Book Title: Vividh Vishay Vicharmala Part 06
Author(s): Ratnatrayvijay
Publisher: Ranjanvijay Jain Pustakalay
Catalog link: https://jainqq.org/explore/005492/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAra[La]] vA sAdhu jinAlaya sAdhvIjI jinAgama jinabiMba zrAvaka zrAvikA ' .jUthaNI udarasUrIjI hA.sA.nA zipyA For Per to rAtrIdAya vi Tv.jainelif, For Pers ale Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L.rA. lI - zrI goDIjI pArzvanAthAya namaH pa.pU. sva. AcAryadevezazrI ratnazekhara sUrIzvarajI ma.sA.nA ziSya pa.pU. A.zrI ratnAkara sUrIzvarajI ma.sA. Adi zramaNa zramaNInA 2059 nA mAlavADAnagaramAM cAturmAsa praveza prasaMge aSADha suda-7, tA. 6-7-2003, ravivAra pitA For Personal & Private Use Only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI buddhi-tilaka-ratnazekhara sadgurUbhyo namaH pUjya 1008 zrI maNivijayajI kRta haSaya viNA bhAga- 6 vavidha viA mALA 'divyAziSa dAtA sva. AcAryadevazrI ratnazekhara sUrIzvarajI ma.sA. zubhAzIrvAda dAtA) kalikuMDa tIrthoddhAraka AcAryadevazrI rAjendrasUrIzvarajI ma.sA. nA preraNAdAtA parama pUjya yuvAcArya zrImad vijayaratnAkara sUrIzvarajI ma.sA. punaHsaMpAdanakartA) munirAjazrI ratnatraya vijayajI ma.sA. prakAzaka zrI raMjana vijayajI jaina pustakAlaya mAlavADA, jI. jAlora-343039 (rAja.) Jain Equication International For Personal & Private Use Only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pustaka nAma : vividha viSaya vicAramALAbhAga-6 saMpAdaka munizrI maNivijyajI ma.sA. punaHsaMpAdaka : munizrI ratnatraya vijayajI ma.sA. prathama AvRtti : saMvata : 2059 naMkala 500 kiMmata : rU. 80-00 prAptisthAna amadAvAda muMbaI amadAvAda amadAvAda zrI pArasa gaMgA jJAna maMdira (rAjendrabhAI) ophIsaH bI-104, kedAra TAvara, rAjasthAna hospITala sAme, zAhIbAga, amadAvAda-380004 phona (dhara) 2860247 zrI maNIlAla yu. zAha DI.120, sTAra geleksI, lokamAnya tilaka roDa, borIvalI (ve.) muMbaI-400 092 phona (gha) 28011469, (o) 28642958, 28931011 zrI jena prakAzana maMdira dozIvADAnI poLa, kALupura, amadAvAda-380 001 phonaH (o) 5356806 : sarasvatI pustaka bhaMDAra 112, hAthIkhAnA, ratanapoLa. amadAvAda phonaH pa356692 : zrI pArzvanAtha jaina pustabhaMDAra phuvArAnI pAse, taleTI roDa, pAlItANA-384270 (sau.) : zrI mahAvIra jaina upakraNa bhaMDAra jaina bhojana zALA pAse, zaMkhezvara, ji. pATaNa phona: 02733-73306 navanIta prinTarsa, nikuMja zAha) 2733, kuvAvALI poLa, zAhapura, amadAvAda.-1 mobAIlaH 98252 61177 phonaH pa625326 pAlItANA zaMkhezvara mudraka: For Personal & Private Use Only Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zreSThIvarya zeTha sva. vAlacaMdajI TokarAjI mahetA putra-pArasamala, sureza, cetana, putravadhu-guNavaMtI, bhAratI, pIMkI pautra-hIrena, mItula, vinIta, harSa pautrI-bebI puraNa nivAsI hAla borIvalI-muMbaI Orrersonal Private se Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmapatnI gaM.sva. zAntAbena putra-pArasamala, sureza, cetana, putravadhu-guNavaMtI, bhAratI, pIMkI pautra-hIrena, mItula, vinIta, harSa pautrI-bebI na puraNa nivAsI hAla borIvalI-muMbai a in Education International Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ha sukRtanA sahabhAgI zreSThIvarya zeTha sva. zA vAlacaMda TokarAjI mahetA. dharmapatnI gaM.sva. zAMtAbena vAlacaMdajI putra : pArasa, sureza, cetanA putravadhu : guNavaMtI, bhAratI, pinkI patra : hirena, mitula vinita, harSa patrI : bebI puraNa nivAsI hAla borIvalI - muMbaI For Personal & Private Use Only Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ (0 prastAvanA 0 anAdi ananta samaya pasAra thatAM anekavidha paristhitinuM darzana thatA temAM vizeSa samabhAva-satyasvarUpa jANavA mATe samyakajJAna nI AvazyakatA savizeSa rahe. samyakajJAna prApta karavA mATe jJAnanA sAdhanonI sAthe sAthe jJAna pratye rUcipaNa atyaMta Avazyaka che. jJAnanAM sAdhanomAM Agama, grantha, caritra tathA Agama-granthane AdhArita pustako paNa hoya. jyAre ApaNe Agama tathA granthonuM jJAna na meLavI zakIe parantu Agama tathA granthane AdhArita lakhelA pustako to sahelAIthI vAMcI zakIe. te hetune lakSamAM rAkhIne pUjaya muktivijayajI (mUlacaMdajI) ma.sA.nAM samudAyanA pUjaya munizrI maNivijayajI mahArAjasAhebe Agama tathA granthonI sahAyatA laIne ghaNI ja mahenata uThAvIne vividha viSaya vicAramALA nAmanA 1 thI 8 bhAga sudhInA pustako ghaNI ja vizALa sAmagrIthI bharapUra taiyAra karelAM che. emAM prathama be bhAgamAM pravacanane upayogI tathA vAMcavAthI paNa bodha thAya tevA bharapUra suMdara dRSTAMto ApelA che. ekathI ATha bhAgo joyA pachI ema lAgyuM ke A sAhitya 40 varSa pahelA bahAra paDeluM tenA pachI apragaTa hatuM. mATe pharIthI saMpAdana karavAnuM mana thayuM. te mATe AcAryadevazrI OMkArasUrijI ma.sA. samudAyanA paramapUjaya AcAryadevazrI municaMdra sUrijI ma.sA. tathA pa. jItubhAInI salAha sUcana prApta thayela. tethI A kAryane turaMta hAtha dharI 1 thI 8 bhAganuM saMpAdana karela. temAM paNa amukaviSayono vizeSa vistAra hato tene saMkSipta karela tathA amuka granthonI mAhitI sAthe munizrIe pragaTa karela che. evI ja rIte 1 thI 8 bhAga saMkSipta vivaraNa tathA granthonI mAhitI sAthe pragaTa karavA mATe munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA.no prayAsa saphaLa bane. bhavabhIrU AtmA A eka thI ATha bhAga kramasaravAMcI manana karI jJAnabhAvanAmAM AgaLa vadhIne sadgatine prApta kare. eja zubhAbhilASA sAthe AcArya ratnAkarasUri For Personal & Private Use Only Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jaina dharmanA vividha viSayono abhUta khajAno eTale ( vividha viSayavicAramALA - bhAga -1 thI 8 saMpAdakaH munizrI maNivijayajI punaHsaMpAdaka: pU. munizrI ratnatraya vijayajI jaina dharmanA jJAnano bhaMDAra agAdha che. sarvajJakathita siddhAnto atyanta sUkSma ane sacoTa che. Agamo atyaMta gaMbhIra ane rahasyAtmaka che. AvI jaina zAsananI bhavyajJAna samRddhi che. paraMtu A samagra jJAnano khajAno saMskRta ane prAkRta bhASAmAM hovAthI tathA gurUgamya hovAthI badhAne mATe sulabha nathI. AvA apUrva jJAna samudrane valovIne tenA sAra rUpe suMdara zailImAM ane saraLabhASAmAM rajU thayela amRta eTale ja vividha viSaya vicAramALA bhAga-1 thI 8 A ATha bhAgono saMpuTachellA keTalAMka varSothI aprApya hato. tenI AvazyakatA jaNAtA ame AjanA yuga pramANe puna saMpAdana karI punaHprakAzita karI rahyA chIe. A graMtho AbAlavRddha sahune upayogI che. pU. sAdhu-sAdhvIjI ma.sA. mATe to A eka abhUta khajAnA svarUpa che. temAM deva-gurU dharmane svarUpa bIjA aneka dhArmika ane vyavahArika viSayono saMgraha che. aneka kathAo ane daSTAMto A graMthamAM ApavAmAM AvyA che. hajAro dRSTAMtothI opato A saMpuTa avazya vAMcavA yogya che. (vividha viSaya vicAramALA bhAga-1 thI 8 mAM) AvatA viSayonI TUMkI rUparekhA deva, gurU, dharmanuM svarUpa devapUjA, pUjAnA prakAra, gurUnI vyAkhyA, sugurU-kuguru AdinI vigere carcA, dharmanuM sabheda varNana tathA viSayone bhAga-1 For Personal & Private Use Only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bhAga-2 bhAga-3 bhAga-4 suMdara rIte spaSTa karanAra 125 thI vadhu adbhUta kathAono saMgraha zrAvakanuM svarUpa, sAmAyika, pratikramaNa, pauSadha Adi viSayo upara suMdara vivecana, vyavahAra zuddhi ane mAnavabhavanI durlabhatA darzAvatA daSTAMto Adi aneka kathAo yukta. ekathI cosaTha viSayono saMgraha, jaina dharmanA saMdarbha kozanI garaja sAranAra A adUbhUta graMtha jaina dharmanA moTAbhAganA badhA ja viSayonI vigato A vibhAgamAM Apane maLI raheze. samyakatva ane mithyAtva nuM svarUpa tathA tenA bheda prabhedo nuM dRSTAMta sahita varNana sAthe sAthe kulakSaNo, durguNo, durAcAranuM varNana ane tenA tyAga mATenA upAyo, suguNa, sadAcAra, sadharmanuM svarUpa ane tene svIkAravAnA saraLa upAyo. jaina dharmamAM covIza daMDakonuM vizeSa mahattva che. A daMDakonuM ciMtana mananA bhAvone sthira, nirmita ane udAtta banAve che. tenuM suMdara svarUpa sAthe sAthe kaSAyAdija varNana paNa suMdara rIte karavAmAM AvyuM che. vyavahArika jIvanane sukhI ane samRddha banAvavA nIti ane sadAcArano mArga ja sarvazreSTha che. te mArge javAnuM sadaSTAMta varNana A vibhAgamAM karavAmAM AvyuM che. purUSa, kALa dAna, atithi nihanava, vrata, batrIsa lakSaNo buddhi, mUrkha, bhakSyAbharyo ane prAyazcita jevA aneka viSayo dRSTAMta sahita varNavavAmAM AvyA che. bhAga-5 bhAga-6 For Personal & Private Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vibhAga-7 Atmonnatino mArga zuddha dharmano aMgIkAra karavo te che. te mATe AtmAnuM svarUpa, bhAvonuM svarUpa, A vibhAgamAM varNavavAmAM AvyuM che. A graMthamAM 1000 jeTalA vividha viSayonI vicAraNA karavAmAM AvI che. bhAga-8 mAnava janmane saphaLa karavA dharmaja eka anupama Azraya che. tathA 8/1 janma sArthaka karanAra niHzreyasa ane abhyadaya prApta kare che. abhyadaya meLavavA mATenA 320 judA judA manohara bhAvonAM upadeza ApavAmAM Avyo che. Ama kula ATha bhAgamAM kula 4000 jeTalA viSayonI vicAraNA karavAmAM AvI che. jemaNe vyAkhyAtA banavuM che, jemane jaina dharmanA adUbhUta jJAnanI pIchAna karavI che jemane jJAna prApta karavAnI jijJAsA che. jemane judA judA viSayo jANavAnI rUci che te tamAmane A graMthamAMthI navuM rajU jANavA maLaze. evA A addabhUta graMtha saMpuTane ApanA jJAnabhaMDAranuM, gharanuM ane jIvananuM anerU AbhUSaNa banAvavuM rakhe cUkI jatA saMpuTa khalAsa thAya te pahelA saMparka sUtra pAsethI meLavI levAM. A saMpuTanI jUja nakalo ja chApavAmAM AvI che mATe jemane meLavI hoya to prApti sthAna nA saranAme saMparka karavo. Avo addabhuta khajAno prApta karavA Apa vadhu rAha na jozo ! For Personal & Private Use Only Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-2 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,. (viSayAnukramaNikA) a.naM. nAma uvasaggahara stotra smaraNa phaLa .. 2. jinokata tatvane viSe kuzaLatA........ brahmasAdhunuM draSTAMta . chAsa gaLavAno vicAra pANI gaLavAno vicAra.......... govIMdanI kathA .. ....... lIlAvatInuM draSTAMta............... ........ kRpaNadhana zreSThInI kathA........... 11. kaLAnAM viSe cAra purUSonI kathA............... vijJAna manoratha sUtradhAra kathA ........ ...... 13. mitradrohe zRMgAla-hariNa-kAkAdika kathA................ 14. strIdrohe magara-vAnara kathA. 15. durjanacora tathA kRtajJa kutarAnI kathA ..... 16. rAjaputrI padminInI kathA ........ 17. adhama purUSo..................... ......... atithi svarUpa ........... ........ 19. dAna svarUpama.. 20. dhanazreSThInuM draSTAMta.......... 21. dhanasAranuM draSTAMta .... ............ 22. Agame paramAtmAnI AjJA ........ 12. .....40 ...... . . . . . . . pa3 * , * * , , , * * , , , , , , * * * , , , * , , 5 8 For Personal & Private Use Only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .. 58 ... 59 ***. 64 ***. 6 5 .......... vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 23. tithidharmAnuSThAna vicAra ...... 24. saMsAra vistAratA sulabhA Agame...... 25. chakAya virAdhanA . 26. kakArA saptamuktaye... 27. devatA tuSTamAna thAya nahi .......... 28. jamAla nihanavanI kathA (1).......... ...... 29. tidhyagupta nihanavanI kathA (2) ..... 30. aSADhAcArya ziSya avyakatavAdInI kathA (3) .... 31. azvamitra nihanavanI kathA (4) .... 32. gaMgadatta nihanavanI kathA (5) ........ 33. rogupta nihanavanI kathA (6) ............ 34. goimAhila nihanavanI kathA (7) ...................71 35. zivabhUti nikanavanI kathA (8) ............ guNone viSe Adara karanAra puraMdara rAjAnI kathA ........ 37. paradarzane mAtA prazaMsA .... 38. mAtapitAne namaskAranuM phaLa .......... .......... 39. mahAdeva kone kahevA.......... ......... 40. puSpa pUjA................... 41. zuddha aSTapuSpI ....... 42. pAMca prakAranI jinezvaranI bhakti .............. 43. AdinAthajI vArSika dAna............... ........ 44. strInuM svarUpa........................................ 45. vinayaphaLa .......... 36, **. 83 ............. . 11 1 ....... *.. 1 14 . 116 1 17 118 1 21 For Personal & Private Use Only Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | , 1 2 2 0 0 *.. 1 2 3 0 0 .... **** 0 ...... 131 0 . * * * * * *** .... 1 0 0 vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 46. vinayaviSe siMhastha kumAranI kathA .......... 47. vItarAganuM vacana .... ...... 48. samakitanAM cinho .. 49. kezara ullekha..................... 50. yAtrA viSe yAtrikonuM kartavya ....... 51. jinAlaye pApa niSedha. pa2. pApanAM bhAgIdArI . 53. vizvAsaghAta mahApApa......... 54. vizvAsaghAta karavA viSe vijayapALanI kathA .......... 133 55. jainadharma astitva maryAdA.. pada, vIra padmanAbha aMtara .. tIrthakaronI mAtA kI gatimAM 58. tIrthakaronAM pitA kayI gatimAM .. ....... 59. upadravo ........ 60. mUDha jIvanAM lakSaNa ................. ......... . 140 bhavabhramaNa... cAra kathAnAM lakSaNo .......... nIlakaMThano saMbaMdha .... 64. adattAdAnatyAga paradarzane......... 65. dAridra upara caMdana zrI kathA ........ dhana vinA bahene karela rAmadAsanAM apamAna upara kathA ..... 14pa 67. vikrama ane AzAnI kathA ............. , , , 1 ........ ....... 0 0 0 - 141 A 142 A che saba A .. 142 ......... * * * * * * * * * * * * * ..... 142 .... 144 jA A *... 15 1 For Personal & Private Use Only Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ .... 157 ............ 157 *... 157 ........... ............... ... 159 16 1 ..... 16 1 vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 68. brahmacarya prazaMsA paradarzane... .... 155 69. sukhI thavAnAM kAraNo . ....... 1pa6 70. karaNI pramANe phaLa .. 71. marma prakAza na karavo ......... 72. vAsa kyAM karavo ane kyAM na karavo 73. pADoza tyAga... 74. gRha vyavasthA... .......... 75. saMdhyAkALe tyAga......... 76. zuM na joyuM?.............. 77. kyAre paThana na karavuM ?......... 78. kyAre prayANa na karavu ? ......... ........ 16 2 79, zukanaviSe ......... 16 2 svapnaphaLa-batrIsa lakSaNa...... 81. mahApurUSanAM lakSaNo 82. dAMtanuM svarUpa............. ... 166 soraThamAM sulabha pAMca........... ... 166 84. saMjJA svarUpa................. 85. jayotiSa saMbaMdhI kAMika ................. 86. chIMka svarUpam.. 87. vairane viSe kAgaDA tathA ghUvaDanI kathA............ 88. vera vALavA viSe amarasuMdarI kathA .................. 89. manuSya deha rogo. ....... *. 164 ... 164 ........ 167 ............. .... 1 73 174 , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , For Personal & Private Use Only Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . 178 18) - 181 190 191 ......... - 191 1892 vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 90. karmanI balISThatA ....... ......................... 177 91. karma viSaye rAjAnA traNa bAbatonI kathA ........... 92. vyasana ..... ...................... 93. tamAku virUddha DokaTaronA abhiprAyo................ 94. gRhasthone bhojana karavAnI vidhi-paddhati ........... 95. buddhine nAza karanArA............. 96. pANI pIvAnuM phaLa ..... ......... 97. eka eka vastu AzrIne guNo ... 191 98. vega rokavo nahi. 99. pakavAna phaLa loTano kALa..... 100. luNano kALa........... ...... 192 101. mauna rahevuM........ 102. ajIrNa upara zuM khAvuM ?......... 103. dArU koNe na pIvo. 104. mUrkhatA upara rAjA tathA vAnaranI kathA............... 105. hAsya mUrakha bharaTa kathA ..... 195 106 . siMhane jIvADanArA traNa mUrkha brAhmaNonI kathA....... 107. mUrkhatA viSe kezava bhaTTa kathA ..... 108. vivAha svarUpa ... ............................ 109. strInAM parAbhava viSe vayajI kuTuMbanI kathA ......... 110. Agame dezanA niSedha - sAta abhavya................ 205 111. pAMca bhAvanA..... ..... 193 193 194 .... 206 For Personal & Private Use Only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 UP 0 ) 0 0 O 0 O 0 P 0 = ......... 0 f 0 ) 0 2 17 vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 112. akSauhiNI senA. ........... 113. paropakAra svarUpa ... ....... 114. paropakAra karavA upara saMraMbha cora kathA ............. 208 115. premasvarUpa .... 116. premane viSe madana rekhA kathA............. 117. upahAsa upara sAdhAraNa zreSThI kathA ................. 118. bhaya upara caMdra zreSThI kathA ....... 119, "cha" mato ............ 120. saMghavI jAvaDazAnA parigrahanuM pramANa ............... 121. vastupAla tejapAlanAM dharmakartavyonI yAdI .......... 122. kumArapAla mahArAjAnAM bAravrato .......... 12.3. jJAnAcAra Adi pAMca AcAranuM varNana...... 124. so prakAranAM mUrkha ...... 125. buddhi upara zAradAkuTuMbanuM dRSTAMta.................. 126. zIyalavatI buddhinuM dRSTAMta.... .......... 127. buddhi viSaye smarasuMdarI vezyA kathA ................ 128. buddhi viSaye zIlavatI kathA ........... 129. buddhi viSaye atizekhara kathA ........... 130. buddhi viSaye yazomatI kathA ..... 131. buddhi viSaye bhojarAjA govIMdanI kathA ............... 132. buddhi viSaye buddhimatInI kathA............ 133. sneha viSe jo(c)Na cAraNa kathA ........ 0 0 0 ........ 0 0 0 0 6 0 U 0 - 241 *. 244 ..... 246 - 247 ... 248 . 2 51 bhAga-6 pharmA-2 For Personal & Private Use Only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . . 2 58 2 59 .. 261 263 268 vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 134. snehaviSe bhAnumaMtrI kathA .. .......... 255 135. svArtha viSe raMgazreSThInI kathA.... 136. kusumazreSThInI patnInI kathA ....... ........ 137. svArtha sudhI prema hoya tenA upara manoramAnI kathA... 138. mahiSI kathA...... .......... 139. kSullakakumAra kathA ........ ......... 140. balivAna draSTAMta. 141. aucitya viSe ratnAkara vaida kathA ....... 142. asaMtoSe mahendrI jatI kathA................ 143. ALasa upara kuMtala kathA ........... 144. ALasane viSe zazIrAjAnI kathA ......... 145. vikramane suvarNa purUSa prApti kathA ................... 27) 146. satva upara vikramanI kathA ................ 271 147. yogya ayogya haribrAhmaNanA be putronI kathA ........ 148. mitra munisuvrata svAmInI kathA ................... 149. mitratA viSe sAgara zreSThi kathA ........... 150. sAcA sAdhu lakSmIno tyAga karanArA hoya che ....... 151. kalikAla mahAbhya dhanazreSThI ane sarpanI kathA......... 281 152. vidhilikhita viSe mAdha brAhmaNa putrI kathA........... 153. bhAvinI ane kamarakhAnuM draSTAMta. .......... 284 154. saMkaTa viSe vratanahi choDanAra mahAnaMdakumAra kathA .... 288 155. ajJAna dAna upara zubhaMkara zreSThInI kathA ............. ra93 . 269 279 ke dAta. ........... For Personal & Private Use Only Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 0 0 2 0 0 vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 156. dhyAna viSe subuddhi kavikathA. ... 293 157. eka gaNuM dAna sahasragaNuM punya tenI parIkSA upara vikrama kathA .......... ......... 295 158. karela dAna phaLadAyaka thAya zAlivAhananI kathA........ 297 159 kupaNatA upara madhAmAlInuM draSTAMta ................. 160. vaMkacUlanuM draSTAMta ....... .................. 161. abhakSya vastu upara thAvara mAtaMga kathA ............. 16 2. udyame megharAjanA subuddhi maMtrInI kathA ......... 163, udyame jJAnagarbha maMtrInI kathA ..................... 309. 16 4. avasare bolavA upara bhUkuMDa coranI kathA.......... 15. zuddhAzuddha virSa suvarNa ne guMjAnI kathA............. 1dada. svabhAva upara zobhana zreSThI tathA kAmamaMjarI vezyA kathA . 167. pAMca pAMDavonuM draSTAMta............. 16 8, prAyazcitanAM dasa prakAra ........ ........ 169 prAyazcitta lenAra vyaktinAM 11 guNa ............ 170. AlocanA ApanArA AcAryanAM cha guNa 171. graMthakAra prazasti .. 0 9 **. 31pa * .. 310 O .......... U O For Personal & Private Use Only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ For Personal & Private Use Only Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 OM namo vItarAgAya prAtaH smaraNIya : pUjyapAda: zrI 1008 zrImad mukti vijayajI (mulacaMdajI) gaNi gurUbhyo namaH vividha viSaya vicAra mALA bhAga 6 (uvasagrAhara stotra maraNa phaLa) udayoccapadopAyA, uttamatvaM udAratA / 3%ArA para pusaH yu-para: mRteH II bhAvArtha : udaya 1, uMca pada 2, upAya 3, uttamatA 4 ane udAratA pa-A pAMca ukAra uvasaggahara stotranA smaraNa karavAthI purUSone prApta thAya che. uvassaggahara stotrano pratApa koI ajaba prakArano che, paraMtu mana, vacana, kAyAnI pavitratA prathama joIe, kAraNa ke uparokta pavitratA ane sthiratA dhAraNa karanArA jIvo ja utkRSTa phaLane meLavI zake che. puNyaM pApakSayaH prIti, padmA ca prabhutA tathA / pazArI: paM pusaH yu., pArzvanAthastha saMskRteH III bhAvArtha : puNya 1, pApano kSaya 2, prIti 3, lakSmI 4 tathA prabhutA pa-A pAMca prakAro zrI pArzvanAtha mahArAjanA smaraNa karavAthI purUSone prApta thAya che. daDhatAthI pArzvanAthanuM sevana karanAra daDha punyavAna bane che. vAMco priyaMkara nRpa caritra. kiM bahunA? daDha punyathI For Personal & Private Use Only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 duniyAmAM nahi banavA lAyaka paNa banI jAya che. kahA che ke : puNyaiH saMbhAvyate puMsA-masaMbhAvyamapi kSitau / terumerusamAzailAH, kiM na rAmasya vAridhau // 2 // bhAvArtha : purUSonA prabaLa punyodayathI nahi banavA lAyaka kAryo paNa banI jAya che, kAraNa ke rAma rAjAnA punyodayathI zuM merU samAna moTA patharA pANIne viSe nathI karyA ? arthAt tarelA che. eka pattharanI nAnAmAM nAnI kAMkarI samudramAM nAkhIye to paNa te taLIye jaIne bese che, to mahAna AzcaryanI vAta che ke-sItAne pAchI lAvavA mATe samudra upara pattharanI pALa bAMdhI, rAma rAjA lakSmaNa ane sainya sahita laMkAmAM jaI rAvaNane jItI, sItAne pAchI lAvavA bhAgyazALI banyA che. A sarva punyano pratApa che ane te akhaMDa punyavAna bhagavAna pArzvanAthajInI kharA hRdayathI upAsanA karavAthI ja prApta thAya che. ( jinokta tattvane viSe zaLatA. ) tejinezvara mahArAjanA vacanarUpa tatvakuzaLatA zAstra zravaNathI thAya che. juo : zAstrasvarupam - paralokavidhau zAstrAt, prAyonAnyadapekSate / Asannabhavyo matimAn, zraddhAdhanasamanvitaH // 1 // upadezaM vinApyarthakA-mau patipadurjanAH / dharmastu na vinA zAstrAditi tatrAdaro hitaH // 2 // pApAmayauSadhaM zAstraM, zAstra punyanibaMdhanam / caLaM sarvatragaM zAstra, zAstra sarvArthasAdhakam // 3 // malinasya yathAtyaMtaM, jalaM vastrasya zodhanam / aMta:karaNaratnasya, tathA zAstra vidurbudhAH // 4 // For Personal & Private Use Only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zAstre bhaktirjagavaMdyairmuktidUtiparoditA / atraiveyamato nyAyAttat prAptyAsannabhAvataH // 5 // zrutvA dharma vijAnAti, dhRtvA tyajati durmatim / zrutvA jJAnamavApnoti, zrutvA mokSaM ca gacchati / / 6 / / bhAvArtha : (1) nikaTabhavI buddhimAna ane zraddhArUpI lakSmIyukta mahAnubhAva jIva paralokanI vidhine viSe zAstra thakI prAyaH karIne anyanI apekSA rAkhato nathI arthAt uttama jIva paralokanA kalyANa mArgane zAstrathI ja jANe che. (1) upadeza vinA paNa loko artha kAma bane aMgIkAra kare che, paraMtu dharma to zAstra vinA jANI zakato nathI, evuM jANI zAstrane viSe Adara karavo te hitAvaha che. (2) zAstra te pAparUpI roganuM auSadha che, zAstra te punya karmabaMdhananA kAraNabhUta che. sarva jagyAe gamana karanAra cakSurUpa zAstra che, temaja zAstra sarvArthane sAdhanAra che. (3) jema malina vastrane pANI atyaMta zuddha karanAra che tema aMtaHkaraNane zuddha karanAra zAstra ja che. AvI rIte paMDita purUSo jANe che kakahe che. (4) jagavaMdya zrImAna jinezvara mahArAjAye zAstrane viSe je bhakti che tene muktinI utkRSTa zreSTha dUtI kahelI che. e nyAyathI ahIMA najIkamAM atibhAvathI jo te zAstrane viSe bhakti prApta thAya to muktipaNa najIkamAM che temAM kAMI zaMkA karavA jevuM nathI. (5) zAstrane zravaNa karIne dharmane jANe che, tathA zAstrane zravaNa karIne durmatino tyAga kare che, tathA zAstrane zravaNa karIne jJAnane prApta kare che temaja moze paNa jAya che. pApAmayauSadhaM zAstra, zAstra punyanibaMdhanaM / cakhaM sarvatragaM zAstra, zAstra sarvArthasAdhanaM // 61 // yathaidhAMsisimiddho'gni-bhasmasAtkurute'rjuna ! jJAnAgni sarvakarmANi, bhasmasAtkurute tathA // 62 // yAvadakSarasaMkhyAnaM, vidyate zAstrasaMcaye / For Personal & Private Use Only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tAvadvarSasahastrANi, svarge vidyAprado bhaveta // 63 / / yAvaMtyaH paMktayastatra, pustake'kSarasaMzritAH / tAvaMtI narakAtkalpAnudhRtya nayate divi // 64 // iti lokikazAstre vastupAlacaritre caturthaprastAve bhAvArtha : zAstra pAparUpI roganuM auSadha che, zAstra punya karma baMdhananA kAraNabhUta che. zAstra sarva jagyAe gama karanAra cakSurUpa che zAstra sarvArthane sAdhanAra che. 61 kRSNa mahArAjA kahe che ke-he arjuna ! jema prajavalita agni lAkaDAne bhasmIbhUta kare che tema jJAna rUpI agni sarva karmane bALI bhasmIbhUta kare che. 62 zAstranA samUhane viSe jeTalA akSaronI saMkhyA hoya che teTalA hajAra varSa sudhI vidyA ApanAra svargane viSe vAsa kare che. 63. pustakane viSe jeTalI akSaranI paMktiyo hoya che teTalA varSavALA nArakInA jIvono uddhAra narakathakI karIne svargane viSe laI jAya che. 64. e prakAra laukika zAstrane viSe paNa kaheluM che iti vastupAla caritre caturtha prastAve. sujJa jIvone e prakAre svaparazAstronA ullekho vAMcI zAstrazravaNa, paThana, manana tarapha je arUci utpanna thayela hoya tene te arUci tyAga karI khAsa karIne rUcI karavAnI AvazyakatA che. (brahmasAdhunuM deTAnta (9)) ekadA zrI vardhamAnasvAmI sarva sAdhunAM parivAra sAthe vicaratAM vicaratAM apApAnagarIne viSe samavasaryA. te nagarane viSe ghaNA brAhmaNo vase che tyAM eka vasubhUti nAmano cauda vidyAno pAragAmI brAhmaNa che. teno putra brahma veda, purANa, zruti, smRti, zikSakalpa, For Personal & Private Use Only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vyAkaraNa, tarkazAstrAdimAM pAragAmI che. pote bhaNe che ne chAtrone bhaNAve che. ekadA lokanA mukhathI sAMbhaLyuM ke "Aje sarvajJa Avela che." brahma jANyuM ke sarva nAnAti sa sarvakSaH kahevAya huM to kiMm jANuM chuM, te kAraNa mATe sarvajJa pAse tenuM zAstra mAre bhaNavuM joie. jethI karIne huM paNa sarvajJa thAuM" evuM ciMtavana karI zrI vardhamAnasvAmI pAse gayo. te avasare svAmI koInAM pUrvabhavanuM varNana kare che te sAMbhaLI te atyaMta camatkAra pAmyo ke A jarUra sarvajJa che je mATe kaheluM che ke - vidyAdaMbhaH kSaNasthAyI, kriyAdaMbho dinatrayam / dhanadaMbho mAsamekaM tu, strIdaMbho'yaM trivArSikaH // 1 // bhAvArtha : vidyAno daMbha kSaNavAra sudhI rahe che, kriyAno daMbha traNa divasa Take che, paisAno daMbha eka mAsa rahe che, strIno daMbha traNa varSa rahe che. tyArabAda parSadA uThayA pachI brahma kahyuM ke "he svAmin ! sarvajJapaNuM utpanna thAya tevuM zAstra mane bhaNAvo." svAmiye kahyuM ke "jayAre dIkSA grahaNa karo tyAre sarvajJapaNuM prApta thAya." tyArabAda sarvajJapaNuM prApta karAvanAra zAstra bhaNavAne mATe te zrI vIrasvAmIno ziSya thayo. agIAra aMga bhaNI gayo, paNa sarvazapaNuM prApta karAvanAra zAstra bhaNavAne mATe te zrI vIrasvAmIno ziSya thayo. agIAra aMgabhaNI gayo, paNa sarvazapaNuM prApta na thayuM. eTalA samayamAM jinazAsanane viSe zraddhA utpanna thai, eTalo samaya-prabhuno dravya ziSya hato, have bhAva ziSya thayo, pharIthI kAlAMtare bhagavAnane puchayuM ke "huM kayAre sarvajJa thaiza" bhagavAne kahyuM ke - kRtakarmakSayo nAsti, kalpakoTIzatairapi, avazyameva bhoktavyaM, kRtakarma zubhAzubham // 1 // bhAvArtha : kalpakoTI-saMkaDA sudhI paNa karelA karmano nAza thato For Personal & Private Use Only Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 nathI, mATe je zubhAzubha karmo karela hoya tene avazya bhogavavA ja paDe che. have karma kSaya karavA udyama karyo chate eka jabarajastabheMza arthAta jamanI bahena hoyanI zuM ? tevA baLa yukta eka bheMza AvI ane uMcA tINa zIMgaDAvaDe karIne, pagavaDe karIne, khura vaDe karIne, mukhavaDe karIne, kammaramAM, pagamAM gharSaNa karI sAdhune pRthvI upara pADayAM, tenA upara paga mukayAM tathApi te dhyAnathI calAyamAna na thayA, kAraNa ke mahAsattvavALA zrAvako paNa upasargathakI calAyamAna thatAM nathI, to pachI sAdhuonuM zuM kahevuM ? te mATe upadezamAlAmAM kahyuM che ke - devehiM kAmadevo, gihI vi cAliyao tavaguNehiM / mattabhuyaMgamarakasa-ghoraTaThAsehiM // 1 // bhAvArtha : dhyAnArUDha thayela kAmadeva gRhasthane devatAe madonmata sarpa, hAthI, rAkSasanAM ghora aTTahAsyathI upadrava karyo paNa calAyamAna na thayo. prAta:kALe upasarga zAMta thayo tyArabAda saMdhyAne viSe pharIthI paNa eka bheMza AvI ane teno eka pALaka AvIne munine kahe che ke - "he sAdhu ! dUra jA dUra ! mArI bheMza mArakaNI che te tane mAraze." ema kahI ArAvaDe karI mAra mAryo. tyArabAda trIje divase bahu bheMzo maLI sAdhune upadrava kare che. cothe divase bheMza manuSyanI bhASAmAM bolI ke he sAdhu ! tuM stanapAna kara, mAruM dUdha pI. ema karI kadarthanA karI. AvI rIte upadrava karI paMdara divaso vyatIta karyA tyArabAda loko paNa A rAkSasa che, pizAca che, preta che, cora che, ema bolI niraMtara munine kadarthanA karavA lAgyA. tyArabAda bhagavAna mahAvIra mahArAjA pAse AvyA ane bhagavAne teno pUrvabhava kahyo. A bhavathI some bhave tuM govALIyAno bALaka hato ane mahAjananI gAyo, bheMzo, bakarIo cAravAne mATe tuM jato hato. tyAM eka bheMza duSTa che. te dhIme dhIme cAle che tene ArAvaDe karI, For Personal & Private Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 daMDavaDe karI tuM karthanA karato dUdhanuM pAna karato. dhaNI pAse ema kaheto ke A dUdha vinAnI nirdadhA bheMza che. prasava samaye tenI pADI bIjAne ApI ane anyanuM pADuM te bheMza nIce rAkhIne dhaNInuM mane bhAMgavA lAgyo tethI dhaNIe tane potAnA gharethI kADhI mUkayo ane tyAra pachI paMdarame mAse maraNa pAmI, anukrame keTalAeka bhavone viSe bhamIne punyanA yogathI abhilikA nagarInI smazAna bhUmikA viSe devI thai. A vRtAMta sAMbhaLI te camatkAra pAmyo. pharIthI bhagavAnane pUche che ke "bhagavAna ! huM sarvajJa kayAre thaiza ?" bhagavAne kahyuM ke, "sarvajJa be prakAranAM che : 1 zrutajJAnathI, 2 kevaLa jJAnathI. te kAraNa mATe pUrvano abhyAsa kara. tyArabAda megha muni pAse pUrvAnuyoga bhaNyA thoDA kALamAM daza pUrva artha sahita bhaNyA bAda mahAvIra mahArAjA pAse AvIne kahe che, "mArU AyuSya thoDuM che, te svAminuM! mane kevalajJAnathI sarvajJapaNuM kayAre prApta thaze ?" bhagavAne kahyuM ke, Aje gaMgAtaTe kAyotsarga karI rahevAthI cothA praharane cheDe tane kevalajJAna thaze.' tyArabAda zItakALe saMdhyA samaye AtApanA levAne mATe te gayo. dazavaikAlika sUtromAM kahyuM che ke - . AyAvayaMti gimhesu, hemaMtesu avAuDA / vAsAsu paDisaMlINA, saMjayA susamA hiA // 1 // bhAvArtha : grISma RtumAM tApanA le, hemaMtarUtumAM vastra rahita rahe varSA RtumAM aMganI saMsInatA kare AvI rIte saMyatio sadA samAdhine dhAraNa karanArA hoya che. tyArabAda pAchaLI rAtre rANIno hAra corI coro palAyana thayAM te vakhate prApArikano kolAhala sAMbhaLI koTavAla agnino udyota karI "cora kayAM che ? cora kayAM che ?' ema bolato bhUmine sparza karato tenI pAchaLa lAgyo. tethI maraNa bhayathI vyAkula thayelA coro cAre dizAmAM nAsI gayA. eka vRddha coranAM hAthamAM hAra rahelo che. teNe thAMbhalA jevA sAdhune nahi For Personal & Private Use Only Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 jANIne hAra tenA gaLAmAM nAMkhyo, ane pote kAgaDAnI peThe nAzI gayo. koTavAla coranA pagale pagale tyAM Avyo. sAdhune gaLe hAra dekhavAthI tene bAMdhyo. prabhAte rAjAne nivedana karyuM. rAjAye nahi jANatA te sAdhune zulIe caDAvyo. te avasare zulI puMThanAM hADakAne bhedI bahAra nIkaLI. ne teja samaye kevalajJAna thayuM ane maunapaNuM choDayuM. A karmanoja vipAka che ema bolyA. aeva e iti maMtrAkSa. bIjane viSe bhaNe che. potAno pUrvabhava dekhyo tethI gokuLane viSe pote pUrvabhave govALa hato ekadA varSAkALa Avyo tyArabAda govALIyo jhADa nIce gayo. tyAM jU potAnA mastakathI zarIra upara paDI tene boraDInAM kAMTA upara caDAvI bolyo ke amArA dehanuM sarvasva rUdhira pInArI che, tethI zuLI upara caDavuM paDayuM. pachI be ghaDImAM aMtakRta kevaLI thaI mokSe gayA. karmano vipAka utkaTa che, ema jANI karma karatA pahelA vicAra karavAvALA jIvo du:khada avasthAne pAmatA nathI. A uparathI samajavuM ke jinatattvane viSe kuzaLa paNuM hoya to ja mukti ApanAra thAya che. (chAza gaLavAno vicAra.) jai aNagaliyaM takaM, pamAyavasau sayA samAyAre / madyasamaM taM pAvaM, goyama ! bhaNiyaM na saMdeho // 1 // - bhAvArtha : pramAdanA vazavartIpaNAthI jo nirantara chAzane gaLyA vinA vApare che to tene madyapAnanA jeluM pApa kaheluM che. vIra paramAtmA kahe che ke he gautama ! A bAbatamAM saMdeha karavA jevuM nathI. pANI gaLavAno vicAra. jiThA''sADhe cau pahara, vAsAvAsesu dunnihemaMte / For Personal & Private Use Only Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tinniya vasaMtamAse, ghaDiya taya gAlae jalam // 1 // | bhAvArtha : jeTha ane aSADha mAsamAM cAra prahare pANI gaLavuM ane varSA RtumAM be prahare pANI gaLavuM tathA hemaMta RtumAM traNa prahare pANI gaLavuM ane vasaMta mAse traNa ghaDIye pANI gaLavuM. (upadezaprAsAdane viSe kahyuM che ke -) parisuddhaM jalagahaNaM, dAruya dhannAiyANa ya taheva / gahiyANayaparibhogo, vihIi tasya rarakkhaNaThAe // 1 // bhAvArtha : trasa jIvonA rakSaNa mATe gALIne ja pANIne grahaNa karavuM joie ane lAkaDA tathA dhAnyAdikane paNa zuddha karI tathA tapAsI aMgIkAra karavA (upayogamAM levA) joie ane je je vastuo grahaNa karI hoya tene paNa vidhi sahita upayogamAM levI joiye. AvI rIte karavAthI ja trasa jIvonuM rakSaNa rUDe prakAre thAya che. paramAtmAnuM khAsa pharamAna che ke je je vastuo vAparavAnI icchA thAya te te vastuo prathama dRSTithI nIhALI joi, tapAsI upayogamAM levI ane prANAMte paNa pANI to gaLyA vinA vAparavuM ja nahi. zrI saMbodha prakaraNamAM haribhadrasUri mahArAjAye nIce pramANe kahyuM egammi udagabiMdummi, je jIvA jiNavarehiM pannattA / te jaha sarisava mittA, jaMbudIve na mAiMti // 1 // bhAvArtha : zrImAnuM jinezvara mahArAjAye pANInA eka biMdumAM jeTalA jIvo kahelA che teTalA jIvo jo sarasavanA pramANamAM moTA hoya to lAkha yojananA jaMbUdvIpane viSe samAI zakatA nathI. pANIne gaLyA vinA vAparanAro tAmalI tApasa mahAtapasvI chatAM paNatapanA pUrNa phaLane ajJAnatAthI meLavI zakayo nathI. juo bhagavatIjImAM kahyuM che - For Personal & Private Use Only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 saThThi vAsasahassA, tisattakhuttodaNNa dhoeNa / aNucannaM tAmaliNA, annANa taveti apya phaLo // 1 // tAmalitaNe tavegaya, jiName sijjai satta jaNA / annANaha doseNaM, tAmalIgao isANaMmi // 2 // | bhAvArtha : tAmalI nAmanA tApase sATha hajAra varSa sudhI chaThThane pAraNe che evI rIte sATha hajAra varSa sudhI tapa karyo ane kahune pAraNe ekavIza vAra pANIthI dhovAyela annanuM pAraNuM karyuM. paNa aLagaNa pANIthI dhovAvaDe ajJAna tapa karavAthI alpa phaLa tene maLyuM . 1 have jo tAmalI tApase je prakAre tapa karyo, paNa te tapa jaina matanA AcAra vicAra pramANe jainadharmanI zailI pramANe kare to tevA tapanA karavAthI sAta jIvo mokSe jAya paraMtu ajJAna doSathI uparokta tapa karavAthI tAmalI tApasa izAna devalokamAM iMdra thayo. 2. jJAnI mahArAjA vidhi ane jJAnapUrvaka kartavyo karavAnuM ApaNane kahe che te eTalA ja mATe ke-jJAnathI samajIne karelA dharmakAryo ApaNane mahAlAbha ApavAvALAM thAya che. ajJAnathI karavAthI joie tevo lAbha maLI zakato nathI. kayAM izAna iMdrapaNuM ane kayAM sAta jaNane mukti meLavavApaNuM ? vItarAga mahArAjAnA apUrva jJAna sivAya AvuM skuTa jJAna ajJAnapaNAnuM phaLa anya koNa samajAvI zake ? arthAt koI ja nahi mATe uttama jIvoye pANIne gALyA vinA upayoga karavo nahi. (purANAdine viSe kaheluM che.) trailokyamakhilaM datvA, yatpunyaM vedapArage / tataH voTiTUAM putyaM, vastrapUjona vArita zA. | bhAvArtha : vedanA pAragAmIne samagra trilokI samarpaNa karavAthI jeTaluM punya upArjana thAya che te thakI koTIgaNuM vizeSa punya vastravaDe M10 ~ For Personal & Private Use Only Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karI gaLIne pANI vAparavAthI thAya che. matalaba ke pANi gaLIne upayogamAM levAthI mahata punya thAya che. AmAM sApha lakhyuM che ke traNa lokanA dAna karatAM paNa koTigaNuM punya pANI gaLIne vAparavALAne thAya che. AvA lAbhane koNa DAhyo mANasa cUke ? arthAt koI ja nahi. vaLI paNa kahyuM che ke - grAmANaM saptake dagdhe, yatpApaM jAyate kila / tatpApaM jAyate rAjan ! nIrasyAgalite ghaTe // 2 // | bhAvArtha : sAta gAmone bALI bhasmIbhUta karavAthI je pApakarma utpanna thAya che teTaluM pApakarma nAM gaLela (aLagaNa) pANIno ghaDo vAparavAthI herAjA utpanna thAya che. arthAt viSNubhagavAnane arjuna rAjAye aLagaNa pANI vAparavA saMbaMdhI prazna karyo tyAre kRSNa mahArAjAe kahyuM ke sAta gAmone bALIne bhasmIbhUta karanAra tathA eka vaDI aLagaNa pANI vAparanAra samAna pApanA bhAgIdAra thAya che. upara lakhela pApakarmano bojo mastaka upara levo tenA karatAM pANI gaLIne ja vAparavuM te ja uttama manuSyanuM kartavya che. (viSNu purANe paNa kahyuM che.) saMvatsareNa yatpApaM, ke vartasyeha jAyate / ekAhena tadApnoti, apUtajalasaMgrahI // 3 // | bhAvArtha : mAchImAra niraMtara mAchalAM mArI eka varSa sudhImAM jeTaluM pApa upArjana kare teTaluM pApa karma aLagaNa pANino saMgraha karanAra phakta eka divasamAM ja upArjana kare che. matalaba ke pratidina koTI game mAchalAMnA saMhAra karavAthI mAchImArane je pApa thAya che teTaluM pApa aLagaNa pANInA saMgraha karanArane upalakSaNathI vAparanArane vyaya karanArane phakta eka ja divasamAM thAya che. 11. For Personal & Private Use Only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 AvuM aghora pApakarma bAMdhIne maravA karatAM pANI gaLIne vAparI jiMdagI ujavaLa kare teja manuSyanA janmane dhanyavAda ghaTe che. vaLI paNa kahyuM che. yaH kuryAtsarvakAryANi, vastrapUtena vAriNA / sa muniH sa mahAsAdhuH, ya yogI sa mahAvratI // 4 // bhAvArtha : je mANasa niraMtara pANIne gaLIne tamAma kAryo kare che te ja muni kahevAya che, te ja mahAsAdhu kahevAya che, te ja yogI kahevAya che ane te ja mahAvratadhArI kahevAya che. pANIgaLIne vAparavAthI jayAre ApaNane mahAnubhAvanI mahAvratadhArI kahevAya che. pANIgaLIne vAparavAthI jyAre ApaNane mahAnubhAvanI mahAvratI AdinI padavI temaja punya karmano ujajavaLa Dhagalo maLe che, to tene choDI ApaNe aLagaNa pANI vAparIe to ApaNA jevo bIjo mUrkha mANasa koNa gaNAya ? basa koI ja nahi. vaLI paNa kahyuM che. mriyante miSTatoyena, pUtarAH kSArasaMbhavAH, kSAra toyena miSTA ca, na kuryAtsaMkaraM tataH // 5 // | bhAvArtha : mIThA pANInA nAkhavAthI khArA pANImAM utpanna thayelA pUrAo maraNa pAme che. ane khArA pANInA nAkhavAthI mIThA pANInA pUrAo maraNa pAme che. te kAraNa mATe mIThuM pANI tathA khAruM pANI ekatra karavuM nahi arthAt pANI pANImAM phera hovAthI khArA pANImAM utpanna thayelA jIvo aMdara mIThuM pANI maLavAthI maraNa pAme che ane mIThA pANImAM utpanna thayelA jIvo maraNa pAme che. ema arasparasa khArA ane mIThA pANInA jIvone vighAta thavAthI DAhyA ane uttama jIvoye khArUM tathA mIThuM pANI ekatra seLabheLa karavuM nahi. sAMkhyAzAstre'pi uktam M12 12 - For Personal & Private Use Only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 SaTtriMzadaMgulAyAma, vizatyaMgulavistRtam / DhUMDha galanaM kArya, mUyo jIvAnavizodhayet // 1 // | bhAvArtha : sAMkhya zAstrakAra svaanuyAyIyone pANI gaLIne vAparavAnI nIce mujaba pharamAna kare che ke pANI gaLavAnuM garaNuM chatrIza AMgaLa lAMbuM, ane vIza AgaLa paholuM vistAravALuM, draDha lugaDAnuM arthAt jADA lugaDAnuM pANI gaLavAnuM gaLaNuM karavuM ane pharIthI bIjI vAra gaLI jIvonI zuddhi zodha khoLa karavI, kAraNa ke eka vAra gaLyAthI paNa barAbara pANI gaLI zakAtuM nathI, tema uparanA zlokathI siddha thAya che. liMgapurANe tathA uttaramimAMsAyAm uktam triMzadaMgulamAnaM tu, vizatyaMgulamAyatam / tad vastramaM dviguNIkRtya, gAlayitvodaM pibet // 1 // tasminvastre sthitAna jaMtana, sthApayejjalamadhyataH / evaM kRtvA pibetoyaM, sa yAti paramAM gatim // 2 // bhAvArtha : trIza AMgaLa mAna yukta ane vIza AMgaLa vistAravALuM vastra laI te vastrane bamaNuM karI tenAthI pANI gaLIne vAparavuM. 