________________
सुधाटीका स्था०४३०३सू०२९ चतुर्विधपुरुषजातविषयाचतुर्दशचतुर्भङ्गीनि० १४५ पश्चादपि ज्योतिरेव भवति, सर्वदा ज्ञानप्रकाशसम्पन्नत्वात् । इति चतुर्थः ।४ (७)
" चत्तारि पुरिसजाया" इत्यादि-पुनः पुरुषजातानि चत्वारि प्रज्ञप्तानि, तथथा-एकः पुरुषः पूर्व तमः-कुकर्मकारितया मलिनस्वभाो भवति स एव पश्चात् तमोवलः-तमः-प्रच्छन्नमज्ञानं बलं सामर्थ्य यस्य स तमोबलः, यद्वातमः-अन्धकार एव बल तत्र वा बलं यस्य स तमोबलो भवति, स चासदाचारवानज्ञानी रात्रिचरो वा चौरादिः, इति प्रथमो भगः । १ । तथा-एका पूर्व तमःकुकर्मकारितया मलिनस्वभावो भवति, स एव पश्चात् ज्योतिबल:-ज्योति-नि बल यस्य स तथा ज्ञानवलप्सम्पन्नः, यद्वा-ज्योतिः-सूर्यादिप्रकाशः, तदेव तत्र बाद में किसी निमित्त वश ज्ञान रहित हो जानेसे अन्धकार तुन्य हो जाता है ३ तथा कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो पहिले ज्ञानवाला होनेले ज्योति के जैसा होता है और बाद में भी वह ज्ञान के प्रकाश से प्रकाशवाला घना रहने के कारण ज्योति जैसा ही बना रहता है (७) ____ आठवें सत्रमें जो पुरुष चार प्रकार के कहे गये हैं-उनका सारांश ऐसा है-कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो पहिले भी दुराचारी होनेसे अन्धकार तुल्य मलिन स्वभावकाला होता है और बाद में भी वह मलिन स्वभाववाला होता है ऐसा वह पुरुष असदाचारवाला होता है अथवा अज्ञानी होता है या रातमें फिरनेवाला चौर आदिजन होता है ? तथा कोई एक पुरुष ऐसा होता है जो पहिले तो तमः-कुकर्मकारी होने से मलिन स्वभाववाला होना है और वही आगे चलकर ज्योतिबल-ज्ञान ही है घल जिसका ऐसा होता है अर्थात् ज्ञानबल सम्पन्न हो जाता જ્ઞાન અથવા પ્રસિદ્ધિથી રહિત થઈ જવાને કારણે અંધકારસમાન બની જાય છે. (૫) કેઈ એક પુરુષ પહેલાં પણ જ્ઞ નથી યુક્ત હોવાને કારણે તિ, સમાન હોય છે અને પછી પણ જ્ઞાનરૂપ પ્રકાશથી પ્રકાશિત રહેવાને કારણે તિસમાન જ ચાલુ રહે છે
આઠમાં સૂત્રમાં પુરુષના નીચે પ્રમાણે ચાર પ્રકાર કહ્યા છે–૧) કઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે પહેલાં પણ દુરાચારી હોવાથી અંધકાર સમાન મલિન સ્વભાવવાળે હેય છે અને આગળ જતાં પણ દુરાચારી જ રહેવાને કારણે અંધકારતુ મલિન સ્વભાવવાળે જ ચાલુ રહે છે. એ તે પુરુષ અસદાચારવાળે અથવા અજ્ઞાની અથવા નિશાચર (ચાર આદિ) હોય છે
(૨) કેઈ એક પુરુષ પહેલાં તે દુરાચારી (કુકર્મકારી) હોવાથી મલિન સ્વભાવવાળો હોય છે, પણ આગળ જતાં જતિબલા જ્ઞાન જ જેનું બલ છે
स०-१९
