________________
૨ ૧૨
ગીતાદર્શન
હોવો જોઈ એ. મતલબ કે જે જે સાધનો, સાધ્ય ભણી લઈ જવામાં સફળ થાય તે બધાં સાધનો યજ્ઞરૂપ જ છે.
શ્રીકૃષ્ણગરએ બીજા અધ્યાયમાં જ્ઞાન ઉપર જોર આપ્યું હતું આ ચોથા અધ્યાયમાં એ બન્નેને છોડી જ્ઞાનમય યજ્ઞ ઉપર જોર આપવા માગે છે. ફળની લાલસા છોડી કર્મ કરવાં એ ઉત્તમ માર્ગ છે, પણ એના કરતાં સરળ માર્ગ એ છે કે જે સાધન, સાધ્ય ભણી લઈ જાય તે સાધનમાં પુરુષાર્થ કરવારૂપ યજ્ઞાર્થ કર્મ આચરવાં.
આવું સમજી લીધા પછી કોઈ ગૃહવાસી હો કે કોઈ વનવાસી હો ! કોઈ ત્યાગીવેશે ઓળખાતો હો કે કોઈ વગર વેશે ત્યાગી હો ! કોઈ લોકસેવા અર્થે ત્યાગી બન્યો હો કે કોઈ એકાંતવાસ સેવતો હો! કોઈ ઉપાસના કરતો હો કે કોઈ યોગસાધના કરતો હો! પણ સહુએ કંઈ ને કંઈ સપુરુષાર્થ તો કરવો જ જોઈએ અને એવા બધા પુરુષો શ્રીકૃષ્ણગુરુના આશય પ્રમાણે તો તીર્ણ વ્રત ધારણ કરનારા યતિઓ જ છે. આનું નામ તે જૈનસૂત્રોનો સ્યાદવાદ. મનુષ્ય ગમે તે માર્ગ પકડે, પણ એનું ધ્યેય ( આત્માની ઓળખાણ” હોવું જોઈએ અને જો એ હોય તો ગમે તે માર્ગે હોય છતાં એ યતિ જ છે. માટે કોઈ પોતે જ બહુ કઠણ તપ કરે છે, એવું અભિમાન ન કરે. એ જ વાતને આગળ વધારતાં શ્રીકૃષ્ણગુરુ ફરીથી કહે છે. :
अपाने जुह्वति प्राणं प्राणेऽपानं तथापरे । प्राणापानगती रुद्ध्वा प्राणायामपरायणाः ॥ २९ ।। अपरे नियताहाराः प्राणान्प्राणेषु जुह्वति । सर्वेऽप्येते यज्ञविदो यज्ञक्षपितकल्मषाः ॥ ३० ॥ यज्ञशिष्टामृतभुजो यांति ब्रह्म सनातनम् । नायं लोकोऽस्त्ययज्ञस्य कुतोऽन्यः कुरुसत्तम ।। ३१ ।। અપાને પ્રાણને હોમે, પ્રાણે કોઈ અપાનને; પ્રાણાપાન ગતિ રોધી, પ્રાણાયામે પરાયણ. ૨૯ વળી બીજા મિતાહારી, પ્રાણમાં પ્રાણ હોતા; તે બધા યજ્ઞ જ્ઞાતાએ, ખપાવ્યાં પાપ યજ્ઞથી. ૩૦ યજ્ઞશેષ સુઘાભોગી, પામે બ્રહ્મ સનાતન; અયસીને ન આ લોક, તો પછી અન્ય કયાંથી હો . ૩૧