1. ane te vastrane viSe rahelA jIvone jaLanA aMdara sthApana karavA-nAkhavA. AvI rItanuM vartanakarI je mANasa pANInuM pAna kare che te uttama gati pAme che. 2. mATe uttama jIvoye jarUra pANI gaLyA vinA vAparavuM nahiM. ThekANe ThekANe gaLaNuM rAkhavAnuM kahe che mATe zAstrakAranA mahAnuM vacanone Adara-mAna ApI pANI gaLavA upara lakhyA mujaba gaLaNuM jarUra rAkhavuM joie. tathA uttaramimAMsAyAm uktam lUtAsya taMtugalite, ye bindau saMti jatavaH / sUkSmabhramaramAnAste, naivaM mAnti triviSTape // 1 // bhAvArtha : karoLIyAnA mukhamAMthI gaLI paDela lALanA taMtuonA 13 bhAga-6 phamA - 3 For Personal & Private Use Only Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 biMdune viSe jeTalA sUkSma jIvo rahelA che te jo bhramarAnA pramANamAM moTA thAya to svarga mRtyu ne pAtALa trilokane viSe samAi zakatA nathI. A upara thI paNa siddha thAya che ke pANImAM aneka jIvo rahelA che mATe gaLyA sivAya pANI vAparavuM nahiM. jainanA siddhAMtomAM paNa kahevAmAM Avela che ne upara pramANe anya darazanIyonA graMthomAM paNa kahe che. tethI gaLyA vinA pANI vAparanAra mahAajJAnI kahevAya che. temAM jarA paNa zaMkA karavI nahi. nagarapurANe'pi uktam kusuMbhakuMkumAMbhovanniciMtaM sUkSmajaMtubhiH / tadrDhenApi vastreNa, zakyaM zodhayituM jalam // 1 // bhAvArtha : kasuMbA ane kesaranA pANInI peThe sUkSma jIvajaMtuothI paripUrNa vyApta raheluM pANI hoya che. te pANI atyaMta daDha jADA majabUta vastrathI ja zuddha karI zakAya che-gaLI zakAya che. paNa sAmAnya jhINAM sUkSma vastrathI gaLI zakAtuM nathI. ahIM paNa pANI gaLavAnuM lugaDuM jADuM rAkhavAnuM khAsa sUcavavAmAM Avela che. AvA upara lakhyA pramANe daDha vastrathI paNa pANI gaLI zakAtuM nathI. to siddha thayuM ke pANI gaLavA vizeSa jADuM luguDuM rAkhavuM ne prANAte paNa gaLyA vinA pANI vAparavuM nahi.' manusmRti kom nAsUrye hi vrajenmArge, nAdraSTAM bhUmimAkramet / paripUtAmiradbhizca, kAryaM kurvIta nityazaH // 1 // dRSTipUtaM nyasetpAdaM, vastrapUtaM pibejjalam / satyapUtaM vadedvANI, manaHpUtaM samAcaret // 2 // bhAvArtha : sUryanA udaya vinA mArgane viSe gamana karavuM nahi, tathA nahi dekhelI bhUmine viSe paNa gamana karavuM nahi arthAta javuM nahi. tathA niraMtara vastravaDe karI gaLelA pANIthI ja kAryakaravuM arthAt M14) For Personal & Private Use Only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 je je kAryo karavAM te vastravaDe pANI gaLIne ja karavA. tathA bhUmi upara cAlatI vakhate dRSTithI bhUmine nihALIne ja pagaluM bharavuM tathA vastrathI pANIne gaLIne ja pAna karavuM. tathA satya vacanavaDe karI pavitratA yukta vANI vacanonI zreNine vadavI bolavI arthAt satya vacano bolavA temaja manane pavitra karI, je je kAryo karavAM hoya te karavA manupaNa pANi gaLavAnuM kahe che chatAM keTalAka vaiSNavo gaLatA nathI te khoTuM che. dharmazAstre'pi uktam sUkSmANi jaMtUni jalazrayANi, jalasya varNAkRtisaMzritAni / tasmAjjalaM jIvadayAnimittaM, nigraMthazUrAH parivarjayanti // 1 // bhAvArtha : ghaNA evA sUkSma jIvo pANInA varNanA AkAravALA pANIne AzrayIne rahelA hoya che. te kAraNa mATe nigraMtha zUravIra mahAtmA dhIravIra puruSo jIvadayAne pALavA nimitte pANIno tyAga kare che eTale saMsArI bhavya jIvo uttama prakAranA AgaLa upara varNana karelo jADA vastrathI gaLIne ja pANIno upayoga kare che vApare che. ane yogI purUSo sarvathA sacitta kAcA pANIno tyAga karI kalpanIya uSNodakane te paNa pramANopeta-vApare che. ahIM paNa khAsa kAryaprasaMge ja dhInI peThe thoDuM pANI te paNa gaLIne vAparavAnuM pharamAna karavAmAM AveluM che. AdityapurANe'pi uktam ahiMsA tu paro dharmaH, sarveSAM prANinAM yataH / tasmAtsarvaprayatnena, vastrapUtena kArayet // 1 // bhAvArtha : je kAraNa mATe kahyuM che ke ahiMsA te ja sarva prANIono utkRSTa dharma che, mATe prayatnavaDe karI vastrathI pANI gaLIne ja vAparavuM te ja uttama jIvone zreyaskara che. jevI rIte gaLIne pANI vAparavAnuM kahe che tevI rIte pANI gaLIne ja snAna karavAnuM kahe ( 15 ) For Personal & Private Use Only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 che, paNa aLagaNa pANIthI snAna karavAnuM kahetA nathI. atyAre duniyAmAM zauca dharma cAlI rahela che paNa temAM paramArthanI koIne khabara paDatI nathI. duniyA mAne che ke aLagaNa pANImAM kUvA, vAva, nadI, taLAva, sarovara, khAbocIyAmAM nhAyA eTale pavitra thaI gayA, paNa tema nathI. te to jIvono ghAta ane AtmAne pApathI bhAre karanAra che. juo. ekAdazapurANe'pi uktam pIDayaMte jaMtavo yena, jalamadhyavyavasthitAH / snAnenAnena kiM pArtha ! punyaM pApaM samAcaret // 1 // bhAvArtha : pANInI aMdara snAna karavAthI pANIne viSe rahelA jIvo pIDA pAme che to te pArtha ! AvA jIvanI hiMsA ane ghAta karanArA temaja du:kha-pIDAne utpanna karanArA snAnavaDe karIne zuM punya thAya che ? arthAt kAMI ja nahi, punyane badale pApakarmane upArjana kare che, mATe jIvane pIDA karanArA jJAnarUpI punyanI vAMchA karanArA snAna karavAthI kevaLa pApakarmane ja Acare che. AvuM jANI DAhyA uttama jIvoe gaLyA vinAnA pANIthI snAna karavAnA pratyAkhyAna (bAdhA) karavAne mATe tatpara rahI, te pramANe vartana karavAthI ja punya upArjana karavAnI AzA rAkhavI joie. tvapurADa 3vatam - mRdo bhArasahastreNa, jalakuMbhazatena ca / na zudhyanti durAcArA), snAnAstIrthazatairapi // 1 // bhAvArtha : hajAra bhAra mATInA samUhavaDe karIne tathA pANInA seMkaDo ghaDAvaDe karIne snAna karanArAo tathA seMkaDo tIrthamAM snAna karanArAo durAcArI mANaso kadApi kALe zuddha thatA nathI. A uparathIpaNa siddha thAya che ke durAcArI mANasonI zuddhi ghaNI mATIvaDe karIne tathA pANIvaDe karIne tema ja ghaNA tIrthomAM ghaNI vAra snAna For Personal & Private Use Only Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karavA vaDe karIne paNa che ja nahi. vaLI paNa kahyuM che : na zarIramalatyAgAnnaro bhavati nirmalaH / mAnase tu male tyakte, bhavatyaMtaHsanirmalaH // 2 // bhAvArtha : zarIranA melane tyAga karavAthI mANasa nirmala thato nathI, paraMtu mAnasika melano tyAga karavAthI aMtarathI nirmala thAya che, arthAt pANIvaDe karI bAhya zarIramelano tyAga karanAra mANasa zuddha kehavAto nathI, paNa AMtaramela mAnasika bhAvanAvaDe karI dUdha karavAthI ja mANasa nirmala kahevAya che, mATe bAhya maLazuddhinA ADaMbarane choDI, AMtaramela dUra karavA prayatna karanAra mANasa kharI nirmaLatA dhAraNa kare che. vaLI paNa kahyuM che - jAyante ca bhriyante ca, jaleSveva jalaukasaH / na ca gacchanti te svarga-mavizuddhamanomalAH // 3 // bhAvArtha : pANIne viSe jalokA nAmanA beiMdriya jIvo utpanna thAya che ne pANIne viSe mare che. paraMtu teonI manabhAvanA zuddha nahi hovAthI teo svargane viSe gamana karatA nathI.pANImAM snAna karavAthI ja jo zuddhi thatI hoya to upara lakhelA jIvo pANImAM ja utpanna thaine mare che paNa temane svarga maLatuM nathI, kAraNa ke temanI manobhAvanA zuddha nathI. mATe ja pANI karatAM nirmala aMta:karaNavALA, vizeSa zuddha manavALA jIvo ja svarganA bhoktA thAya che. vaLI paNa kahyuM che - naktaM dinaM nimajjantaM, kai vartAH kimuSAvanAH / zatazo'pi tathA snAtA, na zuddhAbhAvadUSitAH // 4 // bhAvArtha : mAchImAra loko rAtridivasa pANIne viSe ja paDayA rahe che tethI teo zuM pavitra thAya che ? arthAt nahi ja pavitra thatA ja nathI. tevI ja rIte seMkaDo vAra pANIne viSe snAna karanArA bhAvanAzuddhi vinA kadApi kALe zuddha thatA ja nathI. A uparathI paNa 17 For Personal & Private Use Only Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 rAtridivasa pANInI aMdara paDayA rahenArA jIvone khAsa vicAra karavAno che ke pANIthI zuddhi nathI, paNa khAsa uttama bhAvanAthI ja zuddhi che. AMtarazuddhinuM mULa kAraNa mananI nirmala bhAvanA che ja ne Ihaloka temaja paralokane viSe AtmAnuM kalyANa zuddha bhAvanAthI ja thAya che ne thaze, paraMtu pANIthI to nahi, nahi ne nahi ja vaLI paNa kahyuM che. mRtikodasaMparkA dyadi zudhyanti jaMtavaH kulAlaH sakuTuMbo'pi, tarhi svargaM gamiSyati // 5 // | bhAvArtha : mATI tathA pANInA saMbaMdhathI jo prANiyo zuddha thatA hoya to kuMbhAra potAnA kuTuMba sahita svarge jaze kAraNa ke kuMbhAra temaja kuMbhArapaNAnA dhaMdhAne karanAra kuMbhAranuM kuTuMba je niraMtara mATI ane pANInA saMyogathI ja aneka prakAranA bhAjano (vAsaNo)ne taiyAra kare che, tethI te paNa sahakuTuMba svarge javo joIe paNa tema thatuM nathI kAraNa ke kuMbhAranA dhaMdhAmAM kuMbhArane pakAyanI hiMsA hovAthI svarganI prAptinI bhajanA ja samajavI tema mATI yA pANithI zuddhi mAnanArA apAnI jIvone svargaprAptinI bhajanA samajavI. kAraNa ke mATI tathA pANI sacitta hovAthI aneka prakAre jIvonI hiMsA thAya che. vaLI paNa aneka prakAranA pApakarma karanAonI zuddhi tIrthasnAna karavAthI thatI nathI kahyuM che ke - mAvate 3tapUkaamraagmdomttaaN, strINAM ye vazavartinaH / na te jalena zudhyanti, snAnAH tIrthazatairapi // 6 // | bhAvArtha : je mANaso kAmarAgane viSe madonmatta paNe dhAraNa karI strIone Adhina rahelA hoya che te mANaso pANI vaDe karI temaja seMkaDo vAra tIrthanA pANIne viSe snAna karatA chatAM paNa zuddha thatA nathI, arthAt viSayI mANasone pANInA sparza temaja snAnAdikathI M18) For Personal & Private Use Only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zuddhi thatI ja nathI. vaLI paNa kahyuM che. purA 3vatam - yo lubdhaH pizunaH kUro, dAMbhikaH viSayAtmakaH / / sarvatIrtheSvapi snAnaH, pApo malina eva saH // 7 // bhAvArtha : je mANasa lubdha hoya, cADIyo hoya, kUra hoya ane viSayI hoya te mANasa samagra tIrthane viSe snAna bhale kare to paNa zuddha nahi thatAM pApiSTa ane malinaja rahe che, kAraNa ke evA mANasanI zuddhi bAhya evA pANInA snAnathI thatI nathI. vaLI paNa kahyuM che. citamaMtargataM duSTaM, tIrthasnAnAnna zudhyati / zatazo'tha jale dhautaM, surAbhAMDamivAzuciH // 8 // bhAvArtha : jevI rIte dArUnuM bhAjana seMkaDo vAra pANIthI dhovA chatAM paNa zuddha thatuM nathI, tevI rIte prANIyonuM AMtaracitta duSTatA yukta hovAthI tIrthane viSe snAna karavA chatAM paNa zuddha thatuM nathI. papurA 3stam - aMta:karaNazuddhA ye, tAnvibhUtiH pavitrayet / kiM pAvanAH prakIryaMte, rAsabhA bhasmadhUsarA : // 9 // bhAvArtha : je mANaso aMta:karaNathI zuddhatAne pAmelA hoya tene ja vibhUti pavitra kare che, kAraNa ke bhasmavaDe karI. citravicitra dehane dhAraNa karanArA gadheDA zuM pavitra kahevAya che ? arthAt nahi ja vaLI paNa kahyuM che. sa snAtaH sarvatIrtheSu, sa sarvamalavarjitaH / tena kratuzatairiSTaM, ceto yasyeha nirmalam // 10 // bhAvArtha : je mANasanuM citta ahIM nirmala bhAvane pAmela che arthAt je mANasa potAnA cittanuM nirmalapaNuM dhAraNa karanAra che te mANase sarve tIrthone viSe snAna karela che tema jANavuM. tathA te 19 - For Personal & Private Use Only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mANase seMkaDo yajJone karela che ema paNa jANavuM. A uparokta lakhANathI paNa siddha thAya che ke manazuddha karanArA jIvone tIrthone viSe snAna karavAnI temaja yajJo karavAnI jarUra rahetI nathI. OMpurA Dapi kam - namRtikA naiva jalaM, nApyagniH karmazodhanam / zodayanti vRthA: *, jJAnadhdhAnataponanai : III | bhAvArtha : prANIonA karmanI zuddhinuM kAraNa mATI nathI, pANI nathI temaja agni paNa nathI, paraMtu paMDita purUSo potAnA karmane jJAnadhyAnataparUpI pANIvaDe zuddha kare che. basa A uparokta vAkyathI paNa karmazodhana karavAnuM mULa kAraNa jJAnadhyAnane tArUpI pANI che paNa pANI nathI. vaLI paNa kahyuM che ke - AtmAnadI saMyamatoyapUrNA, satyAvahA zIlataTAdayormiH / tatrA bhiSekaM kuru pAMDuputra ! na vAriNA zuddhayati cAMtarAtmA // 12 // bhAvArtha : je nadIne viSe saMyamarUpI pUrNa pANI bharelu che, tathA satyatA rUpI je nadIno pravAha vaheto rahelo che, vaLI je nadInA dayArUpI pANInA kallolA che. evI AtmArUpI nadIne viSe che pAMDurAjAnA putra arjuna ! tuM snAna kara, kAraNa ke AtmArUpI nadI saMyama rUpI pANIthI bharapUra bharelI che, satyatArUpI pravAhane vahe che, zIyala rUpI taTone dhAraNa kare che. ane dayArUpI pANInA kallolA jemAM uchaLI rahyA che. AvI nadIne viSe snAna karavAthI ja AtmAnI zaddhi thAya che, paraMtu pANIne viSe snAna karavAthI aMtarAtmA zuddha thato nathI. keTalAka mANaso AkhI jiMdagI pApakarma kare che, ane pachI kahe che ke cAlo gaMgAmAM snAna karI pavitra thaie. paNa tema karavAthI pavitratA thatI nathI juo : cittaM rAgAdibhiH kliSTamalIkavacanaimurkham / na 20 For Personal & Private Use Only Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 jIvahiMsAdibhiH kAyaH, gaMgA tasya parAMmukhI // 1 // | bhAvArtha : je mANasanuM citta rAgAdikavaDe karI kilaSTa bhAvane pAmeluM hoya tathA asatya vacanavaDe karI mukha kilaSTatAne pAmela hoya tathA jIvonI hiMsAdika karavAvaDe karI zarIra kilaSTapaNAne pAmela hoya te mANasathI gaMgA parAmukhI-viparIta mukhavALI rahe che. arthAt jemanA mana-vacana-kAyA rAgAdika zatruthI tathA asatya pralApathI temaja hiMsAdikanA karavAthI kaluSita bhAvane pAmelA hoya tevAonI gaMgA paNa kadApi kAle icchA nahi karatAM sadA parAmukhI rahe che. vaLI paNa kahyuM che ke tti mAHi zuddha, va satyapad : | brahmacaryAdibhiH kAyaH, zuddho gaMgA vinApyasau // 2 // bhAvArtha : jenuM citta zama-zAMti AdikathI zuddha che, tathA jenuM mukha satya bhASaNa vaDe karI zuddha che tathA zarIra brahmacaryAdikathI zuddha che te gaMgA vinA paNa zuddha che arthAt jenAM mana vacana kAyA samAdikathI satya bhASaNathI tathA brahmacaryathI zuddha che. temane gaMgAmAM snAna karI zuddhi karavAnI jarUriAta nathI. uparokta pavitra guNothI gaMgAmAM snAna karyA vinA paNa puruSo pavitratAne pAme che. vaLI paNa kahyAM che. paradAraparadravya-paradrohaparAMmukhaH / gaMgApyAha kadAgatya, mAmayaM pAvayiSyati // 3 // bhAvArtha : parastrIno tyAga karanAra tathA para dravyanI corIno tyAga karanArI tathA paranA upara droha jhera-veraIrSyA-matsara nahi karanAra je mANasa hoya che tevA mANasanI gaMgA nadI icchA kare che aho Avo uttama purUSa ahIMA AvI snAna karI mane kayAre pAvana karaze ? A uparathI siddha thAya che ke parastrIlaMpaTo tathA pArakA dravyane ( 21 ) For Personal & Private Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 coranArA ane paranA upara dveSane karanArA kadAca gaMgAmAM snAna karI zuddhi meLavavAnI icchA rAkhe tevAonI zuddhi karavAnI gaMgA sApha nA pADe che. eTaluM ja nahi paNa tevAo potAnA pratye snAna karavA Ave te paNa gaMgAne yogya lAgatuM nathI. vaLI paNa kahyuM che : gaMgA toyena sarveNa, mRtpiMDaizcanagopamaiH / amRtairAcaranzaucaM, duSTa bhAvo na zudhyati // 4 // - bhAvArtha : duSTa bhAvanAvALo jIva samagra gaMgA nadInA pANIvaDe karI mATInA piMDa vaDe karI temaja ghI agara dUdha agara ghI dUdha banevaDe karIne paNa zaucanuM AcaraNa kare to paNa zuddha thato nathI, e uparokta pramANathI pratyakSa siddhathAya che ke je mANasanI duSTa bhAvanA hoya tenI zuddhi mATIthI pANIthI-dUdhathI, ghIthI koIpaNa prakAre thatI nathI. pAzapurA Dipi yavatamkupessvevaadhrm snAnaM, nadyAM caiva tu madhyamaM / vApyAM ca varjayetsnAnaM, taDAge naiva kArayet // 1 // gRhe caivottamaM snAnaM, vastrapUtena vAriNA / tasmAtvaM pAMDavazreSTha, gRhasnAnaM samAcara // 2 // bhAvArtha : kUvAne viSe snAna karavuM te adhama che, nadIne viSe snAna karavuM te madhyama che, vAvane viSe tathA taLAvane viSe sarvathA snAna karavuM nahi 1. vastra vaDe karI gaLIne pavitra pANI vaDe karI gharane viSe snAna karavuM te uttama che. te kAraNa mATe he pAMDavazreSTha ! tuM gharane viSe gaLelA pavitra pANIthI snAna kara. satyaM zaucaM tapaH zaucaM, zaucamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA zaucaM, jalazaucaM tu paMcamam // 1 // bhAvArtha : satyazauca. 1 tapazauca 2. iMdriyono nigraha karavo te zauca 3. sarva prANiyonA upara dayA rAkhavI te zauca 4. ane 22 For Personal & Private Use Only Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pANIzauca. te to pAMcamuM zauca kahevAya che, mATe A uparathI vAcaka svayaM vicArI joze, to jaNAI Avaze ke pANI pavitratA karanAra nathI vaLI kahyuM che ke - jhaMpurA poDapikam - satyaM tIrthaM kSamA tIrthaM, tIrthamindriyanigrahaH / sarvabhUtadayA tIrthaM, tIrtha mArdavameva ca // 1 // dAnaM tIrthaM damastIrthaM, saMtoSastIrthamucyate / brahmacarya paraM tIrtha, tIrthaM ca priyavAditA // 2 // jJAnaM tIrthaM dhRtI tIrthaM, punya tIrthamudAhRtam / tIrthAnAmapi yattIrthaM, vizuddhimanasaH purA // 3 // - bhAvArtha : satya te ja tIrtha, kSamA te ja tIrtha, iMdriyono nigraha karI vaza rAkhavI te ja tIrtha, sarva prANiyonA upara dayA rAkhavI te ja tIrtha, mRdutApaNuM dhAraNa karavuM te ja tIrtha, dAna te ja tIrtha, dAMtapaNuM te ja tIrtha, saMtoSa te ja tIrtha, ane brahmacaryanuM pratipAlana karavuM te ja utkRSTa tIrtha kahevAya che, priyavacana bolavuM te ja tIrtha, jJAna te ja tIrtha, vairya te ja tIrtha, ane punya te ja tIrtha. ane tIrthonuM paNa tIrtha prathama mananI zuddhi te ja tIrtha kahevAya che. kharAM tIrtho uparokta lakhyA pramANe kahevAya che. sivAya pANIne tIrthamAne che te to lokonI kevaLa juThI ja bhramaNA che. AvuM jANI gaLyA vinA pANInuM pAna na karavuM, pANI gaLyA vinA snAna na karavuM ane bIjA koI paNa kAryo pANIne gaLyA vinA karavAM nahi. kepTana skorsa vi. ane sara jagadIzacaMdrabojha vi. sAhebe sUkSmadarzaka yaMtrAne laIne eka pANinA biMdunA aMdara 36450 chatrIza hajAra cAraso ne pacAsa jIvo temaNe cAlatA dekhyA A bAbatamAM koI ne zaMkA paDe to siddhapadArtha vijJAna nAmanI buka alhAbAda gavarmeTa presamAM chapAyelI che te tapAsI zaMkA dUra karavI. te yaMtra 23 For Personal & Private Use Only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 gujarAtI trIjI copaDImAM chapAI paNa gayela che. kalikAlasarvajJa zrImAna hemacaMdrasUrIzvarajI mahArAjanA vacanAmRtanuM pAna karIne paramAta mahAtmAzrI kumAra pALa mahArAjA paNa niraMtara potAnA 11 hajAra hAthIne 18 lAkha ghoDAne 80 hajAra gAyone ane 50 hajAra UMTone gALIne ja potAnA mANasodvArA pANInuM pAna karAvatA hatA. vItarAganA vacananuM pratipAlana ane jIvadayArasikatAnuM nAma ja kahevAya. tyAre ja te mahAtmAe bhavanI paraMparAne bhedI ekAvatArIpaNuM dhAraNa karela che aLagaNa pANI vaDe snAna karavAthI uparano mela jAya che, paraMtu atyaMtara mela nahi javAthI zuddhi thatI nathI. (govIMdanI kyAre viSNu sthaLane viSe parama jaina dharmanI custa rAgI gomatI nAmanI eka sArthavAhanI strI vasatI hatI tene atyaMta mahAmithyAtvI govIMda nAmano putra hato tenI mAtAe ghaNe prakAre bodha karI mithyAtva choDAvavA prayatna karyo paraMtu kAMI paNa guNa nahi yathA vyartha gayo. ekadA te govIMda potAnA mithyAtvI tIrtho pratye javAnI taiyArIyo karavA lAgyo tyAre tenI mAtAe kahyuM he putra ! laukika tIrthagaMgA, godAvarI, triveNI, saMgama, prayAga, jaladaMbhAdi snAna karavAvaDe karI AtmAe hiMsA asatya, corI, paradArasevanAdikathI karelA aneka pApakarmonI zuddhi thatI nathI. mATe prathama to samajaNapUrvaka pApakarmanA tyAganA sAthe zuddhi karavAnI che. AvI rIte kahyAM chatAM na mAnyuM tyAre tene bodha karavA nimitte kahyuM he putra ! tuM tArA samagra tIrthone viSe snAna kare te pramANe A mArI tuMbaDIne paNa tuM te ja prakAre snAna karAvaje, bhUlIza nahi. ATalI mArI AjJA jarUra pALajhe. te pramANe aMgIkAra karIne cAlyo ane jayAM jayAM javuM hatuM tyAM tyAM jai, snAna karI, mastaka muMDAvI, banne hAthone viSe aneka prakAre 24 For Personal & Private Use Only Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mudrAo-chApo laI potAne ghare Avyo. ane mAtAne vinayathI namaskAra karI dareka tIrthamAM tuMbaDIne snAna karAvyAnA samAcAra kahyA tyArabAda bhojana karavA beTho tyAre te ja tuMbaDInuM zAka banAvI mAtAye tene cAkhavA ApyuM. goviMde te zAka jevuM mukhamAM nAkhyuM ke turata thuMkI nAMkhyuM ane kahyuM aho ! aho ! A zAka khAvA lAyaka nathI. sAkSAta jheraviSa samAna kaDavuM che tema bolyo eTale tenI mAtAe kahyuM ke he putra ! te je tIrthomAM tuMbaDIne navarAvI che te ja A tuMbaDI che. te to pavitra thaI gaI temAM vaLI kaDavAza kevI? tethI putra bolyo ke he mAta ! pANInA aMdara A tuMbaDIne uparathI navarAvavAthI aMdaranI kaDavAza jAya kharI ke ? arthAt na ja jAya. tyAre mAtA bolI ke he putra ? tIrthone viSe snAna karAvavAthI paNa A tuMbaDInI AMtara kaDavAza jyAre nahi gaI tyAre te vicAra kara ke hiMsA, corI, jArI, asatya, rAga, dveSa, moha, matsara, niMdA, kaleza, vera, jhera, chala kapaTa, prapaMca vizvAsaghAta mAyA, paravaMcanAparane kalaMka, pradAnAdikathI utpanna thayelA pApakarmovaDe karI malina thayelA AtmAnI zuddhi dareka ThekANe pANinA aMdara nahAvAthI kevI rIte thaI zake ? arthAt na ja thAya evA prakAranA mAtAnA parama zuddha dharma yukta vacano sAMbhaLI govIMda bodha pAmyo, ane mithyAtvano tyAga karI mAtAye prerelo zuddha gurU pAse jaI, AlocI, niMdI, zuddha samyaktva pratipAlana karI, parama pavitra zrI zatruMjaya tIrthe jaI tIvra tapa tapI, kevaLajJAna pAmI, muktine viSe gayo. mATe jIvoe goviMdanA peThe AMtarazuddhi karI karmone kSINa karavA udyama karavo. yatanA ) yata: yatanAyAmupakramya, gRhasthairaparairapi / yatanAyato dharma, prAdurbhavati nissamaH // 1 // 25 For Personal & Private Use Only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : guhastho temaja apara eTale bIjAoye jIvadayAne viSe ja upakrama karavo, kAraNa ke yatanA jIva dayAthI ja sImA vinAno dharma pragaTa thAya che. gRhastho pANI levA kUvA nadI pratye jAya tyAre tyAMthI ja pANI gaLaNAvaDe karI gaLIne ghaDAmAM bharI levuM joiye, kAraNa ke kadAcita rastAmAM ja ghaDo phuTe to bIjA jIvone vadha thAya nahi. nadI kUvAthakI paNa ghare lAveluM pANI pharIne gaLIne ja goLA-hAMDAdika vAsaNomAM sthApana karavuM, ane prathama jalabhAjanamAMthI paNa pharIthI prAtaHkALe gaLavuM. vaLI zItakALane viSe be vAra pANIne gaLavuM, tathA grISmakAle paNa ghaNA trasa jIvono sadbhAva hovAthI traNa traNa cAra vAra paNa pANI gaLavuM. paMDita purUSoye mizrita dhAnyone grahaNa karavA nahi, tathA jIvadayAnuM pratipAlana karavA mATe jIvomizrita dhAnyone rAMdhavA paNa nahi. mahuDA pIlu phaLa vigereno tyAga karavo. ane ghaNA rAsa jIvono yoga hovAthI yugaMdharI AdinA tamAma poko, tathA sAthavAonuM varjana karavuM. khAraNIyA, khAraNI vigerene najare dekhIne tathA puMjI pramArjIne, pachI dhAnyane pramArjana karI, jhATakI, zodhI pachI tene kAmamAM levA, khAMDavA ane uparokta banne vastu koI mAge to ghaNA jIvonI ghAtaka hovAthI khAraNI, dastA, muzaLa vigere koIne ApavA nahi. vaLI ghaMTIne paNa joIne tathA puMjI-pramArjIne temaja prakAzamAM kAmaprasaMgamAM levI, tathA tenA bane chuTo (paDa) pAchA judA judA karI devA paNa ekatra rAkhavA nahi. lAkaDAne paNa be kaDakA karyA vinA, vidAryA vinA bALavA nahi, tathA chAMNA paNa bhAMgyA vinA be kakaDA karyA vinA, agnimAM nAMkhavA nahi, kAraNa ke temAM paNa ghaNA jIvo hoya che, tethI joyA-tapAsyA ta 26 / For Personal & Private Use Only Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vinA nAMkhavAthI teno saMhAra thaI jAya che. vaLI culAne paNa dRSTithI dekhIne tathA puMjI pramAjIne pachI tenA aMdara agnine sthApana karavo. temaja pADozInA gharane viSe paNa agni saLagAvavAno vakhata Ave to paNa sAvaraNIthI pramArjana karyA vinA agni pradIpta karavo nahi, ityAdika prakAre zubha kArya karavAnI icchA karanAre punyanA kAraNabhUta sArA prakAre yatanA karI jIvonuM pratipAlana karavuM. AvI rIte karavAthI zuddhi thAya che je, mATe kahyuM che ke : khaMDanIpeSaNIcullI, udakuMbhIpramArjanI / / paMcazUnA gRhasthasya, tena svargaM na gacchati // 1 // bhAvArtha : khAMDaNI, ghaMTI, cullI, pANInI ghaDI ane sAvaraNIA pAMca gRhasthonA caMDALo che, te kAraNa mATe e pAMcano upayoga karanArA saMsArI jIvo svargane viSe jatA nathI. kiM bahunA sarva jagyAe yatanA karanAra gRhastha paNa zuddhine pAme che, jIvadayAnuM pratipAlana vizuddha hRdayathI karanArI jema lIlAvatI zuddha thaI tevI ja rIte gRhastho paNa tema karavAthI zuddha thAya che. (lIlAvatInuM daSTAnta) dhana dhAnyanI samRddhivaDe karIne bharapUra ke jenI sImA ja nathI evuM vasaMtapura nAmanuM nagara hatuM, tyAM prajAne raMjana karI tenuM pratipAlana karavAnI lAlasAvALo prajApAla nAmano rAjA hato, tyAM moTA vyavahAriyone viSe tilaka samAna vasaMtatilaka nAmano vyavahArI hato, te evo dAtAraziromaNi hato ke potAnA hastakamaLathI dAna ApI kalpavRkSane paNa teNe tiraskAra karyo hato. have tene kAmarUpI AmravRkSanI maMjarI samAna vasaMtamaMjarI nAmanI strI hatI. te rUpa sauMdaryavaDe karIne amArI devAMganAne paNa tiraskAra karavA vALI, temaja na 27 For Personal & Private Use Only Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zIyalavaDe karIne suzobhita hatI te bannene kAmadeva yazodeva zrI deva ane naradeva nAmanA cAra putro hatA. te potAnA vaMzarUpI samudrane praphullita karavA mATe caMdramA samAna hatA. te cArene anukrame zrImatI, dhImatI, kIrtimatI ane lIlAvatI nAmanI saMpadArUpa lAvaNya vaDe karIne yuktA vyavahArI kulane viSe utpanna thayelI kanyAo hatI. te pratyeka pratye anukrame pratyeka kanyAnI sAthe pratyeka purAne paraNAvyA sababa cArene paraNAvyA, tethI te cAre kanyAo sAthe cAre chokarA paraNAvyA hatA.te jema hAthaNIyothI hAthI zobhe tema zobhavA lAgyA. tyArabAda te cArene rAMdhavAnA, pIrasavAnA pANI lAvavAnA vigere gharakAryamAM zreSThIe rokIne potAnuM ghara cAle tevI vyavasthA karI have te cAre strIomAM chellI je lIlAvatI nAmanI strI che te mATalAne viSe goLIne viSe, hAMDAne viSe loTAne viSe, eka bhAjanathI bIjA bhAjanane viSe, jayAre kAma paDaye pANI nAkhe che, tyAre galaNAthI gaLIne ja nAMkhe che. vaLI khArA pANIno tathA mIThA pANino saMkhAro ekameka karatI nathI. ane bevaDuM lugaDuM karI divasamAM be vAra pANI gaLe che. vaLI uSNa kALane viSe nirantara traNa cAravAra paNa gaLe che, kAraNa ke yatanA karavAthI ja dharma kahI zakAya che agara jayaNAthI ja dharma manAya che. je mATe kahevuM che ke : kukarma karavAthI mANasa kuvo khodanAranI peThe nIce jAya che ane sukarma karavAthI prAsAda banAvanAranI peThe mANasa uMco jAya che ekadA prastAve jANe potAnA AtmAne zubha karmathI susthAnane viSe sthApana karatI hoya ne zuM ? tevI rIte taLAvamAM saMkhAro nAMkhIne, tathA pANI gaLavAnuM zuddha lugaDuM laIne, lIlAvatI potAnA ghara pratye khAlI ghaDo laine pAchI pharI, tevAmAM rastAmAM koI pANi bharanArI strIye tenA pAsethI khAlI ghaDo laine-pANIthI te ghaDo bharI dIdho. have rastAmAM rAjamArge gamana karatA rAjakumAra ghoDo khelAvavA doDato nIkalyo. tene potAnA A 28 ~ For Personal & Private Use Only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sanmukha Avato dekhIne lIlAvatI IMhAtIMhAM pagalA bharatI skUlanA pAmatI hovAthI ghaDo paDI gayo, ane jANe potAnI mAtAne maLavAne mATe bahu rUpI thato hoya nahi zuM ? tema potAnI mAtA pRthvIne maLI gayo. e avasare nahi gaLeluM tamAma pANi bhUmi upara paDI javAthI lIlAvatI zoca karavA lAgI ane mane pApa lAgyuM tenI mAre zuddhi karavI joiye, ema ciMtavI tyAM ja besI gaI. tevAmAM te raste koIka jJAnI mahArAja nIkaLyA. tene namaskAra karIne lIlAvatIne kahyuM ke he bhagavana aLagaNa pANI DolAI gayuM che, tenI zuddhine mATe mane tapa vinA prAyazcita Apo, eTale jJAnI bolyA ke he bhadra ! jema pANI vinA vastranI zuddhi nathI, tema ja tapasvInA AtmAnI zuddhi paNa thatI nathI. tethI lIlAvatIye kahyuM ke he svAmin ! huM tapa karavAne mATe zaktimAnuM nathI, mATe he munIMdra evuM koI paNa dAna batAvo ke je karavA vaDe karIne, mArI zuddhi thAya. eTale jJAnI bolyA ke yuvatI ratna ! tuM ratnapure jA. tyAM jaI jinezvara mahArAjAonA bibonI vaMdanA pUjanA vigere bhaktikara, ane ratnadevI strIno svAmI ratnazrAddha che, te banneno bhaktithI satkAra kara, AvI rIte karIne he bhadre ! tuM nirmaLa thA. tatvane jANanArI teNIye muninA uparokta vacano sAMbhaLI munine namaskAra karyo tyArabAda potAne ghare jaine potAnA svAmIne te vAta karI tethI tenA svAmiye tenA pApanI zuddhine mATe ratnapura mokalI. - have lIlAvatI rastAne viSe sthaLe sthaLe jaina maMdiro Ave che tene viSe birAjamAna thayelA jinezvara mahArAjAone namaskAra karatI tathA snAtra mahotsavonuM karIne potAnA AtmAne pavitra karatI tathA pratyeka paramAtmAne kezara caMdana barAsa puSpAdikathI pUjatI, tathA prati jainamaMdire dhvajAone caDAvatI,paraloke potAnA AtmAnI pUjAne jANe bhAvatI ropatI hoya ne zuM ? ne mUrtimAnuM potAnI kIrtinuM bhAga-6 mAM- 4 For Personal & Private Use Only Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 AropaNa karatI hoya ne zuM? tema karatI, tathA lugaDAnuM pradAna karIne zrI saMghane paherAmaNI karI. AvI rIte ghaNA paisAno vyaya karIne mApa rahita teNIye bahuja dharma upArjana karyo. rastAmAM dIvaDInA peThe AhaMta matano udyota karatI cAlatI hatI, evI rIte karavAthI tenuM nAma pRthvItaLane viSe prasiddhine pAmyuM. anukrame te ratnapure gaI. tyAMjinezvara mahArAjAone Adara sahita namaskAra karIne, ratna ane ratnadevInA guNo lokone puchayA tethI loko bolyA ke he bhadra ! iMdramahArAja paNa te bannenA guNonuM varNana karavAne mATe zaktimAna nathI, mATe pavitrapaNAne karanArUM tenuM svarUpa mAtra tuM sAMbhaLa. ratna nAmano ATha varSano bALaka jinezvara mahArAjanA tatvane jANanArA, muni mahArAjA pAse zAstrone bhaNato hato. te avasare temaNe mAre dareka zukala pakSamAM brahmacarya pALavuM evo jAvajIvano niyama gurU sAkSIe karyA. ratnadevI nAmanI bAlikA tatvane jANanArI sAthvI pAse jaina zAstrone bhaNatI hatI, te vidyAvaDe karIne jANe sAkSAt sarasvatI ja hoya te zuM ? tevI hatI. have zAstro bhaNatAM saMvega raMga thavAthI sadA dharmane jANanArI temaja kalAnidhi evI teNIye kRSNa pakSamAM jAvajIva brahmacarya pALavAno niyama karyo. pUrvanA punya yoge bannenuM pANigrahaNa thayuM, ane banne jaNAye potapotAno niyama jAhera karyo tethI strIe kahyuM ke he svAmin huM dIkSA aMgIkAra karuM, ane tame koIsArA vyavahArInA kuLane viSe utpanna thayelI ane potAnA rUpa vaDe karIne iMdranI strIne tiraskAra karanArI koI anya kanyAnuM pANigrahaNa karo. e prakAranA vacano sAMbhaLIne virakta aMta:karaNavALo teno svAmI bolyo ke saMsAra rUpI viSavRkSanuM bIjI strInuM pANigrahaNa che, to he priye ! beDIthI ja jema tema tenAthI huM he strI ! mukta thayo, to vaLI pharIthI jANato hato te yaMtramAM pAcho AtmAne zA mATe nAkhuM ? evI rIte kahIne banne jaNAye 30 For Personal & Private Use Only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 gurUmahArAja pAse vairAgyaraMgita thai dhAmadhumathI cothuM vrata uccaryuM. te mATe te benA tulya trIjo koI dharmavALo, pRthvIne viSe nathI, mATe te banne jaNA mUrtimAna dharma nA piMDa jevA che ane zAstronA vinodathI devagurUdharmanA upAsaka paNAthI potAno kALa vyatIta kare che. AvI rIte lokonA mukhethI zravaNa karIne harSane pAmI lIlAvatI ratna zrAvakane pRcchAthI sanmAna pAmelI teNIe temane potAnuM AzravanuM kAraNa jaNAvyuM tyArabAda teNIye bane bahu ja AdaramAnathI mahAna AgrahathI nimaMtraNa karIne bhojana karAvI kSIrodaka, vastrAdikathI paridhAnapaNa karIne prItivaDe karIne sanmAnita karyA tevAmAM to tyAM kevaLajJAnI mahArAjA padhAryA. temane AnaMdathI ratnazreSThI, ratnadevI. lIlAvatI tathA bIjA lokoe jaine vaMdana karyuM ane pachI dharma zravaNa karavAne mATe loko yathAsthAne beThA. kevalI mahArAjAe kahyuM ke phakta eka ja niyama hoya ane tene bhavya jIvo jo kharA jIgarathI pALe to muktine mATe thAya che. jema lIlAvatIye yatanAdayAno niyama pALela che tethI te muktine pAmaze. sabhAjanoe kahyuM ke he bhagavan! te lIlAvatI koNa ? tethI bhagavAnane teno mULathI saMbaMdha kahIne kahyuM ke IMhAthI devagati jaI tyAMthI cyavI, manuSya janmane pAmI lIlAvatI mokSe jaze. evA prakAranA kevalI bhagavAnanA upadezane sAMbhaLIne ghaNA strI purUSo jIvadayA pALavAne viSe tatpara thayA ane vizeSa dharmakaraNI karavA lAgyA. tyArabAda dhanyavatI lIlAvatI tyAMthI pAchI pharIne potAne nagare AvI ane jIvadayAnuM yAvajajIva pratipAlana karatI dharmakaraNI karatI anukrame kALadharmane pAmI svarge gai. tyAMthI manuSya janmane pAmIne mukti jaze. A lIlAvatIye jevI rItedayA pALI che tevI dayA je jIvo pALaze te lIlAvatInI peThe potAnA karmano aMta vahelo karaze. - 31 For Personal & Private Use Only Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (paNa dhanazreSThInI sthA) kSitipratiSThita nagarane viSe atidhanADhaya evo dhanazreSThI mahA kRpaNazaromaNi vasato hato. tene cAra chokarAo hatA te ghaNA ja udAra vivekI ane dharmiSTa hatA, temaja svabhAvathI paNa uttama hatA je mATe kahyuM che ke putro cAra prakAranA hoya che. 1 pitAthI adhika 2. pitAnA sadRza, 3. pitAthI hIna, 4 kulAMgAra e cAra prakAranA putro hoya che, ane te ja prakAre gurUnA ziSyo paNa cAra prakAranA hoya che, ane te ja prakAre gurUnA ziSyo paNa cAra prakAranA hoya che, tethI sArA putro dharma kare che paraMtu teno pitA leza paNa dharmakarma nahi karavAthI tenA putro kheda pAme che. ekadA koI jJAnIno upadeza sAMbhaLI putro raMjita thayA, temaja dharmakarmane viSe vizeSe karI draDha thayA, ane potAnA pitAne jJAnI pAse laI javA tenA mitrane kahevAthI draDha AgrahathI teno mitra tene gurU pAse laI gayo, ane gurUmahArAja paNa tene bodha karavA nIce mujaba upadeza devA lAgyA. pApano karanAro paNa jo dAna de to dAtAranI paNa naraka gati thatI nathI, kAraNa ke dAnanuM phaLa bhoga che, ane bhoga je te narakane viSe nathI. tathA zIyalanuM phala narakagati thatA tiryaMca gatimAM nathI, temaja tapa karanAra rAjayane agara deva gatine pAme che ane phakta bhAvanA bhAvanAro jIva bhavanonAza karanAra thAya che, mATe jIvoe dAna-zIyala, tapa, bhAvanA A cArene viSe vizeSe karI udyamavaMta thavuM joie. gurUno bodha sAMbhaLI kRpaNa zeTha ghare gayo, ane suto suto juThI bhAvanA bhAvavA lAgyo, gurUe dAna devAnuM kahyuM, paraMtu te to paisAnA vyayathI thAya che, mATe te dAna devuM nakAmuM che, kAraNa ke mahAmusIbate upArjana karela. paisAmAMthI eka pAipaNa vAparavI lAyaka nathI. vaLI gurUe zIyala pAlavAnuM kahyuM te to strIno tyAga karavAthI bane che,to jherakhAvuM te sArU agnimAM paDavuM te sArU, kuvAmAM 32 For Personal & Private Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pRpApAta karavo sAro, paraMtu strIne choDavI te sArI nathI, mATe zIyala paNa nakAmuM che vaLI gurUye kahyuM ke tapa karavo sAro, paraMtu sudhAtRSA temAM sahana karavI paDe, ane kAyakaSTane sahana karavuM paDe. tethI iMdriyonI hAni thAya, zarIra baLa ghaTe, ane strIyAdikano lAbha tathA bolavAcAlavA, besavAuThavAno lAbha laI zakAya nahi, mATe tapa paNa nakAmo ja che, paNa gurUe kahyuM che ke phakta ekalI bhAvanA bhAvavI te ja bhavano nAza kare che, mATe gurUjIe A bhAvanA bhAvavAno upadeza sAro Apyo, ane mane to te romeromacyo, kAraNa ke temAM dAna, zIyala, tapanI koIpaNa prakAre kaTakaTa nathI. phakta zabdanA uccAra sAthe bhAvanA bhAvIza to anAyAse mukti maLaze. AvI rIte vicAra karanArA kRpaNa zreSThIne tenA chokarAoye pUchayuM ke he pitAjI ! tamoye gurUmahArAjano upadeza zuM sAMbhalyo ane Aje sArA divase dharmakaraNI keTalI karI ? eTale pitA bolyo ke aho, aho ! svAmivAtsalya. sAta mUDA dhAnya, vividha jAtinA pakavAnna, nAnA prakAranA zAkadALa bhAta rAyatA phulavaDI drAkSa khajura kerI keLA dADama, sopArI, pAna, varIyAlI, Adi paTakuLa jarIyAna vastrAlaMkAra paherAmaNi AvA zabdo zeThanA sAMbhaLIne chokarAo bahu ja rAjI thayA ane vilaMba thaze to pitA pAcho pharI jaze, mATe Aje rAtriAmAM ja tamAma taiyArI karI kAle svAmIvAtsalya karI pitAne punya karma upArjana karAvIye ke bhavAMtaramAM tenI gati sArI thAya Avu jANI kuTuMbInA mANasone bolAvI tamAma prakAranI taiyArIyo rAtrimAM ja karavA mAMDI. have ghaNA lokonA kolAhalathI jAgRta thayelo kRpaNa zeTha vicAra kare che ke A ATalo badho zorabakora mahArA gharamAM kayAMthI ? mATe nizcaya dhADapADu cora loko mArI lakSmI luMTavAne mATe mAhArA gharamAM peThA che tethI pokAra pADavA mAMDayo, doDo re doDo coro AvI mahArI lakSmI luMTe che, tethI putroye AvIne puchayuM ke he pitAjI zA [33] For Personal & Private Use Only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mATe pokAro pADo cho. tethI zeThe kahyuM ke A kolAhala zAno che, coro AvyA che. rAjAne khabara karo, ane mAhArI lakSmI luMTI jAya che, tene luMTatI aTakAvo tenA putro bolyA ke he pitAjI ! coro nathI, A to ApaNA kuTuMbIyo che ane tamArI bhAvanAthI svAmivAtsalyanI taiyArI karIye chIye kAle zrI saMghane ApaNe AMgaNe notarIne tenI uttamottama prakAre bhakti karavAnI che, tethI pAkAdika taiyAra thAya che. puronA evA vacano sAMbhaLI zeTha bolyo ke tamone svAmivAtsalya karavAnuM koNe kahyuM che, tethI putro bolyA ke rAtriye tamo amAre moDhe kahetAM hatA. tethI ame jANayuM ane tamArA mananA manoratha pUrA karAvavA mATe kuTuMba sahita rAtorAta kAma upADayuM che, mATe zAntithI nidrA lyo kAle savAramAM tamArI bhAvanA pramANe sarva karI dezuM. putronA vacana sAMbhaLI bolyo ke paramAtmA paramAtmA bhajo, dAnamAM kaSTathI paisAno vyaya thAya che, zIyalathI iSTa siddhi nathI tapathI iMdriyonI hAni thAya che, mATe TANe nakAmA che, paraMtu gurUjIye bhAvanA bhAvavAnuM kahyuM che tethI huM khoTI bhAvanA bhAvuM chuM, jo temAMthI eka paiso paNa kharcAya to hAya hAyanA sAthe mahAro AtmA paraloke pahoMce mATe have te vAtane IMhAthI ja baMdha karo, AvA pitAnA vAkayane zravaNa karI, kuTuMbIyo ghare gayA ane chokarAo bicArA nirAza thaIne nidrAne AdhIna thayA, A kRpaNa zreSThIya sAdharmika bhaktinI bhAvanA bhAvi te chatI zaktiye sAcI bhAvanA