________________
सुधा टीका स्था०४ उ०४ सू०६ चिकित्सकस्वरूपनिरूपणम् ર૮ર एक:-कश्चिचिकित्सकः आत्मचिकित्सकः-आत्मनो ज्वरादेः कामादेर्वा चिकित्सकः-प्रतिकारको भवति, किन्तु नो परचिकित्सकः-परस्य-अन्यस्य ज्वरादेः कामादेर्वा नो चिकित्सकः १, इति प्रथमः ११ - एकः परचिकित्सको भवति न तु आत्मचिकित्सकः २, एक आत्मचिकि कोई एक चिकित्सक ऐसा होता है जो परकी चिकित्सा करताहै, अपनी चिकित्सा नहीं करता है । तीसरा चिकित्सक ऐसा होता है जो अपनी भी चिकित्सा करता है, और परकी भी चिकित्सा करता है । और कोई एक चिकित्सक ऐसा होता है जो न अपनी चिकित्सा करताहै, और न परकी चिकित्सा करताहै ४।अर्थात् चिकित्सक वही होताहै जो रोगका प्रतीकार करनेवाला होता है, ये चिकित्सक द्रव्य और भावकी अपेक्षा दो प्रकारके कहे गये हैं-जो ज्वरादि रोगोंका प्रतीकार करते हैं, वे द्रव्य चिकित्सक हैं और जो रागादि रूप रोगोंका प्रतीकार करते हैं वे भाव चिकित्सक हैं। इन चिकित्सकों केही यहां ये चार प्रकार कहे गये हैं इनमें कोई एक चिकित्सक ऐसा होता है जो अपने ज्वरोदिकोंका या कामा. दिकका प्रतिकारक होताहै पर-अन्यके ज्वरादिका अथवा कामादिकका चिकित्सक नहीं होता है । १ ऐसा यह प्रथम विकल्प है। दसरा कोई एक चिकित्सक ऐसा होता है जो परके ज्वरादिकोंका या . કેઈ ચિકિત્સક એ હોય છે કે જે પરની ચિકિત્સા કરે છે પણ પિતાની | ચિકિત્સા કરતે નથી (૩) કેઈ એક ચિકિત્સક એવો હોય છે કે જે પિતાની ચિકિત્સા પણ કરે છે અને પરની ચિકિત્સા પણ કરે છે. (૪) કેઈ ચિકિત્સક એ હોય છે કે જે પિતાની ચિકિત્સા પણ કરતું નથી અને પરની ચિકિત્સા પણ કરતા નથી. “. ચિકિત્સક એને જ કહી શકાય છે કે જે પિતાના રોગના નિવારણને ઉપાય કરે છે. તેના દ્રવ્ય અને ભાવની અપેક્ષાએ મુખ્ય બે પ્રકાર પડે છે જે નવરાદિ (તાવ આદિ) ગોના નિવારણને ઉપાય કરે છે તેને દ્રવ્ય" ચિકિત્સક કહે છે, અને રાગાદિ રૂપ રંગોના નિવારણનો ઉપાય કરનારને ભાવચિકિત્સક કહે છે તે પ્રત્યેકના અહીં ચાર ચાર પ્રકાર કહ્યા છે– (૧) કોઈ એક ચિકિત્સક એ હોય છે જે પિતાના જવરાદિને અથવા કામાદિક વિકારેને પ્રતિકાર કરનારે હોય છે પણ પ-બીજાના વરાદિને કે કામાદિ. કને પ્રતિકાર કરવાવાળા દેતા નથી. (૨) કોઈ એક ચિકિત્સક એ હોય છે કે જે અન્યના જવરાદિ રોગને અથવા કામાદિક વિકારોને ચિકિત્સક स्था-३६
