________________
અધ્યાય છઠ્ઠો
૨૯૯
આનો અર્થ એ થયો કે મન આજે આકાર અને નામમાં જ કિવા વ્યકિત અગર વસ્તુમાં જ સુખ માની રાચે છે તેને બદલે ત્યાંથી પાછું વાળી વ્યક્તિ અને વસ્તુ - આકાર અને નામની પાછળ રહેલા આત્મામાં જ રસ લેતું કરવું. આને સારુ પહેલાં વ્યકિત અને વસ્તુ પ્રત્યેની રાગવૃત્તિ મોળી પાડવી. આનું નામ તે વૈરાગ્ય, એને આત્મામાં રસ લેતું કરવું એનું નામ અભ્યાસ. આત્માનો સંસ્કૃત રસ ચખાય, તેનું નામ સંયમ, અને ખંત તથા ચીવટ પૂર્વકનો એમાં પ્રયત્ન થાય તેનું નામ જતન. જૈનસૂત્રોમાં આને ઠેકાણે યતના” “જતના” અથવા “ઉપયોગ' શબ્દ વપરાય છે.
સતત તાલીમ, વૈરાગ્ય, પૂરતી તકેદારી અને સંયમ; આ ચારે અંગો યોગની કાયમી સ્થિરતા સાધવા સારુ અને મનનો મેલ મટાડવા સારુ ઉપયોગી છે.
અર્જુનને માટે આ બધું અત્યારે બહુ જ ભારરૂપ હતું. છતાં એ માર્ગે વળ્યા વિના છૂટકો પણ નહોતો. તોય તે વચ્ચે એક શંકા કરી લે છે કેઃ
अर्जुन उवाच । अयतिः अद्धयोपेतो योगाच्चलित मानसः । अप्राप्य योगसंसिद्धि कां गतिं कृष्ण गच्छति ।। ३७ ॥ कच्चिन्नौ भयविभ्रष्टश्छिन्नाभ्रमिव नश्यति ।
પ્રતિષ્ઠો મદાવાદ વિમૂઢો : fથ રૂ૮ एतन्मे संशयं कृष्ण छेतुमर्हस्यशेषतः त्वदन्यः संशयस्याऽस्य छेता न झुपपद्यते ॥ ३९ ॥
અર્જુન બોલ્યા : શ્રદ્ધાળુ મંદયત્ની કે, મુગ્ધ જે યોગથી ડગ્યો; યોગ સિદ્ધિ ન સાધી, તે કુણ ! પામે કઈ ગતિ? ૩૭ ન ઠર્યો બ્રહ્મમાર્ગેય, ન ટકયો યોગમાંય; તો શું છૂટાં વાદળાં પેઠે વણસે? – બેયથી ચુકયો. ૩૮ મારી આ કૃષ્ણ! શંકાને, સમૂળી છેદવી ઘટે; આપ વિના નહીં બીજો, શંકાનો છેદનાર કો. ૩૯
