________________
३९२
स्थानानयत्रे एकः कश्चित् गोष्पदं तरीत्वा गोष्पदेऽपि विपीदति-अल्पशक्तिमत्वात् ४ (३) । एवमेव तरकवदेव चत्वारि पुरुषजातानि, प्रज्ञप्तानि तद्यथा-एकः कश्चित् तरकः कार्य करणसमर्थः पुरुषः समुद्र-समुद्रमिव दुस्तरं-दुःसाधं काय तरीत्वा पारयित्वा समुदेसमुद्रसदृशे दुःसाधे कार्यान्तरे विपीदति-क्षयोपशमलक्षण्यात्कार्यान्तरं न पार. यति १ एवं भङ्गात्रयमूहनीयम् । २ ।। सु० २३ ।।
पूर्व तरका उक्ताः, ते च पुरुषविशेषा एव भान्तीति पुरुषविशेषानेव कुम्भ दृष्टान्तप्रदर्शनपूर्वकं निरूपयितुमाह
मूलम्-चत्तारि कुंभा पण्णत्ता, तं जहा-पुण्णे णाममेगे पुण्णे १, पुण्णे णाममेगे तुच्छे २, तुच्छे णाममेगे पुण्णे ३, तुच्छे णाममेगे तुच्छे ४। एवामेव चत्तारि पुरिसजाया पण्णत्ता, तं जहा-पुण्णे णाममेगे पुणे ४।।
चत्तारि कुंभा पण्णत्ता, तं जहा-पुणे णाममेगे पुण्णोभासी १, पुण्णेणाममेगे तुच्छोभासी २, तुच्छे णाममेगे पुण्णो. भासी ३, तुच्छे णाममेगे तुच्छोभासी । एवं चत्तारि पुरिस. जाया पण्णता, तं जहा-पुण्णे णाममेगे पुण्णोभासी ४॥ समुद्र में भी तैर जाता है ३ और कोई एक तरक ऐसा होता है जो अल्प शक्तिवाला होनेसे गोपदको तैर करके भी गोष्पद में ही दुःखी हो जाता है ४ (३)
इसी प्रकारले पुरुष जात भी चार कहे गये हैं-इनमें कोई एकतरक कार्य करने में समर्थ हुआ पुरुष समुद्र की तरह दु स्तर दु साध्य कार्यको समाप्त करके समुद्र जैसे दुःसाध्य कार्यान्तरमें क्षयोपशमकी विलक्षणतासे नहीं लगताहै १ इसी प्रकारसे तीन भंग समझ लेना चाहिये।मु.२३॥ પણ તરી જાય છે. (૪) કેઈ એક તરવૈયો એ હોય છે કે જે આપ શક્તિવાળે હેવાથી ગષ્પદને તરીને ગેમ્પમાં જ દુઃખી દુઃખી થઈ જાય છે. તરવૈયાની જેમ પુરુના પણ ચાર પ્રકાર કહ્યા છે-કઈ એક પુરુષ એ હોય છે કે જે સમુદ્રને તરવા જેવું દુસ્તર-દુઃસાધ્ય કાર્ય પૂર્ણ કરે છે, પણ ક્ષપશમની વિલક્ષણતાને લીધે એવાં જ કે બીજા સાધ્ય કાર્યમાં પડતે નથી. એ જ પ્રમાણે બાકીના ત્રણ ભાંગા પણ સમજી લેવા. એ સૂત્ર ૨૩ છે
