શ્રદ્ધાપૂર્વક જે ભાઈ ગીતા જોશે, તેને જરૂર એ સમાધાન મળશે જ. ઉપરના ખરડામાં પ્રશ્નકારને આખો અધ્યાય સાંગોપાંગ જોતાં પહેલાં, તે એ જ અધ્યાયનું સ્વાભાવિક પાનું ખોલીને આગળના અને પાછળના પાંચ પાંચ શ્લોકો વાંચે છતાં પૂરું સમાધાન ન મળે તો આખો અધ્યાય વાંચે આટલું નમ્ર સૂચન છે.
જીવનના અંગત પ્રશ્નો જ નહિ બલકે સર્વ ક્ષેત્રના સર્વ પ્રશ્નોનો સંતોષદાયક ઉત્તર ગીતામાં મળી રહેશે જ. ડૉકટરી વિદ્યા કે આયુર્વેદનું ધ્યેય આધ્યાત્મિક, માનસિક અને શારીરિક એમ ત્રિવિધ આરોગ્ય છે.
આધ્યાત્મિક આરોગ્યનો અભાવ જ મુખ્યત્વે બીજી બીમારીઓમાં કારણભૂત છે. તે વિષે ગીતામાં પુષ્કળ લખાયું છે; છતાં ગીતાએ સાત્ત્વિક આહારના સ્પષ્ટ પ્રકારો આપી દઈ આયુર્વર્ધક માર્ગદર્શન કરાવ્યું છે. તપના શારીરિક, વાચિક અને માનસિક તેમજ (૧૭-૭) પાછા તે ત્રણ પ્રકારોને પણ સાત્ત્વિક, રાજસ અને તામસ એમ ત્રણ પેટા. ભેદો પાડી તપનું આદર્શપણું સિદ્ધ કર્યું છે. (અ.૧૭-૧પ થી ૧૯) એકંદરે ગીતા અતિ ઉપવાસ કે અતિ ખાઉધરાપણું બેય વચ્ચેની માધ્યમિક સ્થિતિ અને નિયમિતતા પસંદ કરે છે. (અ.૬.૧૬-૧૭) જેમ
