________________
७२०
स्थानानपत्रे रम्=अनेकमार्गमगमस्थानम् , महापथः राजमागः, पन्थाः मागः, एषां इन्दः, तेपु तथोक्तेपु, तथा-नगरनि मनेपु-नगरजलनिर्गमनस्थानेषु, नगरनालिकास्वित्यर्थः ।, तथा - श्मशानशून्यागारगिरिकन्दरशान्तिशैलोपस्थापनभवनगृहेषुतत्र-श्मशानम् शवपरिष्ठापनस्थानम् , शून्यागारम्=शुन्यगृहम् , गिरिकन्दरा पर्वताहा, शान्तिगृहम् यत्रराज्ञामनिष्टगान्तये शान्तिकमहोमादि क्रियते तत् , शैलगृहम्-पर्वतप्मुत्कीर्य गृहरूपेण यन्निर्मीयते तत्, उपस्थापनगृहम् आस्थानमण्डपः, अथवा-शैलोपस्थापनगृहम् शैलनिर्मितास्थानमण्डपः, भवनगृहम्-यत्र कुटु बिनो निवसन्ति तत , एतेपामितरेतरयोगद्वन्द्वः, तेषु । एतेषु ग्रामादिपु यानि इमानि महीणस्वामिकादिविशेषणविशिष्टानि पुराणानि महातिमहाकयानि महा निधानानि सन्निक्षिप्तानि संस्थापिनानि तिष्ठन्ति तानि दृष्ट्वा अदृष्टपूर्वतया पथमें राजमार्ग में पथमें-सामान्य मार्गमें तथा नगर निर्द्धमनों में-नगरके जलको निकलने के लिये बनाये गये मार्गों में-नगरके तालाओंमें-तथा श्मशानोंमें शून्यागारों में, गिरिकी कन्दराओंमें, शान्तिगृहों में, जहां पर राजाभों के अनिष्टको शान्त करने के लिये शान्तिकमरूप होमादिक किये जाते हैं ऐसे स्थानमें, शैलगृहों में-पर्वतको तोडकर जो गृहरूपसे बनाये जाते हैं ऐसे स्थानोंमें उपस्थानगृहमें-भास्थान मंडपमें-अथवा-शैलोपस्थान गृहमें, शैलनिर्मित आस्थान मंडपमें, याहर बैठने के मण्डपोंमें, अवनगृहमें जहां कुटुम्पीजन निवास करते हों ऐसे स्थानमें ऐसे इन ग्रासादिकोंमें, रखे हुए गढे हुए प्रहीणस्वामिक (स्वामी रहित ) आदि विशेषणोंवाले पुराने महातिमहालय ऐसे निधानोंको देखकर अदष्ट पूर्व होने के कारण उनके जायमान विस्मભેગાં થતાં હોય તે સ્થાનને ચતુષ્ક (એક) કહે છે, અનેક માર્ગોના સંગમ સ્થાનોને ચત્વર કહે છે. રાજમાર્ગને મહાપથ કહે છે સામાન્ય માર્ગને પથ કહે છે. નગરમાંથી પાણી બહાર કાઢવાની ગટરને નિદ્ધમન કહે છે. આ પ્રકારનાં સ્થાનમાં તથા સ્મશાનમાં, ન્યાગારમાં (નિર્જન સ્થળોમાં), ગિરિકંદરાઓમાં આવેલાં શાનિતગૃહમાં ( ત્યાં રાજાઓના અનિષ્ટને શાન્ત કરવાને માટે શાન્તિકમ રૂ૫ હોમ હવન આદિ જ્યાં કરવામાં આવે છે એવા સ્થાને માં), પર્વતેને કેતરીને બનાવેલાં શૈલગૃહમાં, ઉપપ્પાનગૃહમાં, આસ્થાનમંડપમાં અથવા શૈલેપસ્થાન ગૃહમાં–શૈવનિર્મિત આસ્થાન મંડપમાં અને શાનગૃહમાં (કુટુંબીઓ જ્યાં નિવાસ કરે છે એવા ભવનોમાં ) દાટેલા પ્રહીશસ્વામિક આદિ પૂર્વોક્ત વિશેષણોવાળા, પુરાણું મહાતિમહાલય નિધા નેને જોઈને અવધિદર્શનની ઉત્પત્તિના પ્રથમ સમયમાં અવધિદર્શનવાળો જીવ
