________________
सुधा टीका स्था०४४०४०२५ उपसर्गस्वरूपनिरूपणम्
o
तथा- -" तिरिक्खजोणिया उवसग्गा" इत्यादि -- स्पष्टम्, नवरं भायाःभयाज्जाता भाया उपसर्गाः, ते चोपसर्गाः श्वादिदशनभयजन्याः १ तथाप्राद्वेषा यथा चण्डकौशिकाख्यसर्पकृतो महावीरमभोर्दशनोपसर्गः इत्यादिरूपाः २। तथा आहारहेतुकाः- आहारो - भक्षणमेव हेतुः कारणं यत्र ते आहारहेतुका उप सर्गाः ते च सिंहादिस्रिजन्तुकृताः ३, तथा - अपत्यकयन संरक्षणकाः- अपत्यस्य - oright चार स्त्रियां थी, सो उन्होंने उसे ठहरनेके लिये जगह दे दी सो वह वहाँ ठहर गया । परन्तु उक चारों स्त्रियोंने उस पर रात भर उपसर्ग किये परन्तु यह क्षोभको प्राप्त नहीं हुआ ।
" तिरिक्खजोणिया उवसग्गा " तिर्यश्चों द्वारा कृत उपसर्ग चार प्रकार के होते हैं जैसे भाय १ प्राद्वेष २ आहारहेतुक ३ और अपत्यल यनसंरक्षणक ४ जो उपसर्ग भयसे उत्पन्न होते हैं वे भाव उपसर्ग हैं | ऐसे ये उपसर्ग कुत्ता आदिके द्वारा काट खानेके भय से उत्पन्न होते हैं १ । प्राद्वेष उपसर्ग वे हैं जो मद्वेषसे उत्पन्न होते हैं जैसे- चण्डकौशिक सर्पने महावीर प्रभुको कारखानेसे किये हैं इत्यादि । जिन उपसगोंके होने में आहारही हेतु होता है, ऐसे वे उपसर्ग आहार हेतुक होते हैं जैसे - आहारके निमित्त सिंहादि हिंसक जन्तु करते हैं। जिन उपसर्गो में अपत्य - संतानका और लयन-स्थानका संरक्षण करना कारण होना है
તેમણે તેને ઘરનેા અમુક ભાગ ઉતરવા માટે આપ્યું। તે સાધુ તે ભાગમા ઉતર્યાં તે ચારે અમે તે સાધુને ચારિત્રભ્રષ્ટ કરવા માટે આખી રાત ઉપ સગ કરતી રહી. છતાં તે સાધુ ચલાયમાન થયા નહીં આ પ્રકારના ઉપ સને કુશીલ પ્રતિસેવનક ઉપસર્ગા કહે છે.
तिरिक्खजोणिया उवसग्गा " तिर्यथा द्वारा ने उपसर्गो राय छे तेभना यार प्रहार छे - ( १ ) लाय उपसर्ग, (२) प्राद्वेष उपसर्ग, (3) महार હેતુક ઉપસર્ગ અને (૪) અપત્યલયન સરક્ષણુક ઉપસ, જે ઉપસર્ગો ભયને લીધે ઉત્પન્ન થાય છે, તેમને ભાય ઉપસગ કહે છે જેમકે કૂતરા આદિ કરઢવાના ભયથી જે ઉપસર્ગ ઉત્પન્ન થાય છે તેમને ભાય ઉપસર્ગ કહે છે પ્રાદ્વેષ ઉપસગરે ઉપસર્ગ પ્રદ્વેષથી ઉત્પન થાય છે તેને પ્રાદ્વેષ ઉપસગ કહે છે. જેમકે ચંડકૌશિક નાગે મહાવીર પ્રભુને ડંસ દેવા રૂપ જે ઉપરાગ કર્યાં હતા તેને પ્રાદ્વેષ ઉપસર્ગ કહી શકાય. જે ઉપસર્ગોમાં આહાર જ કારણ રૂપ હોય છે-એટલે કે આહારને નિમિત્તે સિંહાર્દિક હિંસક પશુઓ જે ઉપદ્રવ કરે છે તેને આહારહતુક ઉપસર્ગ કહે છે. જે ઉપસ કરવા પાછળ સત્તા
66
