________________
सुबा ठीका स्था० ४ उ ४ सू०४३ चतुर्विध काव्य स्वरूपनिरूपणम्
उत्पाद पूर्वे काव्यस्य समावेश इति तद्विभागानाह-मूलम् - चउहि कडे पण्णत्ते, तं जहा गजे १, पज्जे २, करथे ३, गेए ४ ॥ सू० ४३ ॥
छाया -- चतर्विधं काव्यं मज्ञप्तम्, तद्यथा - गद्यं १, पद्यं २, कथ्यं ३ गेयम् ४ ॥ ४३ ॥
1
टीका - - ' चउनि कव्वे " इत्यादि - - काव्यं - कवयति-वर्णयतीति कविः, तस्य भावः कर्म वा काव्यं - ग्रन्थः, तव्वतुर्विधं प्रज्ञप्तं तद्यथा - गद्यम् - छन्दोबन्धरहितं वाक्यम्, शस्त्रपरिज्ञाध्ययनं यथा १, तथा-पद्यं - छन्दोबद्धं वाक्यं, यथाविमुक्तयध्ययनम् २, तथा-कथ्यं - कथायां साधु कथ्यं यथा - ज्ञाताध्ययनम् , है, अध्ययन की तरह इसकी चूलिकारूप वस्तुएँ - परिच्छेद विशेष चार हैं || सू० ४२ ।
उत्पाद पूर्व में काव्य का समावेश होता है, इसलिये सूत्रकार काव्य के विभागों को कहते हैं । " चउव्विहे कव्वे पण्णत्ते " इत्यादिटीकार्थ-काव्य चार प्रकारका कहा गया है, जैसे-गद्य१, पचर, कथ्य ३ और गेय ४ । जो वर्णन करता है वह कवि है, कविका जो भाव या कर्म है वह काव्य ग्रन्थहै, इनमें जो काव्य छन्दोभद्ध से रहित होता है वह गद्यकाव्य है । जैसे - शस्त्रपरिज्ञाध्ययन १, जो वाक्य-काव्य छन्दोबद्ध होता है वह onion है । जैसे-भाचारांग सूत्र का आठमा विमुक्ति नामका अध्ययन २, जो कथा में साधु होता है अर्थात् जिसमें कथाए २
11
૪૭૨
કોઈ પશુ ગ્રન્થના પ્રકરણ ( અધ્યયન ) હાય છે તેમ ઉત્પાદપૂર્વના પશુ જે અયયન જેવાં પરિચ્છેદે ( પ્રકરણા, વિભાગે ) છે તેમને ચૂલિકા કહે છે उत्याहपूर्वनी मेवी यूसिअ यार है ॥ सू: ४२ ॥
ઉત્પાદ પૂમાં કાવ્યને પણ સમાવેશ થાય છે તેથી હવે સૂત્રકાર કાવ્યના વિભાગે નું કથન કરે છે. “ चवि कव्वे पणते " त्याहि
टीडअर्थ - - अव्ययार प्रहारन ह्यांछे – (१) गद्य, (२) यद्य, (3) पृथ्य ने (૪) ગેય. જે વર્ષોંન કરે છે તેને કવિ કહે છે. કિવતા જે ભાવ અથવા તેનુ જે કમ તે કાવ્યગ્રંથ છે. જે કાવ્યે છન્દોબદ્ધથી રહિત હાય છે તે ગદ્યકાવ્ય કહે છે, જેમકે શસ્ત્રપરિજ્ઞાધ્યયન. જે વાકય હાય છે, તેને પદ્યકાવ્ય કહે છે, જેમકે આચારાંગ સૂત્રનું આઠમું વિમુર્ત્ય ધ્યયન જે કાવ્યમાં ( સાહિત્યમાં) કથાએને સદ્ભાવ હોય છે, તેને કથ્થ કાવ્ય કહે છે, જેમકે જ્ઞાતાયન, જે કાવ્ય ગાઇ શકાય એવું હોય છે તેને
અથવા કા૫ છન્દોબદ્ધ