na kahevAya potAnI zaktine viSe satkarmanuM sevana karavuM, te ja sAcI bhAvanA kahevAya che, kAraNa ke azaktiye dharma kAryanA viSayamAM zubha bhAvanAnuM ciMtavana karavAnuM siddhAMtane viSe kaheluM che, mATe je jUThI bhAvanA bhAve che. te paramAtmAno gunhegAra thai durgatimAM ghaNo kALa rakhaDe che, kRpaNa zreSThI paNa lakSmI nA upara (34) For Personal & Private Use Only Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mUchathI durgatimAM gayo, je jIvone sadgatimAM javuM hoya teNe sAcI bhAvanA bhAvavA cukavuM nahi. krodha mAna mAyA lobha A cAre kaSAyo judA judA jIvoye levAthI te cAre du:khanA bhAgIdAro banyA. juo, catvAraetebhavaje kaSAyAH kArAgRhe jAgratiyAmikAiha, yAvaccatAvannahimuktiricchatAM, bhUbhRdvaNikdhIsakhavedinAMyathA // 1 // bhAvArtha : jayAM sudhI bhava thakI utpanna thayelA A cAre kaSAyo, kArAgRhane viSe jema paherIgIro jAge che, tema jAgRta rahe che, tyAM sudhI muktinI abhilASA karavA vALAne rAjA, maMtrI, vaNika, ne brAhmaNanA peThe, mukti nathI, kAraNa ke teo kaSAyI che mATe : (krodha-mAna-mAyA-lobhanuM dRSTAMda ) vasaMtapura nagarane viSe 84 cauTAne viSe je cIja jene joiye te cIja tene maLI rahe che, tyAM caMdra rAjA che, somanAmano maMtrI che, tathA zreSThI sAmata vaNika putro vigere ghaNA vase che, je je vastuo tyAM Ave che, te te vastuone loko grahaNa kare che, AvI te nagaranI khyAti bAhara thaI, tyArabAda bhImapura nagaranA kamala nAmanA rAjAye tenI parikSA karavA mATe chAra kacarAdika vaDe karI ATha gADA bharIne te nagaramAM vecavA mokalyA, have loko tenI vastuo grahaNa karavA Ave che, tevAmAM chAra-paMjAdika dekhIne pAchA vaLavA mAMDayA, e avasare vastunA svAmIoye kahyuM ke bIjA paNa gADAo che temAMthI tamAre je vastuo joiye te grahaNa karo, tyAre lokoe kahyuM ke te dekhADo. tethI temaNe kahyuM ke be gADAmAM krodha che, be gADAmAM mAna che, be gADAmAM mAyA che, be gADAmAM lobha che, have jo tamo nahi lyo, to tamArA nagaranI khyAti dura thaze, tyAra bAda ghaNA lokoe maLI ghaNuM tenuM mAgeluM dravya ApI krodha-mAna-mAyA lobhAdika cAra 35. For Personal & Private Use Only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 gADAne lIdhA, ane bAkInA cAra gADAne sAyaMkALe rAjadvAre te laI gayA ne kahyuM ke A cAra gADA tamArA nagaramAMthI pAchA jaze to tamArA nagaranI khyAti jaze, tevuM sAMbhaLI lobhanuM gADu rAjAye lIdhuM, tethI rAjAo tRpti rahita thayA, tathA mAnanuM gADu maMtriyoe lIdhuM, tethI teo mAnI thayA, mAyAnuM gADu vANiyAyelIdhuM, tethI teo mAyAvI thayAkrodhanuM gADu brAhmaNoe lIdhuM, tethI teo krodhI gaNA thayA. (kaLAne viSe cAra purUSonI kyA) suMdarapura nagarane viSe narasuMdara rAjAnI sabhAne viSe rUpasena, 1. rUpacaMdra, 2. caMdrasena 3. guNaratna 4. suMdara AkAravALA purUSo rAjAne AzIrvAda ApIne bolyA ke amo sevA karavAnA arthI chIe, tethI rAjAye puchyuM ke tamAruM kauzalya paNuM kaI kaI kaLAne viSe che, ema rAjAye kahevAthI teo bolyA ke, he deva ! anukrame bhojana, turaMgama, zayana, manuSyanuM jJAna, A prakAranI kaLAvALA amo chIe, AvI rIte bolanArA teone rAjAye sevako tarIke rAkhyA. ekadA prastAve bhojananuM kauzalyapaNuM dekhavA mATe rAjA tene suvarNanA Asana upara bhojana mATe besADIne ratnajaDIta kacolAmAM, ane maNinA sthALamAM telavALI kodrAnI roTalI pAMdaDAnA zAka sahita pIrasI, tethI rUpasene Asana, ane sthAlAdikane anucita rasavatInuM bhojana dekhIne te roTalI hAthamAM laine utkaTIpaNuM dhAraNa karI te roTalI khAdhI. tenuM evuM kozalyapaNuM dekhIne rAjA camatkAra pAmyA chatAM paNa tene te che ke, he bhadra ! samIpa bhAgane viSe rahelA zAlIgrAmane viSe utpanna thayelA cokhAne meM A bAlakAlathI bhakSaNa karyA chatA paNa mane ajIrNa, vAta, pitta, javarAdi roga, durlabatA kAMipaNa thayela nathI, A varSane viSe to teja cokhAne khAvAthI mane ghaNA rogo utpanna thayA che, tenuM zuM kAraNa ? evI rIte rAjA kahevAthI teNe kahyuM ke, he rAjana ! te cokhAnuM bhakSaNa karyA pachI 36 For Personal & Private Use Only Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 huM tane tenuM svarUpa kahIza, have bIje dIvase yogya sthAne viSe pIraselA te cokhAne hAthavaDe laIne ja khAdhA vinA ja te uThI gayo tethI rAjAye tema karavAnuM kAraNa puchayuM ke, Ama kema karyuM tethI teNe kahyuM ke, te svAmin ! je kSetrane viSe A cokhA utpanna thayelA che, tyAM grISma rUtumAM kharajavAnA rogavALo ekaTa marI gayelo che, tethI A cokhA rogavALA, roga karanArA thayA che. rAjAye te vAta sAMbhaLI kSetranA dhaNIne bolAvI mULathI puchavAthI khetaravALAe paNa teja pramANe kahyuM te sAMbhaLI rAjA tenI cAturIthI bahu ja camatkAra pAmIne bhojanavidhine viSe vizeSathI tene bhojana kalAne viSe prasAda pAtra banAvI sukhI karyo. bIje dIvase anyadA prastAve rAjAye ghoDAnA jJAnavALAne kahyuM ke he bhadra ! mAhArI ghoDAzALAmAM suMdara suMdara AkAravALA, ati baliSTA. baLavAna pitAthI utpanna thayelA, kulInA, samAnatAthI poSaNa karAyelA, bhAIyonA peThe sAthe utpanna thayelAnA jevA samAna vayavALA ghoDA chatA paNa koIka paMcadhArA gatine viSe mukhya dhArAne viSe ja gatine viSe maMda che, ne koika maMda nathI tenuM zuM kAraNa che ! AvI rIte rAjAye kahevAthI te bIjo kahevA lAgyo ke te svAminuM ? prathama mane te ghoDA jovA de, tyArabAda tenuM kAraNa huM tane kahIza, tyArabAda te tamAma ghoDAne dekhIne te kAraNe rAjAne kahevA lAgyo ke, he deva ! A ghoDAomAMthI keTalAke bheMzanuM dUdha pIdheluM che, ane keTalAka gAyanuM dUdha pIdheluM che, tethI ja te dudhanA pratApe ja A ghoDAono gati vizeSamAM pheraphAra che, rAjAe tene kahyuM ke te te kema jANyuM ? evI rIte kahevAthI te bolyo ke rAjan ! A ghoDAone atyaMta bhamADIne pANI pIvAne mATe sarovare mukavA, tenuM spaSTapaNe jaNAvuM, te sAMbhaLI rAjAe tema karyuM, tethI teNe kahyuM ke he deva ! IMhAM je ghoDAo pANI pIne sarovaramAM paDe che, te ghoDAye 39. For Personal & Private Use Only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bAlyAvasthAmAM bheMzanuM dudha pIdheluM che, ane je ghoDAo pANI pIne turata bahAra Ave che, teNe gAyanuM dudha pIdheluM che, te sAMbhaLI rAjAe mULathI ghoDAnA ucheranArAo pAsethI te yathArtha vRttAMta sAMbhaLIne ghoDAnI parikSAmAM ane atyaMta kuzaLa jANI tene ghaNA prakAra mAnyo ane sukhI karyo. anyadA prastAve trIjA caMdrasenanI kalAnuM kauzalyapaNu jovAne mATe rAjAye tene kahyuM ke he bhadra ! A palaMga tathA A taLAimAM suvAthI huM sukhethI nidrA pAmato nathI, tenuM zuM kAraNa ? tyAre caMdrasene kahyuM ke, barAbara zayyAnI parikSA karyA pachI huM tane kahIza tyArabAda te rAjAnI AjJAthI te zayyAne viSe kSaNa mAtra suI jaI jaldIthI pAcho bahAra AvI rAjAne kahevA lAgyo ke, he deva? A khATalAmAM lAkaDAno doSa che, je mATe kahyuM che ke, khaTavAM jIvAkulAMhvasvAM, bhagnakASTAM malImasAM, pratipAdAnvitAMvanhi, dArujAtAcasaMtyajeta ? bhAvArtha : jIvAkulayukta tathA nAno tathA bhAMgelA lAkaDAvALo, tathA malIna tathA dareka pAyAne viSe baLelA lAkaDAnA pAyAno banAvelo evo khATalo tyAga karavo joiye vaLI A tUlikAne viSe Dukkarano vALa che, te kAraNa mATe AnI aMdara zayana karavAthI sukha prApta thAya nahi, kiMbahunA mane paNa A zayyAne viSe suI javAthI krodha pAmelI kAminInA peThe kSaNa mAtra paNa nidrA na AvI. tyAra bAda rAjAye sutradhAra pAsethI lAkaDAno doSa,ane taLAinA karanAra pAsethI DukkaranA vALano nirNaya karIne, aho, Anubuddhi kauzalyapaNuM ? eve prakAre Azcarya pAmelA guNanA jANanAra rAjAye AnuM paNa bahu ja sanmAna karyuM, te satkAra karavAthI te paNa prasiddhi pAmyo. ekadA prastAve manuSyonA bAhya, atyaMtaraguNone jANanAra jJAnavALA paMDitanuM, vaidagdhapaNuM jANavAnA manavALA rAjAye, 38 38 For Personal & Private Use Only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 guNaratnane kahyuM ke, he bhadra ! atyaMta subhagA, ane mane mArA prANathI paNa vadhAre priya evI A mAhArI prativarSa prasUti kare che, tethI mane bhoga aMtarAya thAya che, tenuM zuM kAraNa ? eTale guNarane kahyuM ke he deva !tuM mAhAro pitA, ane te mAhArI mAtA, paraMtu te rANI snAna karI vastrAlaMkAra paherI, aMjana AMjI tAMbula khAI , puSpa tathA alaMkArathI alaMkRta thai rAtrIne viSe ekAMtamAM mArI pAse Ave, to tene dekhyA pachI huM kahI zakuM, tenA tamAma prakAranA svarUpane kautukI rAjAye tema karavAthI, te rANI jevI Ave che ke turata tene dekhIne ja jANe sApaNIthI trAsa pAmyo hoyane zuM ? tema zIghratAthI bahAra AvIne rAjAne kahevA lAgyo ke, he deva ! bAlyAvasthAmAM AnI mAtA marI javAthI, Ane ajAnuM dudha pAine moTI karelI che, tethI ja A daravarSe prasava karavAvALI thAya che, rAjAye kahyuM ke, te te zAthI jANyuM ? eTale te bolyo ke, AnA zarIrano nahi sahana thai zake tevo gaMdha che, te sarva jagyAe prasaravAthI meM jANyuM ke ANe bAlyAvasthAmAM bakarInuM bahu dudha pIdhuM che.tyArabAda rAjAye paNa tenA sAsarAnA gharathI bAlyAvasthAmAM tenI mAtAnuM maraNa, ane bakarInA dudhanuM pAna vigere samyak prakAre jANIne, bahu tuSTamAna thayelA rAjAye manuSyanI parikSAne viSe atyaMta dakSa evA guNaratna bahu ja potAnA prasAdane pAtra karyo. ( vijJAne manoratha sutradhAra kyA :) girisAra nagarane viSe veNidAsa nAmanA sUtradhArano manoratha nAmano putra hato, tene tenA pitAye eka sArA upAdhyAya pAse kaLA zIkhavAne mATe mukayo, tyAM lakSa pramANavALu tovAstu zAstra zIkhavA mAMDayo, ne yovana avasthA pAmavAthI tenA pitAye mathurA nagarIne viSe vasanAra gadAdhara sUtradhAranI padminI nAmanI chokarI sAthe tene paraNAvyo tyArabAda tenA pitA maraNa pAmyAbAda te lakSaNayukta lAkaDu ( 39 - For Personal & Private Use Only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 nahi maLavAthI tathA potAnA dhaMdhAmAM udyama nahi karavAthI daridra avasthAthI parAbhava pAmI mathurAmAM AvI potAnA sAsarAne ghare rahyo, tyAM paNa tenA sALA Adie hAsya karyA chatAMpaNa sArA lakSaNavALa lAkaDu nahi maLavAthI, niraMtara te vyApAra karmane viSe parAMmukha thai, duHkhe karI peTa bharavA mAMDayo, ekadA jamunA nadImAM vahetuM zAstrokata sArA lakSaNavALuM lAkaDuM dekhIne tene laIne te ghare Avyo, ane te lAkaDAnA ardhamAnavaDe karI pAlI banAvI lAkha suvarNa mUlya vinA tAhAre koIne ApavI nahi, ema kahI, potAnI strIne prAtaHkALe cauTAmAM mokalI, loko tenI pAse mUlya puche to lAkha suvarNa ja kahe che, tethI koiye te pAlI lIdhI nahi, paraMtu lokoe tenI bahu ja hAMsI karatAM chatAM paNa potAnA patinA vAkayane ullaMghana nahi karavAthI sAyaMkALa sudhI tyAM ja besI rahI, te vakhate dukAnethI ghera gamana karatAM caMdra nAmanA zreSThiya puchavAthI teja mUlya kahyuM eTale zreSThiye te laIne mUlya ApI teja strInA sAthe tenA ghare gayo, ne teno mahimA puchavAthI, sUtradhAre kahyuM ke he zreSThina ! tAhAruM bhAgya bahu ja moTuM che. A pAtrane viSe je vastu nAMkhIye te kadApi kALe khuTe ja nahi te sAMbhaLI tene ciMtAmaNi ratnanA samAna mAnIne zreSThi te pAtra laine potAnA ghare gayo, ane manorathe paNa ardha rahela lAkaDAnuM pAtrabanAvI, tenA aMdara dhana nAMkhIne kubera bhaMDArInA peThe zrImAn thayo,ane zeThIyo paNa bahuja lakSmIvAna thayo. bhale AvI kaLAo hoya paNa dharmakaLA zivAya paraloke koI paNa kaLA sukha ApanArI nathI. ( mitradrohe zRMgAla-hariNa-kAkAdika kyA) dhik taM kRtaghnaM jaladherivairvaM, pUrvopakRnmitraparAMmukho yaH / tasyAnukUlo na vidhiryadastraM, mRge prayuktaM nyapatacchugAle // 1 // | bhAvArtha : te kRtajJa mitrone dhikkAra thAo, kAraNa ke samudra 40 For Personal & Private Use Only Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vaDavAnalane upakAra karI potAnA aMdara rAkhe che, tyAre te kRtaghna samudranu ja zoSaNa kare che, te vaDavAnala jema mitrathI parAMmukha che, tema kRtana zIyALa haraNanA upara droha karavAthI tenA upara nAkhela kSetrapatiye zastra te zIyALanA ja upara paDayuM, kAraNa ke haraNanA bhAgyadevatA tene anukUla hatA. zAlIgrAmanA najIkavartI purANa nAmanA vanane viSe zIyALa, haraNa ane kAgaDo A traNe mitratA dhAraNa karI sukhe karI rahetA hatA, ane teo potapotAnA bhakSya sthAnane jaNAvI paraspara bhakti karatA hatA, have ekadA prastAve kAgaDAe jaNAvela yakSanA kSetromAM haraNacAro caravA gayuM, have kSetranA ghaNIye yavone bhakSaNa karela dekhI, bIjA divase kSetradhaNIye pAzane mAMDI dIdhuM, have jyAre haraNayavo caravA Avyo ke pAzane viSe paDyo. te avasare tene khoLavA AvelA kAgaDAthe tenI AvI avasthA dekhIne, potAnA mitranA duHkhe du:khI thayelA kAgaDAe zIyALa pAse AvIne kahyuM ke he mitra ! pAzane viSe paDelA e ApaNA mitrane choDAvavA mATe tIkSNa evA dAMtavaDe karI te jAlapAza toDIne mitrane duHkhathI mukta karavo joiye te sAMbhaLI mitradohI zIyAla vicAra kare che ke haraNa kono mitra che ? Ane mukAvavAnuM mAre zuM kAraNa che, paraMtu A jo maraze to be traNa divasa cAle teTaluM tenu mAMsa maLavAthI mane tRpti thaze, evuM vicArI zIyAle kahyuM ke vRddhA avasthAthI te pAza toDavAne mATe mArI zakti nathI.te sAMbhaLI kAgaDo haraNa pAse gayo, ane kahe che ke he mitra ! A khetarano dhaNI Ave tyAre zvAsane rokIne marelAnA peThe paDayo raheje jayAM sudhI te pAza choDe tyAMsudhI lagAra mAtra paNa cAlIza nahI. jayAre te pAzane choDI dUra jAya, tyAre dhIme dhIme, uThIne palAyamAna thaje. evI rIte tene zIkhavIne eka najIkanA vRkSa upara caDIne kAgaDo beTho. tyArabAda prAtaHkALe bhojana temaja kuhADo hAthamAM laine For Personal & Private Use Only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 khetarano dhaNI Avyo tevAmAM te mRgalAne marelo dekhIne eka jagyAe annane mukIne dhImethI tenA baMdhanane choDI dIdhA, tethI tamAma baMdhana choDavAthI pAzane choDela dekhI kAgaDo tenA anna upara beTho, have sarvathA nirjIva te haraNIyAne jANIne tene mUkI kAgaDAne uDADavA jevo jAya che tevAmAM tene dUra gayelo jANIne haraNa phALane mArI doDayo gayo, have te haraNi doDavAthI krodha pAmelA khetaravALAe kuhADAno ghA te pratye karyo. te haraNa dUra javAthI tene na vAgyo paNa potAnA mitranA upara droha karanAra temaja mitra mAMsanA lobhI najIkanI jALamAM rahela zIyALiyAne mastaka upara vAgavAthI tenuM mAthu phuTI javAthI te tyAM ja maraNa pAmyo ane kAgaDo tathA haraNa paraspara bhakti karIne sukhanA bhAgIdAra thayA. ajJAna kuLa-zIla sAthe mitratA karanAra strI-droha magara-vAnara kyA ye prANino'jJAtakulasvabhAvai maitrIvIjanaiH sArdhamupAcaranti / vRnaM ti te kaSTadazAMkapiryannIto jalAMtarmakareNa daMbhAt // 1 // bhAvArtha : je jIvo ajANyA kuLa-zIla svabhAvavALA jIvonA sAthe mitratA dhAraNa kare che, te magaramaccha kapaTathakI pANInI aMdara laI gayelA vAMdarAnA peThe kaSTa dazAne pAme che. samudrakAMThe puSpAkara nAmanuM vana hatuM, temAM vanapriya nAmano eka vAMdaro vasato hato. te ekadA jayAM tyA pharato hato, tethI pharato pharato samudra pratye gayo ane tyAM samudrane viSe loTatA moTI kAyAvALA eka magaramacchane dekhIne temaNe kahyuM ke he mitrA ! tuM jIvita vyathI udvega pAmelA hoya tema kema dekhAya che ? ahIyAM krodhI evA pAradhI phare che, chatAM tuM tene gocara thaIne nizcitatAthI rahelo che. te sAMbhaLI magare kahAM ke je jenuM sthAna vidhAtAe kahyuM che, ApyuM 42 For Personal & Private Use Only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 che, te ja tene rUce che, temAM ja tenI prIti thAya che ane AnA mATe smRti purANamAM AvI vANI che ke te lakSmaNa ! yadyapi A laMkA sonAnI che, paraMtu te mane rUcatI nathI, huM to pitAnA kuLakrame AvelI nirdhana evIayodhyAne ja prasanna karuM chuM, tethI te vAnara ! tane dekhavAthI Aje A mArI janmabhUmi pavitra thaI tema huM mAnuM chuM ane mAruM jIvitavya paNa saphaLa thayuM, mATe ja huM mArA aMtaHkaraNane viSe sthaLabhUmi upara ja utpanna thayela chuM tema mAnuM chuM, kAraNa ke jyAM tamArA jevA dhanyavAda ApavAne lAyaka prANigaNa vAsa kare che have vAMdaro paNa camatkAra pAmyo, ane kahevA lAgyo ke he magara ! tuM ja ahIMA eka ja mitratA dhAraNa karanArAomAM ziromaNi cho, tekAraNa mATe mane AjathI tArI sAthe prIti che tema tAre mAnavuM. AvI rIte kahI vAnarAe vagaDAmAMthI tene keLA Adi aneka phaLone lAvIne khavarAvavA mAMDayA. magare paNa harSa pAmI te laIne potAnI strIne ApyA. teNIye paNa phaLanuM vRttAMta magarane pUchavAthI magare yathAsthita kahAM te sAMbhaLI makarIye paNa garbhAnubhAvathI AvI vicAraNA karI ke je vAMdaro niraMtara AvA suMdara phalone khAya che tenA hRdayanuM mAMsa paNa kevuM svAdiSTa haze AvI vicAraNA karIteNIe kahyuM ke he svAmin ! garbhanA vazavartIpaNAthI te vAMdarAnuM kALajuM khAvAno mane dohalo utpanna thayelo che, mATe te mAro dohalo tuM pUrNa karIza to huM jIviza, nahi to maraNa pAmIza. te sAMbhaLI mUrkha magara paNa tenA vacanathI chetarAine samudrataTe AvIne kahe che ke he mitra ! Aja tane tArI bhojAI nimaMtraNa kare che, tethI Ava ne zIghratAthI tuM tene jo, ane amAruM manohara ghara paNa jo. AvI rIte kahevAthI vAnara turata vRkSathI nIce utaryo. tene magare potAnI pITha upara caDAvI pANI kApavA mAMDayuM. vAMdaro samudranA madhya bhAge javAthI agAdha jaLamAM bhaya pAmyo, tethI tene AturatAthI kahyuM ke he mitra ! kahe to kharo 43 For Personal & Private Use Only Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tyAM mArI bhojAine mAruM zuM kAma paDayuM, te sAMbhaLI magare vicAryuM ke-vAMdaro ahiyA Avelo che, tethI have kayAM javAno che ? mATe tenA pAse satya ja kahevuM. ema vicArI nIce pramANe bolyo ke - mitra kuDAkuDa jepIye, nahu jaMpIye aliyaNa, muja mahilA to jIvase, khAdhe tuja hiyaeNa, kapIdde paNa te vacana sAMbhaLI ! vicAra karyo ke, are ! A to mUrkha ziromaNi che, meM tene phaLo ApI upakAra karyo to mane ja mAravAne cAhe che, mATe have chuTavAno upAyakarUM ema vIcArIne vAMdare kahyuM ke re jalacara nibuddhivALA ! te prathama mane kema na kahyuM. ? kAraNa ke tamAma vAMdarAnA kALajA vRkSanA agrabhAga upara ja che, kAraNe ghaNA phaLo khAvAthI kALaju lIluM bahu ja rahe che, mATe sukavavAne mATe mukelu che, vAste cAla jaldI pAcho kALaju mArI pAse nathI,kALajA vinA phogaTa mArI bhAbhI pAse laI jaIne zuM karIza. tyAM jaIne kALajuM laine AvuM chuM kahyuM che ke : hRdaya vihuNo huM pharuM, suNa ho baMdhana mugdha, ghaTabhItara je kALaju, te meM AMbe baddha. te sAMbhaLI magare paNa kahyuM ke, he vAnara ! tAruM hRdaya kayAM che ? te mane kahe ke huM jaldI hAlamAM jaIne laI AvuM. tethI vAMdarAye kahyuM ke he mitra ! zuM te nathI sAMbhaLyuM ke-uMbarAdika phaLane dhAraNa karanAra vaDavRkSanA upara che, mATe cAla mane laine ke jaldI te laIne mArI bhojAIne ApuM. evA prakAre vAnare kahevAthI magara tene laIne pAcho pharyo, ne kAMThe jaIne potAnI pITha uparathI vAMdarAne utAravAthI vRkSanA upara caDIne beTho ane pachI bolyo ke he bhAI ! tAharI prIti meM jANI have tuM jA, kAraNa ke huM ahIMA rahela chuM, tethI tyArA jevA mane laI zakaze nahi. vaLI paNa jaLacara jIvonI saMgati M44 - For Personal & Private Use Only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sthaLacare karavI nahi tevuM muniyonu vacana che. kahyuM che ke - vAnara huM mahAmaMDale, jalacara tuM jA ghare, tuja nArI jo jIve nahi, to tuM paNa sAthe mare. 1. jalacara jIvane buddhi A, tAruM kAja na siddha, ghaTabhIMtara je kALajuM, te zuM Abe baddha. 2 AvI rIte kahIne vAMdaro lagAra rUdana karavA mAMDayo, eTale magare kahyuM ke he vAnara ! maraNanA saMbaMdha vakhate tuM hAsya karavA mAMDayo, ane A jIvitavyanA samaye rUdana vAraMvAra zA mATe kare che ? tethI vAMdare kahyuM ke huM mArA AtmAnA duHkhe roto nathI, paraMtu paranA duHkhe rou chuM, kAraNa ke je tArA caritrane jANatA nathI, te bicArA rAMkaDAnI dazA zI thaze ? AvI rIte sAMbhaLI vilakSaNa hRdayavALo magara potAne sthAne gayo ane vAMdaro paNa vanane viSe krIDA karato sukhano bhAjana thayo. kahyuM che ke - ajJAtakulazIlena, prIti kurvati ye narAH te narAnidhanaM yAnti, jalAMtavAnaro yathA // 1 // bhAvArtha : jenA kulazIla vigere kAMI paNa jANavAmAM nahi AvelA hoya tenA joDe je manuSyo prItine kare che, te manuSyo pANIne viSe vAMdarAnI peThe maraNadazAne pAmanArA thAya che. kUtarA karatAM paNadurajana niMdavA lAyaka che (durjana cora tathA kRtajJa tarAnI sthA) zaMkurANa gAmane viSe kuMtala nAmano vaidya raheto hato. te sarva jagyAye upakAravALA manavALo hato, tethI tenA putra kaMdhare ekadA tene kahyuM ke he tAta ! jene sthAne upakAra karIye tevuM ja phaLa prApta thAya che, je mATe kahyuM che ke - varasyo varasyo aMbudhara, varasyAnuM phala jAya, 45 bhAga-6 pharmA-5 For Personal & Private Use Only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 dhantare viSa nIpaje, ikhu amIrasa hoya, AvI rIte putre kahevAthI teNe kahyuM ke-he putra ! dharmazAstrane viSe paropakArathI anya bIjo dharma kahelo nathI, ema kahIne niraMtara paropakAra karIne rahenArA evA tene eka vAra koika bhaTTe kahyuM ke koika ThekANe kutarAnA karatAM paNa durjana kharAba kahevAya che, AvI rIte kahyA chatAM paNa yogyayogyatAno vicAra karyA sivAya ja te potAnA vicAramAM makkama rahIne paropakAra karavA mAMDayo paraMtu potAnI pratijJAthI te pAcho na haThayo have ekadA te rogI evA koI kutarAnI davA karato hato, tevAmAM tene ghare koIka rogI nIca dAsIpurA Avyo have putrAdike niSedha karyA chatA paNa pathya evA auSadhathI teno auSadhopacAra karavA lAgyo. tyArabAda te nIca dAsa tenA vittAdika sthAnane joine bIje sthAne gayo, ane ekAdA rAtrie AvIne tenA gharane viSe peTho. tethI te nirogI thayela kUtaro tene cora jANI karaDavA mATe doDayo, tethI core tene bANa mArIne mArI nAMkhyo. tevAmAM te corane paNa sarpa karaDavAthI te gAma bahAra gayo ne turata maraNa pAmyo, have prAta:kALe te marelo kutaro che, ema loko jatA hatA, tevAmAM te jIvato thaine uThayo, ane bahAra paDelo te coranA mukha upara doDIne paDayo, tethI loko vicAra karavA lAgyA ke A marelo kUtaro jIvato thai, kevI rIte uThayo, ne coranA upara kema paDyo ? AvI rIte Azcarya pAmIne vicAra karanAra kuMtala vaidya zubha bhAvanAdika dhyAna kare che, tevAmAM to kRtajJapaNAthI te kUtaro marIne vyaMtara deva thayo hato, teNe jJAnathI jANaIne te kUtarAnA jIva deve AkAzane viSe rahIne potAnuM tathA te nIca coranuM sarva vRttAMta lokone kahyuM tyArabAda coranA dehanI bahu viDaMbanA karIne ane kuMtalane bahu dravyathI pUjIne vyaMtara deva potAne sthAnake gayo, tyArabAda kuMtala vaidya potAnA putranuM tathA bhaTanuM satya mAnIne lokono upakAra M460 For Personal & Private Use Only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karIne sadgati gAmI thayo. kadApi koimANasa prathama nIcanI saMge rAgadazAthI baMdhAyela hoya paraMtu avasara Ave kharA-khoTAno vicAra karI rAjaputrI padminInI peThe nIcanI saMgata tyAga karavI. (rAjaputrI padminInI kvA.) lokApavAdaM parihatya samyak, karoti ziSTAcaraNaM salajjaH / nRpAMgajA yad vyabhicAramArgAt, zrutvAmragAthAMtrapayAnivRttA // bhAvArtha : salajja lajajALu jIva je te lokopavAdano tyAga karIne samyaka prakAre sAruM AcaraNa kare che, kAraNa ke AMbAnI gAthAne zravaNa karI lajjAthI vyabhicAra mArgathI rAjaputrI nirvatamAna thai, dhanapura nagarane viSe raNadhIranAmano rAjA hato, tene padminInAmanI putrI hatI. tene koI divasa AbhIranI putrI sAthe draDha prIti thaI tyArabAda ekadA prastAve te AbhIraputrIne duHkhavaDe karI atyaMta rUdana karatI dekhIne paprinIye tene puchayuM ke tane zuM duHkha che, tyAre teNIye kahyuM ke he sakhi ! hAlamAM rAjA tyAro vivAha karaze tane paraNAvaze tethI tAharA sAthe mAhAruM maLavuM nahi thavAthI tAharo viraha mane thaze, te du:khathI huM rUdana karuM chuM. tyAre padhinIye kahyuM ke he sakhi ! je tAharo pati te ja mAro pati mATe tuM ciMtA karIza nahi. tyArabAda neharAgathI eka vIra purUSanA sAthe vyabhicArasevana karavA nIkaLelI te AbhIra putrIe padminIne paNa bolAvI tethI te paNa pUrve karelA nizcayathI tenA pAse AvI tyArabAda rAtrine viSe te traNe jaNA maLIne nagaranI bahAra gayA, tyAM khetaramAM kUvAnA pANi khecanAra eka puruSe eka gAthA nIce mujaba kahI. jai phullA kaNiyArA, cuyagaadhiamAsaMyaMmi vuThaMmi / tuha nakhamaM phulleuM, cai pachAkaraMti DamarAiM // 1 // 40 For Personal & Private Use Only Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : adhika mAsamAM kadApi varasAda thayo ane tethI kaNiyAra phule to bhale phule, paraMtu te Amra ! tAhare jo pAchaLathI ADaMbara yukta thavuM hoya to tAhAre praphullita thavuM yogya nathI. e prakAre gAthAnA arthane sAMbhaLIne tathA teno abhiprAya jANIne te rAjakumArI viTa purUSanA sAthe vyabhicAra karavAmAM potAnA kuLane viSe kalaMka utpanna thAya te lajjAnA vazavartIpaNAthI te bannene tyAga karIne potAne ghare gaI. thaHpuruSa : aMtarduSTadhiyaH pApAH, kRpAmuktAgatatrapAH / satataM kopanAH ke'pi, vratalope'pyabhIravaH // 1 // tiffzUrannityaM, niHzUT: hImanotrI sakaSAyAmRSAvAda vidurAH sadurodarAH // 2 // vyasaMkAvyasanavyAsa, rasikA vikathA rasAH / virasAH suddhadharmeSu, nirguNAH svArthavallabhAH // 3 // vyA: suvyA: zad: j:, paropakRtikarmasu ! durAcArAzcaTuvacaH prapaMcapaTavaH striyAm // 4 // ityAdhazeSadurdoSadurdazAduSitAtmanAM / adhamAdhamazIlAnAmapi no saMgatiH zubhA // 5 // iti jayAnaMdacaritre 723 patre bhAvArtha : hRdayane viSe duSTa buddhine dhAraNa karanArA tathA pApiSTo tathA dayAno tyAga karanArA tathA lajjA rahita temaja niraMtara krodhane dhAraNa karanArA evA koika (keTalAyaka) vratano lopa karavAmAM paNa bhaya rahita hoya che. 1. khADAne viSe paDI-rahelA bhuMDanI peThe niraMtara nirmaryAdita thaI sugane tyAga karI niHzaMkapaNe viSayalAlasAvALA ane kaSAya sahita temaja mRSAvAda bolavAmAM ghaNA ja catura temaja jugArAdikanA vyasanane sevanArA tathA (48) For Personal & Private Use Only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vizvAsaghAta karI bIjAone ThaganArA tathA vyasananA samUhane sevana karavAmAM rasikapaNuM dhAraNa karanArA temaja vikathAne viSe rasavALArakta tathA zuddha dharmanA sevana karavAmAM rasa rahita (zraddhA-prema-prIti rahita) tathA guNa rahita-nirguNIyo temaja eka potAnA svArthaneja vallabha mAnanArA tathA lubdhA kSubdhA zaThavRtti dhAraNa karanArA temaja paropakAra kAryakaravAmAM sarvathA prakAre buMThA (zraddhAvagaranI) temaja, durAcAranA sevanArA ane uparathI mIThA vacano bolavAvALA temaja strIyone viSe prapaMca-jALa pAtharI temane vaza karI potAno svArtha sAdhavAmAM kuzaLa ityAdika samagra kharAba doSovaDe karI utpanna thayelI durdazAthI jeonA AtmAo atyaMta doSita bhAvane pAmelA che evA adhamAdhama vRttivALA jIvonI saMgati karavI te koI paNa prakAre sArI nathI. 2-5. matIyA visarjanam lakSmIne dAna, mAna, punya karmamAM vAparavI te ja tenI sArthakatA che. pRthvInuM AbhUSaNa purUSa che, purUSanuM AbhUSaNa zuddha vyavasAya che, zuddha vyavasAyanuM AbhUSaNa zuddha lakSmI che, ane suddha lakSmInuM AbhUSaNa paropakAra anukaMpA, dayA ane satyApArAne viSedAna ApavuM te ja che. vaLI paNa anna dAnane mahAzreSTha gaNela che. juo annadAturadhastIrthakaro pikurute karam / tacca dAna casatpAtre, dattaM bahuphalaM bhavet // 1 // bhAvArtha : annadAna karanAranA nIce tIrthakara mahArAjA paNa potAno hAtha dhAraNa kare che. te kAraNa mATe annadAnanA samAna bIjuM eka paNa dAna moTuM nathI. ane te dAna paNa satpAtrane viSe ApavAthI bahu phalane ApavAvALuM thAya che. 1. juo itihAsa purANa - nAnnadAnAtparaM dAnaM, kiMcidastinarezvara ! M49) For Personal & Private Use Only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 annena dhAryate kRtsnaM, carAcaramidaM jagat // 1 // | bhAvArtha : mahAtmA kRSNamahArAjA kahe che ke te yudhiSThira ! duniyAmAM annadAnathI bIjuM utkRSTa dAna kAMI paNa koi ThekANe nathI, kAraNa ke A barAbara samagra jagata annathI ja dhAraNa karI zakAya che. sababa tamAma jagata annathI ja jIve che. vaLI paNa padmapurANane viSe kahyuM che ke - sarveSAmeva bhUtAnAmanne prANA pratiSThitAH / tenAnnado vizAM zreSTha, prANadAtA smRto budhaiH // 1 // prAhavaivasvatorAjA, rAjAnaM keAridhvajam, / cyavaMtaM svargalokAttaM, kAruNyena vizAMvara // 2 // dadasvAnnaM dadasvAnnaM, dadasvAnnaM narAdhipa ? karmamUmau gato bhUyo, yadi svarga tvamicchasi // 3 // bhAvArtha : sarva jIvonA prANa annane viSe rahelA che. te jo na maLe to prANa paraloka jAya che kAraNa mATe he rAjana ? anna ApanArane paMDita purUSoprANa ApanAra kahela che. 1 svarga thakI cyavana karanAra kezaridhvaja rAjAne kArUNya thakI vaivasvata rAjA kahevA lAgyo ke he rAjan ! annadAna de annadAna de, annadAna de, kAraNa ke karmabhUmi pratye jaIne jo pharIthI tAre svarganI icchA hoya to tuM annadAna de arthAt annadAnanuM mahAna punyakarma hovAthI manuSya lokamAM annadAna karanArA svargane viSe gamana kare che. tethI vaivasvata rAjAe svargathakI cyavatA evA kezarIdhvaja rAjAne pharIthI svarga meLavavA mATe annadAna ApavAno upadeza karyo. 2-3 tithi svarupa - tithiparvotsavAH sarve, tyaktA yena mahAtmanA / atithi taM vijAnIyAcchepamyAgataM viduH // 1 // hiraNye vA suvarNe vA, dhanadhAnye tathaiva ca / 50 For Personal & Private Use Only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 atithi taM vijAnIyAdyaslobho na vidyate // 2 // iti zrAddhaguNavivaraNe bhAvArtha : je mahAtmAe tithi,parva, utsavo sarve tyAga karelA che tene atithi jANavo, ane bAkInAne abhyAsagata jANavA. 1 rUpAne viSe, suvarNane viSe, dhanane viSe dhAnyane viSe jene koI paNa prakAre lobha na hoya tene atithi jANavo. 2 AvA atithine dAna ApavuM te mahApujArthe thAya che. have dAnanA upara caubhaMgI kathana kare che : nyAyathI utpanna karela dravyane uttama supAtrAmAM ApavuM te prathama uttama bhAMgo che, evA prakAranA dAnathI deva ane manuSyanI RddhinI prApti thAya che. temaja vratAdika paNa thai zake che. pariNAme dhannA tathA zAlibhadrAdikanA peThe mukti paNa meLavaze. have dravya to nyAyanuM hoya, paraMtu kupAtrA,pAtra maLyuM hoya, to lakSabhojI brAhmaNanI peThe tenuM phaLa sArU maLatuM nathI. te brAhmaNane lAkha brAhmaNone jamADavAthI tenuM phaLa alpa maLyuM. ane maraNa pAmIne dhoLo secanaka hasti thayo, ane tyAMthI maraNa pAmIne narake gayo, ane lakSabhojI brAhmaNane jamADanAranI rasavatI sAcavavAthI jamADanArane tamAmane jamADI rahyA pachI bAkInuM vadheluM ApyuM teNe sArA tapasvI sAdhune supAtramAM dAna ApavAthI, temaja vratadhArI zrAvakone jamADavAthI ghaNuM punya bAdhyuM, ane zreNika rAjAne ghare naMdiSeNa nAmano putra thayo, supAtradAnanA pratApathI bahu ja Rddhisiddhino bhoktA thavA sAthe pAMcaso kanyAonuM pANigrahaNa karanAra temaja bahu ja sukhasaMpattine meLavanAra thayo. secanaka hastine zreNika rAjAye pakaDI maMgAvavAthI naMdIeNane dekhIne eka divasa tene jAtismaraNa jJAna thayuM, ane tethI pazcAttApano bhoktA thai, lakSabhojI brAhmaNano jIva secanaka hasti narake gayo, ane naMdIpeNa 51 For Personal & Private Use Only Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 uttamottama gatinA bhAjana thayA. ahIMyA dravya to nyAyanuM hatuM, paraMtupAtra sArU nahi hovAthI AvuM kharAba phaLa maLyuM te bIjo bhAMgo thayo. 2. have paiso anyAya-adharmano hoya, paraMtujo pAtrarUDu maLyuM hoya to paNa pAtradAnanA pratApe mahAna phaLa ApanAra thAya che. zAstrakAra mahArAjA tenA upara daSTAMta Ape che. jayAre Izu kahetAM zelaDInuM bIja viccheda jAya che. tyAre kAzanuM bIja vAvavAthI paNa zelaDI thAya che, mATe ahIMyA pAtradAnanI mukhyatA gaNelI che. supAtramAM dhana ApavAthI dAna ApanAranA te cAra gatinA pherAne TALe che. gAyane ghAsa khavarAvatAM chatAM paNa te dUdha Ape che, anete ja dUdha jo sarpanA mukhamAM paDe che to viSa thAya che. svAti nakSatranuM pANI chIpamAM paDe che to uttama motI pAke che, ane sarpanA mukhamAM paDe che to viSa thAya che. vaLI vimaLazAnAmanA vaNikanuM dravya sAruM nahotuM paraMtu jaina maMdira baMdhAvavAmAM upayoga karyo to tenI sadgati thaI. have jo dravya anyAya adharmanuM hoya ane tene sArA mArgamAM vApare nahi to tenI gati sArI thatI nathI. ane kRpaNatAnA temaja kumArge vAparavAnA doSe jagatamAM tenI apakIrti bolAya che. AvI rIte anyAya adharma ane pApodayanA yoge mamaNa zeTha, navanaMda, sAgarazreSThI vigere durgatinA bhAjanabhUta thayA che, evI rIte trIjo bhAMgo thayo. 3. have eka to anyAyanA dravyane kumArga temaja kupAtrane viSe nAkhavAthI A bhavamAM ke parabhavamAM tene prApti to leza mAtra thatI nathI. tevuM dAna karavuM te gAyane mArIne kutarAnuM poSaNa karavuM tenA jevuM che. ane tethI sArI gati to thAya ja nahi je jIvo anyAyathI upArjana karelA dravyavaDe karIne zrAddhAdikane kare che tenA pUrvajo kadApikALe vRddhi pAmatA nathI. anyAyanA dravyathI aneka prakAre pApa ane abhimAna vRddhine pAme che. For Personal & Private Use Only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 aneka prakAre lokone chetarI anyAya-adharmathI dravya utpanna tokaryuM paNa tethI te durgatimAM gayo, mATe anyAyI dravya sarvathA prakAre nAmuM che. se are yotho mAMgo thayo. 4. dAnasvarupam pakereNocyate pApaM, trakA ro trANavAcakaH / akSaradvayasya saMyoge, pAtramAhurmarnISiNaH // 1 // uttamapattaM sAhU, majjipamattaM ca sAvayANabhaNiyA / avirayasammadiThThI, jahannapattaM muNeyavvaM // 2 // mithyAdRSTisahastreSu, varameko hyaNuvratI / aNuvratIyasahastreSu, varameko mahAvratI // 3 // mahAvratIsahastreSu,varameko hi tAtvikaH / tAtvikasya samaM pAtra, na bhUto na bhaviSyati // 4 // dAtavyamiti yadAnaM, dIyate'nupakAriNe / kSetre kAle ca bhAvena, taddAnaM sAtvikaM smRtam // 5 // yastu pratyupakArAya, phalamudizya vA punaH pradIyate parikliSTaM, taddAnaM rAjasaMsmRtam // 6 // krodhAd balAbhiyogAdvA, manobhAvaM vinApi vA / yadIyate hitaM vastu, taddAnaM tAmasaMsmRtam // 7 // kSiptakAlaM kRtAvasa~, sAnutApaM vikatthitam / hIyamAnamanaucityaM, dAnamAhurmalImasam // 8 // kSiptakAle bhavennArI, nirdhanA pativarjitA / aputrA ca kRtAvaze , sAnutApe ca durbhagA // 9 // vikasthite syAdalyAyu-hIyamAne tu hInatA / anaucitye bhaved vyAdhiH, SaTtyAgAzca malImasAH // 10 // anAdaro vilaMbazca, vaimukhyaM vipriyaM vacaH / pazcAtApazca paMcApi, saddAnaM dUSayaMtyamI // 11 // 43 For Personal & Private Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kAlauM vAMko muMha kara, virataDa huo hatAsa / tiNi dIdhai hui kavaNaguNa, jaM phala dei palAsa // 12 // bhiuDI uDDhAloaNA, nIAdiThI paraMmuhaM vayaNaM / moNa kAlavilaMbo, nakkAro chavviho hoi // 13 // AnaMdAzrUNi romAMco, bahumAnaM priyaM vaca : / kiMcA'numodanApAtraM, dAnabhUSaNapaMcakam // 14 // I rUti upadezataraM0iAm | bhAvArtha : supAtra dAnanA saMbaMdhamAM zAstrakAra mahArAjA prathama pAtra zabdano artha karI dekhADe che. pakAra vaDe karIne 5. eTale pApa kahevAya che ane trakAra 2. je che te rakSaNa karanAra che. e uparokta para A banne akSarano saMyoga thavAthI tene paMDita purUSo pAtro kahe che. pATI eTale pApathI rakSaNa kare te pAtro kahevAya che. 1 te pAtro uttama, madhyama ane jaghanya ema traNa prakAre kahelA che. temAM sAdhu uttama pAtra kahevAya che, zrAvako madhyama pAtra kahevAya che ane avirati samyagadaSTijIva jaghanya pAtra kahevAya che. evI rIte traNa pAtro jANavA. 2. hajAra mithyAdaSTi hoya temAM eka aNuvrata pALanAra hoya te sAro ane hajAra aNuM vratImAM (zrAvakanA bAra vrato pALanArAomAM) eka mahAvratI (sAdhu) sAro. 3. ane hajAra mahAvratI sAdhuomAM eka tattvajJAnI sAro kAraNa ke tAtvikanA samAna pAtra bhUta bhaviSyamAM hotuM nathI. 4 dAna ApavuM ja che. AvI bhAvanA karIne je dAna dravyakSetra-kALa-bhAve upakAra nahi karanArane apAya che te dAna sAtvika kahevAya che. 5 je dAna pAcho upakArano badalo vALavA mATe Ape che agara phaLane uddezI ane kharAba Ape che te dAna rAjasika kahevAya che. 6, kodhathI agara baLavAna paNAnA yogathI temaja mana bhAvanA rahitapaNAthI paNa je hitAkIra vastudAnamAM Ape che te tAmasika dAna kehavAya che. 7. 54 For Personal & Private Use Only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kALakSepa karIne ApavuM. te 1, avajJA karIne ApavuM te 2, pazcAtApa sahita ApavuM te 3, vikasthita ApIne kahI dekhADavuM te 4, hInatara ApavuM te 5, anaucita ApavuM te 6. e cha dAno malina-nIca kahevAya che. 8. kALakSepa karIne dAna ApanArI strI dhana vinAnInirdhana ane pati rahita thAya che, ane avajJA karIne dAna ApanArI sTarI putra vinAnI thAya che, temaja saMtApa, pazcAtApa karIne dAna ApanArI strI durbhAgI thAya che. 9. kharAba ane ApIne kahI dekhADanArI strI alpa AyuSyavALI thAya che, ahI hIna dAna ApavAthI tamAma prakAre hInatAvALI thAya che. vaLI anucita dAna ApanArI strI vyAdhi grasta thAya che. A uparokta cha dAno malina niMdya kehavAya che. 10 anAdara karIne Ape. vilaMba karIne Ape, -avaLe viparIta mukha karIne Ape, kharAba vacana bolatI Ape ane pazcAttApa karIne Ape A pAMce zreSTha dAnane doSa utpanna karanArA dhikkAranArA tiraskAra karanArA che. 11. vaLI kALuM moTuM karI dAna Ape, vAMku mukha karI dAna Ape, viraktathaI dAna Ape hatAza thaI dAna Ape evA prakAre dAna ApavAthI guNa zuM thAya che ? arthAt kAMI ja nahi. khAkharAnA vRkSane je phaLa thAya che te phaLa koI paNa prakAre upayogI nathI tevI rIte uparokta prakAranA citro dhAraNa karI dAna ApanArane koI paNa prakArano phAyado thato nathI. 12 dAna ApavAnA samaye bhrakuTI dhAraNa kare 1, uMcA netro kare. 2, nIcI dRSTi kare 3, paramukha mukha kare 4, mauna dhAraNa kare 5, kALa vilaMba kare 6, AvI rIte dAna nahi ApavAthI icchAvALAnA cha cihnovinA bolTe nakArane sUcavanArA che. arthAt uparokta cha cihno joI jANI levuM ke Ane dAna ApavAnI icchA ja nathI. 13 dAna ApatI vakhate AnaMdanA AMsu Ave 1, zarIraromAMcita thAya 2, mukhethI sArA vacano bolI bahumAna kare, 3 temaja priyamiSTa vacana bole 4 ane For Personal & Private Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 saddAnanI anumodanA kare 5. A pAMca satpAtrane viSe dAna ApanArAnA bhUSaNo che. 14. mATe dAnanA dUSaNo TALI satpAtrane viSe dAna ApavAthI mahAlAbhane mATe thAya che. juo anya darzanIyonA pustakamAM kahyuM che ke zrI harSarAjA dara pAMca varSe prayAgamAM jaIne potAnA tamAma bhaMDArone dAnamAM ApI deto tathA hIrA,ratno, mAM eDajaDita alaMkArone temaja tamAma vastrone ApIdeto. prayAgamAM 75 divasa vIza vIza rAjAo sAthe rahIne sarvanuM dAna karato tema tema lakSmI tene vadhAre maLatI hatI, kAraNa ke dAnathI ja lakSmI vRddhine pAme che. dharma mArgane viSe lakSmIno vyaya karyA sivAya manuSyajanonI lakSmI koi paNa prakAre TakI zakatI nathI. | ( dhanazreSThInuM daSTAMta) kAMcanapurane viSe 99 lAkha dravyano svAmI dhanazreSThI hato. papa lAkha dravya temanA AgaLanA pUrvajoe upArjana kareluM hatuM. 