________________
४६२
'स्थांना सूत्रे
7
निति इत्यादि यावत्पदेन माननिर्वर्तितं मायानिर्वर्तितं इति पदद्वयं ग्राह्यं तथा-लोभनिर्वर्तितम् (ननु पूर्व मुत्पत्तिरुक्तेन तत्रैवास्यापि गतार्थतास्पादेव पृथनिरृत्ति कथनं किमर्थमिति चेच्छ्रयताम् तत्रोत्पत्तिशब्देनाऽऽरम्भोगृह्यतेऽत्र निवृत्तिशब्देन तु निष्पत्तिर्गृह्यत इति तयोर्भेदो बोध्यः ||३५|| पूर्व क्रोधादयः शरीरहेतव उक्ताः क्रोधादिनिग्रहास्तु ध प हेतवः इति धर्म' द्वाराणि निरूपयितुमाह
つ
मूलम् - चत्तारि धम्मदारा पण्णत्ता, तं जहा खंती १, मुत्ती अजवे ३, मदवे ४ ॥ सू० ३६ ॥
२,
छाया - चत्वारि धर्मद्वाराणि मज्ञप्तानि तयया - क्षान्तिः १, मुक्ति: २, आज ३, मार्दवम् ४ ॥ भ्रू० ३६ ॥
-
किया गया है, यहां यावत्पदसे मान निर्वर्तिन और माया निर्वर्तित इन पदोंका ग्रहण हुआ है ।
शंका -- पहिले जो उत्पत्ति कही गई है, सो उसके ही कहने से क्रोध निर्वर्तित आदि शरीरका कथन हो ही जाता है, फिर इसे स्वतन्त्र रूपसे कहने की क्या आवश्यक्ता हुई ?
उ०- - पहिले जो उत्पत्तिका कथन किया गया है सो वहां उत्पत्ति शब्दसे आरम्भ मात्र गृहीत हुआ है, और यहां निर्वर्तित शब्दसे निष्पत्ति गृहीत हुई है इसलिये दोनोंका पृथक् रूपसे कथन
किया गया है || सू० ३५ ॥
क्रोधादिकों में शरीर हेतुताका कथन करके अब सूत्रकार क्रोधादिकोका निग्रह धर्मका हेतु है, इस अभिप्राय से धर्मद्वारोंका निरूपणकरते हैं નિવૃતન પ્રત્યે કારણુતાના ઉપચાર કરીને તે ધાદિકાને કારણ રૂપે ગ્રહણુ કરવામાં આવેલ છે.
શકા—પહેલાં જે શરીરેાત્પત્તિનું કથન કર્યુ છે, તે કથન દ્વારા જ ક્રોધ નિવર્તિત આદિ શરીરનું કથન તેા થઇજ ગયું છે, છતાં અહી' તેનું સ્વતંત્ર રૂપે કથન કરવાની શી આવશ્યકતા છે ?
ઉત્તર—પહેલાં જે ઉત્પત્તિનું કથન કર્યુ છે, તથા ઉત્પત્તિ શરીર વડે માત્ર આરભ જ ગૃહીત થયેા છે, અને અહી નિતિન શબ્દ વડે નિષ્પત્તિ ગૃહીત થઈ છે તેથી બન્નેનું અલગ અલગ રૂપે કથન કરવામાં આવ્યું છે. સૂ. ૩૫ ક્રોધાદિકાને જ શરીરાત્પત્તિના કારણભૂત ખતાવીને હવે સૂત્રકાર એ પ્રકટ કરવા માગે છે કે ક્રોધાદિકેશને નિગ્રહ જ ધર્મના હેતુ રૂપ છે. તેથી
