________________
૩૦૨
ગીતા દર્શન
ત્યાં એ જન્મ પામે છે એટલે કે એને માબાપ અને સમાજ એવાં મળે છે કે વિકસવા ધારે તો તુરત વિકસી શકે!
આ થઈ લપસેલા* યોગભ્રષ્ટની વાત ! પણ મંદ યત્નને જ કારણે અધૂરી સાધના રહી જાય તો તેનું શું? એ માટે ગીતાકાર આગળ વધતાં કહે છે, કે આ સાધક ઉપલા સાધક કરતાં ઉચ્ચ દરજ્જાનો છે માટે તે તો ઘણું કરીને આ પ્રમાણે જલદી આગળ વધે છે. જો, એને માટે હવે કહું છુંઃ
अथवा योगिनामेव कुले भवति धीमताम् । एतद्धि दुर्लभतरं लोके जन्म यदीदृशम् ॥ ४२ ॥ तत्र तं बुद्धिसंयोगं लभते पौर्वदैहिकम् । यतते च ततो भूयः संसिद्धौ कुरुनन्दन ॥ ४३॥ पूर्वाऽभ्यासेन तेनैव झियते झवशोऽपि सः | जिज्ञासुरपि योगस्य शब्दब्रह्माऽतिवर्तते ॥४४॥ प्रयत्नाद्यतमानस्तु योगी संशुद्धकिल्बिवषः । अनेकजन्मसंसिद्धस्ततो याति परां गतिम् ॥ ४५ ॥ અથવા કુળમાં જન્મ, બુદ્ધિમાન યોગીઓ તણા અતિ દુર્લભ છે લોકે, જન્મ એવા પ્રકારનો. ૪૨ ત્યાં તો બુદ્ધિ તણો યોગ, પામે છેપૂર્વ જન્મનો; ને કરુનંદન ! ત્યાંથી, સિદ્ધિ માટે ફરી મથે. ૪૩ પૂર્વના એ જ અભ્યાસે, ખેંચાય અવશે ય તે; યોગ જિજ્ઞાસુ તોયે છે, શબ્દ બ્રહ્મથી આગળ. ૪૪ મથતો તોય ખતે તે, યોગી સુનિર્મળો બની,
બહુ જન્મ થઈ સિદ્ધ, પછી પામે પરંગતિ. ૪૫ (કુરુ કુળને આનંદ પમાડનાર સુપુત્ર) હે કુરુનંદન ! અથવા (મંદયત્વે જેની સાધના અધૂરી રહી છે, તે) બુદ્ધિમાન યોગીઓના કુળમાં જન્મ મેળવી લે છે, આ લોકમાં આવા પ્રકારનો જન્મ મેળવવો એ (સહેલો નથી પણ) ઘણો દુર્લભ છે.
* ગોંડલવાળા શ્રી જીવરામ શાસ્ત્રીને મળેલી પ્રતમાં "લિસમાનઃ સતાં માર્ગ” એ પાઠ વધારાનો છે, અને લપસવાનું તથા બ્રહ્મપથ મૂકવાનું કારણ પણ "અનેકચિતવિબ્રાન્સ અને મોહચૈવ વશગત” સ્પષ્ટ આપે છે. આમ આખો શ્લોક, એ પ્રતમાં નવો છે અને તે આપણા અર્થનું પૂરું અને સચોટ સમર્થન કરે છે.