44 lAkha dravya tenA pitAe upArjana kareluM hatuM. eka koTI dravya karavA te vyavasAyathI udyama kare che, paraMtu icchA pUrNa thatI nathI tethI dara varSe eka lAkha dravya dharmAdAmAM kharca karato hato te baMdha karyuM. keTalAyaka varSe tapAsa karI to paNa 99 lAkha ja dravya rahyuM.dezAMtare gayo.koTI dravyathI adhika meLavyuM rastAmAM pAcho pharyo tyAre coroe lUMTaphATa karI haraNa karyuM. gupta AbhUSaNo vigere vecI tapAsa karyo to paNa 99 lAkha ja rahyuM tyAre mitrane prazna karyo ke mane ATaluM ja ? kema! teNe kahyuM ke tAruM bhAgya 99 lAkha jeTaluM ja che. te sAMbhaLI AtmaniMdA sAthe ArtadhyAnamAM paDI vicAre che ke sAhANa, vAhANa, pahANa A traNa vinA lakSmI nathI, tethI mitroye vAryA chatAM paNa vahANamAM caDyo.paradeza jaI bahu lakSmI upArjana karI pAcho pharyo. dariyAmAM tophAnathI tamAma dhana nAza pAmyuM. vahANa bhAMgyuM. hAthamAM pATiyuM AvavAthI samudra kAMThe AvI ghare gayo. gupta rIte koTInuM ratna For Personal & Private Use Only Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 jaMghAmAM nAkheluM hatuM te kADhayuM paNa lohIthI kharAba thayuM tethI alpa mUlya upajayuM. tapAsa karI to paNa 99 lAkha ja pachI thAkyo koTI dhanano vicAra baMdha karI dharmamArge bahu dravyano vyaya karavA mAMDayo. te punyodayathI alpasamayamAM koTAdhipati thayo ane dAna-punya karI sadgatimAM gayo. satpAtre munine dAna ApavAthI pattharApaNa ratno thAya che. ( ghanasAranuM daSTAMta ) pratiSThAnapure ghanasAra zreSThI vasato hato.te bhadrikabhAvIne sarala svabhAvI hato. ekadA munimahArAjano yoga maLavAthI upadeza sAMbhaLyo. A asAra dehathI sAra grahaNa karavo te ja manuSya janmanI sAphalyatA che te sAMbhalI bAra vrato aMgIkAra karyA. ekAMtare upavAsa kare che. pUrvakarmanA aMtarAyayoge dhanano nAza thayo. tenI strI haTha pakaDI potAne piyara tene dhana levA mokalyo vastunA abhAve sAthavo karIne Apyo. rastAmAM mAsakSamaNanA pAraNAvALA muni maLavAthI sAthavAnuM dAna AnaMda tathA zraddhA sahita ApyuM. sAgare gayo. nirdhana hovAthI apamAna karyuM. tyAMthI pAcho pharyo rastAmAM nadI AvI kAMThe besI vicAra kare che. strI khaDIyo khAlI dekhaze to udAsa thaze. eTale khaDIyAmAM kAMkarA bharyA ghare gayo. strIe jANyuM ke mahArA pIyarathI dravya lAvela che. sAmI gaI khaDIyo laI lIdho. gharamAM mukayo ghanasAra pUjA karavA gayo. strIye khaDIyo kholI joyuM to tamAma kAMkarAnA ratno thaI gayelA dekhyA.potAnA dhaNIne vAta karI tethI te Azcarya sAthe bolyo ke tArA bApe mahAruM apamAna karela che. A to tapasvI munine sAthavAnA dAnanA pratApe zAsanadeve pattharAnA ratna karI dIdhA che te munidAnuM phaLa che. pachI vizeSe dAna dharma karI paraloke sadgatimAM gayo. jhiyAratAryana kriyA karavAne viSe ujamALa rahevuM te ja 57 For Personal & Private Use Only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 manuSya janmanuM tAtparya che. jaina mArga rakata sAdhu-sAdhvIzrAvakazrAvikAne uttama prakAre sakriyA karavAne mATe vItarAganI AjJA che te AjJA pramANe tapa-japa-vrata- pratyAkhyAnajJAnadhyAna- kriyAkAMDa sAmAyika- pauSadha pratikramaNa-pUjA vigere karavAnA kahyA che mATe zuddha mana-vacana-kAyAthI paramAtmAnI AjJA sahita kriyA karavI. juo, Agame paramAtmAnI AjJA ANA khaMDanakArI, jaivi tikAlaM mahAvibhUie / pUai vIyarAyaM, savvaMpi niratthayaM tassa // 1 // ANAi tavo ANAi saMjamo, tahaidANamANaANAe / ANA rahio dhammo, palAlapuluvva parihAi // 2 // bhAvArtha : bhagavAnanI AjJAnuM khaMDana karanAra yadyapi mahAvibhUtivaDe karIne trikAla vItarAganI pUjA kare to paNa tenuM sarva nirarthaka che. 1 tapa-japa saMyama temaja dAnamAnAdika vigere vItarAganI AjJa pramANe karavAthI ja zobhe che ane lAbha Ape che, paraMtu AjJA rahita dharmaghAsanA pULAnA peThe sarvathA nakAmo che mATe je je dharmakriyA anuSThAnAdi kare te paramAtmAnI AjJA sahita karavAthI phalibhUta thAya che. 2. juo mahAnizIthasUtre tithidharmAnuSThAnavicAra __ bhayavaM, bIyapamuhAsu paMcasu tihisu aNuThANakayaM ki phalaM hoi, goyamA bahuphalaM hoi jaoNaM jIveNaM eyAsu tihIsu paramAvAuya baMdhaI, tamhAsamaNe vA samaNI vA sAvaeNa vA sAviAo visesao dhammANuThANaM kAyavvaM / - bhAvArtha : he bhagavanbIja Adi pAMca tithiyone viSe dharma anuSThAna karavAthI zuM phala thAya. he gautama, bahu phala thAya. je kAraNa mATe jIvo, e uparokta tithiyone viSe parabhavanA AyuSyane bAMdhe che. te kAraNa mATe sAdhu tathA sAdhvIyoye temaja zrAvakazrAvikAoe For Personal & Private Use Only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 uparokta tithi yone viSe vizeSatAthI dharmakriyA anuSThAna karavuM. saMsAnitAratA suma-sAme. sammattaM 1 sAmAiyaM 2 saMtoso 3 saMjamoa 4 sajjhAyaM 5 / paMcasayArA jassa, na payAro tassa saMsAro // 1 // bhAvArtha : samyaktva 1, sAmAyika 2, saMtoSa 3, saMyama 4 ane sajhAyadhyAna 5 jenA pAse e uparokta pAMca sakAra hoya teno pracAra saMsAramAM thato nathI arthAt uparokata pAMca sakAranuM pratipAlana karanAra zIvratAthI mokSamA cAlyo jAya che, saMsAramAM AvAgamana rahita thAya che. e pramANe Agamane viSe kaheluM che. chakAya virAdhanA paDilehaNaM kuNaMto, miho kahaM kuNai jaNavayakahaM vA / deiyapaccakkhANaM, vAei sayaM paDicchai vA // 1 // puDhavI AukAe, vAu teu vaNassaitasANaM / paDilehaNApamatto, chaNhaM pi virADao bhaNio // 2 // | bhAvArtha : paDilehaNa karatA arasaparasa vArtA kare avara dezAdika harakoinI kathAkare tathA paccakhANa Ape tathA pote vAMce ane bIjAne vaMcAve vigere prakAre bolavAthI 1,pRthvIkAya, akAya, teukAya, vAukAya, vanaspatikAya, trasakAya A chakAyano kuTo karanAra (ghAta karanAra) paDilehaNamAM pramAda karanAra thAya che mATe paDilehaNamAM sarvathA prakAre mauna karavuM ja ucita che. pratilekhanAdikAryeSu maunaM kAryam siddhante paDilehaNa pUa bhoaNa, viArabhUmi paDikkamaNakAle / magge gcchaM teNaM, muNiNA mooNaM viheyavyaM // 1 // bhAvArtha : paDilehaNa vakhate tathA pUjA karatI vakhate tathA bhojana karatI vakhate tathA caMDilabhUmi vakhate tathA pratikramaNa karatI vakhate For Personal & Private Use Only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tathA mArgamAM cAlatI vakhate vaDI nIti laghunIti vakhate munie mauna dhAraNa karavuM. evI rIte siddhAMtane viSe kaheluM che. paDilehaNApamatto, chaNhaM pi virAhao bhaNio tti. iti oghaniryukto bhAvArtha : paDilehaNa karatI vakhate, pramAda karanArane SaDajIvanikAyano vadha karanAra kahela che. iryApratikramaNasvarupam-AvazyakaniyuktauhatthasayA AgaMtu, gaMtu ca muhuttagaM jahiM ciThe, paMthe vA vaccaMto, nai saMta raNe paDikkamaNaM // 1 // bhAvArtha : so hAtha upara bhUmi pratye jaIne temaja AvIne tathA eka muhUrta jayAM gayela hoya tyAM besIne tathA mArgane viSe gamana kare tyAre ane gamana karIne Ave tyAre tathA nadI utare tyAre temaja vaDInIti ane laghunIti karIne Ave tyAre IryAvahi paDikkame. R: samupve e uparokta sAtakakArane je bhavyAtmA jIva grahaNa kare che. tene te kakAro muktine mATe thAya che, mATe muktinA abhilASI jIvoye tene meLavavA cUkavuM nahi. kusumaM kajjalaM kAmaM, kaMku ca kaMkaNaM tathA / gate bhartari nArINAM, kakArAH paMca durlabhAH // 1 // bhAvArtha : kusuma 1, kAjala 2, kAma 3, ane kuMku, kaMkaNa A pAMca kakAra je strIno bhartAra maraNa pAme che tene durlabha hoya che. arthAt A pAMcamAMthI eka paNa vidhavA strIthI kAryaprasaMgamAM laI zakAtAM nathI. gIrvANadarzanaM garvavarjana geyamarhatAm / gurunarAza, mArI: paMra TurtamAM : phA. bhAvArtha : devatAnuM darzana, 1, garvano tyAga 2, jinezvara mahArAjAnA guNagAna 3 gurumahArAjanI bhakti 4 ane guNone viSe M 60 rU For Personal & Private Use Only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 anurAga 5, A pAMca gakAra durlabha hoya che. mahAn punyodaya hoya tyAre ja devatA darzana Ape che, anyathA nahi. kalikAlasarvajJa bhagavAna zrI hemacaMdra mahArAje devatAne asthamA eTale svapnane viSe paNa na Ave tema kahela che to pratyakSanI to vAta ja zI karavI ? mATe asvapapnA kahela che. vaLI nIcenA guNovALAne devatA tuSTamAna thAya che . juo sadayaH satyavAdI yaH, salajjaH zuddhamAnasaH / guru devArcako vAgmI, tasya tuSyanti devatAH // 1 // - bhAvArtha : je dayALu hoya tathA satyavAdI hoya tathA lajajAvaDe karIne sahita hoya tathA zuddha hRdayavALo hoya tema ja deva-guruno pUjaka hoya tathA vAcAla hoya tene devatA tuSTamAna thAya che. 1 (devatA tuTamAna thAya nahi.) caurANAM vaMcakAnAM tu, paradArA pahAriNAm / nirdayAnAM caniHsvAnAM, na tuSyanti surAH kadA // 2 // | bhAvArtha : corI karanArAne tathA parane ThaganArAne tathA parastrInuM haraNa karanArAne tathA nirdayIne tema ja daridrIne devatA kadApi kAle tuSTamAna thatA nathI. 2. asatyavAdInAM hatyArakANAM kukarmaNAm / aMtarmalinacittAnAM, na tuSyanti surAH kadA // 3 // | bhAvArtha : asatya bolanArAone tathA hatyAnA karanArAone tema ja kukarma karanArAone tathA hRdayamAM malina citta rAkhanArAone devatA kadApi kAle tuSTamAna thatA nathI. ( nindavonI kvA (1)) 1. jamAli nAmano nindava thayo kSatriyakuMDa nAmanA gAmane bhAga-6 pharmA-6 For Personal & Private Use Only Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 viSe bhagavAna mahAvIrasvAmInI moTI bahena sudarzanA nAmanI hatI. teno putra jamAli nAmano bhagavAnano bhANeja prasiddha hato. temaNe bhagavAnanI putrI priyadarzanAnuM prANigrahaNa karyuM hatuM ane tethI te bhagavAnano jamAi thayela hato. anyadA bhagavAna zrImAna mahAvIrasvAmI udyAnane viSe AvIne samavasaryA, tethI potAnA parivAra sahita jamAlI bhagavAnane vAMdavA gayo, ane traNa pradakSiNA karI bhagavAnane vAMdI jagadagurUnI pAse bhAvathI dharmopadeza sAMbhaLavA beTho, tathA upadeza zravaNathI saMvega raMga dhArAnI vRddhi thavAthI dIkSA levA mATe priyadarzanAne puche che, tethI uttaramAM huM paNa prANanAthanI prathama ja dIkSA levA taiyAra chuM, evuM sAMbhaLI jamAlIe 500 kSatriyo sAthe ane priyadarzanAthe 1000 strIonI sAthe mahAvIrasvAmI bhagavaMta pAse dIkSA lIdhI. tyArabAda 11 aMgonuM jaldIthI paThana karyuM ekadA seMkaDo munio sAthe jaI zrAvasti nagarInA hiMduka udyAnane viSe vAsa karyo. tyAM aMtakAta AhArathI dAhakavara utpanna thayo. vedanA sahana nahi karI zakavAthI ziSyone tAtkAlika saMthAro karavAnuM kahyuM. ziSyo saMthAro kare che pharIthI saMthAro karyo ke nahi ? tevo prazna karyo. ziSya uttara Apyo ke "saMthAro karyo tethI saMthArA pAse Ave che saMthAro taiyAra nathI evuM dekhI mithyAtvanA udayathI "kriyamANe kRta, calatu calita, jIryanuM jIrNa vigere jina kahe che te mithyA che, AvI rIte bIjA munio pAse potAnA mata sthApana kare che. muniyo mAnatA nathI. priyadarzanA jamAlinuM vacana mAne che, tenuM vacana sadahe che, tenA sAthe vicare che. bIjAo bhagavAna pAse jaI vicare che. anyadA jamAlInA matane sthApana karatI priyadarzanA vicaratIthakI DhaMkakuMbhAranA gharane viSe rahe che ane tenA pAse potAno mata sthApana kare che. te DhaMka vIrano bhakta che. eka divase tenA kapaDAmAM teNe aMgAro nAkhyo, tethI priyadarzanAe kahyuM For Personal & Private Use Only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ke mAro kapaDo banI gayo. tethI kuMbhAre kahyuM ke "dahya-mAnaMdaa dagdhamAna dagdha, te to vIranAM vacana che. tamAre vacane to kapaDo baLavAnI hajI vAra che, kAraNa ke lagAra ja baLela che, Akho baLela nathI. tethI pratibodha pAmI micchAmi dukkaDuM daI, jamAlI pAse jaI bahubhaMgI vacanaracanAthI samajAvyA chatAM paNa nahi samajavAthI priyadarzanA anya sAdhvI sahita vIraparamAtmA pAse gaI. tyArabAda caMpAnagaramAM AvI jamAlI bhagavAnane kahe che ke - "he bhagavAnuM ! pUrve tArA ghaNA ziSyo chadmastha avasthAnI aMdara ja atikrAMta thayela che, huM to sarvajJa, kevalI, aham chuM." AvuM bolavAthI gautamasvAmI kahe che ke - he jamAlI ! juThuM zuM bole che? kevalajJAnI kadApi AlanA pAmatA nathI. have jo tuM kevalajJAnI che to mArA be praznonA javAba de. A loka tathA jIva zAzvata che ke azAzvata ?' AvI rIte gautamasvAmInuM vacana sAMbhaLI nIcuM joI jamAlIe mauna dhAraNa karyuM, kAraNa ke mUrkhanuM baLa mauna ja hoya che eTale prabhu kahe che ke "he jamAlI ! mArA ghaNA ziSyo chadmastha che, chatAM teo paNa A praznono uttara ApI zake che, ne tane to eTaluM paNa nahi AvaDatA chatAM sarvajJapaNAnuM mithyAsthApana kare che. A lokabhUta, bhavata, bhAvI, apekSAe nizcaya zAzvata che ane utsarpiNI, avasarpiNInI apekSAe azAzvata che. he jamAlI ! A jIva dravya rUpe niraMtara zAzvata che, ane deva, manuSya, tiryaca, naraka paryAyavaDe karI azAzvata che.' evI rIte kahyA chatAM paNa devAdhidevanA vacananI asadahaNA karato, maravAnI icchA karato hoya ne zuM ? tevI rIte tyAMthI nIkaLI gayo, ane potAnA matathI ghaNA jIvone bhamAvato, mithyAtvanuM poSaNa karato, ghaNA varSa sudhI chaThTha, aThThama Adi tapane karato, prAMte prAyaH pAMca divasanuM aNasaNa karI, anAlocI, apratikrAMti kALa karI, lAMtake 13 sAgaropamanA AyuSyavALo deva thayo. jamAI che te jama 63 For Personal & Private Use Only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 che," te vAta vIravirodhI jamAlIye siddha karI. iti jamAlI prabaMdha. 2. bIjo tiSyagupta nAmano nihava thayo. bhagavAna mahAvIrasvAmI mahArAjAne kevaLajJAna prApta thayA pachI 16 varSa pachI sAtamuM pUrva vAMcatA bIjo nicva thayo tenuM svarUpa kahe che - . pUrve rAjagRha nagarane viSe samagra pUrvanA jJAnIvasu nAmanA AcArya mahArAjA AvIne samavasaryA. temane viziSTa buddhivALo tiSyagupta nAmano ziSya hato. te eka divasa AtmapravAda pUrvane madhye nIceno AlAvo bhaNe che-he bhagavan! Atmapradeza je te eka jIva che, to te artha satya nathI. tyAre zuM be jIva che ke saMkhyAtA, asaMkhyAtA pradeze paNa jIva na kahevAya ? eka pradeze nyUna hoya to jIva nAhi, lokAkAzanA pradezanA samAna pradezavALo jIva kahevA lAyaka hoya, te pote mAnato nathI. yat sarva jIvapradezo, eka Una jIvapradeza, tathA na hoya to pAchaLano eka pradeza jIva kahevAya che, kAraNa ke tadUbhAvibhAvatve jIva dekhAya che. AvI rIte gurUe sthaviroye kahyA chatAM paNa mAnato nathI tyAre kAussagna karIne sAdhuoe teno tyAga karyo. tyArabAda mithyAtvanA abhinivezathI ghaNA lokone potAnA matamAM dAkhala karato, ghaNA kALe AmalakalpA nagarInA AmrazAla vanamAM AvIne rahyo tyAM mitrazrI nAmano zreSTha zramaNo pAsaka che, te potAnA zrAvakone sAthe laI sAdhune vaMdana karavAne mATe gayo, te manamAM ema jANe che ke zaTha-nicvone vaMdana karI dharma zravaNa karUM te tene pratibodha karavAne mATe ghaNo ghaNo bodha kare che. anyadA tene ghera koI mahotsava Avyo tethI teNe vinayathI kahyuM ke "mAre ghera pagalAM karo' tema kahevAthI sAdhuo vahoravA gayA, zrAvake temane moTA siMhAsana upara besArI vividha jAtinA prAsuka phaLa pakavAnna lAvIne tenA pAse sthApana karyA, ane rArdha vastuono khaMDa, khaMDa tene Apyo sAdhue jANyuM ke pAchaLathI 64 For Personal & Private Use Only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 badhuM Apaze paNa tevAmAM zrAvake kahyuM ke "mahArAja ! Aje amAro udaya thayo ke amoe Apane saMpUrNa dAna dIdhuM.' ema kahI AkhA kuTuMba sahita sAdhunA pagamAM paDayo, eTale tiSyagukhe kahyuM ke "dAnane mATe nimaMtraNa karI, amone ghare lAvI, dAna nahi ApatA, amArI mazkarI kema karI ?' zrAvaka kahe che ke "ame tamArI mazkarI karI nathI, ame to tamArA Agama pramANe tamane pADilAbhyA che. bhagavAna mahAvIranA siddhAMta pramANe paDilAvyA nathI. A pramANe sAMbhaLI tene bodha thayo, ane kahyuM ke te bahu ja sArI preraNA karI tyArabAda sArI rIte paDilAbhyA ane micchAmi dukkaDa dIdho. evI rIte pratibodhelA teo AlorI pratikrAMti vihAra karavA lAgyA. e pramANe tiSyagupta nAmano bIjo nihava thayo. 3. trIjo ninTava ASADhAcAryano ziSya avyaktavAdI thayo. mahAvIrasvAmInA nirvANathI 214 varSe manohara evI zvetAMbI nagarIne viSe polAsa nAmanA udyAnamAM AcAravicAranA jANanArA sthira thayelA ghaNA sAdhuoe sevelA, AryAzADhAcArya nAmanA AcArya mahArAja AvIne samavasaryA. teo potAnA ziSyone agADha jogamAM nAkhI siddhAMta bhaNAve che. te vakhate rAtrine viSe gurUne prANApahAra vizUcikA thai, ane rAtrine viSe koI ziSyane jagADayA nahi, ane kALadharmane pAmI prathama sodharma devaloke nalinI gulma vimAnane viSe utpanna thayA. te svarUpa avadhijJAnathI jANIne tenI potAnI kAyAmAM praveza karI, sAdhuone uThADI, kAla grahaNAdikanI kriyA karAvI yogohana pUrNa thaye tamAma vAta sAdhune jaNAvI khamAvI tathA meM sarva yatione namAvyA che vigere kahI svarge gayA. tyArabAda tamAma sAdhuonI buddhi pharI gaI ke ATalA kALa sudhI ApaNe saMyatIyoe asaMyatIone vaMdana karyuM. na mAlUma koNa deva ke koNa sAdhu? AvI rIte keTalAka sAdhunI mati thavAthI kAussagna karI bIjA M65 For Personal & Private Use Only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sAdhuoe teno tyAga karyo, tethI arasaparasa koine teo vaMdanAdika vyavahArane nahi karatA teo avyaktA e nAmathI khyAti pAmelA rAjagRha nagarI gayA. tyAM mauryavaMzI balabhadra rAjA zrAvaka hato. teNe teone AvelA jANyA, tethI subhaTone Adeza karyA ke Ane hAthI, ghoDA, zastra, vigerethI ribAvI ribAvIne mAro. te mAranI vAta jANI te munio rAjA pAse AvIne kahevA lAgyAke tuM zrAvaka thaine AvuM karapIDaNa kAma kema kare che ?' tethI rAjAe kahyuM ke "na mAlUma tamo sAdhu cho ke gupta carapurUSo cho ? mATe sAdhuo ho to mAravA choDI : dauM, nahi to mAruM tyArabAda teo micchAmi dukkaDuM Ape che. rAjA tene kahe che ke tamone bodha karavA mATe A kAma karela che, mATe micchAmi dukkaDa Apu chuM. cotho nindava azvamitra nAmano thayo zrI mahAvIra svAmInA nirvANa pachI 220 varSe cotho nihara utpanna thayo tenuM svarUpa nIce pramANe che. mithilA nagarIne viSe dazapUrvadhara bhagavAna Aryasuhasti mahArAjA vicaratA hatA, ane temanA ziSyomAM koDanyagotrI azvamitra nAmano temano ziSya hato te mithilA nagarImAM lakSmIgRha nAmanA caityane viSe sUrIzvarajI birAjatA hatA. anupravAdapUrvane viSe vastunaipuNika nAmanA AlAvAnuM cheda ane nayanI bhaMgIvaDe vivecana karAya che, temAM pratyupanna. narayikA, vyuchelyanti akhilAkila e prakAre bhavanapatyAdika, vaimAnikAdika badhA AvI rIte bhaNatA amitrane evA prakAre zaMkA thai ke vyuchelsayaMti-muniyopi. sarvaccheda bhaviSyati. tethI tenuM citta asthira thayuM, sarve sthaviroye tene bahu samajAvyo. chatAM paNa bodha na thayo tyAre nindava kahI gacchabahAra karyo. tyArabAda te sarve lokone potAno mata ThasAvavA lAgyo ke A loka sarvathA zUnya thai jaze. te ekadA potAnA ziSyo sahita rAjagRha nagare gayo. tyAM dANa lenArA ArakSaka loko sarve 66 For Personal & Private Use Only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zrAvaka zreSTha che. teoe tene nihavo jANI mAravA mAMDayA, tethIteo bolyA ke "amoe jANyuM ke tamo zrAvakazreSTha cho, chatAM amone mAro kema cho ?" tethI te zrAvako bolyA ke "samagra sAdhuono . to viccheda thai gayo che, tamo to koI anya bIjA taskaro cho vaLI tamArAja mata pramANe amo tamAro ghAta karIe chIe. kAraNake te kAlAdikanI sAmagrI pAmIne je hoya te ekaja samaye naSTa thAya che, ne bIje samaye bIjo thAya che, mATe vIra vacana pramANe amo zrAvaka chIe, paNa tamArA mata pramANe zrAvako maTIne bIjA thayA che, ne tamo paNa tamArA mata pramANe bIjA thayA cho, mATe ja mArIe chIe. AvI rIte kahevAthI tamoe amArA cakSu sArI rIte UghADI ane amone sAruM zikSaNa ApyuM tema kahI, kSamA mAgI, AlocI pratikrAMti vihAra kare che, zrAvakoye paNa potAno aparAdha khamAvyo iti cotho nihava. pAMcamo gaMgadatta nAmano ninhava thayo. mahAvIra mahArAjA nirvANa pAmyA pachI 228 varSa thaye chate pAMcamo ninhava thayo tenuM svarUpa nIce pramANe che ullakA nAmanI nadInA kAMThAne viSe ullakAtIra nAmanuM nagara ane tenA sAme tIre kheTa nAmanuM bIjuM sthAna che, tyAM zrImAna mahAgirino ziSya dhanagupta nAmano che. dhanaguptano mukhya ziSya gaMgadeva nAmano hato. te ulukA nadInA bIjA tIre vasato hato te zarada RtumAM gurUne vaMdana karavA sAme tIre cAlyo. tene nadI utaratAM pagane taLIye zItaLatA lAge che, ne mAthe TAla paDelI hovAthI tApanI garamI lAgavAthI mAthe uSNatA lAge che, tethI te vicAra kare che ke "zAstramAM kahyuM che ke eka samaye be kriyAno yoga na bane, chatAM huM to eka samaye be kriyAne zItaLatA ane uSNatA pratyakSa sAthe ja anubhavuM chuM. tethI te gurU pAse jaIne namaskAra karIne kahevA lAgyo ke eka samaye be kriyAo jANI zakAya For Personal & Private Use Only Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 che, ne huM jANuM chuM gurUe kahyuM ke "he vatsa ! ema na bola, kAraNa ke vIrazAsanane viSe koIpaNa jagyAe eka samaye be kiyA jANavAnuM kahela nathI, chatAM paNa zraddhA nahi karanArA teNe potAne ane bIjA ghaNA jIvone mArgathI vaMcyA, ThagyA. gurUye tevI prarUpaNAkaranAra gaMgadattane gacchabahAra karyo have te ekadA rAjagRha nagare gayo, tyAM mahA tapatIprabhu pArzvane maNi nAga nAmano nAgadevatA che tenA caityane viSe rahyo. ane sabhAne viSe prarUpaNA karavA lAgyo ke nizcaya jIvo eka samaye be kriyAne jANe che, vede che. tyAre tenA vacana sAMbhaLI, krodha karI mudragara ugAmI maNinAga nAmano devatA bolyo ke "he dukha tArUM kaheluM khoTuM che, kAraNa ke me ghaNI vAra bhagavAna mahAvIra mahArAjAnA pAse eka samaye eka ja kriyA sAMbhaLI che. be nahi tuM to koI vIra paNa navIna utpanna thayelo che ke jUTho haTha kadAgraha pakaDe che, mATe kukadAgraha choDa, nahi to tAruM mAthuM kApI nAkhIza' evI rIte kahevAthI temaNe bhaya ane navaDe karI mithyAmi dukkaDaM dIdho, ane eka samaye eka kriyA vedanarUpa aMgikAra karyuM. chaThTho rohagupta nAmano nindava thayo. bhagavAna mahAvIrasvAmI mahArAjAnA nirvANa pachI 544 varSe TaurAzi nAmano chaThTho nihava thayo. aMtarajikA nAmanI nagarIne viSe, bhUtaguhA nAmanA caityane viSe, moTA punyanA dariyA zrI guNasUrIzvarajI rahelA hatA. tyAM balavaMtazrIne haraNa karanAra balazrI nAmano rAjA hato zrIguptasUrino ziSya rohagupta che, te surino bhAI che, te ekadA anya gAmathI aMtaraMjikA nagarImAM Avato hato tyAM nagarImAM eka porTuzAla nAmano pArevAjama bhame che, phare che. hAthamAM jaMbu vRkSanI zAkhA dhAraNa karelI che, te evA kAraNathI ke jaMbudvIpamAM mArA samAna koi paMDita nathI. vaLI teNe potAnA peTa upara moTo pATo bAMdhela che, te evA kAraNathI ke mAruM peTa vidyAthI bharapUra bhareluM hovAthI rakhe ne peTa na 68 68 ~ For Personal & Private Use Only Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 phuTI jAya. vaLI hAthamAM nisaraNI rAkhelI che, te evA kAraNathI ke vAdi koI uMco cAlyo jAya to nIsaraNI upara caDI AkAzamAMthI tene nIco pADuM. vaLI hAthamAM pAvaDo ane kodALo rAkhelo che te evA kAraNathI ke koI vAdI pAtALamAM pesI jAya to bhUmi khodI tene bahAra kADhuM. vaLI hAthamAM ghAsano puLo rAkhela che, te evA kAraNathI ke vAdI hAre tenA mukhamAM tRNa levarAvuM AvI rIte duniyAmAM mArA jevo koI vAdI nathI, tevuM lokone jaNAvavA mATe paDaha vagaDAve che. AvI rIte niraMtara nagaramAM bhamanArA tene dekhIne tenuM nAma nagaranA lokoe porTuzAla pADyuM. poTTazAlane AvI rIte garjArava karato dekhIne rastAmAM jatA rohaguNe paTane sparza karyo ne kahyuM ke tArA joDe vAda karavA taiyAra chuM. ema kahI gurU mahArAja pAse AvI vAtakarI, AcArye kahyuM ke, A vAta te ThIka karI nathI. te chalI, balI ane vidyAvALo che, tethI tene nukazAna karaze. kadAca vAdamAM koI tene jItaze, to paNa bIjI sAta vidyAo tenA pAse hovAthI te teno ghAta kare che. ziSya kahyuM ke game tema thAo paNa kabUla karyA pachI nA pADavAthI phAyado thAya tema nathI. tethI gurUe tenA pAse 1. vIchI, 2. sarpa, 3 uMdara, 4 . haraNa, 5. DUkkara, 6. kAgaDo, 7 zakunikA, Adi sAta vidyA hatI tenI pratighAta karanArI 1. mayUrI, 2. nakulI, 3 bIlADI, 4. vyAdhI, 5. siMhI, 6. dhUkI. 7. zyanI, e sAta vidyA pAThasiddha ApI, tathA rajoharaNa maMtrIne ApIne kahyuM ke, tane koibhayaMkara upadrava thAya, tyAre A rajoharaNa tenA mastakamAM mAraje ke jethI iMdra mahArAjA paNa tAro parAbhava karI zakaze nahi to bIjAnI to vAta ja zuM kahevI ? tyArabAda rohagupta rAjasabhAmAM jaI A zuM jANe che ? mATete pote ja pUrva pakSa kare. have parivrAjaka ciMtavanA kare ke jainanA sAdhu svaparanA zAstromAM bahu ja vidvAna hoya che, mATe Ano ja pakSa huM pakaDuM ema For Personal & Private Use Only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vicArI 1. jIva, 2. ajIva, e prakAre be rAzI sthApanA karI. te sAMbhaLI rohaguNe vicAryuM ke A duSTa mAro ja pakSa pakaDayo, tethI tene uDADI mukavAne mATe rohaguNe 1. jIva, 2. ajIva, 3. nojIva, 3 traNa rAzI sthApana karI kahyuM ke-1. jIva, saMsArI jIvo, 2. ajIva, ghaTAdika 3, nojIva, gRhagodhAdika chinnapuMchAdi mAnela che, tathA Adi, madhya, aMtya, traNa che. sAma dAma bheda, A daMDa traNa che, bhUtakALa, vartamAnakALa, bhaviSyakALa e trANa kALa che. prAtaHkALa, madhyakALa, saMdhyAkALa, e paNa traNa che. vigere kiMbahunA, bhAvanAvavivarti sarva traNa prakAre ja che, AvI rIte jItavAthI parivrAjake, vIMchI mUkayA, rohaguNe, tane cAvI khAvA mora mUkayA, parivrAjake sarpa mUkayA, rohagupta nolIyA mUkayA, parivrAjake uMdaro mUkayA, rohaguNe bilADA mUkayA, parivrAjake haraNo mUkayA, rohagupta vAgho mUkayA, parivrAjake zukkaro mUkyA, rohaguNe siMho mUkyA, parivrAjake kAgaDA mUkayA, rohagupta dhUDo mUkayA, parivrAjake zakunI pakSiyo mUkyA, rohague zyanapakSio mUkayA, AvI rIte sAte potAnI vidyAno parAbhava dekhIne roSArUNa thaine parivrAjake krodha karI mAravAne mATe rAsathI choDI tethI rohagupta tenAkapALamAM rajoharaNa mAravAthI teNI krodha karI parivrAjakanA mukha upara maLa, mUtra, viSTA karIne cAlI gaI eTale rAjAe aho ! aho ! zrI jaina zAsana jayavaMtu varte che, ema kahI parivrAjakane atyaMta dhikkAra tiraskAra karIne tyAMthI kADhayo, AvI rIte parivrAjakane jItI mahAADaMbarathI gurUnI pAse AvI sarva vAta kahI. gurUe kahyuM ke he vatsa ! sAruM karyuM, paraMtu te traNa rAzI sthApana karI te te sArU karyuM nathI, mATe sabhAmAMthI uThatI vakhate tAre micchAmidukkaDa devo hato, mATe hAlamAM paNa jaIne kahe ke tena jItavAne mATe meM traNa rAzI sthApana karelI hatI, paNa rAzIto beja che, mATe micchAmidukkaDa 90 For Personal & Private Use Only Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ApI Ava, AvI rIte vAraMvAra kahevAthI paNa te mAnyo nahi ane kahe che ke mArI niMdA thAya. have, gurUe vAraMvAra kahevAthI sAmu bolyo ke, traNa rAzI sthApanA karI che, temAM zuM khoTuM karyuM che ? ema kahI gurU sAthe vAda karavA lAgyo, tethI gurUye rAjasabhAmAM jaI rAjAne kahyuM ke amArA ziSya ujUnI prarUpaNA karI traNa rAzI sthApanA karelI che, te vAta asatya che, mATe te rAjA ! amAro vAda sAMbhaLa AvI rIte kahI sabhAmAM gurUziSya vAda karavA lAgyA, vivAda karatA cha mAsa gayA eTale rAjAe kahyuM ke, tamArA vivAdathI mArA rAjakAryo chedAya che, tethI gurue kahyuM ke ATalo kALa to lIlA mAtrathI ja tene dhAraNa karela che, kAle savAre tene niruttara karIza tyArabAda bIje divase prAtaHkALamAM rAjA vigere samagra loka sahita gurU kutrikApaNe jaI kahe che ke, jIva, ajIva, lAva. te jIva, ajIva, dekhADe che. gurU kahe che ke, nojIva lAva ? devatA nA pADe che tethI gurUe 1444 prazno puchavAthI niruttara thayelA ziSyanA mastaka upara nAsikA, thuMka vigere nAMkhavAnI rakSAnI kuMDI nAkhI tene saMgha bahAra karyo. tyArabAda vaizeSika sUtra banAvI vicaravA lAgyo, ulUka gotra hovAthI ulUka kauzIka gotrI kahevANo, tene pUchelA 1444 prazno Avazyaka sUtranI vRttithI jANavA. goSThAmAhila nAmano sAtamo nihava thayo. bhagavAna mahAvIra mahArAjAnA nirvANa pachI 584 varSe A nitaMva thayo. iMdramahArAjAe jenA caraNakamaLane vaMdana karela che tevA AryarakSita sUrimahArAjA dazapura nagaramAM AvyA te avasare mathurAnagarImAM nAstikavAdI tArkika uThayo ke "AtmA nathI deva nathI, guru nathI, dharma nathI, tethI tyAnAM zrI saMghe sakala saMghane ekatra karyo, paraMtu tyAM koI vAdI nahovAthI dazapura nagaramAM yugapradhAna pravara zrI Arya-rakSita sUrimahArAjA che, ema jANI temanA pAse zrI saMghe te For Personal & Private Use Only Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6, mANasone mokalyA. temaNe tyAM jaIne kahevAthI vRddhAvasthAne laIne cAlavAnI zakti nahi hovAthI, vAdanI labdhivALA gokhamAhilane tyAM mokalyo. teNe tyAM jaIne nAstikane vAdamAMturata jItyo ane zrAvakoe comAsuM paNa tyAM ja karAvyuM. tyArabAda AcArya mahArAjAe vicAra karyo ke gaNadhara kone karUM? AgaLa upara gautamAdika gaNadhara ane munimahArAjAoe gaNadhara zabdane vahana karela che. tene apAtrane viSe sthApana karavAthI mahAna pApakarma lAge che, tethI durbalikA puSpa-mitrAne AcArya padavI ApavAnI vicAraNA karI, kAraNa ke mahApuruSono vizrAma guNone viSe ja hoya che. svajanonuM mana AcArya mahArAjanA bhAI hovAthI phalyurakSitane AcArya padavI ApavAnuM hatuM ane saMghanuM temaja svajanonuM mana temanA mAmA hovAthI godAmohilane AcAryapada ApavAnuM mana hatuM. tyArabAda samagra saMgha samudAyane tathA svajana vargane, tathA sAdhu samudAyane bolAvIne gurUmahArAje TANa ghaDAnA dRSTAMta kahyAM ke-1 durbalikApuSpamitro pratye huM vAlanA ghaDAnA peThe khAlI thayela chuM samagra sUtra arthajJAnanA ApavAthI, 2 phalyurakSitane huM telanA ghaDAno peThe rahela chuM. eTale tela ghaDAmAM kiMcita bAkI rahe che tema kiMcita jJAna, tene ApatA mahArAmAM bAkI rahela che, ane gokhamAhila pratye huM ghInA ghaDAnA mAphaka rahela chuM, eTale jema ghaNuM ghI ghaDAmAM coTI rahe che, tema tene ApatA mArAmAM ghaNuM jJAna bAkI raheluM che, mATe samagra sUrA artha tadubhAyukta durbalikA puSpa mitrane AcAryapada ApI kahe che ke phalyurakSita tathA godAmohila, tathA sAdhu-sAdhvIyone viSe amArA peThe vartana karavuM, teo sarvene paNa kahyuM ke, tamo sarve jaNAe paNa mArI bhaktine viSe vartana karela che, tema AmanA pratye vartana karavuM. meM to tamAro aparAdha sahana karela che, paraMtu A to tamAro aparAdha sahana nahi kare. AvI rIte baMne pakSane zikSA ApI, AhArapANIno 72 For Personal & Private Use Only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tyAga karI, aNasaNa karI AcArya svarge gayA. tyArabAda surIzvarajIne svarge gayelA jANI, sAMbhaLI, gokhamAhila tyAM Avyo, ane ghaDAnAM daSTAMto sAMbhaLI judA upAzraye rahyo. pAchaLathI tyAM AvavAthI samagra saMghe ubhA thai AdaramAna ApIne kahyuM ke ahIMA raho, paNa potAnA vAdIpaNAnA garvathI rahyo nahi. vaLI bIjAonA bhedo karavAmAM kuzaLa chatAM paNa sUrIzvarajInA vacana upara pUrNa zraddhALu zrAvakone te bhedI zakayo nahi, tenuM kAMipaNa cAlyuM nahi, have durbalikApuSpamitra mahArAjA artha paurisI kare che tene nahi sAMbhaLato pote bole che ke "he sAdhuo ! vAlanA ghaDAnA jevA AnA pAse tame sAMbhaLo, eTale te sAdhuomAM avaMdhya buddhivALA viMdhya nAmano sAdhu tene kahe che jyAM sudhI sUri na Ape tyAM sudhImAM karmapravAdapUrvano artha karIe ke jIva ane karmano baMdha kevA prakAre thAya ? te kahe che : karmano baMdha traNa prakAre che : 1. baddha, 2. spaSTa, 3 nikAcita. temAM soyanA samUhanA peThe bAMdhela hoya te baddha 1. atyaMta kITa kAdavayukta hoya te spaSTa, 2. ane soyane agnine viSe tapAvI eka upara bIjI mUkI ghaNathI kuTIne eka karI devI te nikAcita tenA peThe rAga-roSavaDe evA karmone karI jIvo bAMdhe che. potAnA te te prakAranA pariNAmane nahi mUkato, je je prakAranA karmone bAMdhe che te nikAcita karma kahevAya che. te udaya AvyAthI avazya vedavuM ja paDe nahi vedela karma koI paNa prakAre bhogavyA vinA cAlatuM nathI. AvI rIte sAMbhaLI godAmohila tene vAre che ke e prakArena hoya . pUrve amoe evI rIte sAMbhaLela nathI tyAre vidhya kahe che ke ema nahi to kevI rIte che ? te tuM kahe tyAre goSThAmAhila bolyo ke -sAMbhaLo jema kaMcuka purUSane sparza kare che, paraMtu dehanA sAthe bAMdhela nathI tema jene jIvapradezanA sAthe karmabaMdhana nathI, ane karmabaMdhana kathaMcana karela che tenuM karma saMsAranA vicchedane mATe thaze nahi, evuM amane sUrie 9i3 For Personal & Private Use Only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kathana karela che. te A tamAro AcArya jANato nathI. AvuM sAMbhaLI meM anyathA grahaNa karela haze, evuM ciMtavana karI viMdhya pharIthI gurUne puche che, teno uttara sUri tene pharIthI Ape che te tAruM vacana satya che, goSThA mahilanuM vacana satya nathI. AvI rIte vidhya goSThAmAhilane kahetA te samaye to muMgo rahI vicAra kare che ke prastAve huM tene kSobha karIza. anyadA navamA pUrvamAM pratyAkhyAnano vicAra cAle che tene viSe sAdhu saMbaMdhe trividha trividhena prANAtipAta jIvitavyasudhI pratyAkhyAna karuM chuM ema bole che. eTale goSThAmAhila bolyo ketamoe te apasiddhAMta kema kahyo ? pratyAkhAna karavuM te samAdhithI tame sAMbhaLo sarva prANAtipAta apramANeka pratyAkhyAmi, pratyAkhyAna karuM chuM. trividha trividhana-e pramANe pratyAkhyAna nizcaya hoya, kAraNa ke e pramANe pratyAkhyAna karyuM chate AzaMsAdoSavarjita hoya ane yAvat jIva bhaNatAM bIjAe aMgIkAra karela kahevAya. prANIne jIvita thakI mArIza nahi, mumukSue apariyANe te karavuM, evI rIte bolanArA goSThAmAhilane viMdhya siddhAMtanI yuktivaDe karI samajAvyA chatAM paNa bodha pAmyo nahi. pachI bahuzrutone paNa puchayuM, paraMtu temaNe paNa pUrvanA peThe ja uttara Apyo. tyArabAda zrI saMgha kAussagnadhyAne rahyo teTalAmAM zAsana devatA AvyA. tene bhagavAnanA pAse pUchavA mokalyA. teNe kahyuM ke "mane tame kAussagnanuM baLa Apo" ema kahI bhagavAna pAse gayA. bhagavAnane puchayuM ke zrIsaMgha sAco che ke gokhAmAhila ? bhagavAne kahyuM ke zrI saMgha sAco che. goSThAmAhila vyartha sAtamo nihnava che. zAsanadevatAye AvIne kahevAthI zrI saMghe kAussagga pAryo, ane te vAta goSThAmAhilane kahI tyAre te bolyo ke te devInI zI tAkAta che ke mahAvidehamAM jaI zake ? te bicArI alpa zaktivALI che. AvI rIte bhagavAnanA vAkayone paNa nahi saddhanAra goSThAmAhilane, durbalikApuSpamitra AcArye kahyuM ke, vacana 74 For Personal & Private Use Only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mAno, nahi to saMgha bAhira thazo. 1. zrata, 2 bhakta, 3 pAna, 4. upadhi, 5. aMjalI karavAne viSe dApanAne viSe 6. nikAyane viSe. 7. abhyasthAne, 8. vaMdane, 9. vaiyAvacce, 10. samavasaraNe, 11 Asane, 12 vyAkhyAne kathAnimaMtraNe A bAra prakAre zrI saMghe tene sarvathAsaMgha bAhera karyo. te bAra prakArano kalpa paMcakalpane viSe rahelo che. AvI rIte sAte nitavo alpa visaMvAda karanArA kahyA. 