________________
૨૧૬
ગીતાદર્શન
શ્રીકૃષ્ણગુરુ એમ પણ સમજાવી દે છે, કે જે ક્રિયા આ ચાલુ જીવનમાં કશીય સંતોષદાયક નીવડતી નથી, તે ક્રિયા પરભવમાં પણ સંતોષદાયક ન જ નીવડી શકે. મનુષ્ય, કેટલીકવાર ભ્રમથી માની લેતો હોય છે કે "અમુક ધર્મક્રિયાનું ફળ આ ભવે નથી મળ્યું, પણ પરભવે મળશે.” શ્રીકૃષ્ણગુરુ એ ભ્રમને છોડાવી દે છે. જૈનસૂત્રોએ આ વાત બહુ સુંદર રીતે વૈજ્ઞાનિક દૃષ્ટિએ ઊંડાણથી છણી લઈને તારણ આપ્યું છે. તે કહે છે કે, "ધર્મનું પાલન એટલે જીવનશુદ્ધિનો સાક્ષાત અનુભવ. ધર્મમાં નગદ પાસું જ મુખ્ય છે.”* હવે મુખ્ય વાત એ કહેવા માગે છે કે, યજ્ઞનો સંબંધ ઠેઠ બ્રહ્મ સાથે છે, અને એ જ રીતે કર્મનો યજ્ઞ સાથે સંબંધ છે અને જ્ઞાનમાં કર્મોનો સમાવેશ થાય છે."
।
एवं बहुविधा यज्ञा वितता ब्रह्मणो मुखे कर्मजान्विद्वि तान्सर्वानेवं ज्ञात्वा विमोक्ष्यसे ॥ ३२ ॥
श्रेयान्द्रव्यभयाद्यज्ञाज्झानयज्ञः परंतप , सर्वे कर्माखिलं पार्थ ज्ञाने परिसमाप्यते ॥ ३३ ॥ એમ યજ્ઞો બહુ ભેદૈ, વિસ્તર્યા બ્રહ્મના મુખે;
સૌ કર્મજન્ય તે જાણ, એવું જાણી છૂટીશ તું. ૩૨ છે દ્રવ્યયજ્ઞથી સારો, જ્ઞાનયજ્ઞ પરંતપ ! જ્ઞાનમાં પાર્થ સૌ કર્મો, પૂરેપૂરાં સમાય છે. ૩૩
(પ્યારા પાર્થ ! ઈદ્રિયદમન તથા ઉપવાસ વગેરે કાયિકયજ્ઞ છે. સ્વાઘ્યાય મૌન આદિ વાચિયજ્ઞ છે. અને આત્માનુસંધાન આદિ માનસિકયજ્ઞ છે. આ રીતે કાયાથી, વાણીથી અને મનથી) એમ અનેક પ્રકારના જે યજ્ઞો બ્રહ્મના મુખમાં ફેલાયા છે. (અર્થાત કે જ્યાં બ્રહ્મ આત્મા છે, ત્યાં જ એ યજ્ઞો છે) તે બધાય કર્મ થકી જ જન્મેલા છે એમ જાણ. એવું જાણ્યા પછી તું મોક્ષ પામીશ.
વળી એ (ઉપ૨ વર્ણવેલા બધા યજ્ઞો પૈકી) દ્રવ્યમય યજ્ઞ કરતાં જ્ઞાનયજ્ઞ જ કે પરંતપ ! શ્રેષકારક છે કારણ કે હે પાર્થ ! બધાં કર્મો પૂરેપૂરી રીતે (તો એકમાત્ર) જ્ઞાનમાં (જ) સમાઈ જાય છે.
નોંધ : આ બે શ્લોકનું રહસ્ય જૈન પરિભાષામાં કહીએ તો આ પ્રમાણે છે :
આત્મા ભણી લઈ જનારો પુરુષાર્થ યજ્ઞરૂપ છે, પરંતુ બીજી દ્રવ્યક્રિયાઓના પુરુષાર્થ કરતાં જ્ઞાનમય પુરુષાર્થ વધુ શ્રેયકારક છે. કારણ કે આત્મામાં જ્ઞાન
* પુણ્યનું ખાતું ભલે મોડું ફળદાયક થાય પણ ધર્મનું ખાતું તો તુરત ફળ આપે જ છે.
