Jain Drushtie Gita Darshan Part 1

SR No.: 008084
Original Sutra Author: N/A
Author: Santbal
Publisher: Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad
Publication Year: 1995
Total Pages: 344
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati, Philosophy, & Religion
File Size: 19 MB

Page 228

૧૯૮
ગીતાદર્શન
અકર્તા પણ કહેવાઉં છું (કારણ કે જે સૃષ્ટિ અથવા જે સર્જન છે એનો વિનાશ હોય છે અને હોવો જ જોઈએ. પરંતુ હું એમાં - એ કર્મમાં-કર્તાપણાનું અભિમાન નથી કરતો એટલે હું આત્મપાતથી બચી રહું છું.) એટલે કે હું અવિનાશીપણાના ભાન સાથે રહેવાથી અવિનાશીપણાને અનુભવી શકું છું.
નોંધ : જૈન ગ્રંથોમાં શ્રી વૃષભદેવ સમકિતી હતા, ત્યારે એમણે લોકવ્યવસ્થા સારુ ચાર વર્ણોની યોજના કરી હતી, એવો ઉલ્લેખ છે. અહીં શ્રીકૃષ્ણે કરી, એવો ઉલ્લેખ છે. પણ એનો અર્થ જો વાચકે પોતાપક્ષે ઘટાડવો હોય તો એમ ઘટી શકે કે ગુણકર્મનો વ્યવસ્થાપક શુદ્ધ આત્મા છે, અને એવો આત્મા, મનુષ્યમાં પ્રબળપણે પ્રકાશી રહ્યો છે. એ રીતે પોતે કર્તા પણ છે, અને એમ છતાં પોતે આત્મભાનમાં અડોલ રહે તો અકર્તા પણ રહી શકે છે. આ રીતે જે જેનો કર્તા, તે તેનો ભોક્તા હોય એ જૈનસૂત્રનું કથન પણ ઘટી જાય છે, અને નિર્લેપ ભાવ કેળવવાથી એ ભોકતાપણું બાધક થતું નથી એટલે જન્મમરણની પરંપરામાં ફસાવું ન પડવાથી, અવિનાશીપણું પણ અનુભવસિદ્ધ થાય છે. આથી એમ પણ ફલિત થયું કે, કર્મની અનિવાર્યપણે જરૂર છે, પણ તે કર્મસિદ્ધિ માટે નહિ; પરંતુ સદ્ગુણસિદ્ધિ માટે.
લોકસેવકપક્ષે આ વાત એવી રીતે ઘટી શકે કે, એણે કર્મો કરવાં પણ લક્ષ્ય પોતાના સદ્ગુણ-વિકાસનું રાખવું. એથી લૌકિક દષ્ટિએ કર્મસિદ્ધિ થતી ન દેખાય, તોય એનો ઉત્સાહ કદી ઓસરશે નહિ, તે જ રીતે કર્મસિદ્ધિ વિપુલ દેખાવા છતાં એ અભિમાની બની શકશે નહિ,
શ્રીકૃષ્ણમહાત્મા અર્જુનને પણ પોતાનું ઉદાહરણ આપી એમ કરવાની પ્રેરણા આપે છે. જે વર્ણવ્યવસ્થા, ગુણભેદે અને કર્મભેદે પાડવામાં આવી છે, તે આજે વંશપરંપરાગત રીતે રૂઢ થઈ ગઈ છે, તે પણ બરાબર નથી એવું પણ આ શ્લોકથી ખુદ શ્રીકૃષ્ણમુખે સિદ્ધ થાય છે. આનો વિસ્તાર આગળ ઉપર અઢારમા અધ્યાયમાં આવતો હોઈ, અહીં એની વિશેષ ચર્ચા નહિ કરીએ, પણ થોડો ખુલાસો કરી લઈએ. તે એ કે, ત્યાં "સ્વભાવપ્રવભગુણોથી વર્ણવ્યવસ્થા નિર્માઈ છે” એવો ઉલ્લેખ છે અને અહીં, "ગુણભેદે અને કર્મભેદે મેં વર્ણનિર્માણ કર્યું છે” એવો ઉલ્લેખ છે. તેનું મુખ્ય તાત્પર્ય એ છે કે, સદ્ગુણ એ કર્મ માત્રનું ધ્યેય હોવું જોઈએ. કર્મસિદ્ધિ નહિ ! અને એમ કરવાથી જ શ્રીકૃષ્ણ કહે છે, તેમ કર્મબંધનથી છૂટી શકાય. જૈનસૂત્ર આચારાંગમાં પણ કહ્યું છે કે, "આસક્તિ છોડવાથી જ કર્મસંગ છૂટે છે, માત્ર કર્મ કરવાનું જ છોડી દઈએ તો તેથી કંઈ કર્મસંગ છૂટતો નથી.”