________________
सुधा टीका स्था० ४ उ.४ सू०२८ चतुर्विधबुद्धि निरूपणम्
४३९
जनानुपकरोति न च शीघ्रं व्ययमेति तथा या मति र्विपुला बहुजनोपकारिणी न शीघ्रमपैति सा प्रचुरत्वाद्बहुजनोपकारित्वाच्छीघ्रव्ययरहितत्वाच्च तत्समानोच्यत इति तृतीया ३ |
तथा - सागरोदक समाना - समुद्रगतजलतुल्या- तज्जलं यथा - समस्तरत्नमिलितं पुष्कतमं क्षयरहितमगाधं च भवति तथा या मतिः सर्वपदार्थावगाहिनी जल जिस प्रकार से पुष्कल होता है, और अनेक जनोंका उपकारक होता है एवं शीघ्रता से उसका नाश नहीं होता है, उसी प्रकार जो मति विपुल होती है ज्ञानावरणीय कर्मके अधिकतर क्षयोपशम से युक्त होती है अनेक जनोंका उपकार करती है और शीघ्र नष्ट नहीं होती है ऐसी वह प्रचुर प्रमाणवाली बहुजनोपकारिणी एवं शीघ्रतासे नष्ट नहीं होनेवाली बुद्धि सर उदक समान कही गई है, अरजोदक समान बुद्धि में ज्ञानावरणीय कर्मका क्षयोपशम अल्प मात्रामें रहता है विदरोदक समान बुद्धिमें इसका क्षयोपशम अधिक मात्रामें रहता है, सर उदक समान बुद्धिमें इसका क्षयोपशम अधिकतर रहता है, और जो बुद्धि सागरोदक समान होती है, उसमें ज्ञानावरणीयकर्मका सर्वथा एकान्तिक अत्यन्त विनाश रहता है अतः वह समुद्रोदक समान कही गई है जैसे समुद्रका जल समस्त रश्नोंसे मिलित होता है पुष्कलतम होता है क्षरहित होता है और अगाध होता है । उसी प्रकारसे जो
સરઉત્તક સમાન બુદ્ધિ--સરાવર અથવા તળાવ જેમ ખૂખ પાશુીથી યુક્ત ડાય છે, અને તેનુ પાણી અનેક જીવાને ઉપકારક થઇ પડે છે અને તેને જલ્દી નાશ પણ થતા નથી, એ જ પ્રમાણે જે મતિ વિપુલ હાય છે–જ્ઞાના વરણીય ક્રમ ના અધિકતર ક્ષયેાપશમથી યુક્ત હાય છે, અનેક જનને માટે ઉપકારક હાય અને શીઘ્ર નષ્ટ પણ થતી નથી, એવી વિપુલ પ્રમાણુવાળી, બહુજનાપારિણી અને શીવ્રતાથી નષ્ટ નહીં થનારી બુદ્ધિને સરઉદક સમાન કહી છે. અરજોદક સમાન બુદ્ધિમાં જ્ઞાનાવરણીય કર્મોના ક્ષયાપશમ અપ પ્રમાણમાં થયેલા હાચ છે. વિદ્યાક સમાન મતિમાં જ્ઞાનાવરણીય ક્રમના ક્ષર્ચાપશમ અધિક પ્રમાણમાં થયા હાય છે. સરઉદક સમાન મતિમાં તેને ક્ષચેાપશમ અધિકતર માત્રામાં થયે। હાય છે, અને જે સાગરશદક સમાન મતિ હાય છે તેમાં જ્ઞાનાવરણીય કર્મીના અધિકતમ અથવા સપૂર્ણતઃ વિનાશ થયેલા હાય છે. જેમ સમુદ્રનુ' જળ વિપુલ, અગાધ, ક્ષયરહિત અને સમસ્ત રહ્નાથી યુક્ત હાય છે, એ જ પ્રમાણે જે મતિ સમસ્ત પદાર્થીમાં અવગાહિની ડાય
