________________
स्थानां सूत्रे
---
→
नरका:-नरकाऽऽवासाः १, तथा नैरयिकाः = निरये भवास्तथा - नारका जीवाः, ते च कृष्णरूपत्वादन्धकारं कुर्वन्ति २ तथा पापानि पापजनकानिकर्माणि - ज्ञानावरणीयादीनि त्वादन्धकारं कुर्वन्ति ३ | तथा-अशुभाः गमशस्ताः पुद्गलाः - अन्धकारतया परिताः सन्तोऽन्धकारं कुर्वन्ति । पुद्गलळक्षणं च
अप्रै
मिथ्यात्वाज्ञानरूपभावान्धकारजनक
૬૦
(6 सधवारउज्जोओ पद्दा छायाऽऽतवेह वा । नगंधरसा फासा पुग्गलाणं तु लक्खणं ॥ १ ॥ " -" शब्दोऽन्धकार उद्द्योतः प्रभा छायाऽऽतपो वा ।
वर्ण- गन्ध - रसाः स्पर्शाः पूलानां तु लक्षणम् |१| इंति, एभिर्लक्षणैः पुद्गला लक्ष्यन्ते । (१)
छाया
"अहो लोगे णं चत्तारि इत्यादि" सूत्र ४३ ॥
अधोलोक में ये चार वस्तुएँ अन्धकार करती हैं जैसे- नरक नरकावास १ नैरयिक- निरयमें रहे हुए नारक जीव २ पापकर्म ज्ञानावरणीय आदि पापजनक कर्म ३ और अशुभ पुद्गल - अप्रशस्त पुद्गल ४ इनमें नारक जीव कृष्ण स्वरूप होने से अन्धकार करते हैं तथा ज्ञानावरणीय आदि आठ पापकर्म मिथ्यात्व अज्ञान रूप भावान्धकार के जनक होने से अन्धकार करते हैं और जो अप्रशस्त पुद्गल होते हैं वे अन्धकार रूपसे परिणत होते हुए अन्धकारको करते हैं पुद्गलका लक्षण इस प्रकार से है - " सद्दधयार उज्जोओ " इत्यादि । शब्द अन्धकार उद्योत प्रभा छाया और आतप ये सब पुद्गल द्रव्यकी पर्याय हैं क्योंकि रूप गंभ रस और स्पर्श इन गुणोंवाला पुद्गल होता है अतः इन पर्यायोंमें ये सब गुण पाये जाते हैं ।
अहो लोगेणं चत्तारि " त्याहि - ( सू ४३ ) अधोसोम भा यार वस्तुग्यो अधार रेछे (१) न२४ नरावांस, (२) नैरथि - नरशुभां रडेला ना२४ वो, (3) पायाभ - ज्ञानावरणीय माहि पाउ भने (४) અશુભ પુદ્ગલ-અપ્રશસ્ત પુદ્ગલા નારક જીવા કૃષ્ણવ વાળા હૈાવાને કારણે અધકાર કરે છે, જ્ઞાનાવરણીય આદિ આઠ પાપકમાં મિથ્યાત્વ અજ્ઞાન રૂપ ભાવાષકારના જનક હાવાથી અંધકાર કરે છે. અને જે અપ્રશસ્ત યુદ્ધે હાય છે તે અધકાર રૂપે પરિણુમિત થઇને અધકાર કરે છે. પુદ્ગલનુ લક્ષણ नीचे प्रमाणे छे-" सदधयार उज्जोओ " त्यिाहि - शब्द, अन्धकार, प्रभा, छाया અને આતપ, આ પુદ્ગલદ્રવ્યની પર્યાયે છે, કારણ કે પુદ્ગલ રૂપ, રસ, ગંધ અને પશ, આ ગુણાથી યુક્ત હાય છે. તેથી આ પર્યાયામાં એ બધાં ગુણા હાય છે.
66
