Page Text
________________
ગીતાદર્શન
અને હે કૃષ્ણ ! (પાપને ખેંચનાર કૃષ્ણ !) અધર્મનું જોર વ્યાપે એટલે (પછી પૂછવું જ શું?) કુળની સ્ત્રીઓ (કે જેમનું સતીત્વ જ કુળધર્મોનો મુખ્ય પાયો છે તે) દૂષિત થઈ જાય છે. તે વાર્મેય ! (વૃષ્ણીકુળના શિરોમણિ ! કુળરત્નો જે રત્નકુક્ષધારિણીઓમાંથી પાકે તે) સ્ત્રીઓ દૂષિત થઈ એટલે વર્ણસંકર પ્રજા જ પેદા થવાની. એ જ વર્ણસંકર પ્રજા પાછી જેણે કુળક્ષયનો દોષ કર્યો છે એવા-કુળ ઘાતીના અને કુળના બન્નેને માટે નરકના કારણરૂપ થાય છે.
નોંધ : (કુળઘાતીને નરકના કારણરૂપ એટલા માટે કહ્યા છે કે એ પ્રજા સાથે એના પૂર્વજોનો પણ ઋણાનુબંધx હોય છે. એટલે એના કુસંસ્કારોની અસર એમને પહોંચે છે. અને કુળને નરકના કારણરૂપ એટલા માટે કહ્યું છે કે એના દુરાચારની અસરથી આખા કુળને એ દુરાચારનો ચેપ લાગે છે. મર્યાદા ગઈ, નેતા ગયા કે પછી નીતિકાર કહે છે તેમ સ્વચ્છંદી વાતાવરણ થઈને અંતે “શુને તત્વરીત તે કુળ પતિત થાય છે. હીન સંસ્કારવાળી જે જાતિઓ દેશોમાં દેખાય છે તે એ વાતની સાબિતીરૂપ છે.) એટલું જ નહીં બલકે એવી પ્રજાના પિતૃઓ (કદાચ સ્વર્ગલોકમાં હોય તોય) પિંડોદક ક્રિયા-શ્રાદ્ધતર્પણક્રિયા લોપાતાં (અધો-ગતિમાં જ) પતન પામે છે.+ (એટલે કે પિતૃઓની” અવગતિ થાય છે.) આ રીતે કુળઘાતકોના આવા વર્ણસંકરકારક દોષોથી શાશ્વત એવા જાતિના અને કુળના* ધર્મો પણ વિચ્છેદ જાય છે. અને જેમના કુળધર્મો વિચ્છેદ ગયા તે
અહીં ત્રણાનુબંધનો એ અર્થ છે કે પ્રજાના સર્જકનો પ્રજામાં જે, એક સંસ્કાર પડે છે તે સંસ્કાર સાથે એ સર્જકને જ્યાં લગી મમત્વ હોય ત્યાં લગી તે સંસ્કારને પરિણામે થતા અનિષ્ટની અસર જ્યાં હોય ત્યાં એના સર્જકને પણ પહોંચે છે. વિજ્ઞાનથી પણ આ બીના સિદ્ધ થાય છે. આ દષ્ટિએ જ સર્જક માત્ર પ્રજા વાંચ્છે તો સંસ્કારી પ્રજા જ વાંચ્યું છે અને સદાચાર વિના સંસ્કારી પ્રજા પાકી શકે નહીં.
+ પિંડોડકક્રિયા એટલે શ્રાદ્ધતર્પણની ક્રિયા. મૃત થયેલા પિતૃઓ પાછળ તેની તિથિ જોઈ શ્રાદ્ધને દિવસે સુપાત્ર બ્રાહ્મણાદિને જે ભોજન એટલે કે પિંડદાન દેવામાં આવે છે, તેને 'પિંડ ક્રિયા કહેવામાં આવે છે. (ગીતા તત્ત્વાંક પૃ. ૨૦૨) આ ક્રિયા પાછળ મુખ્ય તો બ્રાહ્મણ-સંસ્થાને નિભાવવાનો આર્દશ હતો. કારણકે બ્રાહ્મણો તે કાળે પ્રજાના સંસ્કારપિતા તરીકેની ફરજ બજાવતા હતા. અને એ ક્રિયા નિમિત્તે બીજાં સુપાત્રો પણ ભોજન પામતાં હતાં.
* પવિત્ર સંતતિએ મરી ગયેલા પિતૃઓ પાછળ દીધેલો પિંડ પિતૃલોકમાં પૂગે છે આ માન્યતા વૈદિક ગ્રંથોમાં ઠેર ઠેર બતાવેલી છે. જો સંતતિ દુરાચારી હોય તો પિંડોદક ક્રિયા કરે જ નહીં અને કરે તોય તે વિધિસર ગણાય નહીં. કારણ કે એથી સંતતિના પિતુઓ અધોગતિમાં પડે છે. આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ જોતાં પિતૃલોક એટલે સ્વર્ગલોક. આ વિષે ગીતાજીના આઠમા અધ્યાયમાં જે શુકલ, કૃષ્ણ બે ગતિ બતાવી છે તે પૈકી કૃષ્ણગતિનો જે આશય છે તે આવા પ્રકારના સ્વર્ગનો છે, દાનાદિથી સ્વર્ગ મળે છે અને પ્રભુભકિતથી મોક્ષ મળે છે, આ માન્યતા પ્રત્યેક ધર્મને માન્ય થાય તેવી છે. અહીં શ્રાદ્ધતર્પણ' પણ પિતૃલોકમાં પહોંચે છે. એનો અર્થ કરેલું દાન સ્વર્ગદાયક નીવડે છે. પણ જો સદાચારીએ સુપાત્રને દીધું હોય તો.
x ઉપર ૪૦મા શ્લોકમાં કુળધર્મોને 'સનાતન' વિશેષણ હતું. અહીં ૪૩માં શ્લોકમાં જાતિધર્મ અને કુળધર્મ બંનેને શાસ્વત’ વિશેષણ છે. આ રીતે જોતા અર્જુનને મન વર્ણાશ્રમના ધર્મોની દુનિયાને પ્રથમ જરૂર હતી, છે અને ત્રિકાલાબાધિત રહેવાની. જનસમૂહ માટે એની વાત સાવ સાચી છે. તેથી જ ઋતિકારોએ એક ધર્મ: સનાતનઃ'ની મહોરછાપ ઠેકઠેકાણે મારી છે. પણ બધી નીતિઓ અને બધા ધર્મો આત્મધર્મરૂપ સિંધુ આગળ નદી જેવા છે, એ વાત ન ભુલાવી જોઈએ.
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |