Page Text
________________
ગીતાદર્શન
જ છોડીને પહાડી જંગલોમાં નાસી જાય છે. જોકે ત્યાં પણ કોઈ ને કોઈ પ્રકારની ક્રિયા તો એમને કરવી જ પડે છે અને પાછો ત્યાં નવો સંસાર ઊભો થાય છે. એટલે જ હું તને એવી ચાવી આપું છું કે જેથી તું જે ક્ષેત્રમાં રહે તે ક્ષેત્રમાં રહ્યો રહ્યો મોક્ષને પંથે ઓછી વધતી મજલ કાયમ કાપ્યા કરે. પણ જો જે હોં આ ચાવીને ક્ષણ પણ તારા હૃદયથી દૂર ન કરીશ. આ જે હું તને કહું છું, તે બોલ” તું જ તારા આત્માને વારંવાર સંભળાવ્યા કરજે.)
કર્મને વિષે જ તને અધિકાર છે, તેમાંથી નીપજતાં વિવિધ ફળોને વિષે કદી નહિ. માટે કર્મનાં ફળો મેળવવા ખાતર તું કર્મો ન કર (એટલે કે કર્મફલનો અર્થી ન થા), તેમ કર્મ ન જ કરવાં એવા પ્રકારનો આગ્રહી પણ ન થા. (અથવા તો હલકા પ્રકારનાં નિષિદ્ધ કર્મમાં આસકત ન થા.)
પરંતુ આસકિત છોડી યોગનિષ્ઠ રહી એટલે કે, કાર્યની સફળતા કે નિષ્ફળતા જે કંઈ મળે તેમાં સમાન ભાવ રાખીને કર્મ કર. (કારણ કે સિદ્ધિઅસિદ્ધિમાં) સમાન ભાવ રહેવો એ જ યોગ કહેવાય છે.
નોંધ: કાળ, સ્વભાવ, પૂર્વકર્મ, પુરુષાર્થ અને નિયતિ એ પાંચ સમવાયો (પાંચ કારણો)માં પુરુષાર્થનો અધિકાર દેહધારીની વર્તમાન ભૂમિકાને છે. માટે શ્રીકૃષ્ણ મહાત્માએ અર્જુનને એ વાત કહી કે પુરુષાર્થ કર, પણ કાર્યફળ મળવામાં તો દેહધારીના પુરુષાર્થ સિવાયનાં બીજાં ચાર કારણો પણ છે. એટલે એકલો દેહધારી ધારે એવું પરિણામ આવે છે એવો આગ્રહ તદન અનુચિત છે. એ તો દેખીતું જ છે કે, બીજ વાવવાનો ખેડૂત પુરુષાર્થ કરે, તેથી જ કાંઈ પાક મળતો નથી. એને માટે તો એના પુરુષાર્થ ઉપરાંત બીજ શકિત, જમીનની ફળદ્રુપતા, માપસર વૃષ્ટિ, અનુકૂળ પ્રકાશ, અનુકૂળ પવન, અનુકૂળ ઋતુ અને પાકનું નિર્માણ આદિ બીજાં કારણોનો યોગ મળે તો જ પાક ફળે. પણ માનો કે, એ બધા યોગે પાક ફળ્યો તો ? તોય કર્મફલનો હેતુ ભેળો રાખીને ખેડૂતે કામ કર્યું હશે તો તરત જ તેને અભિમાન આવશે ને તે છકી જશે અને કાં તો બીજાં કારણોનો યોગ ન મળતાં પાક નહિ ફળે તો એ છેક નિરાશ થઈ જશે અને ન જ વાવ્યું હોત તો સારું એમ માની અકર્મણ્યનો સંગી બનશે કાં તો ખોટા વમળમાં પડશે. આ બંને દશા ખરાબ છે. માટે શ્રીકૃષ્ણ મહાત્માએ ફળનો હેતુ, જે આસકિતને લીધે ઊભો થાય છે. તે
* આપણે બીજા ટીકાકારો લે છે તેમ બદ્રીહિ સમાસ ન લેતાં તત્પરુષ સમાસથી આ સમાસને છોડયો છે ને ખરેખર તેમ જ ઘટે છે.
| SR No. | 008084 |
| Book Title | Jain Drushtie Gita Darshan Part 1 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Santbal |
| Publisher | Mahavir Sahitya Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 1995 |
| Total Pages | 344 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Philosophy, & Religion |
| File Size | 19 MB |