8. zivabhUti nAmano AThamo nihnava thayo. bhagavAna mahAvIra svAmInA nirvANa pachI 609 varSe bahu visaMvAda karanAro, AThamo nirbhava thayo. rathavIra nagarane viSe zivabhUti digaMbara bauTika thayo. tenI utpatti kahe che-rathavIra nAmanA nagaranA dIpikA nAmanA udyAnane viSe ekadA prastAva Arya kRSNa nAmanA AcArya mahArAjA AvIne samavasaryA. te nagaramAM ekadA prastAva pragaTa parAkramavALo zivabhUti nAmano bhaTa, ekalo paNa sahastramalla rAjA pAse sevA karavA mATe gayo, rAjAe kahyuM ke tArI prathama parIkSA karuM, tyArabAda tene ucita pagAra ApuM. teNe kahyuM ke bahu sAruM. tyarAbAda kALIcaudazane divase tene kahyuM ke tuM bhUta, preta, vanayukta smasAne jA. tayAM pazune haNa madya, mAMsa yukta mAtAnI baline kara. kautukane jo. ema kahevAthI te tyAM gayo eTale rAjAye gupta rIte mANasone tyAM mokalyA ane kahyuM ke Ane navanavI rIte zIyALIyA vigerenA zabdothI DarAvajo AvI rIte zIkhavIne mokalyA, ne te pramANe DarAvavA lAgyA, paNa teno roma mAtra Dagyo nahi, zivabhUti hiMsA karI, mAtAnI baLI karI mAMsa khAvA beTho, ane bIjAoye bhaya pamADavAthI kAMI paNa DaryA nahi. AvI vAta te lokoe rAjAne kahevAthI tene ucita pagAra karI ApI nokarImAM rAkhyo. ekadA rAjAe yoddhAone hukama karyo ke mathurA kabaje karo. te lokoe vicAra karavA mAMDayo ke, mathurA kaI levI ? mATe ciMtAmAM paDyA ke zuM karavuM ? teTalAmAM zivabhUti 5 For Personal & Private Use Only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 Avyo temaNe tene ciMtAgrasta dekhIne ciMtAnuM kAraNa pUchayuM. teoe kaI mathurA levI ? vigere kahyuM, eTale zivabhUti bolyo ke kAMi zuM ? vaLI samakALe banne mathurA levI. tethI teo bolyo ke banne mathurA amArAthI sAthe lai zakAze nahi, kAraNa ke ekane letAM ghaNo kALa lAgaze, to banne kema levAya ? tethI sahastramale kahyuM ke, je kaThaNa durjaya hoya te mane Apo, ane bIjI tamo lyo. te sAMbhaLI sainyanA yoddhAoe kahyuM ke pAMDumathurAne tamo lyo. ema kahevAthI te ekadama doDayo ane ekI sapATe AsapAsanAne jItI laI mathurAne ekadama kabaje karI rAjAne kahyuM tethI rAjAetuSTamAna thaI kahyuM ketuM bola, tane zuM ApuM ? eTale te bolyo ke nagaramAM mArI icchA mAphaka huM pharI zakuM, teja mArI mAMgaNI che. rAjAe kahyuM ke, emaja ho. tethI te svecchAye nagaramAM pharato madhya rAtriye paNa nagaramAMthI potAnA ghera Avato nathI, tenI strI pativratA che tethI te ghare AvyA vinA khAtI, pati, sUtI nathI. anyadA sAsue duHkhanuM kAraNa puchavAthI, atyaMta khedane hRdayamAM dhAraNa karIne kahe che ke he mAtA ! tAro putra ardhI rAtri sudhI paNa ghare Avato nathI, tethI huM sudhAvaDe karI tenA vinA pIDA pAmuM chuM, mATe he mAtA ! huM kema karUM? sAsuye kahyuM ke, tuM Aje suijA, huM Aje jAguM chuM. tema sAsunA kahevAthI te sUI gaI. tyArabAda bAraNAne daDhatAthI baMdha karI sAsu jAgatI rahI che, tevAmAM tenA dIkarA zivabhUtiye AvIne bAraNA khakhaDAvyAM, tethI tenI mAtAe tiraskAra karIne kahyuM ke atyAre jyAM bAraNA ughADA hoya tyAM jA. teNIe ema kahevAthI roSa abhimAnathI nagaramAM cAlyo, ane bhavitavyatAnA yoge AryakuSNasUrinA upAzrayanA bAra khullA hovAthI tyAM gayo. ane sUrine namaskAra karIne kahyuM ke he bhagavan! mane dIkSA Apo, guye nA pADayA chatAM paNa potAnA mastakanA kezanuM utthApana karI loca karyo. tyArabAda sAdhuveSa tene ApI tene sAthe lai gurUe tyAMthI vihAra For Personal & Private Use Only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karyo. tyArabAda keTaleka kALe pharatA pharatA pharIthI tenA gAmamAM AvyA. rAjAe tenuM Agamana jANI tene bolAvI ratnakaMbaLa ApI. sUrie te hakIkata jANavAthI hyuM ke te ApaNe levA yogya nathI, mATe levI nahotI, kAraNa ke sAdhuone bahumUlyavALI vastuo levAya nahi. ema kahI tene puchayA vinA ja tenA TukaDA karI sAdhuone eka eka ApI dIdhA. tethI te gADha kaSAyayukta thayo ane gADha guNone upArjana karato tathA gADha tapasyA karatA chatA paNa gurUne viSe prema rAgavALo na thayo. anyadA vAcanAkALe gurU mahArAja jinakalpInuM vyAkhyAna kare che, te jInakalpalpiko be prakAranA che. 1. pANipAtrA, 2. patagrahA, ane te paNa be prakAre : 1. savarDsa, 2. vivastra. bhedathI be prakAre che. te sAMbhaLI zivabhUti kahe che ke tame te kalpanuM AcaraNa kema karatA nathI ? gurUe kahyuM ke hAlamAM te mArgano nAza thayela che. zivabhUtiye kahyuM ke mArA vidyamAna chatAM ane paralokanI icchA karatA chatAM te mArga viccheda thAya ja nahi, kAraNake sAdhune sarvathA niSparigrahatA kalyANakArI mAnela che, tethI gurU kahe che ke dharmopagraha parigraha na kahevAya, te mATe nIce mujaba kaheluM che. nahi dekhAya evA ghaNA jIvajaMtuo che, tenI dayAnA khAtara rajoharaNa rAkhavAnuM kaheluM che. kahayuM che ke - grAsane zayane, yAne nikSepe grahaNe tathA / gAtrasaMkocane ceSTaM, tena pUrve pramArjanaM // 1 // tathA saMpAtimAH satvAH, sUkSmAzca vyApino'pare / teSAM rakSAnimittaM ca, vijJeyA mukhavastrikA // 2 // bhavanti jantavo yasmAt, bhaktapAneSu keSucit / tasmAt teSAM parIkSArthaM, pAtragrahaNabhiSyate // 3 // samyaktva jJAnazIlAni, tapazcetIha siddhaye / teSAmupagrahArthedaH, smRtaM cIvaradhAraNaM // 4 // 99 bhAga-6 pharmA-7 For Personal & Private Use Only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zItavAtAtapaMzai-mazai zcApi kheditaH / mA samyaktvAdiSu dhyAnaM, nasamyak saMvidhAsyati // 5 // tasya tvagrahaNe yatsyAt, kSudraprANivinAzanaM / rAdhyAnoudhAno vA, mahIpatavaiva tu yAddA sahiSUryastuno dharmabAdhakastadvinApi hi / tasvaitaratuM nAca, yadu aaN pUrvasUrimi: IchA. yaH yetAn varjayedoSAn, dharmopakaraNAdrate / tasyAtvagrahaNaM yuM , ya: syAjjina iva prabhuH // 8 // tadvajrarSamanArAce, bhavetsaMhanane punaH / iti tairucyamAno'pi, tyaktvA vastrANyayaMgataH // 9 // bhAvArtha : Asanane viSe, zayanane viSe, cAlavAne viSe, vastune sthApana karavAne viSe, tathA grahaNa karavAne viSe,tathA zarIrane saMkocavAne vakhate, prathamathI ja pUMjavA pramArjavAne mATe rajoharaNa rAkhavuM, te ISTa kahelI che. 1-2. tathA paDatA evA sUkSma ane bIjA vyApta thayelA jIvonI rakSA karavA nimitte, muhapatti rAkhavAnuM kahela che. 3. koI koI bhakta pAnane viSe, eTale AhArapANIne viSe jIvajaMtuo hoya che agara paDe che tenI parIkSA karavA mATe pAtra rAkhavAnuM kahela che. 4. samyakatva, jJAna, zIyala vigerenI siddhine mATe agara temanA upagrahane mATe vastra dhAraNa karavAnuM kahela che. pa-6. vaLI zIta, vAta, Atapa, daMza, mazaka vigerethI kheda pAmIne samyaktvAdikane viSe pote samyak prakAre, rakhene dhyAna na kare tenA mATe, tathA tene nahi grahaNa karavAthI je kSudra prANiono vinAza thAya che, agara jJAnadhyAnano upaghAta thAya che, tethI mahAn doSa lAge che mATe vastranuM dhAraNa karavuM te zreyaskara che. 7. have je uparokta tamAmane sahana karanAra che tene tenA vinA dharmabAdhakatA nathI. tene jinakalpIpaNuM ho, paNa bIjAne eTale tenAthI viparItane nahi. kAraNa M 98) For Personal & Private Use Only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ke pUrvasUrie kahyuM che ke 8. je mANasa dharmopakaraNa vinA paNa e uparokta doSone varje che tene jinakalpIpaNuM grahaNa karavuM yukta che, kAraNa ke te jinanA peThe tamAma AdaravAne zaktimAna hoya che 9. vaLI te paNa vrajaRSabhanArAcasaMghayaNavALo hoya te ja karI zake che, bIjo nahi. AvI rIte kathana karyA chatA paNa zivabhUti vastrano tyAga karI cAlI nIkaLyo. te samaye uttarA nAmanI tenI bahena tene vaMdana karavAne mATe AvI hatI. teNe potAnA bhAIne, sarva vastrone tyAga karI jato joI teNI pote paNa sarva vastrone tyAga karI tenA pAchaLa cAlI. tene nirvastrA dekhI, eka gaNikAe vicAra karyo ke, loko Ano dedAra dekhI amArAthI virakta thaze, te na thAo ! ema ciMtavana karI teNInA upara eka sADI nAkhI te icchatI nathI tethI tenA bhAie kahyuM ke devatAe Apela che, mATe tene tuM grahaNa kara, kAraNa ke tamAre strI jAtine mokSa nathI mATe grahaNa karavAmAM bAdha nathI tethI teNIye rAkhI, ane hAlamAM paNa ema ja che. te zivabhUtine kauDinya, koTTaviraka be ziSyo thayA. e prakAre paraMparAthI tenI vizAlatA thaI. evI rIte keTalAko bodhisulabhatAne pAmIne pAchA mithyAtvanA udayane laine prApta karela bodhibIjane naSTa kare che. evI rIte keTalAko bodhibIjane pAmIne paNa, ane tIrthakara mAharAjAnA dekhatA chatA paNa moharUpI aMdhakArathI bAdhA pAmI, aphaLAIne nIce paDe che, ane saMsArarUpI vikaTu kUvAne viSe paDelA teone dhAraNa karavAne udyama, tathA paDelAne bahAra kADhavAno udyama, pachI koipaNa prakAre hAthamAM AvI zakato nathI, evI rIte AThamo nicva thayo. guNone viSe Adara nAra puraMdara rAjAnI kyA vANArasI nagarIne viSe vijayasena nAmano rAjA rAjya karato hato.tene eka kamalA nAmanI ane bIjI mAlatI nAmanI be rANIo For Personal & Private Use Only Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 hatI. temAM kamalAno purA guNI-guNarAgI suzIla hato. ekadA te puraMdare mAlatI rANIne rAgAMdha tathA potAne viSe rakta jANIne potAnA zIyalanuM rakSaNa karavA mATe dUra deze gayo. rastAmAM cAlatA tene eka brAhmaNa malyo tyArabAda AgaLa cAlatA te puraMdare potAnA pUrva vairI vajanAbha pallipatine jItyo. tyArabAda brAhmaNa yukta te naMdIpure gayo. tyAM eka siddhapurUSe tene vidyA ApI. te vidyA niraMtara hajAra suvarNa mahora Ape che. tyArabAda kumAranI atyaMta prArthanAthI te siddha purUSe atyaMta ayogya evA brAhmaNane paNa vidyA ApI. tyArabAda te brAhmaNa vidyA laIne kyAMika gayo. tyArabAda zuddha brahmacaryane dhAraNa karanAra te kumAre te vidyA sAdhI, tethI tuSTamAna thayelI vidyA devIe kumArane kahyuM ke he kumAra ! te brAhmaNa kayAM gayo, evI tAhAre ciMtavanA na karavI. samaye badhuM jaNAI Avaze, AvI rIte kahIne te devI potAne sthAne gai kumAra paNa brAhmaNane nahi dekhavAthI, duHkhI thaIne naMdinIpure gayo. tyA vidyAo ApelA suvarNanA prabhAvathI sukhI thaine te rahyo tyAM maMtrInA putra zrI naMdananA sAthe tene mitratA thaI. te nagarano sura nAmano rAjA che, baMdhumatI nAmanI tene putrI che. teNInuM koI eka vidyAdhare haraNa karyuM tethI rAjA atyaMta duHkhI thayo, tethI zrI naMdananA vacanavaDe karI rAjAye vidyA balISTa te puraMdara kumArane bolAvyo, ane kahyuM ke he purUSa vidyAnA baLathI mArI putrIne tuM lAvI Apa. tyArabAda kumAre vidyAnuM smaraNa karavAthI AvelI vidyA devIye banAvelA vimAnamAM te beTho, ane dhavalakUTa parvate gayo. tyAM cUDAmaNi vidyAdharane te kanyAnI prArthanA karato dekhyo, tenA joDe yuddha karIne kumAre te vidyAdharane jItyo, tethI te vidyAdharanI sAthe kumArane mitrAI thai. kumAre paNa tene parastrIno niyama Apyo. tyArabAda te kanyAne laine kumAra naMdIpure gayo, tethI saMtuSTa thayelA rAjAye tene te potAnI putrI 80. For Personal & Private Use Only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 baMdhumatI ADaMbarathI paraNAvI. tyArabAda moTI vibhUti sahita mahAna ADaMbarathI vANArasI nagarImAM AvIne potAnA mAtApitAne maLyo. evAmAM tyAM jaina gurU AvyA, tenA pAse dharmadezanA sAMbhaLIne vijaya rAjAye vairAgyathI dIkSA lIdhI. tyArabAda puraMdara rAjA thayo. kamalA tathA mAlatIye paNa potapotAnA duSTakRtyanI AlocanA laIne dIkSA lIdhI. have te puraMdara rAjA rAjaya karavA lAgyo eka dA prastAve gokhamAM beTho hato tevAmAM rastAne viSe kuSTI thayelA te brAhmaNane jato dekhyo tene tevA prakAre jato dekhIne puraMdara rAjAye devIne bolAvI pUchayuM ke A zuM thayuM? eTale vidyAdevI bolI ke he rAjanuM ! A brAhmaNa guNano matsara karanAra, guNIno dveSa karanAro che, ane guNI lokonI hAMsI karavAvALo che, tethI krodha pAmIne meM ja tenI viDaMbanA karI che. tyArabAda rAjAe bahu uparodha karavAthI devIe te brAhmaNane nirogI karyo. tyArabAda puraMdara rAjAe dIkSA lIdhI ane karma kSINa karavA nimitte pratimA aMgIkAra karI nagaranI bahAra kAussagna dhyAne rahyA, tyAM vajabhuja nAmanA pallipatie tenI cAre bAju agni prajavalita karI upasarga karavAthI kevaLajJAna pAmI muktine viSe gayA. caMdanaM caturadvAraM, cAmaraM cIracandramAH / caMpakaM caturA nArI, grISme saptasukhAvahAH // 1 // bhAvArtha : caMdana 1, pavana Ave tevuM cAra dvAranuM ghara, 2, cAmara 3, cIra 4. caMpo. 5. caMdramAM 6. catura strI 7. A sAte unALAnI RtumAM sukhane karanArA che. jananI janmabhUmi ca, jAnavI ca janArdanaH / / janaka:paMcamazcaiva, jakArA paMca durlabhAH // 1 // bhAvArtha : jananI 1, janmabhUmi 2, gaMgA nadI 3, kRSNa mahArAjA 4 ane pitA pa. A pAMca kAra prApta thavA durlabha che. For Personal & Private Use Only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 paradarzane mAtAprazaMsA upAdhyAyAddazAcArya, AcAryANAM zataM pitA / sahastra tu piturmAtA, goraveNAtiricyate // 1 // aSTaSaSTizca tIrthAni, trayaszakoTidevatA / chAzatisahastrAni, mAtuH pAre vasati yArA patitA guravastyAjyA, mAtA naiva kadAcana / garbhadhAraNapoSAbhyAM, tena mAtA garIyasI // 3 // tIrthAnAmaSTaSaSTiryA , proktA smRtiSu bhArata ! / teSu bhAgIrathI zreSThA, tato'pi jananI matA // 4 // iti manusmRtau manuH iti zrAddhaguNavivaraNe bhAvArtha : dasa upAdhyAya karatA eka AcArya zreSTha gaNAya ane so AcArya karatAM pitA zreSTha gaNAya pitA karatAM hajAragaNI mAtA zreSTha gaNAya eTale te vizeSa prakAre pUjanika gaNAya che 1. aDasaTha tIrtho ane tetrIza koTI devatA ane aThayAzI hajAra devo mAtAnA caraNakamaLane viSe vase che 2 bhraSTa thayelA gurUno tyAga karavo, paraMtu mAtAne koI divasa tyAga karavI nahi, kAraNa ke garbhane dhAraNa karavAthI temaja poSaNa karavAthI mAtA moTI che. tethI gaurava karavA lAyaka che. 3. smRti bhArata purANane viSe aDasaTha tIrtho kahelA che. tenA karatAM gaMgA nadI zreSTha che. tenA karatAM paNa mAtAne zreSTha mAnelI che. 4 e prakAre manusmRtimAM kahela che. iti zrAddha guNavivaraNe. mAtA pitA pUjA phaLa mAtRpitAdivRddhAnAM, namaskAraM karoti yaH / tIrthayAtrA phalaM tasya, tatkAryo sau dine dine // 1 // ti zraddha, vivarapache. bhAvArtha : mAtA, pitA ane vRddhAdikane namaskAra je kare che tene tIrthayAtrAnuM phaLa maLe che. divase divase mAtA, pitA, vRddhAdikane For Personal & Private Use Only Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 jarUrAjarUra namaskAra karavo. (mahAdeva kone kahevA) devatA vizeSamAM jene rAga nathI te mahAdeva kahevAya che have ahIM koipaNa devanuM nAma niradhAraNa karyA sivAya pAraMgata, sugata, harihara, hiraNyagarbha, Adi devatAono sAmAnya nirdeza karyo tethI zAstrakAra potAnuM madhyasthapaNa batAve che ane kahe che ke yata: pakSapAto na me vIre, na dveSaH kapilAdiSu, yuktimadvacanaM yasya, tasya kAryaH parigrahaH // 1 // bhAvArtha : bhagavAna vIraprabhune viSe mAro pakSapAta nathI, temaja kapilAdikane viSe mane dveSa paNa nathI, jenuM vacana yuktiyukta hoya teneja grahaNa karavuM, kAraNa ke tema karavAthI ghaNo ja phAyado thAya che. AvI rIte mAdhyastha vacanathI potAnA viSe sAMbhaLanArAonI upAdeya buddhi upArjana karI, kAraNa ke anAgrahathI ja sAMbhaLanArA pAsethI tattvAdhigamanI prApti thAya che. yAduMaagrhii bata ninISati yukti, tatra yatra matirasya niviSTA / pakSapAtarahitasya tu yukti ryatra tatra matireti nivezam // 1 // bhAvArtha : bata ti vitarka AgrahI mANasanI buddhi jene varSa praveza kare che, tene viSejha yuktinuM sthApana kare che, ane pakSapAta rahitanI mati jayAM praveza kare tyAM sthiratAne pAme che, kAraNa ke pakSapAta rahitanI yukti bahu ja guNa yukta hovAthI buddhinA vistArane pAmI kAryanI sAphalyatA karanArI hoya che. have rAga rahitanA svarUpanuM pratipAdana karatAM kahe che. ke jene koIka paNa prakAre kalezane utpanna karanAra rAga nathI tene kone ? to kahe ke te mahAdevane rAganA aMzano paNa abhAva pratipAdana karelA che. ahIM kadAca zaMkA thAya ke upazAMta moha avasthAne viSe udayanI For Personal & Private Use Only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 apekSAe ane kadAca rAganA bhedanI apekSAe bane. to kahe ke tema nathI. sattAnI apekSAe viSaya rAga, sneharAga, draSTirAga, rUpa, dravya, kSetra, kAla bhAva, abhimpaMga svabhAvarUpa baMdha, udaya, sattAlakSaNa rAga nathI emaja nahi, kiMtu draSa paNa sarvathA prakAre nathI. kone viSe nathI ? to kahe che ke sarvaprANIyo je prANaviSayaka vyavahArane viSe yukta che, ane aprANIne viSe paNa krodha, mAnAdikanuM dhAraNa karavApaNuM je che te mahA mohanIja viTaMbanArUpa che, je mATe kahyuM che ke - kieMto kaThyaraM, mUDho jaM thANugaMmi apphiDio / thANussa tassa rusai na appaNo duppauttassa // 1 // bhAvArtha : enA thakI bIjuM kaSTamAM kaSTa karanArUM zuM hatuM ? ke mUDha mANasa khIlA sAthe aphaLAvAthI khIlAnA upara rUSTamAna thAya che, paraMtu potAnA durUpoyaganuM kAraNa chatAM paNa te durUpayoganA upara rUSTamAna thato nathI, mATe potAnA upayoganuM zUnyapaNuM potAneja kaSTa ApanAra che. tekAraNa mATe ja viSaya vizeSanA abhidhAnathI utpAdana karyuM, temAM saMvyavahArayukta prANI kahyA te paNa jIva, ajIva viSayanA upalabdha paNAthI, kAraNa ke jIvAjIva viSayapaNAthI mahAviSayavaDe karI prAdhAnyAt rAganuM Adine viSe upAdana kAraNa kahela che, te kAraNa mATe samagra lokoe jANela para abhimanta devatAonAM mahatvanAM abhAvane kahevAne iSTa paNe che, mATe pratipaMthI, apratipaMthIne viSe paNa dveSa kevo che te kahe che. zama, upazama, kSAtyAdi bhAva, teja lAkaDA tene bALavAmAM agni samAna che, kAraNa ke dveSanuM svarUpa evuM ja che. bAkI kevaLa rAgadveSa ane moha A traNe nathI teja satya mahAdeva kahevAya che. moha sArA padArthanA sajJAnane AcchAdAna karavAvALo che, sajJAnanA AcchAdAna karavAthI lokone meSa, M 84 For Personal & Private Use Only Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kalaMkita ceSTAvALA kare che, ane te mohano mahimA prasiddha che. have samagra manuSyonA samUhane nAza karavAmAM samartha ane samagra purUSa cakrane viSe cUDAmaNi samAna mahAmahimAvaDe karI trilokane viSe prasiddha jeno mahimA che teja mahAdeva che, temaja deva deveMdra, asura, nAgAdi lokane kadarthanA karanAra rAgAdika zatruonA samUhane jItanArane tole koI AvI zakatuM nathI. kahyuM che ke - rAgadveSamahAmoheH, karthitajagajjanaiH / / nAbhibhUtaM mano yasya, mahimnA tasya kaH kSamaH // 1 // | bhAvArtha : rAgadveSa tathA mahAmohavaDe kadarthanA pAmelA jagatanA lokothI jenuM mana parAbhavane pAmela nathI teno mahimA kahevAne mATe koNa samartha hoya che ? arthAt koI ja nahi, kAraNa ke tevA mahAtmAono mahimA koI alaukika ja hoya che. je asAdhAraNa guNagaNa mANikayanA samudra samAna atyaMta stavanA karavA lAyaka hoya che teja deva mahAdeva kahevAya che. jema sUryanA kiraNo koi jagyAe vAdaLAthI dezathI AcchAdita hoya che, ane koika jagyAe sarvathI AcchAdita hoya che. tema have koikane rAga thoDo hoya che ane koikane vadhAre sarvadezika hoya che. zRMgArarasa parikita ekAMta zAMtarasamAM nimagna hovAthI kAminI, akSamAlA, Ayuddha ane anugraha nigrahathI rahita hoya che teja mahAdeva kahevAya che. yAraagognaa saMgamanAnumeyo, dveSo dvissddaargaahetugmyH| mohakuvRttAgamadoSasAdhyo, no yasya devaH sacaivamarhan // 1 // zrRMgArAdirasAMgArai narunaM dehinAM hitam / ekAMtazAMtatoSeta, mArhatavRttamadbhUtam // 2 // | bhAvArtha : strIonA sAthe saMga karavAthI rAgI anumAna karI zakAya che, ane zatruonA vidAraNa karavAthI breSanA hetubhUta hevI ( 85 - For Personal & Private Use Only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kahevAya che, kharAba vrata tathA kuAgamarUpa doSanA saMsAdhanapaNAthI mohI kahevAya che-e traNe je devane na hoya te ahaMnuM kahevAya che. 1 zRMgArAdi rasarUpI aMgArAvaDe karIne je prANiyonuM hita duvANuM nathI arthAt zAntimaya mana jenuM raheluM che te ekotarthAta vaDe karIne yukta bhAva pAmeluM jinezvara mahArAjanuM addabhUta vrata hoya che. sababa ahaMnadevanuM nirAgI nirveSI nirmohIpaNuM zAMtatA sahita hoya che, have devatAomAM rAgAdi svarUpane bhajanArA devonuM svarUpa prasiddha che. yathAbrhmaa lUnazirAharizisarugvyAluptazinoharaH, sUryo'pyullikhito na lopyakhilabhuk somaH klNkaaNkitH| svArnAthopivisaMsthula) khalu vapu-saMsthairupasthaiH kRtaH, sanmArgaskhalanAdbhavanti vipada : prAyaH prabhuNAmati // 1 // yadbrahmA caturAnanaH samabhavadevo harivaminaH, zakro guhyasahastrasaMkulatanuryaccakSayI candramA : / yajajahavA dalanAmavApurahayo rAhuH ziromAtratAm, tRSNedevi viDaMbaneyamakhilA lokasya yuSmatakRtA // 2 // bhAvArtha : brahmA, lUna zirA, ekema, te kahe che, ekadA te trIza koDa devatAo ekatra malyA tyAM teo paraspara mAtApitAnA varNanane kare che te avasare devatAoe kahyuM ke aho, aho, mahezvaranAM mAtA pitA koI jaNAtAM nathI mATe tene te nathI AvA prakAranuM devatAonuM vacana sAMbhaLIne gadheDAnA AkAravAlA evA brahmAnA pAMcamA mukhe IrSAthI kahyuM ke sarva padArthone jANanAra huM jIvato vidyamAna chatAM evuM bolavAne koNa samarthamAna che ke mahezvaranAM mAtApitA jaNAtA nathI. je kAraNa mATe huM jANuM chuM. tyArabAda brahmAe kahevA mAMDyuM tethI nahi prakAza karavA lAyaka prakAza 86 For Personal & Private Use Only Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karavAthI krodhita thaelA mahAdeva kaniSThA chellI AMgaLInA nakhazuktirUpI talavAravaDe karIne samagra devatAonA samUha samakSa jaldIthI brahmAnuM gardabha-zira kApI nAkhyuM. bIjAo kahe che ke brahmA ane vAsudevane potapotAnAM mahatvano vivAda thayo. te banne laDatA laDatA mahAdeva pAse AvyA. mahAdeve kahyuM ke tamAre bannene vivAda karavAthI saryuM, je mArA liMgano aMta ANaze teja tamArA bemAMthI moTo kahevAze. ne bIjo nAno kahevAze. tethI vAsudeva liMgano aMta levAna mATe nIce gayo. have te ghaNA mahAvegavaDe karIne javAthI paNa teno aMta pAmyo nahi, ane pAtAlane viSe rahela vaja agnivaDe karI AgaLa javAmAM azakta chatAM, tenA saMtApathI zyAma zarIravALo thaI gayo tethI pAcho pharI mahAdeva pAse gayo, ane kahyuM ke tamArA liMgano aMta nathI. brahmA paNa upara te ja pramANe gayo ne liMgano aMta pAmyo nahi tethI kheda pAmyo. pachI liMganI uparathI nIce paDatI mAlAne pAmI tene pUche che ke tuM kayAMthI ? tethI te mAlA bolI ke mahAdevanA liMganA mastaka uparathI tyAre brahmAe tene puchayuM ke tyAMthI ahIM AvatAM tane keTalo kALa lAgyo ? teNIye kahyuM ke cha mAsa brahmAe kahyuM huM liMgano aMta levA jato hato, paNa te mArga cha mAsano bahu lAMbo batAvyo tethI huM kheda pAmIne pAcho pharIza, mATe mahAdeva tane jayAre pUche tyAre tAre mArI sAkSI puravI ke ANeliMgano aMta lIdho che. mAlAe te vAta mAnI, tethI te mAlAne laI mahAdeva pAse AvI brahmAe kahyuM ke meM liMgano aMta lIdho ne teno nizcaya karavA mATe liMganA mastaka uparathI A mAlA lAvyo chuM. mahAdeve mAlAne pUchavAthI hA kahI tethI jeno aMta nathI evA mArA liMgano aMta A sthApe che. AvI asatya vANIthI krodha pAmelA mahAdeva kaniSThikA nAnI AMgaLIrUpI kuhADAvaDe karI brahmAnuM paMcama gardabharUpa mAthu kApI nAMkhyuM, ane mAlAne For Personal & Private Use Only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 aspRzyatAvaDe karI zrApa Apyo, haridrazisarUm enuM evA prakAre saMbhalAya che. durvAsA maharSiye urvazIne sevana karavAnI icchA karI teNIye rUSine kahAM ke jo apUrvamAna vAhana vaDe karI tuM svargamAM Ave to huM tArI icchA pUrNa karIza, eTale huM tane icchIza. te rUSiye te vacana mAnyuM. tyArabAda maharSi vAsudeva pAse gayo. vAsudeve tenI ucita pratipatti karI ane AvavAnuM kAraNa puchayuM, eTale rUSiye kahyuM ke huM svarge javAnI IcchA karuM chuM, tethItuM tathAtArI strIe gorUpa rathamAM joDAI mane rathamAM besArI svargamAM laI jAo. ane cAlatA pAchuM vALIne jovuM nahi tevuM sAMbhaLI vAsudeve tenI bhakti ane bhayathI te vacana mAnyuM, ane tema karI lai javA mAMDayo have vAsudevanI strI lakSmI sTIpaNAthI dhIme dhIme cAlavAthI rUSi tene vAraMvAra paraNAvaDe mArIne calAvavA preraNA karavA lAgyo. tethIteNInA sanmukha teNInA mArano parAbhava sahana nahi karI zakavAthI vAsudeve joyuM, tethI potAnA vacanathI pratijJAbhraSTa thavAthI krodha pAmelA maharSiye paroNAnA daMDavaDe karI netramAM mAravAnI hari netrane viSe rogI thayo. bIjAo Ama kahe che ekadA vAsudeva nadIne kAMThe tapasyA karato hato tyAM koI tApasI snAna karavA AvI ne vastrane kADhI snAna karavA lAgI vastrarahita tApasInA deha upara vAsudeva sakAma daSTi nAMkhI. teNIe paNa teo abhiprAya jANyo, tethI zrApa ApIne daSTimAM roga karyo. vyAlupta, zizrohara te evA prakAre che ke dArUpana nAmanA tapovanane viSe tApaso vasatA hatA. tenA jhuMpaDAne viSe potAnA tamAma ghaMTA, TaMkAra, tuMbarU, jhaMkArarava, mukhara, dicakavAla, alaMkAro laine hara bhikSA mAgavA gayo. tyAM tene tApasIedekhavAthI ane tenA darzanathI kAMmayukta karelI tApasInuM sevana karyuM. tyArabAda M88) 88 For Personal & Private Use Only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 anyadA prastAva rUSiyoye te vAta jANavAthI krodhane dhAraNa karI, zrApathI tenA liMgano cheda karyo tethI samagra lokonAM liMgano cheda thayo AthI prajAnI utpatti baMdha thai tethI devatAye vicAryuM ke akAle saMhAra na thAo, evuM samajI tApasIne prasanna karyA tApasoe teja prakAre liMga utpanna karyuM, ane kahyuM ke pUrva kAle sadA stabdha hatuM, hAlamAM to bhogArthIpaNAne viSe ja stabdha thaze tyArabAda loko paNa liMgavAlA thayA ane prajAnI utpatti thai sUryopyullikhita, tenuM A pramANe che. sUryanI ratnAdevI nAmanI bhAryA hatI tene yamanAmano putra hato. te ratnAdevI sUryanA tApane nahi sahana karI zakavAthI potAne sthAne potAnI pratichAyA sUrya pAse rAkhI samudrataTe jaI ghoDI nuM rUpa dhAraNa karI bese che. pratichAyAe zani ane bhadrA nAmanA be bALakone utpanna karyA anyadA bahArathI AvIne yame pratiyyA pAse bhojana mAgyuM paNa teNIye ApyuM nahi tethI yame pAdaprahAravaDe karI teNIne mArI. teNIye zrApathI teno paga kApyo yame te vAta pitAne karI teNe citavyuM ke potAnI mAtA Ama kema kare mATe nizcaya A AnI mAtA nathI, ityAdika vicAratAM tenI mAtA ghoDIrUpe samudra kAMThe dIThI tethI sUrye tyAM jaine nahi icchatA chatA paNa balAtkAre teNInuM sevana karyuM. tyAM azvinI devo thayA. teNIye roSArUNa netrathI joine sUryane kuSTi karyo.surya paNa rogarahita thavAne dhavaMtarI pAse gayo. teNe kahyuM ke zarIranAM ullekha vinA tAro roga javAno nathI, tyArabAda sUrya zarIra ullekhavAne mATe vArdhakI pAse gayo ne tene prArthanA karI. dhavaMtarIe kahyuM ke tAre badhuM sahana karavuM paDaze ne sahana nahi kare to pheMkI daiza. sUrye kahyuM ke ema ho ! tyArabAda mastakathakI ullekhatAM DhIMcaNa sudhI ullekhana karyuM chata, atyaMta pIDA pAmIne sUrya satkAra karyo, tethI ullekhanathakI vArdhakI virAma pAmyo. e prakAre anicchita strIbhogalakSaNathI 89 For Personal & Private Use Only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sapurUSanA mArgathakI skUlanA pAmavAthI, A vipatti pAmyo bIjAo vaLI AvI rIte kahe che. ghoDIrUpa potAnI strIne bhogavI sUrya tenA pitAne olaMbho devAne mATe gayo, ane kahyuM ke tArI dIkarI mane choDIne bIjI jagyAe rahe che. teNe kahyuM ke tArA zarIrano tApa nahi sahana karI zakavAthI te bicArI rAMkaDI zuM kare, mATe teNInuM tAre prayojana hoya to zarIranuM ullekhana karAva. tyArabAda sUryadeva vardhakI pAse gayo. bAkIno bhAga prathamanAM ja peThe. analopya khilabhugu, tenuM evuM che ke, koI rUSi potAnA jhuMpaDAnA viSe rahelI agnine bhaktinA samUhathI niraMtara AhUtivaDe karI tarpaNa kare che. anyadA RSie kahyuM ke mArI bhAryAnuM tuM rakSaNa karaje. Ama kahI agnine potAnI strI bhaLAvI koika prayojanathI RSi bahAra gayo tyAM koika RSie AvI tenI strIne agni samakSa bhogavI kSaNAMtare pelo RSi Avyo. teNe iMgita AkArathI parapurUSane sevavAvALI potAnI strIne jANI, tethI agni ane strIne teNe puchayuM ke ahIM koNa AvyuM hatuM. te bannee javAba nahi ApavAthI krodha pAmela RSie jJAnanA upayogavaDe karI upapatine jANyo tethI rakSaNIyane nahi rakSaNa karavAthI, ane prazna karela chatAM nahi uttara ApavAthI krodha pAmela RSie agnine zrApa Apyo ke tuM sarvabhakSI thA, tethI agni, azuci Adhi vastune bhakSaNa karavAnA svabhAvavALo thayo, kAraNa ke je agni khAya te sarva devatAo khAya, kAraNa ke agnine devatAonuM mukha kahela che bAda devatAoe azuci Adirasono AsvAda karavAthI udvigna thaI jJAnavaDe karI zrApanuM vRttAMta jANI, te RSi pAse AvI tene prasanna karavA mAMDyA, to paNa prasanna na thayo, to paNa devatAoye potAnI zaktithI agnine sAta jIbha utpanna karI, tethI agni sahArci For Personal & Private Use Only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kahevAya che. temAM be AhUtithI ja A agni bhojana kare che. te AhUti devatAne amRtarUpe pariName che, ane pAMca jIbhanI sarva bhakSakarUpe sthApana karyo. soma kalakAMkita, tenuM evA prakAre che ke caMdra, bRhaspati samIpe bhaNavA gayo, devatAno AcArya bRhaspati hato, mATe have tenA gharane viSe rahI bhaNatAM caMdra bRhaspatinI strIne bhogavI, tethI bRhaspatiye te jANIne zrApa ApIne kahyuM ke re gurUtalyAga ! tuM akALe kalaMkI thaI jA, tethI caMdra kalaMkI thayo. svanAthaeN bhagasahastra saMkulatanuM, tenuM vRtAMta A prakAre che ke - gautama muninI ahalyA nAmanI bhAryA hatI. tenA rUpathI moha pAmI iMdra tenA hoDA pAse jai tene sevana karI, tevAmAM muni bahArathI AvI gayo. iMdra paNa tenA bhayathI bIlADAnuM rUpa karI, tenA jhuMpaDAthI nIkaLI svarge gayo. muniye vicAryuM ke A kAMI prAkRti bilADo nathI, paraMtu kRtrima che, tethI vicAryuM ke A koNa che, vicAra karatAM jANyuM ke A to iMdra che, tethI krodhavaDe karIne iMdranA zarIramAM zrApa vaDe karIne hajAra bhagayoni karI ane potAnA vidyArthIyone bhogavavA mATe mokalyA devatAye A RSine prazna karyA,tethI bhagane ThekANe locano karyA. brahmA caturmukha te kevA prakAre te kahe che brahmA mahAudyAnane viSe tapasyA kare che. tene kSobha karavA mATe rUpanuM tila, tila jeTaluM lai ne tilottamA karI, te tenA pAse mokalI. bIjI devAMganAo tathA tilottamAM vigere tenI samAdhino bhaMga karavA mATe pUrvAbhimukha rahelA tenA pAse gIta, gAna, nATakAdika karavA lAgI. tyAM tene AkSita mAnasalocanavALo joie dakSiNa dizAmAM nRtya karavA lAgI, te paNa samAdhi naSTa thayA chatAM paNa lajjAmAnavaDe karI tenA sanmukha UbhA rahevAne azakata thaI tenA pratye bIjuM mukha karyuM eva trIjI dizAmAM paNa trIjuM mukha karyuM ane cothI dizAmAM cothuM mukha For Personal & Private Use Only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karyuM ne upara tilottamA vigere gayA tethI paMcamagardabha mukha karyuM. zaMbhue gadheDAnuM mukha chedavAthI caturmukha. haritu vAmana. tenuM svarUpa nIce pramANe che. ekadA balidAnane bAMdhavAne mATe viSNu vAmana thai maThikA nimitte traNa pagalAM mAtra bhUmi mAgI. balIye te ApavA kabUla karyAthI traNa pagale trilokane AkramaNa karIne sthAna rahita tene pAtAlamAM nAkhyo. kSayI caMdramAM te kevI rIte te kahe che dakSane 27 putrIo hatI. tenuM caMdra pANIgrahaNa karyuM. tenA madhye phakata eka rohiNI viSe ja A Asakata thayo, bAkInI badhIone apamAna karavAthI teNIoe potAnA pitAne vAta karI, tethI teNe zrApa ApI caMdrane kSayI karyo. vaLI devatAoe prasanna karavAthI eka pakSe vRddhi pAmavAvALo karyo. nAgA: dvijihavAH te kahe che. devatAoe kSIra samudrane maMthana karI amRta upArjana karyuM. tenAM kuMDAo bharyA ane DAbha vaDe karI AcchAdana karyA. ane tenuM rakSaNa karavAne mATe sarpone rAkhyA. tyArabAda ekAMta jANI teo amRtane pIvA lAgyA, ne DAbho vAgavAthI tenI jIbhamAM be kakaDA karyA, bIjAo ema kahe che ke sarpo jayAre amRtapAna karavA lAgyAtyAre iMdra kopa karI vajane pheMkI jIbhano bheda karyo. raho : ziro mAtratA te A pramANe che devatAoe amRtanA kuMDA bharyA tyAre tenuM rakSaNa karavA viSNune rAkhyA te kAryAtaramAM paDavAthI rAhue tenuM pAna karavA mAMDayu viSNuye te jANIne cakravaDe karI tenuM mastaka chedI nAMkhyuM amRtanAM pAna karavAthI tenuM mastaka ajarAmara thayuM, evI rIte brahmA, jUna, zirA, vigereno artha kahyo. have bIjuM paNa kahe che. yathoktam, sa eSa bhuvanatrayaprathitasaMyamaH zaMkaro, 92 For Personal & Private Use Only Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bibharti vapuSAdhunA virahakAtaraH kAminIm / anena kila nirjitAvayamiti priyAyAH karaM, kareNa paritADayan janayatijAtahAsaH smaraH // 1 // digavAsA yadi tat kimasya dhanuSA zAstrasya kiM bhasmanA, bhasmAthAsya kimaMganA yadi casAkAmaM paridveSTi kiM, ityanonya viruddha ceSTimidaM pazyannijasvAmino, bhuMgIsAndrasirAvanadvaparuSaM dhatte sthizeSaM vapuH // 2 // | bhAvArtha : traNa bhuvanane viSe jenuM saMyama vistArane pAmela che evo A zaMkara hAlamAM virahavidhura thaI zarIra vaDe karI kAmInine dhAraNa kare che. AvA zaMkarane dekhIne potAnI strInA hAthamAM potAnA hAthathI tALI daIne hasato hasato kAmadeva bole che ke aho ! ANe amone jItyA che, 1 jo digaMbarapaNuM-vasrarahitapaNuM che to pachI dhanuSa rAkhavAnuM kAraNa zuM che ? ane jo dhanuSa zAstrane dhAraNa karavA paNuM che to pachI zarIre bhasma coLavAnuM zuM prayojana che ? have jo zarIre bhasma ja coLavI che, to pachI strI rAkhavAnuM zuM prayojana che, ane jo strI rAkhavAnI ja mamatA che to pachI kAmadevanA upara dveSa karavAnuM zuM kAraNa che ? e prakAre anyonya potAnA svAmInuM viruddha vartana dekhIne bhaMgI je te gADha dhamanI nADIyo karIne yukta hADakA ja bAkI che tevuM zarIra dhAraNa kare che. evI rIte apAyaapagamAtizaya dvAravaDe karI mahAdevapaNuM kahyuM, have guNAtizaya paNuM pratipAdana karavA mATe kathana kare che. jenA rAgadveSa kSaya pAmyA che, te vItarAga kahevAya samasta AvaraNanA kSaya thavAthI utpanna thayela kevalajJAna vaDe karI sarvane jANe te sarvajJA kahevAya. temaja sarva dekhavAthI sarvadarzI kahevAya. zaMkA prathama thI ja rAga, dveSa, moha, kSaya thaI javAnuM kahI gayA cho ne pharIthI vItarAga sarvajJa kahevAM zuM prayojana ? uttara-rAgAdika nathI tethI vItarAga 93 bhAga-6 pharmA-8 For Personal & Private Use Only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sarvajJapaNuM hetu phalanA abhAve suvarNano mala kSaya thavAthI ane pItta varNa prakarSapaNAnI peThe kanaka, iti, nyAyavaDe karIne guNanA atizayanuM varNana karavAthI doSa nathI. vItarAga grahaNa karavAthI sarAgI hoya temAM mahAdevapaNuM nathI, te dekhADeluM che. jema kapilanuM mahAdevapaNuM dUra karyuM, tethI tenA ja matathI ja sarvajJarahitapaNuM siddha thayuM. sarvajJanA abhAvathakI have teno mata kahe che. - buddhavasita, artha purUSazreyatate, iti tanmatam buddhinAM prakRtivikAravaDe karI, kevaLI avasthAne viSe nivRttapaNAthakI padArtha mAtrI cetanA paNa tene na thAya, to pachI pratyakSa asatyanAM avalokananuM to kahevuM ja zuM ? kAraNa ke samagra pratyakSa pramANano to aprasaMga hoya, temAM zuM kahevuM ? pratyakSa pramANanA apramANika pramANamAM anumAnanuM paNa pramANa nathI, kAraNa ke anumAna paNa pratyakSapUrvakaja hoya che pratyakSa ane anumAna pramANathI parIkSA samartha na thavAthI zivavarmA ema kaheluM che. have keTalAka parIkSA akSama paNa dharma zAstrane mAneluM che. te kahe che. yaduH purANaM mAnavo dharmaH sAMgo vedazcikitsitam / AjJAsiddhAni catvAri nahaMtavyAnihetubhiH // 1 // bhAvArtha : purANa mAnavI smRti-mAnava dharma aMga sahita veda ane cikitsA e cAre AjJA siddha che, mATe tene hetuo vaDe karIne kadApi kALe haNavA nahi. ihArthekecit vicArayati bhAvArtha : A arthane viSe koika vicAre che ke - asti vaktavyatA kAcit, tenedaM na vicAryate / nirdoSa kAMcanaM cetsyAt, parIkSAyAm bibheti kiM ? bhAvArtha : kAMI paNa kahevAnuM che te kAraNa mATe AvI vicAraNA 94 For Personal & Private Use Only Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karAya che. jo suvarNa nirdoSa ja che to pachI parIkSA karavAmAM bhaya koNa dhAraNa kare arthAt koI ja nahi. Ata zAstrakAra kahe che. pAyathA nikaSacchedatApemyaH, suvarNamiva paMDitai : / parikSabhikSavo grAhyaM, madvaco nanu gauravAt // 1 // bhAvArtha : ghasavA vaDe karIne tathA chedIne tapAvIne jema paMDita purUSo suvarNane grahaNa kare che, temaja bhikSu purUSoe parIkSA karIne ja grahaNa karavuM. paNa gauravathI grahaNa karavuM nahi. zAstrane viSe kaSAdika traNanI parIkSAnuM svarUpa nIce mujaba kaheluM che vidhipratiSedhI kaSa: pANivahAiyANaM pAvaThANANa jou paDisehojhANajjhAyaNAigaM jo, vihIyasa dhammakassa // 1 // (prANivadhAdikAnAM pApasthAnAnAM yastupratiSedha, dhyAnAdhyayanAdInAM, yazca vidhireSa dharmakaSaH) // 1 // bhAvArtha : prANiyono vadha karavo, vigere pApasthAnAdikano jemAM niSedha che, tathA uttama prakAranA dhyAna karavAno tathA zAstrAdikanA adhyayana karavAno jene viSe vidhi rahelo che teja dharma kaSa kahevAya che. vidhi pratiSedhanI abAdhAnA abhAdhakane samyaka prakAre pALavAnA upAyabhUtanA anuSThAnanI je yukti che te kahevAya yAhu bajhANuThANeNaM, jeNa nabAhijja etayaM niyamA / saMbhavaiyaparisuddhaM, so puNa dhammamichezroti // 1 // (bAhyAnuSThAnena yena bAdhyate tanniyamAt / / saMbhavati ca parizuddhaM, tatpunadharme cheda iti) // 1 // - bhAvArtha : bAhya kriyAnA e anuSThAno vaDe karIne nizcaya bAdhaka bhAvane pAme che tethI tenI vizuddhi saMbhave che, te vizuddhi ja dharmane viSe cheda kahevAya. baMdhamokSAdi sadUbhAva nibaMdhana AtmAdi bhAvavAda 95 For Personal & Private Use Only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tApa jIvAi bhAvavAo, baMdhAi pasAhagoya iha tAvo / eehi parisuddho dhammo dhammataNamuvei // 1 // jIvAdibhAvavAdo baMdhAdipsAdhakazca iha tApaH / rti parizuddha, dhaHfdharmatvamupaiti zA bhAvArtha : jIvAdibhAva vAda kahevAya che, ane biMdhAdikano prasAdhaka hoya te ahIM tApa kahevAya che. e uparokta bhAvavaDe karI vizuddhine pAmanAra dharmAdharmAtvapaNAne pAme che. kaSAdikanI zuddhi A prakAre che. mana, vacana, kAyAnA yogathI karavuM, karAvavuM, anumodana karavuM, e vaDe karIne artha anarthanA AzrayavaDa karI Ajanma paryata sUkSma bAdara jIvonA prANApipAtane pratiSedha, rAgAdi nigraha, apratigha hetubhUta, dhyAna tapano je zAstrane viSe vidhi hoya te kaSazuddham pAhi je zAstrane viSe sakSmAdi samagra viSaya sAvadya pratiSedha che, ane rAgAdikane uchAha karanAra dhyAnAdika che te kaSazuddha kahIye, ane je zAstrane viSe evA prakAre pratiSedha vidhi na hoya te kaSa zuddha na kahevAya yathApraannipraannijnyaanN ghAtakacitaM tadgataceSThA / prapoza viprayo, paMcama: zrApane hiMsA che. bhAvArtha : prANIyo tathA prANiyonuM jJAna tathA ghAtakanuM citta tathA prANighAta karavAnI ceSTA karavI tathA prANa thakI viyoga karavoe pAMca karANathI hiMsAnI prApti thAya che. vaLI kahyuM che ke hADakA vinAnA jIvonuM gADuM bhare, ne mAre to eka jIvanI hiMsA thAya, Avo jayAM visaMvAda che te ja asatya che, to pachI sarvajJapaNAnuM kahevuM zuM ? e pakSa kAMI balavAna nathI, vaLI buddhane paNa mahAdevapaNA thI, kAraNa ke tenA ziSyo kahe che ke, sarvedekho, agarana dekho, iSTa padArthane dekho, eTale basa, kAraNa For Personal & Private Use Only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSarA vicAramALA bhAga-6 ke kIDAnI saMkhyAnA parimANa karavAmAM koNa TAima gumAve ? kiMca tene kiMcitpaNuM paNa nathI, kAraNa ke eka arthanA sakala svaparaparyAya vizeSa je che, tene asarvajJapaNAthI jANavAne azakayapaNuM che, mATe, eko bhAvaH sarvathA yena draSTaH, sarve bhAvA- sarvathA tena draSTAM / sarve bhAvA- sarvathA yena draSTA, eko bhAvaH sarvathA tena draSTaH // 1 // | bhAvArtha : jeNe eka bhAva sarvathA prakAre dITho che teNe sarve bhAvo sarvathA dekhela che, temaja sarve bhAvo jeNe sarvathA dekhela che teNe eka bhAva sarvathA dekhela che, mATe sattAsAdhana pramANanA agrAhyapaNAthI, zazaviSANanI peThe sarvajJa nathI. tathA mokSasukha maLavAthI zAzvata sukhavALo kahevAya che, kAraNa ke bhavanI samApti thai che. mATe bIjAne zAzvata sukha nathI. izvara svAmI pote ja che. mATe zAzvata sukhezvara kahevAya che. koIka zaMkA kare ke tamAma vastu vinazvara che ane sukhanuM zAzvatapaNe kayAMthI AvyuM? uttara : utpAdana, vinAza, dhrauvyatvA-vastunuM sarvathA pramANe kSaNika paNA thI, temaja tathAbhUta sukhano saMbhava paNa nathI, tathA jJAnAvarNAdi ATha prakAranA karmAzA, tevaDe karIne kilka karmAdikathI rahita che A vacana vaDe karIne mAne che ke - jJAnino dharmatIrthasya, kartAraH paramaM padaM / gatvA gacchanti bhUyo'pi bhavaMtIrthanikArataH // 1 // | bhAvArtha dharmarUpI tIrthanA karanArA jJAnI mahArAjAo parama padane pAmIne pharIthI paNa tIrthapada prApta karanArA thAya che, kAraNa ke muktane viSe gayA pachI paNa tIrthabhUta thaI tIrthanA nAyako banI zake che. e prakAre temanA sammata devanuM mahatvapaNuM jaNAvyuM, kAraNa ke kilaSTa karma mala vinA bhavane viSe pAchA AvavAnuM asaMbhavitapaNuM For Personal & Private Use Only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-1 sUcave che. mAruM - ajJAnapAMzupihitaM, purAtanaM karma bIjamavinAzI, / tRMIT jhanAmiSa , muMti gammAM saMto : III bhAvArtha : ajJAnarUpI dhuLathI DhAMkeluM, tathA tRSNA rUpI pANIvaDe karIne siMcAyeluM purAtana tathA avinAzI evuM karmarUpI bIja je che te manuSyonA janmarUpI aMkurAne utpanna kare che. azubha svarUpavAlA, bhavanA avatAra levAvAlA, potAnA tIrthano tiraskAra bAdhA nahi sahana karanArAnuM mahatvapaNa keTaluM che. te juo, tathA niSkala sarvadA sarvathA zarIranAM abhAvapaNAthI saMpUrNa sukhI che, kAraNa ke zarIra mananA abhAva sarvadA sukhI che du:khano abhAva che, ane du:khanA sadUbhAvarUpa zarIra vidyamAna chatAM mahatvanA zAnuM hoya, hAtha paga, mAthuM, mukha, hoya to te potAnI jAtanI ja virUddha paNuM sUcave che. apANipAdo hyamanonigrahitA, pazyAtyacakSu sa zruNotyakarNaM / sa veti vizva na ca tasya vettA, mahAhuragrayaMpuruSaM mahAntam // 1 // bhAvArtha : jene hAtha nathI, paga nathI, mana nathI, vaLI sarvano jeNe nigraha karela che te cakSu vinA dekhe che, kAna vinA sAMbhaLe che, te samagra vizvane jANe che, tene koI jAnAra nathI, tena mahAnuM agragaNya purUSa kahevAya che. bIjAo to evA prakAre vyAkhyAna kare che ke kilaSTakarma kalAtIta, ghAtita, ghAtikarmA bhavasthakevaLI, sarvathA niSkala, kSINabhavopagrAhikarmA, siddhakevalI, tathA vItarAgIpaNAthI, bhuvanapatyAdika cAra nikAyanA devone pUjAI hovAthI pUjavA lAyaka che. AthI tenI pratimA paNa pUjavA lAyaka siddha thaI, athavA te te darzanane pAmelAnA samUhanI apekSAye sarve hariharAdika, bauddhAdika devone paNa stuti karavA lAyaka che, kAraNa ke te potapotAnA rakSaNa For Personal & Private Use Only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karanAra devone pUjavA chatAM paNa mahAdevane evA prakAre pUje che. te kahe che ke tenA upadezathI svarga ane mokSa maLaze, manamAnyatA tenI pUjA kare che, kAraNa ke te loko sarvajJanA guNano adhyAropa karI tene pUje che, tethI sarve devone pUjanika che. vaLI sarva yogiyone dhyAna, karavA lAyaka che, eTale ke vItarAga paNAthakI samagra adhyAtmaciMtA karavAvAlAne pUjavA lAyaka che. vaLI pote sarva jAtinAM sraSTA che, utpAdaka prakAzadvAravaDe karIne, samagra naigamAdikanayonA tathA samAdijAtinA RSabhadevajIe lokavyavahArane mATe jAtiyo racI che-.. kahI che, mATe te ja mahAdeva kahevAya che. vaLI mokSavatma-zivapaMthA-mahAmoharUpI adhikAra paTalane haNavAne zaktimAna hovAthI ananya jyoti pradIpa samAna che, tethI mokSavarmA che, athavA traNa koTine viSe zAstrarUpI suvarNane kaSa, cchada, tApa, rUpa, parIkSA rUpa lakSaNone viSadoSo-azuddhi che, te vaDe karIne varjita che. vaLI sadgata yukta, vaLI kAmukAdi anucita asamaMjasarAgAdika ceSTA karanArAone vize mahatvanI kalpanA karavA chatAM paNa mahAdevapaNAno niSedha karela che. ta: kAmAnuSaktasya ripuprahAriNaH prapaMcanonugrahazApakAriNaH / sAmAnyapuMvargasamAnadharmiNo, mahatvakalaprausakalasya sadbhavet // 1 // bhAvArtha : je kAmane viSe rakta che, zatruone prahAra kare che, zrApa Apavo ane anugraha karavo vigere prakAranA prapaMca yukta hoya che, sAmAnya purUSavarganA samAna dharmavALo hoya che, te mahAnuM kahevAya nahi paraMtu sarvathA prakAre mahatvapaNAnI savRtti dhAraNa karanArA ja sArA kahevAya che tenA matane vadanArA nIce pramANe bole che. yathAtsmin dhyAnAsamApanne, ciMtAratnavadAsthite, niHsahaMti yathA kAmaM kuDayAdibhyo'pi dezanAm // 1 // bhAvArtha : AvI rIte tenuM zAstra kahe che ke amArA devo dhyAnamAM For Personal & Private Use Only Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 rahelo hoya che. to paNa jevI joie tevI vANI bhIMtamAMthI nIkaLI che. A paNa asaMbhavita che, kAraNa ke kuDyAdika thakI nIkaLelI vANI ApI upadiSTA na thAya, mATe je zAstrane apramANa gaNavA lAyaka chatAM prAmANya paNuM mAnavA gaNavA lAyaka mAne che, te apauruSeya vacana che, zAstrane viSe kaSa, cheda, tApa A traNathI parIkSA karI jema suvarNanI parIkSA karAya che, tema ahIM paNa dharmanI parIkSA karAya che. 1. prANivadhAdika pApasthAnono je pratiSedha tathA dhyAna adhyayanAdikano je vidhi te dharma kaSa kahevAya che. 2. bAhya anuSThAnavaDe karI je tenA niyamathakI bAdhAne na pAme ane potAnA niyamathakI zuddhatAno saMbhava jaNAva, te dharmane viSe cheda kahela che. 3 tathA jIvAdika bhAvane vadanAra, ane baMdhAdikano prasAdhaka, ahIM tApa kahela che. A traNa vaDe karI zuddhine pAmela dharma zuddha dharma kahevAya mana, vacana, kAyAnA yogothI, karavuM, karAvavuM, ane anumodana karavuM, tenAthI artha anarthanA AzrayathakI utpanna thayela sUma bAdaranA jIvonA prANAtipAtAdikano pratiSedha tathA rAgAdika nigrahanA apratihetubhUta dhyAna-tapano vidhi je zAstrane viSe Ave che, te kaSazuddha kahevAya che. jenA aMdara sUkSma paNa sarvathA prakAre sAvadya karmane viSe pratiSedha che, tathA rAgAdine uddhAra karavAvALu dhyAnAdika che te ja kaSazuddha kahevAya che ane evA prakAre kaSazuddha vidhi jene viSe na hoya te kaSazuddha kahevAya nahi, kAraNa ke jene viSe prANI, prANInuM jJAna, ghAtaka citta, ghAtagata ceSTA, prANathakI vyavaparopaNa eTale prANaviyoga-A pAMcathI hiMsA thAya che. vaLI rAgadveSa kaSAya, astravAdI kriyAne viSe, vartamAna jIvonA ihaloka paralokanAM apAyAdika duHkhAdikane jANa che. pipariva che "ya che ityAdi e pApavaDe karI je bAdhaka thato nathI, arthAt tenAthI mukta M100 100 % For Personal & Private Use Only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 te cheda kahevAya che. mATe azuddha, hiMsAkaraNa, varjanazuddha, kAraNa ke devAdikane saMgItakAdi karaNe, kaMdarpAdi karaNa, asabhya vacana bolavuM te sarva azuddha che. have AtmA je che, te hiMsAnA pariNAmathI mukta che, karmanI vicitratAthI mukta thayela che, hiMsA ahiMsAnA viyogathI te tApazuddha che. karmabaMdhathI mukAyela AtmAityAdi bhAvavAda pradhAnam evI rIte AtmAdi vastu sate vidhi, pratiSedhAdika, sarva kahela svarUpa pramANe pAme na tuM anyathA. anyathA prakAre hoya to tApaazuddha jANavuM, mATe zuddha zAstrane kahevAvALA hoya to te mahAdeva kahevA have jeNe zAstrane kahela che te kevala mahAdeva na kahevAya paNa te deva viSayane ArAdhavA mATe, ArAdhavAno upAya AjJAsAdhakapaNuM te mahAdeva kahevAya che. have ArAdhana karavApaNuM je che te sarAganA prasaMganuM kAraNa che ane prasAdanA abhAve paNa vastunA svabhAvathI prasAda phalanI siddhi thAya che, kAraNa ke vastusvabhAva je che, te aciMtya ciMtAmaNinA samAna che, tethI mahAbhAgyavAlA tIrthakara mahArAjAone AvIne vAMcchitArtha meLave che. pUjayonAM upakAranA abhAve paNa, pUjana karatAne upakAra thAya che. jema maMtrAdikanA sevana karavAthI, agni AdikanI sevA karAya che, tema have sarvadA duSamakALane viSe paNa ArAdhanA karavAno upAya batAvela che. AjJAnI bahAra jeTalI sabhya pravRtti che te sarva bhavaphalane ApavAvALI che, mATe AjJA ArAdhakapaNuM ja sarvathA prakAre phaLa ApI bhAvanA ucchedanane kara vAvALuM che. jema sA nI vevanI davA karavAvaDe karIne rogano kSaya thAya che 101 For Personal & Private Use Only Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tema mahAdevanA vAkayathakI saMsAranA saMcaraNa paribhramaNano kSaya thAya che. kAraNa ke bhavathakI bhavamAM bhamavuM tenuM nAma saMcaraNa kahe che. AnAthI paraloka sattA siddha thAya che. AvI rIte uparokta kahelA te guNasaMpatti pAmelAne rAgadveSano nAza karavAthI zAMta ne prayojanane samApta karI jeNe samagra kAryone karyA che. mukti meLavavAthI iti kRtakRtya tene tathA kevalajJAna lakSaNavALI jenI buddhi che tene, evA buddhimAnane, evA satvavaMtane evA mahAdevane sArI bhakti vaDe karI namaskAra kare che. uparokta nirNaya karela svabhAvazIlavAlA mahAdevanuM uttama rIte pUjana karavuM joIe. have pUjana snAnapUrvaka thAya che, mATe snAnanuM svarUpa kahe che. snAna be prakAre che : 1. dravyathI 2. bhAvathI. dravyathI jalalakSaNa kAraNabhUtavA dehalakSaNa zodhanIya dravya Azrityakala lakSaNa vApaneya agara dravyathI, aparamArthathI, dravya zabdanuM aprAdhAnya paNe jaNAve che. bhAvathI, zubha dhyAna kAraNa bhUtam-upayogo bhAvAtmaka jIvalakSaNa, zodhanIya, bhAvane AzrayIne audAyika bhAvakAraNabhUta karmamala dUra karavA rUpa bhAva snAna jANavuM. bhAvathI vA paramArthathI, tethI dravyabhAvathI be prakAre, ane nAmAdikabhedathI caturdhA, nAma sthApanAnAM prarUpaNA mAtra upoyagapaNAthI kahela che. snAna, dravya ne bhAvathI be prakAre che, paNa sAta prakAre nathI. yAhu sapta snAnAni proktAni svayameva svaMbhuvA / dravyabhAvavizudhyartha mRSiNAM brahmacAriNAm // 1 // agniyaM vAruNaM brAhamyaM vAyavyAM divyamevaca / pArthivaM mAnasaMcaiva, snAnam saptavidhaM smRtam // 2 // AgneyaM bhasmasnAnamavagAhyaM tu vAruNam / Apo hiSTAmathaM brAhamyaM manazuddhistu mAnasam // 3 // bhAvArtha : brahmacArI RSiyone dravyabhAvanI vizuddhi mATe 102 For Personal & Private Use Only Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 svayaMbhuvA brahmAye potAnI meLe ja sAta prakAranA snAna karavAne mATe kahelA che, 1. prathama Agneya, bIjuM vArUNa trIjuM brAhmaya..., cothuM vAyavya, pAcamuM divya, chaThTha pArthiva ane sAtamuM mAnasa e sAta prakAranA snAno kahelA che. Agneya eTale bhasmathI snAna karavuM, vArUNuM eTale pANImAM praveza karIne snAna karavuM, brAmya pANI vaDe karIne hAtha dhovA te tathA vAyuzuddhithI thAya che tathA divya snAna tathA mATIthI snAna kare te tathA mananI zuddhithI je snAna kare te AvI rIte sAta prakAre snAna kahAM te yukta nathI. je mATe bAhyamala prakSAlana karavAnA kAraNabhUta dravya snAna che ane aMtara malane prakSAlana karavAne samartha je che te bhAva snAna kahevAya che. vaLI je anyathA avidhe karavAnuM che te asnAna che, kAraNa ke gAyanA rajathakI, chANathakI, agara dhULanA rajathakI athavA maMtrAvaDe karIne malanuM apanayapaNuM thaI zakatuM nathI. athavA dravyathI snAna be prakAre, tathA bhAvathI snAna be prakAre bheda batAvyA tethI pradhAna, apradhAna bheda dekhADe che. tattvavedioe, be prakAre zuddhikaraNa kahela che. ahIM bIjAonI avipratipatti dekhADatAM chatAM kahe che. je zarIra bAhya hoya te bAhya snAna, ane adhyAtmayukta manane viSe utpanna hoya te mAnasaMsnAna have dravya snAna bhAva snAna, bAhya adhyAtmika e be prakAre AvI rIte Ano prayoga thayo. jaina sivAya bIjA tIrthiko nIce prakAre kahe che. malAdikanA dUra karavAnA asAmarthyathI teone dravya snAna kahevAya, kAraNake gaMdhalepe zaucaM ne pANIvaDe karIne tema bhasmAdikathI dUra karavAthI zarIranI cAmaDI avayavane dhovAthI deha deza snAna kahevAya dehanA grahaNa karavAthI vastra sahita snAna karavuM te malane dUra karyo, kAraNa ke jalArka vastrone snAnatayA apratite have deza snAnane te loko AvI rIte mAne che ke - yatho. 103 For Personal & Private Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ekoliMge gude tistra stathaikatra kare daza / umayoH saptavijJeyAmRda zuddho manISibhiH // 1 // etacchovaM gRhasthAnAm, dviguNa brahmavAriNAm / triguNaM vAnaprasthAnAm, yatInAM ca caturguNaM // 2 // | bhAvArtha : eka pANIno hAtha liMgane viSe Apavo, tathA gudAne viSe traNa hAtha tathA eka hAthane viSe dasa tathA banne hAtha bhegA karI mATIthI sAta vAra zuddha karavAthI paMDita purUSoe zuddhi kahelI che. 1. e uparokta zauca gRhasthone kaheluM che, tenAthI bamaNuM zauca brahmacArIne kaheluM che, tenAthI traNagaNuM zauca vAnaprasthane kaheluM che, tenAthI cAragaNuM zauca yatione kaheluM che. AvI rIte kahevAthI A loko hAsya karavA lAyaka che. te AvA prakAranuM zauca karavA prayatnavALA chatA paNa liMga, gudAnA aMtaranA bhAgamAMthI zauca karI zakavA samarthamAna thatA nathI. cAmaDI mAtrAnuM ja phakta zauca kare che. vaLI teo kAna, nAkanuM paNa zauca karatA nathI, vaLI ema paNa nathI ke te aMgopAMgo pharIthI azuci thI thatAM, e to be ghaDI sArA rahI pAchA tevA ja thai jAya che, have snAna je che te paNa rogI mANasanA malane dUra karavA mATe, agara zarIranA malane dUra karavA mATe phakta kSaNa mAtra zuddhi karanAruM che, kAraNa ke eka malane prakSAlana karavAnI apekSAe karI bIjA malano anurodha taiyAra ja che. te zuddha thaI zakato nathI. vaLI snAna je te malAzraya svabhAva zarIranA maLane dUra karavA samartha nathI, kAraNake snAnanAM lakSaNa jANanArAoe, pANIne AzrayIne dravya snAna kahela che, kAraNa ke ghaNAone prAyaH bAhya mala pANIthI ja cAmaDI mAtranI zuddhi karI zakAya che. AvI rIte kahelA evA dravya snAnavaDe karIne teno adhikArI dhArmika jana ucita snAnanI vidhivaDe karIne bhUmi prekSaNa pANI galAnAdi jatanAthI snAna kahevAya che, te mATe AgaLa 104 104 For Personal & Private Use Only Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 uparakahelA evA devatAne, atithine, satata apratibaddha vihArI paNa iti atithi, agara tithipatRdika utsavo jene nathI te atithi kahevAya atithisanmArga nirato yati : he kutIrthiko ! jo tame malina AraMbhavALA cho, to tamAre dravya snAna karavuM ucita che, paNa bIjuM karavuM ucita nathI AnI vizuddha bhAvanA hetubhUta paNAthI nirmaLa AraMbhajIvone vizuddhabhAva sadAya che, to AnA vaDe karIne zuM ? vaLI dravya snAna je che te paNa devatA atithine pUjanArane bhAva snAna thAya che. te anubhavasiddha che. have dravya snAna bhAvazuddhinA nimittabhUta chatAM paNa apUkAyAdi jIva hiMsA-doSa duSitapaNAthI azobhanuM che. te uttara kahe che ke hiMsA lakSaNa avadya sad bhAvanathI paNa samyaga darzananI zuddhi lakSaNa guNa thAya che, mATe guNanA lAbhathI doSa nathI kahe che ke thopuujaae kAyavaho, paDikucho sou kiMtu jiNapUyA / samattasuddhiheutti, bhAvaNIyA u niravajjA // 1 // | bhAvArtha : pUjAne viSe jIvono prANiyono vadha thAya te mATe pUjAno niSedha che. AvuM na bolavuM, kAraNa ke jinezvara mahArAjanI pUjA je te sampatvazuddhinA hetubhUta kahelI che, thAya che mATe niraMtara niravadha-pUjAnI bhAvanA karavI. uttama prakAre upayoga sahita pUjA karavI. mATe dravyasnAna paNa bhAvazuddhinuM nimitta che, te zobhana che. jema caityavaMdana bhAvazuddhinuM nimitta che tema dravyasnAna paNa bhAvasnAnanA nimittabhUta hovAthI zobhanuM che, kAraNa ke viziSTa guNanA hetubhUtathI doSanA sabhAve paNa, jema ghaNo parizrama paDatAM paNa kUvAnuM khodavApaNuM pariNAme lokone guNanA hetubhUta thAya che tema dravya snAna paNa viziSTa guNano hetubhUta che. 105 For Personal & Private Use Only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 prazna: have jyAre dravyasnAna bhAvasnAnanA kAraNabhUta amalina AraMbhIne che tyAre malina AraMbhIo tema kare to zuM khoTuM ? uttara - malina AraMbhI bIjA lakSaNavALA anuSThAna karavAthI dravyatara bhAvasnAna rUpe dharmasAdhane guNadoSa karavAvALA thAya che, kAraNa ke malina AraMbhI, AnA aMdara nA adhikArI bhAvanA abhAve koI kahe che ke yutiH dharmArtha yasya vittehA, tasyAnIhAgarIyaso / prakSAlanAddhi paMkasya dUrAda sparzanaM varam // 1 // | bhAvArtha : je mANasa dharmakArya karavAne mATe paisAnI icchA kare tenA karatA pesAnI icchA na karavI te ja mahAna kArya che, kAraNa ke kAdavamAM paDIne prakSAlana karavuM tenA karatA kAdavathI dUra rahevuM sArU che. AvI rIte dharmanA mATe sAvadya pravRttino niSedha karela che. vaLI phUla toDavAno abhAva tathA devasaMbaMdhI bagIcAdikano abhAva, AnAthI sUcave che to tene uttara Ape che ke e vacano barAbara satya nathI, kAraNa ke snAna je te vidheyapaNAthI devatAnA arcanane mATe kahe che. vIrdattth suNAi duhA vihu, davvaNhANeNa suddhavattheNati / (tatra zucinA dvidhA pi hu, dravyasnAnena zuddhavastreNa iti / ) | bhAvArtha : tyAM paNa be prakAre zuddhi karavAnuM kaheluM che. eka dravya snAnavaDe karIne bIjuM zuddha vastravaDe karIne koIka kaheze ke A to prAsaMgika snAnanI apekSA A upadeza che, paNa devatAnA upadezika nathI, e paNa barAbara nathI. jo emaja hoya to koi divasa snAna kare tyAre devatA arcana kare, nityakRtya nIce pramANe kahe che. vaMdaMti ceiyAiM tikkAlaM puiuNa vihiNAu iti / vaMdaMti caityAni trikAlaM pUjayitvA vidhinA tu-iti M106) For Personal & Private Use Only Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : vidhivaDe karI trikAla paramAtmAnuM pUjana karI jinapratimAne vaMdana kare. vaMdana karI vidhithI traNa kAla jinezvarane pUje, je. kahyuM ke dharmArthane mATe sAvadya pravRtta niSedha che te satya che. sarvaviratinI apekSAye kevala te niSedha che, paNa gRhasthanA adhikArane viSe to te pravRtti anujJAta che. vAdadvvtth e kUvadi(c)totti-(dravyastave kUpadraSTAntaH) bhAvArtha : dravyastavane viSe kUvAnuM daSTAnta kahe che. vaLI vyApArAdika sAvadya pravRtti paNa vizeSa vizeSanA pakSa pAta rUpavaDe karIne pApanA kSayabhUta guNa-bIja-lAbhanA hetu bhUtapaNAthI jema saMkAzane, saMkAza zrAvake pramAdathI caitya dravyanuM bhakSaNa karavAthI lAbhAMtarAyAdika kilaSTa karma bAMdhIne, cira paryaTita duraMtara saMsAra kAMtarA, anaMtakAle labdha mAnava bhava durNatarata zirazekhararUpa, pAragata samIpe labdhasvakIya parabhavavRttAMta-pAragata upadezAt durga- nibaMdhana karmakSapaNAya, je huM upArjana karIza te sarva khAdhA pIdhA paheravA joi te vinAnuM sarva jinAyatanAdimAM nAkhIza evo abhigraha karyo Ama karavAthI mokSe paNa gayo.jema saMkAzanete sarvathA evuM azubharUpa vyApAra karavAthI viziSTa nirjarA karavAnuM kAraNa thayuM tema puSpannoTana niSedha satya che, paraMtu, pUjA karavAnA TAIme mAlI pAsethI laI caDAvavAthI darzana zuddhinA hetubhUta thAya che. juo. succai duggainArI jagaguruNo siMduvArakusumehiM / pUyApaNihANeNaM, uvavannA tiyassa logaMmi // 1 // zrUyate durgatinArI, jagad guruNAM siMduvArakusumaiH pUjApraNidhAnena, utpannA tridaza loke bhAvArtha : saMbhaLAya che ke jagadgurU zrImAn mahAvIra M107 - For Personal & Private Use Only Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mahArAjAne pUjavAnI abhilASAvALI durgatA nArI siMduvAranA puSpone laIne prabhune pUjavA jatA rastAmAM khIlA sAthe aphaLAvAthI prabhu pUjAnI bhAvanA aMtaraMga hovAthI kALadharmane pAmI devaloke gai, eTaluM ja nahi paNa ekAvatArI thaI teNe te phUlo nyAya upArjana pAsAthI grahaNa karelA hatA. tathA caityasaMbaMdhI grAmAdika ArAmAdikano abhAva nathI kahyo mATe malina AraMbhIyone paNa dharmArthane mATe snAnAdika avirUddha kathana karela che. yati kema adhikArI nahi ? kAraNa ke karma lakSaNavyAdhi gRhastha tathA sAdhu banene che, ane tenI pUjAdi lakSaNA cikitsA paNa bannene samAna ja che, to pachI ekano adhikAra ane bIjAno kema nahi? AvI rIte zaMkA karanArane uttara Ape che. snAnamudvartanAbhyaMga, nakhakezAdisaMskriyAm / gaMdhamAlyaM ca dhUpaM ca tyajati brahmacAriNaH // 1 // bhAvArtha : snAna tathA zarIrane nirmala karavuM, tailAdikane coLAvavuM tathA gaMdha, mAlA, dhUpa, A sarveno brahmacAriyo tyAga kare che, kAraNa ke uparokta tamAma brahmacaryanAM duSaNo che. e kAraNathI, e vacanothI, yatine snAna karavAno, tathA te pUrva hovAthI devatAne arcana karavAno adhikAra nathI. temane to vibhUSA arthe snAna karavAno niSedha che. prazna : A sAvadya karmathI nivartamAna che tethI adhikArI nathI. jo yati sAvadya karmathI nivRtta thayela che to snAna karI devatAnuM arcana kare to zo doSa che ? yadi jo snAnapUrvaka devatAdinA arcana karavAmAM sAvadya yoga hoya to, te gRhasthane paNa tulya doSa lAge, mATe teNe paNa snAnAdika na karavuM . gRhastha to saMsArI hovAthI kuTuMbAdikanA artho, gRhastha sAvadya karmane viSe bhale pravartamAna thAya, M108) For Personal & Private Use Only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 paNa dharmane mATe to sAvadya karmamAM na pravartamAna thavuM. uttara : aneka pApakarmanA AraMbhanA sAthe A paNa AraMbha eka bhale rahyo, paraMtu bIjA AraMbha karatAM pUjA karavA mATe snAnAdikano je AraMbha che te kUvAnA udAharaNanA peThe pUjAdikathI thayela AraMbhane zuddha karI guNAMtarane pAme che mATe gRhasthone snAna pUjAdika karavA yukta che. kUvAnA udAharaNanA peThe yukta che. snAna pUjAdi tevI rIte sAdhune paNa yukta che, mATe snAnAdikane viSe kema sAdhu adhikArI nahi ? teno uttara Ape che. yatio sarvathA sAvadya karmathI nivartamAna thayelA che, mATe kUvAnA udAharaNanA peThe teone temAM pravartamAna thavAthI sAvadya lAge che. cittane viSe dharma na sTrare, kAraNa ke tene viSe zubha dhyAnAdikathI pravartamAna sadeva thayela che mATe gRhastho to sadaiva sAvadya svabhAvathI ja pravartelA che, mATe jinaarcanAdidvAra vaDe karI svaparaupakArane viSe tene temAM pravartamAna thanArAnA cittamAM te ja lAge che. na sAvadya, mATe snAnAdikane viSe gRhastha ja adhikArI che, na sAdhu. Agamane viSe paNa kahyuM che ke - chajIvakAyasaMjamo davvatthaeso virujjha ekasiNo / to kasiNa saMjamaviu pupphAIyaMna icchaMti, // 1 // akasiNapavattANaM, virayAvirayANa esakhalu jutto / saMsArayApArano, vyasthA #vidhvaMto, merA | bhAvArtha : pakAyanI jIvadayAnA pratipAlana karanArA saMyamI muni mahArAjAone dravyastava sarvathA niSedha karela che mATe saMpUrNa saMyamI munimahArAjA puSpAdikanI icchAne karatA nathI 1 paraMtu jeNe 109 bhAga 109 bhAga-6 phamo-9 ~ For Personal & Private Use Only Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 saMpUrNa saMyama aMgIkAra karela nathI tathA jeo kAMika pALe che ne kAMIka nathI pALatA arthAt gRhasthAvasthAne viSe rahelA jIvone dravya stavanizcaya yukta che, kAraNa ke saMsArane ocho karavA mATe dravyastavane viSe kUvAnuM draSTAMta Apela che ane te nyAyathI saMsArane ocho karI zake che tathA dravya stava pUjAthI bhAva pUjA je te yatine pradhAna hovAthI teno adhikAra dravya stavane viSe nathI, te kAraNa mATe ja sAmAyikane viSe rahelo zrAvaka paNa yatirUpa hovAthI sAvadyathI dravya stare adhikArI nathI, te kAraNa mATe gRhastho prakRtithakIja pRthvI, pANI Adi mardanathI bhayavALA thaI sAvadhe yatanAthI, saMkSepa kriyArUcithI, yatikriyAnA anurAgI che, mATe gRhasthane dharmanA mATe paNa AraMbhAdika kriyAnI pravRtti yukta nathI. yathAasdaarNbhvptto, jaM ca gihI teNa te si vinneyA / tinnitvittiphalacchiya, esAparibhAvayamiNaM // 1 // bhAvArtha : je kahela che te to asat (kharAbI) AraMbhanI nivRttine mATe kahyuM che. ane evA kharAba AraMbhanI nivRtti gRhastha jarUra kare, paraMtu A pUjAno bhaviSyamAM kUvAnA draSTAMtanA peThe mahAna lAbhavALI hovAthI jarUra kare. mATe sarva sarvanA adhikArI nathI, eka ekanA adhikArI che. have bhAvasnAna kahe che zubha dhyAnathI cittane ekAgratA lakSaNa vA yukta dharmAdika pANI te dhyAnarUpI jala kahevAya che te dravyasnAna, bhAvajJAnanA viparyaya lakSaNarUpa che, mATe dhyAnarUpI pANI sAdhune sadAsnAna kahetAM zuddhinuM nirmala kAraNabhUta che, te mATe tene bhAvanAnakahe che. dhyAnAdikano Azraya karI jJAnAvarNAdika lakSaNarUpa mala tene niSedha, prakSAlana karavAmAM Ave che, te bhAva snAna kahevAya che parama RSi sarvajJa mahArAjAoe rUSiyone e prakAre bhAvasnAna karavAnuM kaheluM che, kAraNa ke teone teja uttama che, mATe M110) For Personal & Private Use Only Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ' vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 temane devArcanAne mATe dravyasnAna karavAnI jarUra nathI. rUSiyo kevA che ? pramattayogAt prANavyaparopaNa hiMsA teja doSa, te vaDe karIne rahita che. vaLI rUSiyone mULaguNa, uttaraguNarUpa mahAvrata, zIla, vRddhikAraNe AvuM bhAvapnAna yukta che, kAraNa ke bhAva snAna, dharmadhyAna zukaladhyAnanI vRddhi karanAruM che. AvI rIte dravyasnAna ane bhAvasnAnathI paraMparAe sarva karma malane varjI mokSamAM jAya che. pharIthI lapAto nathI, evI rIte ja snAna karanAro paramArthathI snAna karela kahevAya che, paraMtu snAnAMtarathI snAna karanAra paramArthathI snAna karanAro kahevAto nathI, mATe re kutIrthaMko ! tamAre jaldI paramArthathI snAna thavAthI icchA hoya to, bhAvasnAnathI snAna karo. dravyasnAna choDI do. (puSpa pUjA.) have snAna karyA bAda devone pUjavA te mATe pUjAnuM svarUpa kahe che. have jeo mAne che ke zvetAMbara sAdhuo devone pUjatA nathI, tevuM kahenArane uttara Ape che. je pUjA karavAne viSe ATha puSpo Ave che te aSTapuSpI kahevAya che. ATha puSpI to jaghanyatAthI kahela che anyathA thoDA vA, ghaNA puSpovaDe karIne devapujA karavAnuM kahela che. te pUjA jJAnI mahArAjAe be prakAranI kahela che, 1. sAvadyA, 2. niravadyA. temAM prathama devalokasAdhanI dvitiyA tu nirvANasAdhanI pAThAMtare svargamokSa prasAdhanAt dvidhA. have azuddhA tenuM varNana kare che. nyAyavaDe karIne upArjana karela paisAthI agara acauryavaDe karI grahaNa karelA paisAthI, puSpone laIne, je devAdhidevane ApavAmAM Ave che te azuddha pUjA che. kevI rIte kare che te kahe che ke lAbhane mATe, pravacana prabhAvanAne mATe udAra M111 111 ~ For Personal & Private Use Only Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvathI, mAlIka pAsethI dezakALanA anumAne grahaNa karela uttama madhyama, jaghanya puSpothI pUjA karI hoya ne vaLI te puSpo bahu ja praphullita che. sugaMdhI che. jo tema na hoya to snAnAdika zauca paNa manAdikane prasannatA na karI zake, mATe thoDA ke ghaNA, jAtivaMta mAlatI Adi puSpothI pUjA kare che, nanujAtyAdi grahaNa karavAnuM kahyuM te to suvarNAdika samanasAMpuSpAdikanAM niSedha mATe thAya che, kAraNa ke jAtivaMta puSpo je sArA hoya che, te to eka vAra caDAvavAthI nirmAlya thaI jAya che, mATe te kAMI vAre vAra AropAtAM nathI, ane jo caDAve to nirmAlyAnA doSonuM AropaNa thAya che. kahyuM che OM yathoktamkaMcaNamettiyarayaNAi dAmaehicavivihehiM, bhAvArtha : kaMcana, mauktika ratnAdikanI vividha prakAranI mAlAdikane caDAve mATe sonAnA, motI, maNinAM caDAve to zuM vAMdho ? ane caDAvelA na utArIye to harakata zI ? nirmAlya AropaNano doSa paNa na thAya, kAraNa ke jAtivaMta puSpo to sugaMdhamaya hovAthI ne karamAI javAthI, nirmAlya thaI javAthI utAravA joie. paNa suvarNanA dAgInA na utAre to zo doSa ? vaLI koI kahe che ke vItarAgane vaLI alaMkAra zuM kAma caDAvavA joie, tema puSpo paNa zuM kAma caDAvavA joie. bannenuM sarAgIpaNuM che, mATe na caDAvavA joIe, tethI aSTa puSpI vidhAnanuM kAraNa kahe apAyA, jJAnAvarSAdika karmonA hetuvAta ATha apAyo kahelA che. te AThe ATha karmarUpa che, ane te ATha karmathakI mukAye mukta kahevAya che te ATha apAya nA mukta thavAthI tenAthI utpanna thayelA anaMtajJAna, darzanAdika guNo, teno je prAdurbhAvabhUti, teja lakSmI, na 112 For Personal & Private Use Only Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 guNa bhUti, guNalakSmI, samyak jJAnapUrvikA, sarva purUSArthasiddhi, deva devAya AvI je aSTa puSpI ApIe te azuddhA che. sarva kahela che-aSTa apAya mukta guNabhUtine ApIe te ThIka nahi. guNanI bhUtithI prApta thayela cAra puSpikA , anaMtajJAna, darzana, cAritra, vIrya rUpa cAra puSpithI aSTakama nirmukta, siddhino koika prakRtinA viyogathakI jJAnAbhAva, zarIra mananA abhAvathI, vIrya abhAva viSayAbhAvAtu, sukhAbhAvo, AvI rIte kahe che. temanA tene AvaraNa kSaye teono nyAya pAmela che. mATe ja emaja che to jJAnAvarNAdika paMcaka kSaya, kevaLIne pAMca jJAnano prasaMga na rahe. thom nammichAumathienANe-naSTe tu chadmasthajJAne bhAvArtha : chadmastha jJAna naSTa thaye chate evuM nathI, kAraNa ke kevalajJAnavaDe karIne zeSa jJAna jANavA lAyaka prakAzita paNAne pAme che, tenuM anarthakapaNuM hovAthI kahe che AnA vaDe karIne to pUrvArdhavaDe karI jinabiMba pratiSThAne viSe 2ANa avasthA kahyuM che. temAM bAlyAvasthA, Azraya sthAna kahela che, niSkramaNa avasthA ucita rathAropaNa, puSpapujAdika ane kevaLI avasthA AzrayI vaMdana pravarte che. evI rIte tenA manane dUra kare che. ATha apAya niryukti dvAra vaDe karIne karelI pUjA, gRhasthAvasthaka vizeSa nathI karatI kiMtu kevaLI avasthAne viSe, nanu, ATha apAya nirmuktine AlaMbanakarI kevalI avasthAne viSe pUjA karavI, te ciMtavavA lAyaka che, kAraNa ke cAritrane snAnAdika ghaTe nahi. te prakAre sAdhune paNa. mahAvIrasvAmI mahArAjAe acita sarovara chatAM, acita talanA DhagalA chatAM sAdhu sudhA, tRSAbAdhita chatAM temane sevana karavAnI preraNA na karI. bhaviSyamAM AcAryAdika sAdhu evuM na kare mATe. dubbhimaMgamalassA vitaraNu ruppe sanAnANiyA / (113 - For Personal & Private Use Only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 dvighA vAuvahovApi, teNaDhaMti na cehae // 1 // bhAvArtha : bhale zarIre snAna karela hoya to paNa A zarIra durgadhI malane strAva karanAra che, kAraNa ke be prakAre paNa vAyune vahana karanAra che. te kAraNa mATe caityane viSe rahe nahi kAraNa ke pavananA saMcArathI AzAtanA lAge che mATe derAsarajImAM vadhAre vAra rahevuM nahi. puSpAdika dravya upayogathI avaghane zubha bhAva thAya te karmanA kSaya nimitte na thAya, paraMtu punyabaMdhananA kAraNabhUta thAya, tethI te devagati baMdhananA kAraNabhUta che. upalakSaNapaNAthI sumAnuSatva sAdhI paraMparAye bhAvapUjAnA kAraNane pAmI mokSa ApavAvALI thAya che. have zuddha aSTapuSpIne kahe che - kaSAyAdikane tyAga karI AtmAnA zubha zuddha adhyavasAya pariNatirUpa zAstrokatA paripUrNa sakala jIvanA hitarUpa hiMsAdika pApasthAnonA parihAravaDe karIne ane niraticAra sugaMdha yukta dharmanuM je karavApaNuM che te ja puSpa dharma che. 1. pramAdanA yogathI prANIyonA prANane haraNa karavAte hiMsA, ane teno abhAva te ja ahiMsArUpa prathama puSpa 1. 2. sarjana purUSone hitakArI asatyano abhAva je satya te dvitIya. puSpa 3. caurya karmano bhAva te caurya, teno je abhAva te asteya, acaurya, tRtIyaM puSpa. 4. tathA brahmakuzalakarma te, sevete. manovAkkAyavaDe karIne, kAmasevana varjana te caturtha puSpa. 5. tathA saMgano abhAva nAsti te asaMgatA, dharma upakaraNa sivAya nA parigrahane varjana, kAraNa ke dharma upakaraNane parigrahano abhAva kahela. kathAjNpi vatthaM pAyaM vA kabalaM pAyapuchaNaM / taMpi saMjamalajjaTThA, dharaMti pariharaMtiya // 1 // na 114 - For Personal & Private Use Only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 naso pariggaho vutto, nAyaputteNa tAiNA / mucchApariggaho vutto, iha vuttaM mahesiNA // 2 // bhAvArtha : yadyapi vastra pAtra, kaMbala, prAdaprojaeNna vigere saMyamanA nirvAha mATe tathA lajajAne mATe dhAraNa kare che ane tene tAraka evA jJAtapu kahetA mahAvIra mahArAjAe parigraha kahela nathI. parigraha to te ja kahevAya che ke je vastupAtrane viSe mUcha hoya che tene ja mahAvIra bhagavAna parigraha kahe che, anyathA zarIra AhArAdika paNa parigraha kahevAya iti paMcamaM puSpa, 6, tathA zAstrArtha tatvArthane grahaNa kare te gurU. yathAdhrm dharmakartA ca, sadA dharmaparAyaNaH / satvebhyo dharmazAstrArthadezako gururucyate // 1 // bhAvArtha : dharmane jANanAra, dharmane karanAra sadA dharmane viSe parAyaNa prANiyone niraMtara dharmazAstrArthano upadeza karanAra gurU kahevAya che.te gurUnI sevAbhakti bahumAna te SaSTha puSpa 7. tathA zarIre je tApa utpanna kare te tapa anazanAdi, rasa, rUdhira, mAMsa, meda, asthi, majajA, zukra, e sarve ne tapAve ane azubha karmone tapAve te tapa saptamaM puSpa 8. samyapravRttinA hetu bhUta jJAna te aSTamaM puSpa. AvI rIte arihaMtanI AjJArUpa sAta bhAvapuSpavaDe karI je devAdhidevanI pUjA karavAmAM Ave che te ja mahAdeva kahevAya che, kAraNa ke paramAtmAnI AjJAno pratipAlaka jIva ja kRtakRtya gaNAya che. AjJA vaDe karI yukta ja aSTapuSpI teja niravadya pUjA kahelI che. evI rIte zuddha pUjAthI mokSa sAdhanapaNuM batAvI sasaMmatapaNuM batAve che, mATe jIvahiMsAdika mizrapaNAthI dravya puSpAdi prazasya nathI, paNa 115 For Personal & Private Use Only Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 hiMsA dikanA tyAgarUpa ane ahiMsAdikanA grahaNarUpa vItarAganI AjJArUpa prazasta bhAvajanya karma kSaya sAdhya nirNa karanArI A zudhdha aSTapuSpI pUjA vidvAna manuSyone saMmata che, mATe tamo bhAvapUjA karo. e uparokta yathArtha mahAdevanA guNane dhAraNa karanArA mahAdevanuM pUjana karanArA jIvo uttama gatinA bhoktA thAya che. naureSAbhavavAridhau zivapadaprAsAdanizreNikA, mArgaH svargapurasya durgatipuradvArapravezArgalA karmagraMthiziloccayasya dalane daMbholi dhAropamA, kalyANaikaniketanaM nigaditA pUjA jinAnAM varA // 1 // bhAvArtha : paramAtmAnI pUjA bhavasamudrane taravA mATe nAva samAna che ane muktipurI rUpI mahelane viSe caDavAne mATe nisaraNI samAna che. svargapurImAM javAno mArga che. durgatirUpI nagarImAM praveza karavA mATe bhogala samAna che. karmanI gAMTharUpI mahAna parvatane bhedavAne mATe vajanI dhArA samAna che. kiM bahunA ! jinezvara mahArAjAe paramAtmAnI zreSTha pUjAne eka ja kalyANanI paraMparAnuM sthAna temaja muktisthApanA samAna kathana karela che. (pAMca prakAranI jinezvaranI bhakti) puSpAdyArcA1 tadAjJA ca2, tadravya3 parittaNam / utsavA4 stIrtha5 yAtrA ca, bhaktiH paMcavidhA jine // 1 // bhAvArtha : paramAtmAnI puSpAdika vaDe karIne pUjA karavI. 1 tathA paramAtmAnI AjJAnuM pratipAlana karavuM. 2, tathA devadravyanuM rakSaNa karavuM. 3, tathA jaina maMdirane viSe utsava karavo 4 tathA tIrthayAtrA karavI pa-A pAMca prakAre jinezvara mahArAjAnI bhakti kahelI che. 116 * For Personal & Private Use Only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bahuvartisamAyukta, jvalaMtaM zrIjinAgrataH / kuryAdArAtrikaM yastu kalpakoTidivaM vaset // 1 // dhUpo dahati pApAni dIpo mRtyuvinAzakaH / naivedyai vipulaM rAjyaM, pradakSiNA zivapradA // 2 // iti updeshsaarvRttaubhAvArtha : je mANasa ghaNI vATa karI yukta ane javAjalyamAna Aratine zrI jinezvara mahArAja pAse kare che te kalpa koTI sudhI svargane viSe vAsa kare che. 1 bhagavAnanI pAse dhUpa karavAthI pApane bALI nAMkhe che ane dIpaka karavAthI maraNano nAza kare che. naivedya dhAraNa karavAthI nirmala rAjayanI prApti thAya che ane pradakSiNA pharavAthI mukti ApanAra thAya che. 2. parvataH puMDarIko'yaM, pAtraM zrIprathamaprabhuH / parameSTIM paryuSaNaM, pakArAH pNcdurlbh||1|| bhAvArtha : puMDarIkagiri 1, satpAtra 2, prathama prabhu zrI AdinAthajI 3, paMca parameSThI 4 ane paryuSaNa mahAparva pa-A pAMca prakAro ati durlabha kahyA che. | (AdinAthajI vArSidAna) vatsareNa hiraNyasya, dadau koTIzatatrayam / aSTAzItiM ca koTInAM lakSAzIti ca nAbhibhUH // 2 // bhAvArtha : zrImAn nAbhIrAjAnA putra bhagavAnazrI AdinAthajI mahArAjAe vArSikadAnamAM traNaso aThayAsI koDa ane eMzI lAkha suvarNa ApyuM evI rIte dareka tIrthakara mahArAjAo vArSikadAnamAM suvarNa mahoronuM dAna kare che. 117 For Personal & Private Use Only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mano madhukaro megho, mAninI madano marut / mAmo ma To malyo, mArI A yaMtranI : III bhAvArtha : mana 1, bhramara 2, megha 3, strI 4, kAma 5, pavana 6, lakSmI 7, mada 8, vAMdaro 9, mAchaluM 10-A dasa nAmavALA makAro caMcala hoya che. strIo atyaMta caMcala hoya che ane cAlatAmAM aneka akAryo kare che. ( strIo jUThA premarUpI nadIne nIkaLavAnA sthAnabhUta parvata samAna, mokSamArganI bhogaLa samAna-kapaTanI peTI, mAyA cArInA peThe seMkaDo baMdhana karAvanArI, agninA kaNIyAnA peThe aMdara dahanazIlA,duSTa vraNanA peThe aMdarathI kuthita hRdayavALI, samudranA mojAnA peThe-capala svabhAvavALI, viSavallInA peThe Azraya nahi karavAvALI,sthAnabhraSTa paisA pAtranA peThe haMmezA nahi prazaMsavA lAyaka, khAlI muThInA peThe lokone moha karavAvALI , tRNachanna kuvAnA peThe aprakAzyahRdayA, Adarza biMbanA peThe-dugrA svabhAvavALI, parvatanA mArganA peThe anavastha cittavALI, kALA sarpanI peThe avizvAsa karavA yogya, saMdhyAnA raMganA peThe muhUrta rAga vALI, mAchalAnA peThe kharAba parivartana zIlavALI , vAghaNI peThe duSTa hRdaya.vALI, kRpaNanA peThe UMcA hAthavALI duSTa jaMtuothI bharelI vAvaDInA peThe nahi praveza karavA lAyaka, kiMpAka phaLanA peThe dekhAvamAM mukhe madhurI, mAMzapezI grahaNanA peThe upadrava karanArI, ghoDAnA peThe duHkhe karIne nahi damI zakAya tevI, pANInI peThe nIce janArI, vAMdarAnA peThe calapala cittavALI, narakanI peThe trAsa karanArI, kAma para vazA-madonmatta gardabha, mataMgaja, sadazA, kALanA peThe bilakula anukaMpA rahita, saMhAranA peThe gupta, mAyAkapaTavALI, prakRtivakrA viSamAM, hajAro M118 118 ~ For Personal & Private Use Only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 aparAdhonuM sthAna, zokanI utpatti, baLano vinAza, rAgano Azraya, jJAnanI skUlanA, dharmamAM vina karanAra, zIyalane vinAza, krodha pAmelI sarpiNI avizvasanIyA, karkazA, duHkhapAlyA, duHzvaritranuM ghara sAdhunI za, ativiSA, juguptanIyA, duHkhahyA aratikarA, agaMbhIrA draDhavairA, capalA kRtajJA, anAmikA vyAdhi, niviSyiA sarpiNI, adArU aTavI, asalila pravAhA, pAparUpI rajano bAga dAridranuM ghara, vairanI khANa, maryAdAno bheda, vanapathyanI hAni, duSTatAnuM sthAna, anavasthitA, nirdayA, adrazya vaitaraNI, aroga, upasargo, anabrA vIjalI, acaurA ghATIpAtikA, vakabhAvAdika yukta, Avazyaka ukta patimArikAdivaTu urjAkSayakArI, aSADhabhUta yati cAritra leTikA naTaputrivat miSTravacanamaMjarI, jJAtokata, jinapAlita, jinarakSita upasargAkariNI ratnadvIpadavIvatuM, kapaTI premagiri nadI, kuziSyakulavAlukapAtikamAgadhI, gaNikAvat aparAdha sahastragRharUpA, brahmadatamAtR culanIvatuM, avinaya ukaraDo, zvetAMgulyAdibhA yAvar, zokautpattisthAnarUpA, sItA gamane rAmavat daMbhanuM ghara, caMDapradyotana preSita abhayakumAravaMcita vezyAvat, sainyanA vinAzarUpA kaNika strI padmapavit vairanI khANa jamadagni tApasastrIreNukAvat, purUSonA vadharUpA sUrikAMtA rANIvarta, zokanuM zarIra, vIrakAMdavIka strI vanamAlAt, lajajAne nAza karanArI lakSmaNa prArthanA karanArI sUrpaNakhAvat, maryAdAne nAza karanArI zrIpati zreSThaputrIvatuM, lajjA rahita karanArI, goviMda dvijaputravat, saMyama maryAdAne nAza karavArUpa, AdrakumAra pUrvabhava strIvat, duzcaritranA sthAnabhUta, bhujaMgama cora bhAginI vIramatIvata, jJAna-darzana cAritraghAtinA kula vAlukA mAgadhI vezyAvat, mAtrikA samUha, kamala zreSThi sutA padminIvat, tRNAcchAdika kUparUpA zataka zrAvakabhAryA aprakAzaka, hRdayArevatIvrata duSTadayA pAgalopAla aparamAtA 119 For Personal & Private Use Only Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mahAlakSmI vat, manmatha vihalA-abhayArANIvat, asthira cittayukta, anaMgasena suvarNakAra jIvastrivat, viSama mArgavata, nagnaka mArgavat , bhUtA veSTitAcAravatu, kuthita hRdayA aMtaduSTavaNavat, tilabhaTTa unmattarAmAvAt, muhUrtarAgA, saMdhyArAgavat, duSTa vezyAvata, duSTa sarpanA peThe dhyAnAMzavarjita, kIrtidhararAjabhAryA-sukosala jananIvat capala svabhAvA, samudra taraMgavat, calacittA, vAnaravat, nivizeSA maraNavatuM, pAdahastA varUNavat uttAna hastA kRpaNavat, nIcagAminI, svakAMta nRpa nadI prakSepikA adhamapaMgu-kAmukI rANIvat umA sarUpA, narakavar mahA bhayaMkara, duSTakarmakAritrAt, durdamAM, duSTa athavat, duHzIlA vaTAbhakSaka gardabhavarma muhUrtahRdayamAM bAlakavat, sarvathAnarlajja purUSasaMyoge icchA pragaTAvavAn kSaNa mATe rAgA, kapila brAhmaNAsakta dAsI vat, dupravezA, viSavallIvatuM, aMdhakArazreNivat anAzrayaNiyA, parvatarAjJaprANApahAriNI, naMduputrIviSakanyAvat du:pravezA, pravezarahitA, agAdhavApIvatuM, duSTakarmathI muzibate pAchI pharanArI, masyavat, apraveza yogyA, sudarzana zreSThi vat, sthAnabhraSTa Izvara, satyakI vidyAdharavat, vipAka dArUNA, brahmadatta cakravartivat, bAlabhojanIyA, polImukhI vat, viSa dAtrI, surIkAMtAvat, tIvrakopinI duHkharakSitA, svecchAvarazodhikA, dahanasvabhAvA, pradIpta traNa pUlakavan, viSa ApanArI, dhammila strIvRMdavat, durlaMghanIyA, gADha pApavatuM, kAlanAzinI, akAlacAriNI, ati viSayI susa mAtRvat, pApa karI pazcAttApa nahi karanArI cAritrAghAtinI, vRSabhakalaMkadAtR zrAvaka bhAryAvat, vapurvacanavastrANi, vidyA vaibhava eva ca / bakAraiH paMcabhi no, naro nArthayate kvacit // 1 // bhAvArtha : sAruM zarIra 1, sAruM vacana 2, sArA vastra 3, vidyA 4 ane vaibhava pa-A pAMca vakArahIna kadApikALe duniyAmAM prArthanA 120 120 ~ For Personal & Private Use Only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karavA lAyaka thato nathI.upalakSaNathI pUjAI zakato nathI. viveko vinayo vidyA, vairAgyaM vibhavo vratam / vijJAnaM vizvAvAlabhyaM, phalaM saku viruddhaH // 1 // bhAvArtha : viveka 1, vinaya 2, vidyA 3, vairAgya 4, vaibhava pa, vrata 6, vijJAna 7, ane vizvanuM vahAlApaNuM 8, A tamAma sukRtarUpI velaDInA phaLo che. vijJAnaM vinayo vidyA,vairAgyaM ca vivekatA / mahAsaukhyAya jAyante, vakArAH paMcadurlabhAH // 1 // bhAvArtha : vijJAna 1. vinaya 2. vidyA 3, vairAgya 4, ane vivekIpaNuM 5-A pAMca vakAro mahAdurlabha che, chatAM paNa jene e pAMca vakAro prApta thAya che tene mahAsukhane arthe thAya che. ( vinaya phaLa ) vinayaphalaM zuzrUSA, guruzuzrUSAphalaM zrutajJAnam / jJAnasya phalaM virati-viratiH phalaM cAzravanirodha) // 1 // saMvaraphalaM tapobalamatha tapaso: nirjarAphalaM draSTam / tasmAt krIyAnivRttiM, kriyAnivRtte rayogitvam // 2 // yoganirodhAd bhavasaMtatiHkSayaH saMtati kSayAnmokSaH / tasmAt kalyANAnAM, sarveSAM bhAjan vinayaH // 3 // rUti thazAtre 3paza-prasArebhAvArtha : vinayanuM phala gurumahArAjanI sevA che. sevAnuM phala zrutajJAnanI prApti che jJAnanuM phala virati che. viratinuM phala Azravano rodha (saMvara) che. saMvaranuM phala tapobala che tapabalanuM phala karmanI nirjarA che. karmanI nirjarAnuM phala kriyAnI nivRtti che. kriyA nivRttinuM phala ayogipaNuM che. yoganA nirodhanuM phala bhavasaMtatino kSaya che ane bhavasaMtatinA kSayanuM phala mokSa che, te kAraNa mATe samagra kalyANonuM 121 121) For Personal & Private Use Only Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mULa bhAjana vinaya che arthAt vinayI jIvo svalpa kALamAM mokSane prApta kare che. 1-3. ( vinaya viSe siMhastha kumAranI kvA.) sugaMdhapurane viSe puMDarIka nAmano rAjA hato tene sihastha nAmano putra hato, te sarvaguNa sahita hato, chatAM bahu ja durvinIta hato, tethI te rAjAne anISTa thavAthI rAjAe tene kADhI mUkayo, ane duHkhI thaIne bhamavA lAgyo. te koi nagarane viSe gayo, tyAM koine eka ghoDAne bahu ja kuTavA mAMDayo, ne bIjAne bahu ja pUjavA mAMDayo, te dekhIne vismaya pAmI kumAre pAse rahelA mANasone pUchayuM ke AnuM kAraNa zuM ? tethI te mANase kahyuM ke he kumAra ! A ghoDo vinIta che tethI potAnA svAmInI jevI marajI hoya te pramANe te cAle che. tathA A ghoDA durvinIta che, vAMko che, ne marajI praNA nahi cAlavAthI tene kuTavAmAM Ave che. tadurvinayapaNAnA phaLane jANIne vinaya karavA lAgyo ane tema karIne nagaranA rAjAne raMjita karyo, tethI te rAjAe potAnA ghaNA kumAro vidyamAna chatA paNa te kumArane atyaMta vinayI jANI potAnuM rAjaya tene ApyuM, tyArabAda potAnA putrane vinayI thayelo jANIne tenA pitA puMDarika rAjAe bhaktithI bolAvI potAnuM sugaMdhapuranuM rAjaya paNa tene ApyuM tyArabAda banne rAjAe dIkSA lIdhI. siMhakumAra paNa vinayano Azraya karavAthI proDha pratiSThA pAmIne anukrame dIkSA aMgIkAra karIne sarvArthasiddha vimAne gayo. vItarAgo vacastasya, vrataM ca vaMdakaM guroH / vimalAdririme paMcaM, vakArAH zivahetavaH // 1 // bhAvArtha : vItarAga deva 1, tathA vItarAga devanuM vacana. 2, tathA vrata 3, tathA gurUne vaMdana 4, ane vimalAcala pa-A pAMca vakAranuM ArAdhana karavAmAM Ave to te muktinA hetubhUta kahelA che. 122 For Personal & Private Use Only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (vItarAganuM vacana.) vItarAganuM vacana prANioe jarUra aMgIkAra karavuM joie ane pApAraMbhane choDavA joie. juo. mAnukhyaM varavaMzajanma vibhavo dIrghAyurArogyatA, sanmitra sumatisatI priyatamA bhaktizcavartIrthakare / jJAnatvaM vinayatvamiMdriyajayaH satpAtradAne ratiH, satpuNyena vinA trayodazaguNAH saMsAriNAM durlabhAH // 1 // - bhAvArtha : mAnuSyapaNuM 1, zreSThavaMzamAM janma 2. uttama vaibhava. 3 dIrgha AyuSya. 4 ArogyatA. pa sAro mitra 6 sArI buddhi, 7 satI strI, 8 tIrthakaramahArAjane viSe bhakti, 9 jJAnanI prApti. 10 vinayanI prApti. 11 iMdriyono jaya 12 ane satyAtrAne viSe dAna ApavAmAM prIti. 13. A tera guNo bhavAMtarane viSe karela prabala punyakarma vinA saMsArI jIvone pAmavA mahAdurlabha che, paMcAzakasUtre zrAddhavyAkhyAnazravaNasvarupamsaMpannadaMsaNAi paidiyahaM jaijaNA suNeiya / sAmAyAriM paramaM, jo khalu taM sAvayaMbiMti // 1 // niddA vikahA parivajjiehiM,. gutteNaM paMjaliuDehiM / bhattibahumANapuvvaM, uvauttehiM suNeyavvaM // 2 // bhAvArtha : samyapha prakAre samyagu darzanane pAmIne, nidrA tathA vikathAne varjIne tathA mana-vacana-kAyAnA yogone ekatra karIne aMjalI puTa (be hAtha joDIne) bahumAnapUrvaka niraMtara gurUmahArAjA pAse sAmAcArIne je sAMbhaLe che te ja nizcaya parama zrAvaka kahevAya che. e uparokta jaNAvyA pramANe vyAkhyAna zravaNa karavAno zrAvakano adhikAra che. sadjJAnamAnaMdapayodavRMdaM, vyApatpratApaM praNayet praNAzaM / M123 123 For Personal & Private Use Only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 yadbhAtR-bhImena ca mRtyuto'pi, sImoviSAnnAvagamAdarakSi // 1 // bhAvArtha : zreSTha jJAnarUpI meghapaTalI je che, te ApattirUpI pratApano zIghratAthI nAza kare che kAraNa ke jJAnathI bhIme viSayukta annane jANIne potAnA bhAI sImane maraNathakI bacAvela che. zAstra jAvAnA premIbhIma vaNika kathA zaMkara nAmanA gAmane viSe, dhanada kubera bhaMDArInA peThe dhanezvara tathA kAmadeva ane vasaMta RtunA peThe atyaMta arasaparasa prItivALA bhIma ne sIma nAmanA be bhAiyo zreSThio vasatA hatA. temAM moTo bhIma che te jJAnano arthI thai. niraMtara paMDitonA paricayane viSe tatpara rahe che, kAraNa ke paMDitonI vArtA je che te paNa sakala zAstranA mULabhUta che. te mATe kahyuM che ke saMta lokono samAgama karavo. jo ke teo zAstrano bodha kAMI paNa na Ape to paNa temanI potAnI amathI vArtA paNa zAstra yukta hoya che. nAno sIma je che te potAnA kuTuMba parivAre vAryA chatAM paNa nIcano saMgachoDato nathI, kAraNa ke je jeno svabhAva paDayo te choDavo muzIbata che. je mATe kahyuM che ke - je jiNa lagyA sahAvaDA, te phITe maraNeNa / suNahA vAMkI puMchaDI, samI na kIdhI keNa // 1 // bhAvArtha : je jeno svabhAva paDelo hoya che te maraNa pAmyAthI ja jAya che, sivAya jato nathI ane badalAto nathI, kAraNa ke kUtarAnI pUMchaDI vAMkI che, tene koI paNa mANasa sIdhI karI zakela nathI, temaja je jeno svabhAva paDela che te maraNa pAmya ja jAya che. ekadA ghaNA maMtra-taMtranA prabhAvavALA tathA lokomAM camatkAra dekhADIne prasiddhi meLavelA tathA bahu ja kapaTavaDe karI bharapUra bharelA evA suMdara nAmanA yogInA joDe sIme mitrAI karI ekadA prastAve sarpanA samAna kuTila gatiyukta svabhAvavALA te jogIe, suvarNa, maNi, motInA AbhUSaNathI suzobhita evA sImane kahyuM ke he vatsa M124) For Personal & Private Use Only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 !A mUlikAne grahaNa kara, je mUlikA dvArA pAse rahevAthI, je yuvAna strI tamane dekhaze, te lohacuMbakanA peThe tane choDaze nahi A mUlikAne levAno vidhi nIce prakAre che. A mUlikA levAne vakhate prathama gurUnA sAthe tAre eka bhAjanamAM bhojana karavuM. tyArabAda grahaNa karavAthI A kAma siddha thaze. evI rIte kahIne te yogI gayo ane vadi caudazanI rAtrie te grahaNa karavAno saMketa karyo. teno bhAI bhIma paNa paMDitonA sahavAsathI potAno kAlanirgamana kare che. ekadA te bhIme buddhisAgara gurU pAse viSavALA ananuM vyAkhyAna zravaNa karyuM dRSTAnnaM saviSaM ca koravihago dhattevirAgaM drazo / haMsaH kUjati sArikA cavamati krozatyajastraMzukaH / kAkaH kSAmaravastathA parabhRtaH prApnoti mRtyu kSaNAt / kroMcomAdyati harSavAMzca nakulaH kuryAtpurISaM kapiH // 1 // rUti prastAvuM-zata. bhAvArtha : viSayukta anna dekhIne cakora pakSI daSTine mIMcI de che, haMsa zabdane kare che, sArikA vamana kare che, popaTa niraMtara vAraMvAra Akroza kare che, kAgaDo maMdasvara kare che, koyala tatkSaNa maraNa pAme che, kauMca pakSI madonmatta thAya che, nolIyorAjI thAya che tathA vAMdaro viSTAne kare che. AvI rIte sAMbhaLIne bhIma vicAra kare che ke A jJAna zreSTha che. evuM jANIne manane viSe sthira karI rAkhyuM. tyArabAda yogie pote saMketa karelI rAtrie eka viSa sahita ane bIjo viSa rahita lADu banAvI te yogI sImanA joDe maThane viSe bhojana karavA beTho. evAmAM potAno bhAI sIma rAtrie alaMkAra, suvarNa, maNinA AbhUSaNo paherIne yogInA maThamAM gayo che tevuM jANIne teno moTo bhAI bhIma tyAM AvIne jovA lAgyo. eTalAmAM tyAM najIka rahelA 125 bhAga-6 pharmA-1) For Personal & Private Use Only Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 eka vAMdarAe viSTA karI. te dekhIne vicArane viSe catura evA bhIme lADumAM viSa meLaveluM jANIne yogIne bhIme kahyuM ke he yogI ! A tuM zuM kare che ? tyAre te yogI bolyo ke koie ApelA be lADu ame khAIye chIe. evuM bolatA yogIne pANinA prayogathI lADunA aMdara viSa batAvIne bhIme, yaSTi-muSTivaDe karI gADha haNIne gAma thakI bahAra kADhayo, ane potAnA bhAIne maraNa thakI bacAvyo. tyArabAda bhIma vizeSe karI jJAnAbhyAsamAM tatpara thayo. (nAne mithyAtvasvarupam) bhagavan ! kaivihe michatte pannatte-goyamA ! dasavihe taMjahAadhamme dhammasannA 1 dhamme adhammasannA 2 ummagge maggasannA 3 magge ummaggasannA 4 ajIve jIvasannA 5 jIve ajIvasannA 6 asAhu susAhUsannA 7 sAhUsu asAhusannA 8 asutte suttasan 9 sutte asuttasannA 10. bhAvArtha : he bhagavan mithyAtva keTalA prakAranA kahyA che. he gautama ! dasa prakAranA che. te A prakAre che-adharmane viSe dharmanI saMjJA 1, dharmane viSe unmArganI saMjJA 4, ajIvane vaze jIvanI saMjJA 5, jIvane viSe ajIvanI saMjJA 6, asAdhune viSe sAdhunI saMjJA 7, sAdhune viSe asAdhunI saMjJA 8, asUrAne viSe sUrAnI saMjJA 9 ane sUtrane viSe asUtranI saMjJA 10, e dasa prakAranA mithyAtva Agamane viSe kahelA che. abhiggahiyaM 1, aNabhiggahiyaM 2, tahaabhinivesi aMceva 3, saMsaiya 4, maNAbhAga 5, micchattaM paMcahA bhANaaM // 1 // bhAvArtha : abhigrAhika 1, anabhigrAhika 2, temaja Abhinivezika 3 tathA sAMsayika 4 tathA anAbhogika pa-e pAMca prakAre mithyAtva kahela che. 1. abhigrAhika je potAnI matimAM Ave te sAcuM mAne. 2 anabhigrAhika sarve dharmo sArA che tevI buddhi rAkhe. 126 For Personal & Private Use Only Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 3 Abhinivezika jANIbujhIne juThuM bole. 4 sAMzayika siddhAMtanA viSaya saMbaMdhamAM saMzaya rAkhe. pa anAbhogika ajANapaNe kAMI samaje nahi athavA ekeMdriyAdika jIvone jANI samajI zake nahi. mahAnizithasUtre - je bhikkhu vA bhikkhuNI vA saTTo vA saDhI vA parapAsaMDINaM pasaMsaM karijjA jeviyaNaM ninhagANaM pasaMsaM karejjA jeNaM ninhagANaM aNukUlaM bhAsejjA jeNaM ninhagANaM AyatanaM pavesejjA, jeNaM ninhagANaM gaMthaM sattha payakkharaMvA paruvijjA, jeNaM ninhagANaM saMtie kAya kilAsAie vA tave vA saMjame vA nANe vA vinnANe vA sue vA paMDicce vA abhimuha suddha parisAmajjagae silAhejjA seviyaNaM paramAhammisu uvavajjejjA jahAse sumai / ityAdi - bhAvArtha : je koI sAdhu, sAdhvI, zrAvaka, zrAvikA game te parapAkhaMDIyonI prazaMsA kare tathA jeo nihnavonI prazaMsA kare, jeo nitavone anukULa bole, jeo nihnavonA sthAna pratye praveza kare, jeo nihnavonA graMtho zAstro eka pada temaja eka akSaranI paNa prarUpaNA kare, nihnavo saMbaMdhI temaNe karelA kAyakalezAdikane viSe tathA tapane viSe temaja saMyamane viSe tathA jJAnavijJAnane viSe tathA zratane viSe tathA paMDita vigerene viSe prema dhAraNa kare, sanmukha vRttivALA thAya, tene zuddha mAne, temanA upara sArA paNAnI buddhi dhAraNa kare tathA uparokta tamAmanI prazaMsA kare te paramAdhAmIne viSe utpanna thAya che. jema sumati paramAdhAmIne viSe utpanna thayo ItyAdi (samaktinA cinho ) 1. sarvatra ucita AcaraNa, 2 guNAnurAga, 3 zrI jinavacana Agama siddhAMtanuM zravaNa, manana ane yathAzakti parizIlana karavAnI 127 127 For Personal & Private Use Only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 abhirUcI, 4 guNahIne doSita jIvo upara anukaMpA buddhithI sudhAravA azakya hoya to paNa temanA upara rAga dveSa nahi karatA samadaSTi rAkhavI e uparokta cAra samakitavaMtanA cihno jANavA. kappataruvva maruthale, dariddagehe hiraNNavuThThivva / mAyaMgagihe erAvaNovva, itthaM ime diThThA // 1 // zaphaLaM mama maNuyattaM, sahalaM mama jIviyaM ajja / jaM eyaMmi araNNe, diThThA eyArisA sAha // 2 // puNNAkaliyANa muNiNo, daMsaNavisayaM pi jaMti hayapAvA / ciMtAmaNisaMjogo, hoi adhannassa na kayAi // 3 // jhaiNo hu baMbhayArI , aghihe daMtidie pasante ya / tava niyamabhUsi yaMge, dhannacciya ettha pecchanti // 4 // iti siddhAnte. | bhAvArtha : mAravADanI bhUmine viSe kalpavRkSa dekhavAthI te bhUminA lokone jema atyaMta AnaMda thAya che, daridrane ghare sonArUpAnI vRSTi thavAthI te lokone jema AnaMda thAya che tathA mAtaMga (DheDha) ne ghare airAvaNa hasti javAthI temane jema AnaMda thAya che tevI ja rIte meM munimahArAjAone dekhavAthI mane atyaMta AnaMda thAya che. 1 je kAraNa mATe AvA araNyane viSe AvA mahAn sAdhu mahArAjAone meM dekhyA,tethI mAruM mAnuSyatva paNa saphaLa thayuM. tathA mAruM jivitavya paNa Aje saphaLa thayuM. 2 mahApunyazAlI jIvone ja jenA pApakarmo haNAI gayA che tevA mahAmunimahArAjAo daSTigocara thAya che arthAt munimahArAjAonA darzana thAya che. kAraNa ke anya jIvane kadApi kALe ciMtAmaNi ratnono saMjoga maLato nathI paraMtu punyazALI dhanya jIvone ja maLe che tevI ja rIte bhAgyazALI jIvone ja munimahArAjAonA darzana thAya che, bIjAne nahi. 3 vaLI paNa kahe che ke - nizcaya brahmacaryane dhAraNa karanArA tathA gRhavAsane tyAga (128) * 128 For Personal & Private Use Only Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karanArA tathA iMdriyone damana karanArA tathA prazAnta citta temaja aMta:karaNavALA tathA tapa, japa, vrata, niyamAdika aneka guNo vaDe karI suzobhita aMgavALA yatiyo-muniyone nizcaya ahIM punyazALI jIvo ja dekhI zake che e pramANe siddhAnta ne viSe kahela che. puNyazALInA divaso. zrImajjineMdra padapaMkajapUjanena, jJAnakriyAkalitasadgurusevanena / svAdhyAyasaMyamatapovinayAdinA ca, kasyApi punyapuruSasya dinAni yAnti // 1 // bhAvArtha : zrImAnuM jinezvara mahArAjanA caraNakamaLanI pUjA karavAvaDe karI tathA jJAna-kriyAyukta sagurUnI sevAvaDe karI tathA svAdhyAya, saMyama,tapa, vinayAdikavaDe karI koika punyazALI jIvonA ja A duniyAmAM divaso vyatIta thAya che. zara ullekha) pUrapUravarazaraNaMdanAkaeN), purve: vasuvicaMpAketkaadyaiH / sarveSu devabhavaneSu tatovidhAya, pUjAmamUnijajanuH saphalaM vyadhattAM // 1 // iti vastupAlacaritre tRtIyaprastAve bhAvArtha : kapUrano samUha, kesara tathA zeTha caMdanAdika vaDe karIne sArA varNavALA sugaMdhI pAMca prakAranA puSpAdika temaja caMpakAdika puSpovaDe karIne sarva jainamaMdirone viSe paramAtmAnI pUjAne karIne he mahAnubhAvo ! tame tamAro manuSya janma saphaLa karo, ( yAtrAne viSe yAtrikonuM ktavya) yAtrikai rapi no kArya, vikathAkalahAdikam / adatta naiva ca grAhya ghAsazAkaphalAdikam // 3 // parakIye loSTiko'pi, krayAdau naiva lupyate 129 For Personal & Private Use Only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : yAtrALu lokoe tIrthane viSe yAtrA karavA jaI vikathA-lahAdika na karavA, caurIna karavI, ghAsa-zAka phalAdika coravA nahi. kiMbahunA? levaDadevaDanA aMdara pArakAnuM eka tRNa ke pattharanI kAMkarI sarikhI paNa corIne na levI to pachI bIjI vastu coravAnI to vAta ja zI karavI ? sababa kAMI paNa koinuM anyAyathI levuM nahi. anyadA vihitaM pApaM, yAtrAyAM pravilIyate / / yAtrAyAM tukRtaM pApaM, vajralepo bhaved dhruvam // iti vastupAlacaritre, paMcama prastAve bhAvArtha : anyadA prastAve bIjI jagyAe karela pApakarma yAtrAne ThekANe nAza pAme che, paraMtu yAtrAnA sthaLane viSe karela pApa nizcaya vrajanA lepa samAna thAya che. sarve jIvone uparanI bAbata khAsa dhyAna ApavA mATe lekhanI vinaMti che. jinAlaye pApaniSedha anyasthAnakRtaM pApaM, kSIyate jinavezmani / jinAlayakRta pApaM, vajralepopamaM bhavet // 1 // anyakSetra kRtaM pApaM tIrthakSetre vinazyati / / tIrthakSetre kRtaM pApaM, vajralepo bhaviyati // 2 // iti vastupAlacaritre, caturtha prastAve bhAvArtha : anya ThekANe karela pApakarma jinAlayane viSe kSaya thAya che, paraMtu jinAlayane viSe kareluM pApakarma vajalepa samAna thAya che, mATe jaina maMdiramAM pApakarma bAMdhanArAone bahu ja sAvacetI rAkhavAnI jarUrI che. bIjA kSetrane viSe karela pApa tIrthakSetrane viSe nAza thAya che, paraMtu tIrtha kSetrane viSe karela pApa vajanA lepa samAna thAya che. ghora pApa mATe vaLI paNa kahyuM che ke : 130 For Personal & Private Use Only Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 anAcArasya sanmAnaM, sadAcArasya niMdanaM / etat dhorataraM pApaM, bhAtheyaM bhavavartmani // 1 // iti vastupAlacaritre, caturtha prastAve bhAvArtha : anAcAranuM sanmAna karavuM ane sadAcAranI niMdA karavI te ghorAtigho2 pApa bhavamArgane viSe bhAtArUpa che, arthAt te pApa saMsAranI vRddhi karAvanAra che. 1. uparanI bAbata atyAre ghaNA gAmomAM, ghaNA jIvomAM jovAmAM Ave che to jene saMsArano cheda karavo hoya teNe u52nuM ghora pApa choDI devuM. saMsAramAM rajhaLavuM ja hoya to vAMcaka potAnA AtmAno mAlika che. , anyaliMga kRtaM pApaM jinaliMgena zuddhati / jinaliMgakRtaM pApaM, vajralepopamaM mataM // 1 // iti darzanazuddhiprakaraNe devabhadrasUriH bhAvArtha : darzanazuddhiprakaraNanA kartA bhagavAna devabhadrasUri pravara kahe che ke anyaliMge kareluM pApa hoya te jinaliMge zuddhipaNAne pAme che. paraMtu jinaliMgane viSe kareluM pApa vajralepanI upamAvALuM thAya che. jainanAmadharI jIvone A upa2thI pApakarma bAMdhatA bahu ja vicAra karavAno che. pApanA bhAgIdAro rAjadaMDabhayAtpApaM, nAcaratyadhamo janaH / paraloka bhayAnmadhya: svabhAvadeva cottamaH // 1 // upekSate samartho'pi yaH prabhupApaceSTitaM / " badhyate so'pi yaH prabhupApaceSTitaM / ? badhyate so'pi tatkarma, kiyadbhAgAnuSaMgataH // 2 // prajAyA dharmaSaDbhAgo, rAjJau bhavati rakSituM / adharmasyApi SaDbhAgo, jAyate yo na rakSati // 3 // 131 For Personal & Private Use Only Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : adhamaloka rAjadaMDanA bhayathI pApane karato nathI, madhyama paralokanA bhayathI pApane karato nathI ane uttama mANasa potAnA svabhAvathI ja pApane karato nathI. 1 je mANasa pote samartha chatAM paNa potAnA svAmInA pApakarmanI ceSTAnI upekSA kare che, to te upekSA karanAra paNa te karmanA keTalAyeka bhAgano bhAgIdAra thai. pote paNa pApa karmathI baMdhAya che. 2. prajA je je dharma kartavya kare teno chaThTho bhAga rakSaNa karanArA tenA rAjAne maLe che. ane adharmathI paNa nahi rakSaNa karanAra te rAjAne adharmano chaTho bhAga maLe che eTale rAjA paNa chaThThA bhAganA pApano bhAgIdAra bane che. 3. vaLI paNa Agamane viSe kaheluM che. cakkI visai bhAgaM, savvevia kesavA dasai bhAge / maMDaliyA chabhAgaM, AyariyA adhdhamaddheNaM // 1 // iti Agame bhAvArtha : cakravartI vIza bhAganuM ane sarve vAsudeva dasa bhAganuM tathA mAMDaliyA che bhAganuM ane AcAryo aDadho aDadha punya pApanA bhAgIdAro thAya che, mATe nAyako ane sevakone pApapracAra varjI punyakarmanA pracAramAM pravRtti rAkhavA cUkavuM nahi. e prakAre AgamamAM tathA vastupALa caritrAnA bIjA prastAvane viSe kaheluM che. ( vizvAsaghAta mahApApa che.) pApo-be prakAranA che. 1. gupta 2. pragaTa. guptapApa be prakAre che : 1. alpa 2. mahatu 1 alpa pApa kUDAtolA mApAdi 2. mahatupApa vizvAsaghAtAdi. pragaTa pApa be prakAre che. 1. kalAcArathI ra. nirlajapaNAthI 1 kulAcArathI gRhasthone AraMbhAdi ane plecchone hiMsAdi 2. nirlajjapaNAthI yativeSa dhArIne te pragaTapaNe karavAthI anaMta saMsAra utpanna thAya che, kAraNa ke zAsananI uNanA thAya che tethI, kulAcAramAM paNa pragaTa pApa kare to karma baMdha thoDo gupta kare 132) 132 For Personal & Private Use Only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 to gADha tIvratara baMdha thAya asatyapaNuM ja dhAraNa kare tethI. vizvAsaghAta kravA viSe vijayapALanI sthA. vizAlA nagarIne viSe naMdarAjA hato tene bhAnumatI nAmanI rANI hatI, vijayapAlanAmano putra hato ane bahuzruta nAmano maMtrI hato. rAjA rANIne viSe atyaMta Asakta hovAthI sabhAne viSe tene pAse rAkhato. ekadA maMtrIe kahyuM ke he deva ! sabhAne viSe rANIne pAse rAkhavI ucita nathI. kahyuM che ke - atyAsannA vinAzAya, durasthAna phalapradAH / sevyA madhyamA bhAvena, rAjA vahnirguruH striyaH // 1 // - bhAvArtha : rAjA, agni, gurU ane strIyo A cAre jo atinajIka hoya to vinAza karanArA thAya che ane dUra hoya che to phaLane ApanArA thatA nathI, mATe te uparokta cArene madhyasthabhAvathI sevana karavAthI phaLane ApavAvALA thAya che, mATe rANInI mUrti citrAvIne rAkho: AvI rIte kahevAthI rAjAe maMtrInA kahevA pramANe karyuM kahyuM che ke - sa ki sakhA sAdha zAsti ye dhiyaM, hitAnna yaH saM zrRNute sa ki prabhuH / sadAnukUleSu hi kuvarte rati, nRpeSvamAtyeSu ca sarvasaMpadaH // 1 // bhAvArtha : je potAnA svAmIne hitazikSA sArI rIte na Ape te zuM mitra kahevAya ? arthAtu nahi ja ane potAnA hitavacanone na zravaNa kare te zuM prabhu kahevAya ? arthAt nahi ja te kAraNa mATe je rAjA ane maMtriyo niraMtara anukUla kAryane viSe prItine dhAraNa kare, eTale ke rAjA maMtrI arasaparasa eka bIjAnA hitanA vacanone grahaNa kare te ja sarva prakAranI saMpatti bhogavavAvALA thAya che. have ekadA potAnA gurU zAradAnaMdane rAjAe potAnI rANInuM citra batAvyuM. temaNe potAnuM jJAna dekhADavAkahyuM ke DAbA sAthaLa pradeza tala che te citrakAre karela nathI. te sAMbhaLI rAjAye jANyuM ke A mArI 133 For Personal & Private Use Only Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 strIne viSe lubdha thayela che, nahi to gupta cihna zAthI jANe ? evo vahema lAvI maMtrIne kahyuM ke zAradAnaMdane mArI nAkho. maMtrIe vicAra karI potAne ghare lai jaI bhoMyarAmAM tene gupta rAkhyA anyadArAjaputra zIkAra karavA vanamAM gayo ane DukkaranI pAchaLa dUra nIkaLI gayo. sAyaMkALe sarovaramAM pANI pIne vAghanA bhayathI ekavRkSa upara caDI gayo.te vRkSanA upara eka vyaMtara adhiSThita vAMdaro rahe che, tethI manuSyanI bhASA vaDe karIne bolyo ke he kumAra ! nIce vAgha che mATe ahIM Ava. ema kahI potAnA khoLAmAM mAthuM mukAvI tene suvADayo vAghe rAjakumAranI yAcanA karavA chatAM paNa vAMdarAe kumArane Apyo nahi. tyArabAda kumAre jAgRta thaI vAMdarAne potAnA khoLAmAM mAthuM rakhAvI suvAryo. tethI vAghe kumAra pAse vAMdarAnI mAgaNI karI. kahyuM che ke - nadInAM ca na khinAM ca, zrRMgiNAM zastrapANinAm / vizvAso naiva kartavyaH, strISu rAjakuleSu ca // 1 // bhAvArtha : nadIyono, nakhavALA jAnavarono, zIMgaDAvALA pazuono, hAthamAM zastra dhAraNa karanArAono temaja striyono ane rAjakuLono vizvAsa kadApi kALe karavo nahi to te kumAra ! A vAMdarAno vizvAsa zo ? mATe lAva, mane mAruM bhakSa ApI daine nirbhaya thA. tethI vAghanA vacano sAMbhaLI kumAre vAMdarAne paDato mUkayo. nIce paDatA vAMdarAe vRkSanI DALa pakaDI lIdhI ane vAMdarAe kahyuM ke he kumAra ! tuM tAruM kartavya jANe che ema kahI prAtaHkALe tene gAMDo karI dIdho tethI visemirAM zabda bolato kumAra cAre bAju bhaTakavA lAgyo. teno ghoDo bhayathI trAsa pAmI rAjAne ghare gayo.ane rAjAye tenI zodhakhoLa karAvI ghare ANyo bahu upacAra karatA paNa jyAre kAMI paNa guNa na thayo tyAre rAjA potAnA gurUzAradAnaMdane saMbhArI pazcAttApa karavA mAMDyo, ane AtmaniMdA karavA lAgyo. 134 For Personal & Private Use Only Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pachI rAjAye paDaha vagaDAvyo ke je mArA putrane sAro karaze tene ardha rAjaya ApIza maMtrIe rAjAne kahyuM ke mArI putrI kAMI jANe che, tethI rAjA potAnA putrane laine maMtrIne ghare gayo ane paDado nakhAvI zAradAnaMdane besAryA. vizvAsapratipannAnAM, vaMcanekA vidagdhatA / / gaMmAsIsutAnAM, iMtuH zvinAtapauruSam III bhAvArtha : potAnI vizvAsa pAmelAne ThagavAmAM paMDitapaNuM zuM arthAt kAMI ja nahi. khoLAne viSe ArohaNa thaIne sUtelAne mAranAranuM puruSArthapaNuM zuM arthAt kAMI ja nahi. AvI rIte kahevAthI vi kADhI nAkhI semirA zabda rAjakumAra bolavA lAgyo eTale pharIthI paDadAmAMthI kahyuM. setuM gatvA samudrasya, gaMgAsAgarasaMgame / brahmahAmucyate pApai-mitradrohI na mucyate // 2 // - bhAvArtha : samudranA setu kinArA upara ane gaMgA samudrano saMgama thAya che tyAM samudranI pALe jaI snAna karavAthI brahmahatyAno karanAra paNa pApathI mukta thAya che, paraMtu mitrano droha karanAra kadApikALe mukta thato nathI. AvI rIte kahevAthI "semirA'mAMthI se kADhI nAkhI rAjakumAra mirA zabda bolavA lAgyo eTale vaLI pAchuM paDadAmAMthI kahyuM ke - mitradrohI kRtaghnazca,steyI vizvAsaghAtakaH / catvAro narakaM yAMti, yAvaccaMdradivAkarau // 3 // bhAvArtha : mitradrohI 1, kRtaghnI 2, cora 3, vizvAsaghAtI 4, A cAre jyAM sudhI gaganamAM sUryacaMdra rahe che tyAM sudhI narakane viSe jAya che. 3 AvI rIte kahevAthI mirAmAMthI mi. kADhI nAkhI rAjakumAra rA. bolavA lAgyo eTale paDadAmAMthI kahyuM - rAjan ! stvaM rAjaputrasya, yadi kalyANamicchasi / M135) For Personal & Private Use Only Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 dehi dAnaM supAtreSu, gRhIdAnena zudhyati // 4 // bhAvArtha : he rAjan ! tuM jo putranuM kalyANa icchatA ho to supAtrane viSe dAna Apa, kAraNa ke gRhastha lokadAna ApavAthI zuddha thAya che. 4 AvI rIte kahevAthI rA. choDI daI rAjaputra sAro thayo tethI rAjAye Azcarya pAmIne paDadAne viSe rahelane pUchayuM ke - grAme vasasi kaumAri ! vanasthaM caritaM khaluM / kapivyAghramanuSyANAM, kathaM jAnAsi putrike ? // 5 // bhAvArtha : he kumAri ! tuM gAmane viSe vase che, ane vagaDAne viSe rahelA vAMdarAnuM vAghanuM ane manuSyanuM caritra ke putri ! tuM kevI rIte jANe che pa. rAjAye AvI rIte kahevAthI paDadAmAMthI kahyuM ke devaguruprasAdena, jihvAgre me sarasvatI / / tenAhaM naMda ! jAnAmi, bhAnumatyAstilaM yathA // 6 // rUti upadezaprasAre bhAvArtha : devagurUnA prasAdathI mArI jIbhanA agrabhAge sarasvatI rahelI che. te kAraNathI he naMda ! jema bhAnumatInA tilanuM cinha jANyuM tema A vAta paNa huM jANuM chuM. 6. A chello zloka sAMbhaLavAthI rAjAye jANyuM ke A mArA gurU zAradAnaMda che. tethI turata paDado UMco karyo ane AnaMdathI rAjA gurU bane maLyA ane rAjAye potAnA aparAdhanI kSamA mAgI. eja prakAre zrAvakoe svAminA, strInA, putranA, mitranA, vizvAsInA, vRddhanA, bALakanA devanA, gurUnA, dharmanA vigere upara droha karavo nahi, temanA dravyane haraNa karavuM nahi, temano vizvAsaghAta karavo nahi. uttarAdhyayanasUtravRtti-kamalasaMyamI dvitIye adhyayane jJAnasya jJAninAM vApi, niMdApradveSamatsaraiH / upathArta Rvineza, jJAnanna rSa vadhyate | 136 For Personal & Private Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : jJAna ane jJAninI niMdA karavAthI temanA upara dveSa ane irSyA karavAthI tathA ghaNA prakAre vighno karavAthI jJAnAvaraNIya karmane bAMdhe che. titthayarapavayaNasuyaM, AyariyaM gaNaharaM mahiDhIyaM / AsAyaMtobahuso, NaMtasaMsArio hoi // 1 // bhAvArtha : tIrthaMkara pravacana, zrata, AcArya-gaNadhara ane mahardhikanI bahu prakAre AzAtanA karanAra anaMta saMsArI thAya che. jo maNai natthi dhammo, na sAmAiyaM na vayavayAiM / so samaNa saMvabajjho, kAyavvo samaNasaMgheNa // 1 // iti vyavahArabhASye bhAvArtha : je mANasa dharma nathI sAmAyika nathI, vrata pratyAkhyAnAdika saddharma anuSThAna sAmagrI nathI-AvuM bole to tene zrI zramaNa saMghe zramaNa saMghanA bahAra karavo. titthogAliyapayanno jA jassa ThiI jA jassa pariNaI puvva purisakayamerA / so taM aikamaMto, aNaMtasaMsArio hoI // 1 // bhAvArtha : jenI jeTalI sthiti hoya tathA jenI jeTalI paritipUrvaka pUrvapurUSoe karelI maryAdA hoya tene je atikramaNa kare te anaMtasaMsArI thAya che. cAlu vartamAna kALamAM prAcIna praNAlikAne toDI,arvAcIna navIna kalpanAo UbhI karI, navI praNAlikA calAvanArAone A uparokta gAthAthI bahu ja samajavAnuM che ane purANI vAta ja mAnya rAkhavAnI che. jainadharma astitvamaryAdA vAsANavIsa sahassA, navasaya timAsa paMcadiNapaharA / ikkA ghaDiyA do pala akhara aDayAla jiNadhammo // 1 // bhAvArtha : vIza hajAra varSa, nava so varSa, traNa mAsa pAMca 137 ~ 139 For Personal & Private Use Only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 divasa, pAMca prahara, eka ghaDI, be pala, aDatAlIza akSaranA uccAra kalA pramANa jaina dharma raheze eTale vIra paramAtmAthIe uparokta kAla sudhI pAMcamA ArAmAM jaina dharmanI pravRtti raheze, pachI jaina dharma viccheda jaze. vIrapadmanAbha-aMtara pravacanasArodvAre culasI vAsasahassA, vAsA satteva paMca mAsAya / vIramahApaumANaM, aMtarameaM viyANAhi // 1 // bhAvArtha : corAzI hajAra varSa tathA sAta varSa tathA pAMca mAsanuM aMtara mahAvIramahArAjA tathA mahApadma (padmanAbha, AvatI covIzInAM prathama tIrthaMkara)nuM jANavuM. titthogAliya payanno vavagaya sogabhayAuM, vahamANI u suhehiM te gabbhA / pattevi pasavamAse, accatthaM gUDhagabbhAu // 1 // bhAvArtha : tIrthaMkara mahArAjanI mAtAo sagarbhA thAya che. tyAre zoka, bhaya AdithI mukta hoya che temaja sukha vaDe karIne garbhane vahana karanArI hoya che ane prasavakALa prApta thAya che. tyAM sudhI paNa atyaMta gUDha garbhavALI hoya che, eTale prasUtikALa sudhI paNa bIjA dekhanArAo A sagarbhA che tema jANI zakatA nathI kAraNa ke anya strIonA udaranA peThe tIrthaMkara mahArAjanI mAtAonA udara garbha cinha dekhAya tevA hotA nathI. te tIrthaMkara garbhamAM hoya che teno ja pratApa che. aTThaNhaM jaNaNIo, titthayarANaM tu huMti siddhAo / aTThayasaNaM kumAre, mAhide aThu boddhavvA // 1 // | bhAvArtha : prathamanA ATha tIrthakara mahArAjAnI mAtAo mokSamAM gayela che, navamAthI soLamA tIrthaMkara mahArAjAnI ATha mAtAo trIjA sanatkumAra devaloke gayela che tathA sattaramAthI covIsamA tIrthaMkara 138 For Personal & Private Use Only Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mahArAjAnI ATha mAtAo mATendra cothe devaloke gayela che. nAgesu usahapiyA, sesasattaNha gayA isANaMmi / aThThau saNaMkumAre, mAhide aThTha boddhavvA // 2 // bhAvArtha : RSabhadevanA pitA nAbhirAjA nAga devalokamAM gayA che. ajitanAthajIthI caMdraprabha sudhInA sAta pitAo izAna devaloke (bIjA devaloke) gayA che, suvidhinAthathI te zAntinAtha mahArAjAnA ATha pitAo sanakumAra trIje devaloke gayA che, ane kuMthunAthathI mahAvIrasvAmI sudhInA temanA AThapitAo mATendra cothe devaloke gayA che. pravacanasArodvArane viSe e prakAre tIrthaMkara mahArAjAnA mAtApitA paraloke gayAnuM svarUpa kaheluM che. oho suo va utto, suyanANI jaivi giNhai asuddhaM / taM kevalI vibhuMjai, apamANaM suyaM bhave iyarA // 1 // bhAvArtha : zrutajJAnI barAbara dhRtopayoga ApatA chatAM ane gocarInA tamAma prakAranA doSone TALI gocarI grahaNa karatAM kadAca azuddha AhAra grahaNa kare tene kevalI mahArAjA paNa bhakSaNa kare che, kAraNa ke jo na grahaNa kare to zruta apramANa thAya kahevAya. upadravo kaMpate devatA yatra, acalaM calate yadA / prasvidyante hasante ca, devatAnAMhimUrtayaH // 1 // raktapAnaM nadI yatra, kadAcidrahaDate tathA / vRkSebhyo raktaphenAdi, vRSTiM syAdanimittakA // 2 // muMDarUMDAdikaM jAtaM, nArINAM ca, catuSpadam / bhaMgaM darzayate ghoraM, durbhikSaM DamaraiH saha // 3 // dvau mUrhobAlake karNA-zvatvAronayanAnyapi / paracakrAgamaM bUyAdurbhikSaM ca vinirdizaMt // 4 // M139 - For Personal & Private Use Only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 iti zrAddhaguNavivaraNe bhAvArtha : je ThekANe devone sthApana karela hoya te kaMpAyamAna thAya tathA acala hoya te jayAre cAlatA thAya tathA devatAo prasvedita parasevAvaDe karI yukta thAya temaja devatAonI mUrtio hAsyane kare. tathA jayAM koikavAra nadI lAla pANIne vahana kare eTale nadInuM pANI lAla thaI gayeluM dekhAya tathA vRkSAdikathI nimittAdika vinA lAla phINanI vRSTi thAya. tathA striyonA tathA catuSpadonA mastakanI khoparIyone thayelI dekhe to ghora dubhikSa vairavirodha svapara cakranA bhayanA sAthe bhaMgane dekhADe che. arthAtu e uparokta bhayanA sAthe bhaMga nAza kare che. tathA bAlakane be mAthA temaja cAra kAna ane cAra netro hoya (thAya)to para cakranuM Agamana temaja dubhikSa duSkALane kahe che. upadezaratnAkare pamAoa jiNiMdehi, bhaNio aTTabheao / annANaM saMsao ceva, micchAnANaM taheva ya // 1 // rAgo doso mai bhaMso, dhammamia aNAyaro / jogANaM duppaNIhANaM, aThThahAvajjiavvao // 2 // bhAvArtha : ajJAna 1, saMzaya 2, mithyAjJAna 3, rAga 4, dveSa 5, matibhraMza 6, dharmane viSe anAdara 7, ane yogonuM dupraNidhAnapaNuM 8, ATha prakArano pramAda jinezvara mahArAjAe kahelo che, te ATha prakAranA pramAdano uttama mANasoe prayatnathI tyAga karavo. ( mUDha jIvanAM lakSaNa) rAgadveSAbhibhUtatvAtkAryAkAryaparAMmukhaH / eSa mUDha iti jJeyo, viparItavidhAyakaH // 1 // 140 For Personal & Private Use Only Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : rAgadveSavaDe karI parAbhavane pAmelo ane kArya zuM ane akArya zuM che? tenA vicArathI paramukha rahelo temaja viparIta kArya karanAro mANasa mUDha kahevAya che. kiM kuNai tANa suguru, jesaM hiyae na vAsaNAyAso / mehovi ameho, usarammi uppAiuM bIyaM // 1 // iti upadezaciMtAmaNau-zrIjayazekharasUriH bhAvArtha : jeonA hRdayane viSe saddhAsanAno vAsa nathI. tene zreSTha guruo paNa zuM upakAra karI zake, kAraNa ke ukhara bhUmimAM game teTalo megha varase to paNa bIjane jema utpanna na karI zake temaja sArA suvihita jJAnI guruo paNa jenA hRdayamAM dharmabhAvanAno gaMdha hoto nathI tene upakAra zuM karI zake tema hatA, arthAt kAMI ja nahi. (bhavabhramaNa ) Natthi kiraso, paeso loe vAlagga koDimitto vi / jammaNaparaNabAhA aNegaso jattha navi pattA // 1 // bhAvArtha : nizcaya vALanA agrabhAganI koTI mAtrA paNa evo koi paNa pradeza nathI ke jayAM janmamaraNanI pIDA aneka prakAre jIve nathI bhogavI. raMgabhUmirna sA kAcicchuddhA jagati vidyate / vicitraiH karmanepathya-yaMtrasatvairna nATitam, // 2 // bhAvArtha : A jagatane viSe evI koI paNa raMgabhUmi have zuddha rahI nathIke je bhUmine viSe vicitra prakAranA karmarUpI vezone paherI prANiyo jene viSe nATaka karyuM nathI. arthAt karmabAhulyatAthI tamAma bhUmi pratye A prANiyo judA judA bhavomAM bahu ja bhavone viSe bhaTakelA che. bhAga-6 phama-11 For Personal & Private Use Only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (cAra kyAnAM lakSaNo - sthApyate hetudRSTAntaiH, svamataM yatra paMDitaiH / syAdvAdadhvanisaMyuktaM, sA kathA kSepaNImatA // 1 // mithyAddaSAM mataM yatra, pUrvAparavirodhakRt / tannirAkriyate sadbhiH, sA ca vikSepaNI matA // 2 // yasyAzravaNamAtreNa, bhavenmokSAbhilASitA / bhavyAnAM sA ca vixi protA saMvedinI kathA // 3 // yatra saMsArabhogAMgasthitilakSaNavarNanaM / vairAgyakAraNaM bhavyaiH, soktA nirvedanI kathA // 4 // bhAvArtha : jene viSe paMDita puruSo sAdvAdamArganA (dhvani) sthApana saMyukta potAnA matane hetu ane dRSTAMtavaDe karIne sthApanA kare che te kathA AkSepaNI kahevAya che. 1 jene viSe purvAparanA saMbaMdhane virodha karanAra mithyAdaSTi jIvonA matane sajajana puruSo nivAraNa kare che te kathA vikSepaNI kahevAya che. ra je kathAnA zravaNa mArAthI ja bhavya jIvAtmAone mokSanI abhilASA thAya che te kathAne paMDita puruSoe saMvedinI kathA kahI che - 3 jene viSe saMsAramAM jIvonA paribhramaNanuM du:kha sAMbhaLI bhogo du:khadAyaka ane durgatimAM lai janArA che tenuM dhyAna sAMbhaLI jIvo cAre gatimAM pharatAM aneka aMgo zarIrone dhAraNa kare che te sAMbhaLI lAMbA kALa sudhI durgatimAM vArA kare che te sAMbhaLI vairAgya utpanna thAya. saMsAranI asAratAne jANe janma maraNanA bhayathI bhayabhIta thAya ane enAthI chUTavAne mATe prayatna kare saMsArane vairAgyathI duHkhamaya mAne te kathAne bhavyAtmA jIvoe nirvedanI kathA kahI che. (nIlakaMThano saMbaMdha che pUrve ekadA brahmA, viSNu, maheza, iMdra, caMdra, graha, nakSatra! For Personal & Private Use Only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pA, rAdhAsAdika tetrIsa koTI devatAoe bhegA thaine samudranuM maMthana karyuM evI rIte karavAthI teoe pArijAtAdika ratnone meLavyA, ane ahapUrviyA sarve tene zIghratAthI grahaNa karI lIdhA, paraMtu bhoLA evA mahAdevajInA bhAge ratnAdikamAMthI kAMI paNa AvyuM nahi, tethI kheda pAmelA mahAdeve kahyuM ke huM to pharIthI paNa samudra maMthana karIza. devatAoe kahyuM ke atyaMta maMthana karavAthI kAlakUTa nIkaLaze. ema vAryA chatAM paNa samudrane mahAdeva maMthana karavAthI samagra jagatane khAuM khAMu karatuM temAMthI kAlakUTa viSa pragaTa thayuM, tethI dayALu mahAdeve te kAlakUTa viSane potAnA kaMThane viSa sthApana karyuM, te adyApi paryata tene tyAga karato nathI, evIrIte mahAdeva nIlakaMTha thayA. adattAdAnatyAga paradarzanekUTasAkSI suhIdrohI, kRtaghnacauryakArakaH / catvAraH karmacaMDAlAH, paMcamo jAtisaMbhavaH // 1 // haste narakapAlaMte, madirAmAMsabhakSiNi / manuH pRcchati mAtaMgI, kiM toyaM dakSiNe kare // 2 // mitradrohI kRtaghnazca, steyI vizvAsaghAtakaH / kadAciccalito mArge , teneyaM kSiptaye chaTA // 3 // kUTasAkSI mRSAvAdI, pakSapAtI jaDagaTTake / kadAciccalito mArge, teneyaM kSipyate chaTA // 4 // varaM vahnizikhAsparzaH sarpasya cuMbitaM varam / varaM hAlAhalaM lIDhaM, parasvaharaNaM na tu // 5 // iti updeshpraasaadebhAvArtha : jUThI sAkSI pUranAra mitrano drohI, kRtajJa tathA corI karanAra A cAre karmacaMDAlo kahevAya che. ane pAMcamo caMDAlanI jAtimAM utpanna thayo hoya te caMDAla kahevAya che. 1. manu mAtaMgI (DheDI)ne pUche che ke he madirAmAMsabhakSiNi ! tArA eka hAthamAM to 143 For Personal & Private Use Only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 manuSyanI khoparI che tyAre te bIjA jamaNA hAthamAM pANI zA mATe rAkhela che ? AvuM sAMbhaLI mAtaMgI kahe che ke (2) mitradrohI, kutadanI, caura, vizvAsaghAtI kadAcinu mArgane viSe cAlelo hoya te kAraNathI A pANInI chaTA chAMTayA pachI pagaluM bharuM chuM. (3) jUThI sAkSI pUranAra, asatyavAdI, pakSapAtI tathA jagaTTaka kadAcita A mArge cAlelo hoya te kAraNathI pANInI chaTA nAkhIne chaMTakAva karyA pachI cAluM chuM. A uparokta hakIkata uparathI vAMcakavRMdane vicAravAnuM che ke uparanA mahAdurguNo dhAraNa karanArA karatA paNa mAMsa madirAnI bhakSaNa karanAra mAtaMgI potAne pavitra mAne che. (4) agninI zikhAno sparza karavo sAro tathA sarpanA mukhanuM cuMbana karavuM sAruM tema ja halAhala viSanuM AsvAdana karavuM sArU paraMtu paranA dravyane haraNa karavuM sAruM nathI. 5. (dAridraya upara caMdana zrI kyA) makarAvAsa nagare dharaNa zeThanI bahena caMdana zrI hatI. te potAnA gharane viSe dAridrayapaNAthI dAridrayapIDita hatI, ekadA prastAve te potAnA bhAInA chokarAnA vivAhane viSe vastrAlaMkArAdika ADaMbara rahita potAnA pitAne ghare AvI, tyAM paisA pAtro evI potAnI bIjI baheno vastrAlaMkAravaDe atyaMta ADaMbaravALI hovAthI ane tenuM atyaMta AdaramAna, temaja potAnuM atyaMta apamAna thayeluM jANI, dhanane dhikkAra che, iti ciMtavanA karatI pitAnA gharathI apamAna pAmIne patine ghare gaI. anyadA dAridrayapaNuM dUra thavAthI uttamottama vastrone dhAraNa karIne hAthanA aMdara suMdara sonAnA kaDAne paherIne mukhane viSe tAMbUlane bharIne, samagra zarIranA avayava viSe caMdananuM vilepana karIne, nUpuravaDe pagane zobhAvIne, maNimotIonA alaMkAro hRdayakaMThe dhAraNa karIne mastakanI veNIne viSe phulo bharIne uttama vastranA kaMcaAvaDe stanAdikane gADha DhAMkIne, bIjA bhAInA -144 ~ 144 For Personal & Private Use Only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vivAhe AvI. tenI bhojanAdikavaDe bahu ja bhakti karavAthI te bolI jamo ghareNAM mAharA, jamone mahArA cIra. Adara to tamane kare, ehIja mahAro vIra, AvI rIte vAraMvAra bolatI te khAnapAnanA koLIyA kaMDulahAra-vITIM-kaDA vigere AbhUSaNa pAse mUkavA mAMDI AvI viparIta ceSTA karatI tene dekhIne tenA svajana varge pUchayuM ke "A tuM zuM kare che ? tyAre teNe potAnA apamAnano prathamano vRttAMta kahyo. te sAMbhaLI lokoe tenA bAinI niMdA karI, ane bIjA vaDe stuti karAyelI te potAnA patine ghare gadA dhana hoya che tyAre ja potAnA manuSyone paNa prema thAya che, sivAya nahi, (dhanavinA bahene rela rAmadAsanA apamAna upara kvA.) vasaMtapurane viSe dhana nAmano zreSThI vasato hato, tene rUpavatI nAmanI strI hatI. tene rUpasenA nAmanI putrI ane rAmadAsa nAmano putra hato. rUpasenAne tenA pitAe avaMtImAM rahenAra dhanADhayanA putranA sAthe ADaMbarathI paraNAvI hatI. have rAmadAsanI mAtA bAlyAvasthAmAM ja maraNa pAmelI hatI, tethI pitAe bALakane poSIne moTo karyo, paraMtu te vyApArAdika vigere koI paNa kAryane zIkhato nathI, paNa eka ja bhojana, AcchAdanAdika nidrA, vigerenA sukhano anubhava kare che. gharanI kAMipaNa ciMtA karato nathI, tevA prakAranA vartanathI tenI je lakSmI hatI te badhI nAza pAmI ane zreSThI duHkhI thayo. ekadA pitAe putrane kahyuM ke he putra ? huM to vRddha thayo, paNa tuM kAMipaNa gharanI ciMtA nathI karato teThIka nahi. ema karavAthI gharano nirvAha kevI rIte thaze ? tyAre putre kahyuM ke je thavAnuM ho te thAva, paNa huM to kAMipaNa kAma karanAra nathI, tethI atyaMta du:khathI pIDita pitAe kahyuM ke he putra ! huM vRddha thayela chuM, mATe tAro ne mAro 145 For Personal & Private Use Only Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 beno nirvAha mArAthI thai zakaze nahi mATe tuM tArI benane ghare jA. tyAM tuM vyApArAdika kAMi paNa nahi kare to pA tArI bena tat khavarAvaze. AvI rIte pitAnA vacanane zravaNa karIne te pitAnA caraNa kamaLane namaskAra karIne cAlyo ne aMvatIe pahoMcyo, ane bahenane maLyo. loko tenI benane pUchavA mAMDayA, ke A koNa che ? tethI te nirdhana hovAthI kahyuM ke paradezI paroNo Avelo che, paNa A mAro bhAI che, tema lajajAthI bolatI nathI, je mATe kahyuM che ke aliyaMpi jaNo dhaNavaMtassa, sayaNattaM payAseha / paramatthabaMdhaveNavi, jallajai khINavihaveNa // | bhAvArtha : baMdhava na hoya chatAM paNa loka dhanavaMtanA sAthe svajanapaNAno saMbaMdha dharAve che, ane potAno sago baMdhava hoya to paNa vaibhavakSINa thayela hoya tethI lajajA dhAraNa karavAvALA thAya che, teNIye be traNa divasa sudhI tene bhojana ApyuM. tyArabAda kahyuM ke he bhAI ! kAMi paNa gharanuM kAma kara. teNe kahyuM ke kAma to huM kAMI paNa karavAno nathI, teNIe kahyuM ke jo koI paNa kAma nahi kare to tane bhojana paNa kayAMthI maLaze ? tevuM sAMbhaLI teNe ciMtavyuM zuM karuM ? kayA jAuM ? konI pAse mAruM du:kha huM nivedana karuM, ke bahena paNa AvA kaThora hRdayavALI thaI, tethI hAlamAM huM bahenanuM kAMIpaNa kahyuM karuM evuM ciMtavI tene ghare rAMdhavAnuM kAma karavA lAgyo. e prakAre teNe potAnA kALane kADhavA mAMDyo. vaLI pharIthI koIke tenI bahenane pUchyuM ke A koNa che ? tyAre teNIe lajjAnA vazathI kahyuM ke mArA pitAye A culho phUMkanAra nAmano nokara mokalyo che, te sAMbhalI rAmadAsa atyaMta manamAM dubhANo. ekadA dehacitA mATe te nagaranI bahAra gayo. te samaye eka zreSThIputra nagarathI bahAra Avelo hato teNe rAmadAsane puchayuM ke tuM koNa che ? tAro pitA koNa ? 