________________
सुधा का स्था० ४ उ० ३ सू० ४१ हेतुमेवनिरूपणम् ___ चतुर्थ भेदमाह-' आगमे' इति, आगमः-आगम्यन्ते निर्णीयन्ते पदार्थाअने नेत्यागमः आप्तवचनसंपादितं विप्रकृष्टार्थविषयकं ज्ञानम् । तदुक्तम्-" दृष्टेष्टाव्याहताद्वाक्यात्परमार्थाभिधायिनः ।
तत्व ग्राहितयोत्पन्नं ज्ञानं शाब्दं प्रकीर्तितम् " ॥१॥ आप्तोषज्ञमनुल्लङ्घ्य महण्टेटविरोधकम् ।
तत्त्वोपदेशकृत्सा शाखे कापथघट्टनम् ॥ २ ॥ इति ४१ 'कापशघट्टन '-मिति कुपथव्यावर्त्तकमित्यथः । किया जैसे-गायके अवयव हैं उसका कण्ठ गोल है, इसी तरह से इसके भी हैं इस तरहसे अवयवोंकी समानतावाले वर्तुल कण्ठवाले उस रोझको देखकर यह ऐसा ज्ञान कर लेता है कि इस पशुके तुल्य गोपिण्ड है, इस तरहका जो उस मनुष्यको ज्ञान हुआहै वह उपमान है
"आगमे " पदार्थों का निर्णय जिससे किया जाता है वह आगम है यह ऐसी आगल शब्दकी व्युत्पत्ति है तात्पर्य इससे यही निकलता है कि " आप्तवचनादिनियन्धनमर्थज्ञानमागमः" आप्तके वचनसे उत्पन्न हुआ जो विप्रकृष्टार्थका सूक्ष्म अन्तरित और दूरार्थका ज्ञान है वह आगम है। ___तदुक्तम्-" दृष्टेष्टाव्याहताद्वाश्यात् " इत्यादि । जिसके वचनमें दृष्ट और इष्ट प्रमाणसे-प्रत्यक्ष और अनुमान प्रमाणसे वाधा नहीं आती है और जो पदार्थका स्वरूप जैसा है, वैसाही उसे कथन करता કેઈ એક રેઝ જોયું તેને જોઈને તેના મનમાં એ વિચાર થયો કે –
જેવાં ગાયનાં અવયવો છે, એવાં જ આ રોઝના અવયવ છે. ગાયની જેમ રેઝનો કંઠ પણ વર્તુળાકાર છે ” આ પ્રકારે અવયની સમાનતાવાળા અને વર્તુલાકાર કંઠવાળા તે રઝને જોઈને તેને એવું ભાન થાય છે કે આ પશ સમાન ગેપિંડ છે. આ પ્રકારનું તે મનુષ્યને જે જ્ઞાન થાય છે તે ઉપમાન રૂપ છે.
“आगमे " हाथ ना नियना २॥ ४२पामा मावे छ । मागम છે,” એવી આગમ પદની વ્યુત્પત્તિ થાય છે. તેનું તાત્પર્ય નીચે પ્રમાણે छे-" आप्तवचनादिनिवन्धनमर्थज्ञानमागम " पासपुरुषाना (मत व. લીના) વચન દ્વારા ઉત્પન્ન થયેલું જે વિકૃણાર્થનું સૂમ અન્તરિત અને દૂરथन ज्ञान छ, त मागम छ यु ५५ छे -" दृप्टेष्टाव्याहताद्वाक्यात् " ઈત્યાદિ–જેમનાં વચનમાં દષ્ટ અને ઈષ્ટ પ્રમાણથી-પ્રત્યક્ષ અને અનુમાન પ્રમાણથી-કઈ બાધા (વા) નડતી નથી, અને જે પદાર્થના સ્વરૂપને જેવું
