Page Text
________________
૨૦
ગીતાદર્શન
મહાયોજનામાં તો તે નાનું નિમિત્ત કારણ છે. જૈનદષ્ટિએ કહીએ તો મનુષ્યનો વર્તમાન પુરુષાર્થ પાંચ પૈકીનું એક જ કારણ છે. અથવા (૨) જો એ ન હણાવાના હોય અને જો કોઈ સાધકને ડગમગાવવાને દ્રજાળ ઊભી કરી હોય તો પણ એની મોહદયા બીજાના ઉપકારપક્ષે નકામી અને પોતાના વિકાસપક્ષે હાનિકર નીવડે
એટલું પુનરુક્તિ કરીને પણ કહેવું પડે છે કે સૌ કોઈ આવી કૌટુંબિક કે દેહધારી પરની દયા વિસારી દે તો અનર્થ થાય. પ્રથમ કક્ષામાં રહેલા સાધક માટે તો ઊલટી તે અવલંબવા યોગ્ય પણ હોઈ શકે. પણ ત્યાં એને મોહદયાનું નામ ન આપી શકાય પણ રહેમનું જ નામ આપી શકાય. મોહદયા શબ્દ તો ઊંચી કોટીનો સાધક નીચી કોટી પર ખેચાય ત્યારે જ લાગુ પાડી શકાય. અહીં કોઈને શંકા થાય કે એકને માટે એક ગજ અને બીજાને માટે બીજો એમ તે વળી હોઈ શકે? જરૂર હોઈ શકે. એનું નામ જ દષ્ટિભેદ અથવા ભૂમિકાભેદ કહેવાય છે એમાં જ જૈનદષ્ટિએ જોતાં અનેકાંતવાદનું રહસ્ય છે. વળી આ ઉપરથી કોઈ એવો પણ પ્રશ્ન કરે કે પહેલી કોટી કરતાં આગળ ગયેલા બીજી કોટીના સાધકોમાં શું દયા જ ન હોય? દયા તો હોય જ, પણ એની દયા કાંઈક ઊંડી અને વ્યાપક હોય. એટલે કે તે માત્ર કુટુંબી-સ્નેહીઓ જ નહિ પણ સમગ્ર જગતનો અને મુખ્યત્વે સમગ્ર જગતના આત્માઓનો વિચાર કરીને એ દયાના મહાન સંસ્કારનો ઉપયોગ કરે. આથી સહેજે જગતષ્ટિએ પ્રથમ પ્રથમ આવા સાધકની ક્રિયા વિચિત્ર લાગે. પણ પરિણામે યથાર્થ જ હોય છે. પણ અહીં અર્જુનની દયાષ્ટિ માત્ર કુટુંબ લગી અને તે પણ એ કુટુંબીઓના દેહ લગી જ પહોંચી છે. એટલે જ એને મન શ્રેય અશ્રેયનું માપ શરીર-ધારીનું શરીર જ રક્ષવું કે હણવું એટલું જ છે. અર્જુનની ભૂલનું ખરું મૂળ અહીં છે. એ તો શ્રીકૃષ્ણ મહાત્મા પોતે જ આગળ કહેશે કે, અર્જુન, 'લ્યાણ” શબ્દ આત્માના ઘરનો બોલે છે અને જુએ છે તો તું દેહ તરફ જ. એટલે જ તારો માર્ગ આ ખેદ અને દુઃખ તથા રાગદ્વેષાદિનાં કંકો રોકી બેઠો છે. ઊઠ, ઊભો થા. મોહને ખંખેરી નાખ. આત્માની કસોટીએ તારાં કર્તવ્ય-અકર્તવ્યને તપાસ; માત્ર દેહદૃષ્ટિએ જ નહિ. અને ખરે જ આ યુદ્ધ અર્જુનને મન સ્વજનના એશઆરામ ખાતર, જય ખાતર, ભોગ ખાતર કે બહુ બહુ તો સ્વર્ગની કલ્પનાએ જ રચાયું હતું. પણ ગળે ન ઊતરે છતાં અનિવાર્યપણે મારે માટે આવી પડેલું કર્તવ્ય છે, દુર્યોધનના અભિમાનની અને અમારા મોહની ખરી કસોટી ખાતર આ નિસર્ગનિર્ટુ યુદ્ધ છે એમ એ હજુ નહોતો સમજ્યો.
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |