________________
૨૩
અધ્યાય પહેલો
રાજ્ય મળતું હોય તોય ન હતું, તો પછી આટલા પૃથ્વીના ટુકડા માટે તો શાનો જ હતું?
નોંધ : અર્જુનને મન હજુ આ યુદ્ધનો હેતુ ભૌતિક જ છે એ આપણે આ પહેલાં હી ગયા. પણ અર્જુનની ભૌતિક દ્દષ્ટિ છેક અધમ અને ટૂંકી નથી એ વિચારતાં એની સુપાત્રતાનો ખ્યાલ આવી જશે. પણ આધિભૌતિકવાદીઓ જેમ જેમ ઊંડા ઊતરે છે તેમ તેમ તેમને આપોઆપ વ્યાપકપણામાં આવવું પડે છે; એમ પણ આથી ફલિત થઈ શકે. એ લોકો આવી ક્લ્પના કરે છે કે "દા.ત. એક માણસને કોઈ ટાપુ ૫૨ જઈને એકલો મૂકી આવો કે જ્યાં અનેક પ્રકારની ભોગસામગ્રી હોય, પણ ત્યાં એકલા એકલા એ ભોગ ભોગવવા કયાં લગી સારા લાગશે ? તે પોતે જ કહેશે કે,ભલે મારે ભીખ માગવી પડે, પણ હું તો મારાં સ્નેહીસંબંધીઓ હશે, ત્યાં જ રહેવું પસંદ કરીશ. મને આ સુખ જોઈતું નથી. વાત તદ્દન ખરી છે. ભૌતિક સુખમાં પોતે અનુકૂળ થઈ પડે એવા બીજા દેહધારીની જરૂર પડે જ છે. અને એવા ભૌતિક સુખેચ્છુકને એકની એક વ્યકિત કે વસ્તુ અને એકનું એક ક્ષેત્ર કાયમ ગમતું પણ નથી એટલે તે વારંવાર દેશ, પાત્રો વગેરે બદલ્યા કરે છે.
આ વિષે જ્ઞાતા નામના જૈનસૂત્રમાં એક સુંદર કથા છે. એક રત્ન નામની યક્ષિણી એકલી જ રત્નદ્વીપ પર રહે છે. ત્યાં ભૌતિક સુખસાહ્યબીનો પાર નથી. પણ બિચારી એલી શું કરે ? એટલે બીજા તેવા જ કોઈ ભૌતિક સુખના લાલચુને પકડી લાવે છે. થોડા દિવસ તેની સાથે ભોગ ભોગવે છે અને પાત્ર જૂનું થયું કે ઠેકાણે કરી દે છે. નહિ તો તે પાત્ર બીજાને કહી દે અને પોતાને નવાં પાત્રો મળતાં બંધ થાય. અહીં આપણે આ ચિત્ર એટલા માટે લીધું છે, કે ભૌતિક સુખ પોતે જ પરાવલંબી છે. એ માર્ગમાં એટલું પરાવલંબન એટલા માટે મુકાયું છે કે, એ માર્ગે જવા છતાં યોગ્ય સાધક જો વિચાર કરતો થાય તો આગળ જઈ એટલે કે વિશ્વ જેટલે વ્યાપક પરાવલંબી થઈને પણ આખરે એક આત્મા ઉપર જ આવીને સ્થિર થાય છે. પણ ઉચ્ચ કોટીના આધિભૌતિકવાદીની ભૂમિકા કરતાં અર્જુનની ભૂમિકા ઊંચી છે. કારણ કે એ કહે છે કે "મને મારા દ્રોણ જેવા વડીલો હણે તોય હું એમને ન હણું અને ત્રૈલોક્યનું રાજ્ય મળે તોય ન હણું, તો પૃથ્વી કાજે તો કેમ જ હણું ?" સારાંશ કે એપોતાનો આધિભૌતિક સ્વાર્થ અને આધિદૈવિક સ્વાર્થ પણ પોતાના વડીલો પ્રત્યેની નીતિ+ ખાતર જતો કરવા તૈયાર છે. ત્યારે તમે કહેશો કે તો પછી શ્રીકૃષ્ણ મહાત્મા એને શા માટે મૂંઝવે છે ? શ્રીકૃષ્ણ