146 For Personal & Private Use Only Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tArI mAtA koNa ? tAro deza koNa ? tuM zA kAraNa mATe iMhA Avelo che. tArAmAM kaLA zI che ? te sAMbhaLI potAnuM vRttAMta mULathI kahevA mAMDayo. ke he svAmin ! vasaMtapure dhanazreSThI tenI rUpavatI strI che. teno rAmadAsa nAmano putra vidhivazathakI kAMI paNa mArA pAse nahi hovAthI ahIM mArI benanI pAse Avela che. bene paNa mAruM nAma yulDakuM kaNa pADI mane rasoI karAvA rAkhela che. zreSThIputre kahyuM ke zuM tyAre tane tyAM samAdhi che ? teNe kahyuM ke mane zAnti kayAMthI hoya ? prathamathI ja pitAnA sukhane choDI daIne huM sukhane mATe ahIM Avyo, ane ahIM to tenA gharanA kAmakAja karyA sivAya bena bhojana paNa ApatI nathI, tethI sukha kayAMthI hoya? huM to niraMtara rasoI karI benanA gharamAM kevaLa udara poSaNa karUM chuM, bIjuM kAMI paNa nathI, mATe mane zAnti zAnI hoya ? tevuM sAMbhaLI zreSThI putra bolyo ke he rAmadAsa ! tuM bhojana karavAnI kriyA sArI jANe che ke evI ja. tethI teNe kahyuM ke ghaNI ja suMdara jANuM chuM. tethI zreSThI putro kahyuM ke tyAre tuM mAhArA pAse rahIza to tane ghaNo ja dhanavAna banAvIza rAmadAse hA pADavAthI tene laIne zreSThI putra potane ghare Avyo. tyArabAda tyAM te sukhe karIne rahevA lAgyo. have keTalAka kALa pachI zreSThI putra vyApAra mATe siMhaladvIpe javAne mATe taiyAra thayo. teNe rAmadAsa rasoyAne paNa sAthe lIdho, ghaNA bhAMDa karIyANAvaDe vahANane bharIne, keTalAka divase te siMhaladvIpe gayo, tyArabAda zreSThIpurA tyAM vyApAra karavA lAgyo.rAmadAsa paNa rasoIne karato teno vinaya karato sukhe karI rahevA lAgyo. tyArabAda keTalAka divasa pachI zreSThInA putra ciMtavanA karI ke A rasavatIno pakAvanAro sAro vinayI che. mATe Ane hIrA, vastra maNi, mauktika Ane potAnuM karIne vecavA mokaluM to tene paNa lAbha thAya, te mane paNa zreSTha kahevAya. vaLI lAbha Avaze te teno gaNAze ema ciMtavI kiMcita kariyANAdika tenA M147 147 - For Personal & Private Use Only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 nAmanuM karIne dezAMtaramAM mokalyuM, teno je lAbha AvavA mAMDyo te rAmadAsane Apyo. AvI rIte keTalAyeka divasamAM zreSThIputro te rAmadAsane lakSAdhipati banAvI dIdho,tethI ekadA prastAva rAmadAsa ciMtavanA kare che ke mArI janmabhUmi kayAM ? mAro pitA kayAM, huM kayAM ? kahyuM che ke : jaNaNIya jammamUmI,pacchimaniddA sumAsiyA guThThI / maNaiThaM mANussaM, paMcavi duHkheNa muccaMti // 1 // bhAvArtha : jananI, janmabhUmi,prAta:kALanI nidrA subhASita goSThI, ane mana ISTa manuSyono saMjoga A pAMce duHkhe karIne tyAga karI zakAya che. pharIthI paNa te manamAM evI rIte ciMtavanA kare che ke mAro pitA hAlamAM jIve che ke nahi ? eTalAmAM potAnA nagarathI tyAM AvelA koIke mANase tene kahyuM ke herAmadAsa ! tAro pitA hajI jIve che, paraMtu te vRddhAvasthAmAM tArA viyogathI nirdhanapaNAthI atyAre mahAduHkhI thaine potAnA divasone nirgamana kare che. te sAMbhaLIrAmadAsa ciMtave che ke jeno putra jIvato che ne teno pitA vRddhAvasthAmAM duHkhI thAya che to evA purAvaDe karIne zuM ? mATe zreSThIputrane pUchIne A samaye pitA pAse javAya to sAruM Avo vicAra karI teNe zreSThiputrAne kahyuM ke he zreSThivara ! te mane duHkhathI bahu ja sukhI karyo mATe koI paNa prakAre tamArA upakArano badalo mArAthI vALI zakAze nahi, paNa jo tame pUjaya mane AjJA Apo to vRddha evA mArA pitAnuM pratipAlana karavA jAuM,evA prakAranA vinaya yuktatenA vacanane zravaNa karI zreSThI putre kahyuM ke he rAmadAsa! tAro vicAra uttama che. mATe tuM sukhe karIne jA, vaLI paNa kAma paDyuM pAcho Avaje. tyArabAda rAmadAsa svAmInA Adezane mAgIne cAlyo ane keTaleka divase potAne nagare pitA pAse gayo, ne pitAnA caraNakamaLane namIne snehathI maLyo. pitA paNa putrane lakSmIsaMpanna (148) 148 For Personal & Private Use Only For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.ort Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 dekhIne bahuja AnaMda pAmyo. putre kahyuM ke he tAta ! AjathI tamAre have kAMI paNa ciMtA na karavI. tameM ghaNI Rddhi upArjana karelI che, tethI tamAre to have dAnapunya karma vizeSa karIne karavuM. tyArabAda harSa pAmI tenA pitAe kahyuM ke he putra ATalI badhI lakSmI te kayAMthI upArjana karI ? putre kahyuM ke rAMdhavAnI kriyAthI tuSTamAna thayelA zreSThinA putra mane dhanavAna karyo che. ema kahI sAthe potAnI benano paNa vRttAMta kahyo, ne kahyuM ke mane zuddha anna paNa teNIe Apela nathI. paNa phaktarAMdhavAnI kriyA zIkhavelI che. te purAnA vacana sAMbhaLI pitAne potAnA manamAM kheda thayo. te avasare rAmadAsanAM manamAM paNa bene kareluM apamAna yAda AvI gayuM. kahayuM che ke guNiNo guNehiM dosehiM dujjaNo, sajjaNo siNehehiM, durataragayAvi hu tinnivi hiyayaMmi nivasaMti // 1 // bhAvArtha : guNI mANaso potAnA guNovaDe karIne, tathA durjana mANaso potAnA doSovaDe karIne, tathA sajajana mANaso potAnA snehavaDe karIne rahelA hoya che, te dUra dezane viSe gayA hoya che to paNa A traNe jaNA hRdayamAM nivAsa kare che. sababa paricaya.vALA mANasoe traNene vIsaratA nathI. tyArapachI teNe potAnA pitAne pUchayuM ka joApa pUjaya mane eka vAra AjJA Apo to mArI benane eka vAra maLavA mATe jAuM. tenA pitAe kahyuM ke tArUM mana hoya tema kara. tethI gADI tathA be baLada tathA nokaracAkara parivAranA sAthe bahu vastrAlaMkAra dhAraNa karI cAlavA mAMDayo anukrame avaMtIne vanapradeze pahoMcyo. tyArabAda potAnuM Agamana jaNAvavA mATe teNe potAnI bena pAse eka potAno dAsa mokalyo. teNe tenI benane ghare jaine kahyuM ke te zreSThIn tArI strIno bhAI rAmadAsa ghaNI Rddhi sahita mahAADaMbaranI vanane viSe Avelo che te vacana sAMbhaLatAnI sAthe ja zreSThI dukAnethI uThIne jaldI ghare gayo, ane potAnI strIne For Personal & Private Use Only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 malyo, te vAta karIne ghaNA nagaranA lokone meLavIne tenA sanmukha jaIne mahAvistArathI nagarane viSe praveza karAvyo tyArabAda potAne ghare lAvIne sanmAnapUrvaka zetruMjInA upara besAryA tathA hATathI maMgAvIne bene bahu prakAranA ghI goLa khAMyukta pakavAna zAkAdine potAnA bhAIne jamADavA mATe madhyAnha taiyAra karyA. tyArabAda, bhAIne besavAne mATe sAruM Asana pAtharyuM. tenA upara rAmadAsa beThI tyArabAda tenA pAse suMdara thALI kacolA pANInA loTA Adi mUkIne, tamAma prakAranA pakavAzAdika zAkAdika pIrasyA. ane teno banevI hAthamAM vIMjaNo laine pavana nAkhatA temaja mAkhIyo uDADavA mAMDayo, paNa rAmadAsa eka dANo paNa mukhamAM nAkhato nathI, tethI bena bolI he rAmajIbhAI ! tame moDhAmAM eka dANo paNa kema kAMI nAkhanA nathI ? tethI teNe kahyuM ke mArI abhISTa lakSmI devInuM smaraNa karU chuM, tethI Aja mAruM rAmajIbhAI nAma te pragaTa karyuM te sAMbhaLI tenI bena manamAM koI zaMkA pAmI evAmAM rAmajI bolyo ke : lakhamI tuhi sulakkhaNI, jiNe bhaNAvyA rAma / pahele phere AvIyo, culhaNaphu kaNa nAma // 1 // - bhAvArtha : he lakSmI ? tuM ja sArA lakSaNavALI che ke jeNe rAmajIbhAInuM nAma rAma bhaNAvyuM, kAraNa ke prathama jayAre huM Avyo tyAre mAruM nAma cUloskaNa hatuM, ema kahyA pachI teNe pakavAna dika mukhane viSe nAMkhyuM. tyArabAda sukhe karIne bhojana karIne uThayA pachI bahenane kahyuM ke he bahena ! pitAnI vRddhAvasthA che tethI ahIM AvavAno mAre avasara zuM che ? paNa pUrve karelA karmane koI paNa ullaMghana karI zakavAne mATe zaktimAna nathI, teja prakAre purUSanuM bhAgya paNa pragaTa thAya che. vaLI rAmadAse ciMtavyuM ke ANeaparAdha karela che, to paNa mAre teno guNa levo ja yogya che, je mATe kahyuM che ke : 15o For Personal & Private Use Only Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 avaguNa DhAMkI guNa lahe, nava de niThura bALa / mANasa rupe devatA, nirmala guNanIravANa // 1 // sajjana atihi parAbhavyo , kimahi na ANe DaMsa / chedyo bhedyo duhavyo, madhuro bAje vaMsa // 2 // bhAvArtha : je avaguNa DhAMke che, ane guNane grahaNa kare che, temaja niSphara vacanane bolato nathI, te mANasa mANasa nathI, paNa nirmala guNanI khANa rUpa mANasarUpe deva che ema jANavuM. 1 je sajajana mANasane parAbhava karyA chatAM paNa manamAM kAMI paNa haMsa rAkhato nathI, te ja sajajana kahevAya che, kAraNa chedyo mevo ke duhavyo hoya to paNa vAMsa madhura zabdane bole che, temaja sajajana paNa tevA ja hoya che. AvuM jANI rAmadAse benane moTI paherAmaNI karI ane potAnA bena banevIne vividha prakAranA vastrAlaMkArathI ADaMbara vaDe sAsaravAso karyo. tyArabAda pAcho vaLIne potAnA pitA pAse Avyo, ane sukhavaDe pitAnI vRddhAvarathAno nirvAha karavA lAgyo. potAnA pitAnA hAthe dAna karmAdika karAve che, evI rIte dharmanA prabhAvathI tene ghare divase divase lakSmI vadhavA mAMDI. have tyA dharmaghoSa nAmano jaina AcArya mahArAja AvyA tenA upadezane zravaNa karI rAmadAse sAta kSetramAM potAnI lakSmIne vAparIne, temaja zatruMjayAdika tIrthane viSe jAtrA karIne tathA punyadAna karIne te ja gurUnA pAse dIkSA lIdhI ene dustapa tapasyA karIne banne pitA putra svargane viSe gayA. tyAMthI mahAvidehamAM jaine mokSe jaze. (vikama ane AzAnI kyA) e kadA paradu:kha kAtara, tathA parastrI sahodara, zrI vikramAdityarAjA Dukare haraNa karavAthI aTavImAM jaI paDyo tyAM AMbAnA vRkSa nIce rahyo. tyArabAda rAtrine prathama pahore cAra jaNI M151 151 ~ For Personal & Private Use Only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ekaTA thaine potAnA pAsethI gamana karatI dekhIne A sarve mArI baheno che, ema kahIne uThI ne te mAMthI eka jaNIne juhAra karyo. have te cAra jaNIo hatI ane juhAra namaskAra ekane karyo, tethI sarva jaNIyo vivAda karavA lAgI ke mane juhAra karyo, mane juhAra karyo. AvI rIte vivAda karatI te cAre jaNIo vikrama pAse AvIne kahevA lAgI ke he subhaga ! te kone juhAra karyo ? AvI rIte kahe vAthI rAjAe tene kahyuM ketamo sarve koNa cho ? rAjAe tema pUchavAthI tenA madhyethI vividha prakAranI suvarNa kaDA, kaMThI, kaMdoro, veDha, vIMTI, keyura, kaMkaNa vigere alaMkArothI zobhita ane vividha prakAranA vastrAlaMkArane dhAraNa karanArI hAthane viSe kalezane rAkhanArI madonmatta garjana peThe gamana karanArI eka strIe rAjAne kahyuM ke he subhaga ! surAsurane viSe vizrata evI huM lakSmI chuM, ane huM je purUSano Azraya karuM chuM tenA doSo paNa guNa thAya che. AlasyaM sthiratAmupaiti bhajate cApalya mudyogitAm / mUkatvaM mitabhASitAM vitanute maugdhya bhavedArjavam // pAtrApAtravicArasAvirahoyacchatyudArAtmatAm / mAtarlakSmiI tava prasAdavazato doSA api syurguNA : // 1 // bhAvArtha : ALasu hoya to sthiratAvALo che, capala hoya te udhamI kahevAya the, mUMgo hoya to mitabhASI kahevAya ke, mugdhabhAvI hoya te sarala kahevAya che, pAtrAapAtrAnA vicAranA sArathakI sahIta hoya te udAra AtmAno dhaNI kahevAya che. te mAtA! lakSmI ? tArA pramAdanA vazavartI paNAthI doSo hoya che te akulIna paNa uttama kulavAna, ubhayakula vizuddha, ekaso eka kulano udyota karanAra, banne pakSe nirmalarAjahaMsanA avatAra samAna gaNAya che, kalArahIta paNa kaLAvALo kahevAya che. trIjA terazanA bhedane nahIM jANanAra chatAM cauda vidyAno pAragamAM siddha sArasvata kahevAya che, kALo hoya to M1520 For Personal & Private Use Only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kRSNAvatAra kahevAya che, ThIMgaNo hoya to vAmana vAsudevano avatAra gaNAya che, UMco haya to DhIMcaNa sudhI dIdhuM hAthavALo gaNAya che, dhoLA varNavALo ne lAMbA kAnavALo hoya to caMpAnA choDa samAna gaNAya che, thoDuM bolanAra hoya to mukhakamalamAMthI kapUranA cUrNane jharanAra kahevAya che, bahu bolanAra hoyato catura cANAkya kahevAya che, alpa AhArI hoya to devAMzI kahevAya che, bahu AhAra karanAra hoya te parabhave parIpUrNa dAna ApIne Avela kahevAya che. ALasu hoya te sAmaNI suratrANa kahevAya che, capala hoya te udyamI mAsikanI sImA sama gaNAya che, page khoDo hoya te lIlAvaDe cAlatA hAthInA bALaka samAna kahevAya che, pAtrApAtranI vicAraNA rahIta hoya te aSADha mAsanA meghanA peThe sarva jagyAe varasanAra mahAudAra caritrAvAna kahevAya che. tethI jagatane viSe, uttama evI mane ja te namaskAra karelo che, bIjIne nahI. tethI rAjAe tene kahyuM ke tuM nIcane ghare jAya che. mATe tane meM juhAra karela nathI. ItyAdi prakAre bahu doSo ughaDavAthI ane tiraskAra karavAthI maunapaNe lakSmIe dhAraNa karyA pachI, bIjI ghoLA vastrAlaMkArane vilepanavaDe karIne manohara tathA mogarAnA puSpa samAna zarIrane dharaNa karavAvALI, yathA hAthane viSe vINA pustakane rAkhIne zobhAne pAmelI rAjahaMsa samAna gati karanArI suMdarI rAjAne kahevA lAgI ke-he subhaga ! huM sakala jagatane jIvADanArI brahmAnI putrI sarasvatI chuM. meM jene sevela hoya te purUSa putrathakI paNa adhika mAnavA lAyaka thAya, kAraNa ke vidvatvaM ca nRpatvaM ca, naiva tulyaM kadAcana / svadeze pUjyate rAjA, vidvAnsarvatra pUjyate // 1 // bhAvArtha : vidvAnuM ane rAjA e koI divasasarikhA gaNAya nahi, kAraNa ke rAjA potAnA dezamAM pUjAya che ane vidvAna sarva jagyAye pUjAya che. mArI saMpUraNa kRpAthI ja moTAmoTA vidvAno 153 For Personal & Private Use Only Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zAnanA dariyA banI mahAsabhAomAM jayavAda meLavI kanISTa lokone paNa bodha karanArA thayA che. mATe A bAlagopAlAdike mAnelI evI mane ja te juhAra karelo che. te sAMbhaLI rAjA bolyo ke huM bhArata ! te jenuM AlaMbana karela hoya te nizcaya nirdhana thAya che, tethI tuM dhIra lokane daridratAthI viDaMbanA kare che, vaLI tene harSa paNa hoto nathI, mATe tuM kahe ke tArA kayA guNavaDe karIne tuM mane juhAra karavA lAyaka che ? AvI rIte tenA doSone ughADavAthI te paNa mukhane bIDIne mauna rahI, eTale trIjI strI bhAratInA samAna vAMkAra paherIne AvelI hatI te rAjAne kahevA lAgI ke he subhaga ! huM jagatane AnaMda karanArI kIrti chuM. mArA varNana mArAthI tuSTamAna thayelA dAnazoMDA saMtapurUSo vANIne agocara evuM dAna Ape che, tethI vizvane AnaMda karanArI mane ja te juhAra karyo che. AvI rIte teNIe kahevAthI rAjAe kahyuM ke puSpanA stomane bhramara jema cuMbana kare che, tema tuM samagranA mukhane cuMbana kare che, ane sarvenA ghara tathA udarane viSe tuM vezyAnA peThe vAsa kare che, temaja vAyunA peThe samagra vizva valaya viSe tuM rakhaDe che, mATe tuM mArA juhArane lAyaka nathI. AvI rIte duSaNa ApavAthIte paNa mauna dharI rahRAA pachI, cothI nIla vastrAlaMkArane dhAraNa karanArI ane samagra kAmane sAdhanArI manohara koika strI AvIne rAjAne kahevA lAgI ke he subhaga ! samagra sukhanA sAdhanabhUta huM AzA chuM. mArA prasAdathI ja sarva jIvo jIve che, tethI te mane ja namaskAra karelo che. tevA tevA vAkyane zravaNa karIne Anu kahevuM satya che tevuM cittane viSe citavavIne caturacUDAmaNi naraziromaNi rAjA bolyo ke putra rahitone putra meLavavA mATe, tathA nirdhanane dhanano udyama karAvavA mATe, rogIyone auSadhanA pracAra karavA mATe, jaDone maMtra taMtronA prayogothI tuM jIvADanArI che. mATe tuM ja mane juhAra karavA lAyaka che. AvI rIte rAjAnI satyavANI 154 For Personal & Private Use Only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA (bhAga-6 sAMbhaLIne te cAre jaNI bolI ke lakSmI, sarasvatI, kIrti, AzA ame cAre devatAnI strIyo chIe, tethI amArA utkarSa pAnA vAdano te aMta ANyo, tethI A AzA amArAmAM moTI che tene ame moTI mAnazuM, tethI te AzAne AgaLa karIne rAjAne puSapAdikathI vastrAlaMkArathI satkAra karI cAre jaNIyo svarge gaI ane rAjA paNa potAne nagara gayo. brahmacarya prazaMsA-paradarzane mRtepi dayite yAnyaM, varNinI vRNute varaM / ekaviMzativArAnsA, durgaM patati rauravaM // 79 // zIlabhaMgena durvRttAH, pAtayaMti kulatrayam / piturmAtustathA patyurihAmutra ca duHkhitAH // 80 // yAtu gacchati bhariM, zIlarakSakatatparA / svAtmAnaM zodhayenmakSu, pApapaMkabharAvRtaM // 81 // pitAputrAdisaMyuktA, sadAcAraparAyaNA / smaraMti gurudevAzca, yAvattiSThaMti vezmani // 82 // sahapakSe dvayanaiSA, satI saMtatImaMDanaM / / mAtmAne tAratveva, zatnanitsAyananeM : rUA. patyau mRtepi yA yoSit, vaidhavyaM pAlayekvicit / sA punaH prApya bhariM, svagarbho gAnsamaznute // 84 / / iti skaMdhapurANe kAzIkhaMDe iti vastupAlacaritre dvitIyaprastAve bhAvArtha : potAno svAmI maraNa pAmyA bAda je strI bIjA varane vare che te strI ekavIza vAra raurava duragati (naraka) ne viSe paDe che. 79 zIyalane bhAMgavA vaDe karIne kharAba AcaraNavALI strI gaNa kuLano pAta kare che, nAza kare che tathA ihaloka paralokane viSe duHkhI thAya che. ane mAtA pitA, pati A traNeno ghAta pAta karI jhonA kuLane pADanArI ane duHkha ApanArI thAya che. 80 je strI For Personal & Private Use Only Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zIyalanuM rakSaNa karavAne viSe ekAMta rIte tatpara rahI bhara pratye gamana kare che te strI pAparUpI kAdavathI bharapUra bharela potAnA AtmAne jaldIthI zuddha kare che. 81 pitA ane putrAdi saMyuktA ane zreSTha AcArane viSe tatpara rahI devagurUne smaraNa karatI potAnA gharane viSe rahe. 82 zvasura pakSa anepitR pakSa A bannenA sAthe satIonA samUhane AbhUSaNarUpa evI potAnA zIlAdika uttama prakAranA AcAravaDe karIne AtmAne nizcaya tAre che. 83 vaLI paNa temAM ja kahela che ke potAnA svAmInA maraNa pachI je strI kadAca vidhavApaNuM pALe che to te pharIthI potAnA svAmIne pAmI svarganA sukha bhogavanArI thAya che 84 AvI rIte skaMdhapurANanA kAzIkhaMDane viSe lakhANa che ane te ullekha zrI vastupALacaritranA bIjA prastAvane viSe che. sukhI thavAnAM kAraNo) mAsairaSTA bhiranhAca, pUrveNa vayasA yussaa| tannareNa vidhAtavyaM, yasyAnte sukhamedhate // 1 // divasenaiva tatkArya, yena rAtrau sukhI bhavet / / tatkAryamaSTabhirmAsai-varSAsu syAtsukhI yataH // 2 // pUrvevaya sitatkArya yena vRddhaH sukhI bhavet / sarvavayasA ca tatkArya, yena pretya sukhI bhavet, zrAddhaguNa vivaraNe // 3 // bhAvArtha : divase, mAse tathA ATha mAsetemaja pUrva vayane viSe temaja potAnA AyuSyanA bhAgamAM purUSe evuM kAma karavuM che ane sukhI thAya. 1 divase evuM kAma karavuM ke rAtrine nidrA sukhe karIne Ave tathA ATha mAsa sudhI evuM kAma karavuM ke varSARtumAM zAntithI sukha meLave. 2 prathama avasthAne viSe evuM kAma karavuM ke vRddhAavarathA sukhamAM vyatIta thAya. sarva vayanA aMdara evuM kArya karavuM ke paraloke M156 156 ~ For Personal & Private Use Only Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sukha meLavI zakAya. 3. WNI pramANe phaLa abhyAkhyAnAtkharo bhAvI, zvAvA bhavati niMdakaH / parabhoktA kRmirbhAvI, kITo bhavati matsarI // 1 / / upadeza prAsAde bhAvArtha : koine juThA ALa ApavAthI khara, gadheDo thAya che. ane paranI niMdA karavAthI kUtaro thAya che. tathA paranuM bhojana karavAthI kRmi thAya che ane paranA upara masara - IrSA karavAthI kIDo thAya che. marma prakAza na ravo.) guhyavAkyaM na vaktavyaM, kadAcidapi dhIdhanaiH / yamarmavAnAnna, mAm strIkRti vALu 1 bhAvArtha : jene buddhirUpI dhana hoya tevA uttama jIvoe kadApi kALe konuM guhya vacana bolavuM nahi. kAraNa ke marma kathana karavAthI potAnI strInuM maraNa thayuM ane tethI vANiyo du:khano bhokatA thayo, mATe koie koi divasa koInA marmane prakAzavo nahi. (vAsa kyAM kravo ane kyAM na kravo.) saddharmadurgasusvAmi, vyavasAyajalendhane / svajAtilokaramye ca, deze prAyaH sadA vaset // 1 // guNinaH sUnRtaM zaucaM, pratiSThAguNagauravam / apUrvajJAnalAbhazca,yatra tatra vasaitesudhI // 2 // bhAvArtha : je dezane viSe zreSTha dharmanI prApti hoya, sAro kIllo hoya, sAro svAmI hoya,vyApAra pANI iMdhana hoya, potAnI jAtanA vasanArA lokovaDe je deza manohara, hoya tyAM prAyaH karIne sadA vAsa karavo. 1 jayAM guNI purUSo hoya, satyavAdIo hoyapavitrA paNuM 157 bhAga-6 pharmI-1 ra For Personal & Private Use Only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 hoya, pratiSThA hoya, guNonuM gauravapaNuM hoya tathA apUrva navIna jJAnano lAbha hoya tyAM sArI buddhivALAoe vAsa karavo. 2 yatra deze na sanmAnaM, na buddhirna ca bAMdhavAH / na vidyAgamaH kacchinnatatra divasaMvaset (nivaset budha) // 3 // anAyakena vAstavyaM, na vAstavyaM bAlanAyake / strInAyakena vAstavyaM, navAstavyaM bahunAyake // 4 // bAlarAjyaM bhavedyatra, dvairAjyaM yatra vA bhavet / strIrAjyaM mUrkharAjyaM vA, yatra syAttatra no vaset // 5 // upadrutaM vairivirodhimArI, svacakra mukhyairnagarAdiyatsayAt / na yatra caityaM ca susAdhuyogo, na tatra dhImAnvidadhIta vAsam // 6 // zrAddhaguNavivaraNe bhAvArtha : je dezane viSe sanmAna na hoya buddhi na hoya bAMdhavo na hoya, tema ja koI paNa prakAre vidyAnI prApti na hoya tyAM eka divasa paNa vasavuM nahi. agara jyAM paMDita purUSa vAsa na kare. 3. jayAM nAyaka na hoyatyAM vasavuM nahi. jayAM bALa nAyaka hoya tyAM vasavuM nahi. tathA jayAM strI nAyaka hoya jayAM bahu nAyaka hoya tyAM vasavuM nahi. 4 jayAM bALaka rAjA rAjaya karato hoya jayAM be rAjA hoya jyAM strIrAja, strI rAjaya karatI hoyajayAM mUrkha rAjA rAjaya karato hoya tyAM vAsa karavo nahi. pa vairIo, virodhio, mArI tathA svacaka ane para cakrAdikathI je nagara upadravavAnuM hoya tyAM vasavuM nahi. jayAM caitya jainamaMdira na hoya sArA sAdhuno yoga na hoya tyAM buddhimAna mANasa vAsa kare nahi. pa. pADoza tyAga) duHkhaM devakulAsanne, gRha hAnizca tu pathe / dhUrtAmAtya gRhAbhyAse, syAtAM sutadhanakSayau // 1 // 158) 158 * For Personal & Private Use Only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mUrkhadhArmika pAkhaMDI, patitastenarogiNAm / krodhanAM tyajadraptAnAM, gurutalpagavairiNAm // 2 // svAmivaMcaka lubdhAnAmRSi, strIbAlaghAtinAm / icchannAtmahitaM dhImAn, prAtivezmikatAM tyajet // 3 // zrAddhaguNavivaraNe bhAvArtha : devamaMdiranA pAse ghara hoya to du:kha prApta thAya ane cauTAmAM gharahoya to hAni thAya dhUrta ane maMtrInA ghara pAse abhyAsa karAvavAthI putrane dhanano kSaya thAya che. 1 mUrkha, adharmI, pAkhaMDI, bhraSTa,cora, rogI, krodhI, aMtyaja, madonmatta gurUzayyA pratye gamana karanAre vairI. 2 svAmine chetaranAra lubdha RSIstrI bAlakano ghAtI A uparoktano pADoza potAnuM hita icchanAra buddhimAna purUSe tyAga karavo. 3 ( gRha-vyavasthA) pUrvasyAM zrIgRhaM kArya, mAgyaneyyAM ca mahAnasam / zayanaM dakSiNasyAM tu, naiRtyAmAyudhAdikam // 1 // bhujikriyApazcimAyAM, vAyavyAM dhAnyasaMgrahaH / uttarasyAM jalasthAna, mIzAnyAM devatA gRham // 2 // vivekavilAse bhAvArtha : pUrvadizAne viSe lakSmIgRha karavuM, agni khUNAne viSe rasoDu karavuM, dakSiNa dizAne viSe zayana karavAnuM rAkhavuM. 1 . pazcima dizAne viSe bhojana kriyA rAkhavI, vAyavya khuNAne viSe dhAnyano saMgraha rAkhavo, uttara dizAne viSe pANInuM sthAna rAkhavuM, ane izAna khUNAne viSe devatAnuM gRha (derAsara) rAkhavuM ? ( saMdhyAkALe tyAga. ) catvAri khalu karmANi, saMdhyAkAle vivarjayet / (159) 159 For Personal & Private Use Only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 AhAraM maithunaM nidrAM, svAdhyAyaM ca vizeSata // 1 // AhArAjjAyate vyAdhi, maithunAd garbhaduSTatA / bhUtapIDA nidrayA syAt, svAdhyAyo buddhihInatA // 2 // bhAvArtha : saMdhyA samaye nizcaya cAra kAryone tyAga karavA joie AhAra 1, maithuna 2, nidrA 3, ane svAdhyAya 4 no vizeSatAthI tyAga kare che. chatAM paNa zAstrakAra mahArAjAnA vacananI avagaNanA karI uparokta cAra kArya saMdhyAne viSe kare che to nIce mujaba viparIta phaLa Ave che. saMdhyAkALe AhAra karavAthI vyAdhi utpanna thAya che. tathA maithuna sevana karavAthI kadAca garbha rahe te garbha duSTa thAya che. nidrA karavAthI bhUtapretAdikanI pIDA thAya che, ane svAdhyAya karavAthI buddhinI hInatA thAya che, mATe uttama jIvoe uparokta cAre potAnAja ahitakArI hovAthI saMdhyAkAle tyAga karavA yogya che 2. vaLI paNa viveka vilAsamAM kahyuM che. saMdhyAyAM zrIduhaM nidrAM, maithunaM duSTagarbhakRt / pAThaM vaikalyadaM roga pradAM mukti na cAcaret // 1 // bhAvArtha : saMdhyAkALe nidrA karavAthI lakSmIno droha kare eTale lakSmI nAza pAme che. maithuna sevanathI duSTa garbha thAya che. pATha karavAthI vikalatA prApta thAya che ane bhojana karavAthI roga ApanAra thAya che. mATe vizeSatAthI e cAre tyAga karavA lAyaka che. nidrAsamayamAsAdya, tAMbUlaM mukhatasyatyajet / lalATAt tilakaM kaMThanamAlyaM talpAttu yoSitam // 1 // prajJAM harati tAMbUla-mAryuharati pauMDrakam / monizcarthara mAnyuM, varnahAni rI: sriya: rA. bhAvArtha : nidrA karavAnA samaye mukhathakI tAMbUlano tyAga karavo. tathA kapALathakI tilakano tyAga karavo. ane kaMThathakI puSpanI mALAne tyAgavI tathA zayyAthI strIno tyAga karavo. 1. nidrAsamaye 16) For Personal & Private Use Only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 jo mukhathakI pAna na kADhI nAkhe to buddhino nAza thAya che. ane kapALamAMthI tilaka na kADhI nAkhe to AyuSya ochuM thAya che. kaMThathakI puSpanI mALA na kADhI nAkhe to puSpanI sugaMdhIthI sarpa AvIne DaMsa mAre che ane zayyAthI strIno tyAga na kare to balanI hAni karanAra thAya che, mATe uttama temaja potAnA AtmAnuM kalyANa icchanArAoe jarUrAjarUra uparoktA cAra vastuo nidrA karavAnA samaye tyAgavI zuM na jovuM ) na pazyetsarvadAditya grahaNaMcArka somayoH / nekSetAM mo mahAkUpe, saMdhyAyAM gaganaM tathA // 1 // maithunaM mRgayAM nagnAM, striyaM prakaTayauvanam / pazukrIDA ca kanyAnAM, yoninA lokayennara // 2 // na taile na jale nAstre, na mUtre rudhire na ca / vIkSetavadanaM vidvAnitthamAyustruTirbhavet // 3 // bhAvArtha : niraMtara dareka vakhate sUryagrahaNa ane caMdragrahaNa jovuM nahi tathA kuvAmAM DokuM karIne pANIne paNa jovuM nahi. 1 strI puruSanuM maithuna jovuM nahi tathA mRgayA (zIkAra) dekhavAnI icchA karavI nahi tathA pUrNayuvAna avasthAvALI nagna strIne tathA pazuonIkrIDAne tathA kanyAnI yonine purUSe jovI nahi. 2. telane viSe, zastrane viSe, rUdhirane viSe, mutrane viSe, pAMDava purUSe mukha jovuM nahi kAraNa ke tema karavAthI AyuSya tUTI jAya che. 3 ( kyAre paThana na ravuM) amA pUrNA guruM hanti, ziSyaM hanti caturdazI / umayoraSTamI hanti pratipatpATha nAsti ca // 1 // 161 For Personal & Private Use Only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 caturdazI kuhUrAkASTamISu na paThenanaraH, sUtake ca tathArAhu -grahaNe candrasUryayoH // 2 // bhAvArtha : amAvAsyA ane pUrNimA bhaNavAthI A banne tithiyo gurUne (bhaNAvanArane) haNe che tathA caudaze bhaNavAthI ziSyane haNe che ane AThama gurU ziSya bannene haNe che. paDavAne divase anAdhyAyano divasa che, mATe pATha levo nahi. A uparathI amAvAsyA pUrNimA caturdazI aSTamI ane pratipadA paDavo pATha levo nahi ne Apavo nahi. 1 caudazane divase, amAvAsyAne divase, pUrNimAne divase, AThamane divase sUtakanA divasomAM tathA sUryagrahaNatemaja caMdragrahaNane divase purUSoe abhyAsa karavo nahi, kAraNa ke A uparokta tamAma svaparane bAdhA temaja ghAta karanArA che. 1-2. (kyAre prayANa na kravuM ?) takaM tailaM guDaM kSAraM, kSudraM dugdhasya bhojanam / muMDanaM maithunaM madyaM, varjayet gamane'hani // 1 // - bhAvArtha : chAzatela, goLa, kSAra, kSudra anna ane dudhanuM bhojana karIne bahAragAma javAne mATe niSedha karela che. temaja mastaka muMDAvIne (hajAmata karAvIne), maithunanuM sevana karIne tathA madyanuM pAna karIne bahAragAma javuM nahi arthAta bahAragAma cAlatI vakhate uparokta tamAma varjavA. zuna viSe zramaNasturago rAjA,mayUraH kuMjaro vRSa : / prasthAne vA praveze vA, sarvasiddhikarA matAH // 1 // bhAvArtha : zramaNa (sAdhu) ghoDo,rAjA, mora, hasti, baLada, A 16ra For Personal & Private Use Only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sarve gAmamAMthI nIkaLatA agara gAmamAM pesatA sAmA maLe to te sarvane siddhi karanArA mAnelA che kahelA che. 1 darzanaM zvetabhikSUNAM, sarvottamaphalapradaH / kiM punaH sanmukhaH sUriH rAjayogAya uttamAH // 2 // bhAvArtha : jaina zvetAMbara mUrtipUjaka sAdhunA nIkaLatI vakhate darzana thAya to sarva prakAranA uttama phaLane ApanAra thAya che, to pachI jo sanmukha sUri AcArya maLela hoya to uttama prakAranA rAjayogane mATe thAya temAM Azcarya zuM che ? mRtabhikSo pAtrapANiH, sarvopi darzanIyakaH / / saMmukho kAryakartA ca,rikto' narthaparaMparAm // 3 // bhAvArtha : sarva darzananA bhikSuko bhikSA lai pAtra bharI hAthamAM laine sanmukha AvatA hoya to kAryane siddha karanArA thAya che, ane khAlI pAtrA laine sAmA maLe to anarthanI paraMparA karanArA thAya rathamAruhyatAM pArtha ! gAMDIvaM ca kare kuru / / nirjitAM medinIM manye, nigraMtho yaM yadagrataH // 4 // iti bhArate bhAvArtha : kRSNa mahArajA arjunane kahe che ke he pArtha ! jaldIthI rathanA upara ArohaNa kara, besa ane hAthane viSe dhanuSyane dhAraNa kara, kAraNa ke AgaLa sanmukha nigraMtha muni Ave che mATe huM jANuM chuM ke AvA uttama zakunathI tuM sArI pRthvIne jItIza emAM saMdeha nathI. 4 ajJAniva rAzi, chAryava pravAsinAm , nIrasyaghaTa ekasthAt, saMpUrNaH pUrNalAbhadaH // 5 // bhAvArtha : khATA evA boraDInA phalo sanmukha maLe to pravAsa karanArAone kaSTane mATe thAya che ane phakta pANIno eka ja saMpUrNa bharelo ghaDo sanmukha maLe. to saMpUrNa lAbhane ApanAra thAya che. pa 163 For Personal & Private Use Only Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 addhe pUrNordhalAbhAya, dvighaTaM kAmitapradaM / narazirSa sthitaM tacca, sarvasiddhinibaMdhanam // 6 // bhAvArtha : cAlatI vakhate ardhapANIno bharelo ghaDo sanmukha maLe to ardha lAbha karanAra thAya. jo pUrNa ghaDo pANithI bharelo maLe to saMpUrNa lAbha thAya. jo be ghaDA pANIthI pUrNa bharelA maLe to icchita siddhine ApanAra thAya. have jo pANIthI pUrNa bharelo te ja ghaDo mAthe laIne koI purUSa sanmukha maLe agara sAmo Ave to tene sarva siddhinAkAraNabhUta jANavuM. 6 svapnaddhanam govRrSe parvatAgre ca, prAsAde saphale drume, ArohaNaM gajendre'pi, svapnazAstre prazasyate // 1 // bhAvArtha : svAne viSegAyanA upara, baLadanA upara, parvatanA agrabhAganA upara, prasAdAnA phaLayukta vRkSa upara, gajeMdranA upara koI mANasa potAne ArohaNa thayela dekhe to te svapnazAstrane viSe prazaMsanIya kahela che. sababa tenuM phaLa zreSTha prApta thAya che. puruSasya dvAtriMzat-lakSaNAnikulInaH1 paMDito2 vAgmI3, guNagrAhI4 sadottamAH5 / satyAtrasaMgrahI6 tyAgI7, gaMbhIro8 vinayI9 nayI10 // 1 // zrRMgArI11 zlAghAyuktaH,12 satyavAkzuddhamAnasaH / gItajJo 15 rasiko 16 vAdI, 17 guptArthaM 18 dAnasupriyaH 19 // 2 // maMtravAdI 30 kalAyukta 21:, saddhanI22 ca vicakSaNaH,23 dhUrtImiSTAnbhojI ca, tejovAn 26 dhArmikastathA 27 // 3 // kapaTI lekhakaH kSAntaH,paracittopalakSakaH / jJAtArthaH sarvagraMtheSu, lakSaNAni narottame // 4 // itidharmakalpadrume bhAvArtha : kulIna 1 paMDita 2 vAcAla 3 guNagrAhI 4 sadA uttamatA dhAraNa karanAra 5 satyapAtrono saMgraha karanAra 6 tyAgI che 164 For Personal & Private Use Only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 gaMbhIra 8 vinayI 9 nyAyI 10 (1) zRMgArI 11 prazaMsAyukta 12 satyavAdI 13 zuddha cittavALo 14 gItajJa 15 rasIka 16 vAdI 17 guNArthI 18 dAnane viSe sArI rIte prItivALo 19 (2) maMtravAdI 20 kAyukta 21 zreSTha dhanavAna 22 vicakSaNa 23 dhUrta 24 miSTAnna bhakSaka 25 tejasvI 26 tathA dhArmika 27 (3) kapaTI 28 lekhaka 29 kSamAzIla 30 paranA cittane oLakhanAra 31 sarvagraMthane viSe tamAma prakAranA arthane jANanAra 32 AvAM batrIsa lakSaNo uttama purUSane viSe hoya che. sAmudrike dvAtriMzat - lakSaNAniprAsAdaparvatazukAkuzasupratiSTha, padmAbhiSekayavadarpaNacAmarANi / kuM bho'kSamatsyamakara dvipa satpatAkA, saddAmanIvasumatIrathatoraNAni // 1 chatraM dhvajaH svastikayUpavApI, kamaMDalUstUpayamayUrakUrmAH / aSTApadasthAlasamudrasiMhA, dvAtriMzadevaM nrlkssnnaani|2 itidharmakalyadrume bhAvArtha : prAsAda 1, parvata 2,popaTa 3, aMkuza 4 supratiSTha 5 lakSmI abhiSeka 6 yava 7 darpaNa 8 cAmara 9 kuMbha 10 akSa 11 matsya 12 makara 13 hasti 14 zreSTha dhvajA 15 uttama mALA 16 pRthvI 17 ratha 18 toraNa 19 chatra 20 dhvajA 21 svastika 22 yU5 23 vAvaDI 24 kamaMDalU 5 stupa 26 mora 27 kAcabo 28 aSTApada (enAmanuM jAnavara) 29 thALa 30 samudra 31 siMha 32 e prakAre sAmudrikazAstrane viSe purUSonA batrIsa lakSaNo kahelA che. mahApuruSanAM lakSaNo vizvopakArI saMpUrNacandranistandravRttabUH / vinItAtmA vivekI yaH,sa mahApuruSaH smRtaH // 1 // bhAvArtha : vizvano upakArI temaja koI paNa prakAranA dUSaNavajita nirvAina pUrNimAnA caMdra samAna, uttama vratanA sthAna 15 ~ For Personal & Private Use Only Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 samAna tathA vinayavaDe karI namra Atmayukta ane je vivekI hoya te ja mahApurUSa kahevAya che dAMtanuM svarupam - prathame mAsi saMjAto, danto hanti kulaM tataH / dvitaye jAtadantastu, svajAtiM vinihanti saH // 1 // tRtIyake punarmAse, pitaraM vApi tAmaham / turyamAse ca jAteSu, teSu bhrAtRn vinAzayet // 2 // hastyazvakarAnvaryAn, paMca me punarAnayet / / mAse karoti SaSThe tu, saMtApaM kalahaM kule // 3 // nAsayetsaptame mAse, dhanadhAnyagavAdikam / yasya daMtayutaM janma, tasya rAjyaM vinirdizet // 4 // bhAvArtha : bALakano janma thayA pachI prathama mAse tene mukhane viSedAMta Ave to kuLano nAza kare che. bIje mAse dAMta Ave to te potAnI jAtine haNe che. (1) trIje mAse dAMta Ave to pitAne agara dAdAne haNe che ane cothe mAse dAMta Ave che to bhAIne haNe che. (2) pAMcame mAse dAMta Aveto zreSTha hasti, ghoDA, uMTa vigerene lAve che-prApta karAve che ane chaTTa mAse dAMta Ave to kuLane viSe kaleza ane saMtApa karAve che. (3) jo sAtame mAse dAMta Ave che to dhana, dhAnya,gAya vagereno nAza kare che paNa jeno janmadAMta sahita thAya te pote rAjayano svAmI rAjA thAya che. (4) saurama sunnama pAMsauraassttr paMcaratnAni, nadI nArI turaMgamAH / caturtho neminAthazca, paMcamaM RSabhadarzanam // 1 // bhAvArtha : saurASTra dezane viSe nadI 1, nArI 2, ghoDAo 3, neminAtha tIrthakara 4, ane RSabhadevasvAmInA darzana 5 A pAMca ratno surlabha che. 166 For Personal & Private Use Only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mAravADamAM sulabha pAMcamarudeze paMcaratnAni,kAMTA bhAThA ca parvatAH / caturtho rAjAdaMDazca, paMcame vastraluMTanam // 1 // ____ bhAvArtha : bhA2vA hezane viSe in 1, 552 // 2, parvato 3, rAjadaMDa 4, ane vastranI lUMTaphATa 5-A pAMca ratno ati sulabha hoya doSo SaSTiminake doSA, azItiramadhupiMgale / / zataM ca tuMTamuMTe ca, kANe saMkhyA na vidyate // 1 // bhAvArtha : vAmaNAne viSe sATha doSo hoya che ane madhuniMgalane viSe eMzI doSo hoya che. tathA TuTameMTane viSe seMkaDo (so) doSo hoya che. kANAne viSe ja doSo hoya che. tenI saMkhyA nathI. (saMjJA spa35AhArabhayapariggaha, mehuNa taha kohamANamAyA ya / lobho logo ogho, sannA dasa savvajIvANaM // 1 // rukkhANaM jalAhAro, saMko aNiA bhaeNa saMkui yaM / niataM tuehiM veDhai, vallIrukhkhasya parigahei // 2 // itthi pariraMbhaNeNaM, kuru bakataruNo phalaMti mehuNe / taha kokanadassa kaM de, haMkAre muai koheNaM // 3 // mANe jaraiaMtI, chAyai vallIphalAI mAyAe / lobhe billapalAsA-khivaMti mUle nihANuvari // 4 // rayaNIe saMkoo, kamalANaM hoi logasannAe / ohe caitta maggaM, caDaMti rukhkhesu vallIo // 5 // bhAvArtha : AhAra saMjJA 1, bhaya saMjJA 2, parigraha saMjJA 3, maithuna saMjJA 4, krodha saMjJA 5, mAna saMjJA 6, mAyA saMjJA 7, lobha, 167 For Personal & Private Use Only Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 saMjJA 8,loka saMjJA 9, tathA oghasaMjJA 10, A dase saMjJA sarva jIvone hoya che. vRkSone pANIno AhAra hovAthItene AhArasaMjJA paNakahelI che (2) tathA potAnA taMtuothI velaDIyo vRkSone vIMTe che tethI tene parigraha saMjJA paNa kahelI che (3) tathA kurabaka vRkSane strI AliMgana kare to te praphullita thai phaLIbhUta thAya che tethI tene maithuna saMjJA paNa kahelI che. (4) kokanada nAmanI vanaspatino kaMda krodhathI huMkAra zabdane kare che tethI tene koi saMjJA paNa kahela che. (5) raDadaMtI (citrAvalI) nAmanI velaDI abhimAnathI jharyA kare che. rasano strAva karyA kare che tethI tene mAna saMjJA paNa kahela che (6) velaDIyo mAyAvaDe karIne potAnA phaLone pAMdaDAvaDe karI AcchAdana karI de che tethI tene mAyA saMjJA paNa kahelI che. (7) lobhavaDe karIne ballIvRkSa tathA khAkharo nidhAnane potAnA mULavaDe karI DhAMkI daI tenA uparavAsa karIne rahevAthI tene lobhasaMjJA paNa kahe che. (8) lokasaMjJAthI rAtriAye kamaLo paNasaMkocane pAme che tethI tene lokasaMjJA paNa kahela che. (9) ane mArgane tyAga karI velaDIyo oghasaMjJAthI vRkSa upara caDe che tethI tene oghasaMjJA paNa kahelI che. (10) AvI rIte vanaspatikAyane viSe daza saMjJAo kahela che. vaLI paNaupadezaratnAkarane viSe paNa kahela che. pAdAhataH pramadayA vikasatyazokaH, zokaM jahAti bakulo madhu zIdhusiktaH // AliMgitaH kurubakaH kurute vikAzamAlokitastilaka utkaliko vibhAti // 2 // bhAvArtha : uttama prakAranA vastrAlaMkArane dhAraNa karI yuvAna avasthAvALI strIe paganA prahAre haNavAthI azoka vRkSa vikasvara thAya che temaja yuvAna striye mukhane viSe madhu ane madyano kogaLo bharI bakula vRkSane siMcavAthI zokane tyAga kare che. eTalevikasvara 168 For Personal & Private Use Only Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 praphullita thAya che. uttama prakAranI yuvAna avasthAvALI siye AliMgana karavAthI kurUbaka vRkSa navapallavita thAya che. temaja uttama prakAranI striye tilaka vRkSa upara kaTAkSapAta karavAthI navapallavita praphullita thAya che. A uparathIvRkSane maithunasaMjJA kahelI che te paNa siddha thAya che. vaLI paNa kalikAlasarvajJa bhagavAna zrI hemacaMdrasUri mahArAje paNa potAnA banAvela kAvyAnuzAsana graMthanI alaMkAracUDAmaNi nAmanI TIkAmAM nIce prakAre jaNAvela che. raktastvaMnavapallavairahamapizlAghyAH priyAyAguNai, stvAmAyaMtizIlimUkhAH smaradhanurmuktAH sakhemAmapi, kAMtApAdatalAhatistavamudetvadvadmamApyAvayoH, sarvatulyamazoka kevalamaho dhAtrA sazokaH kRtaH // 1 // bhAvArtha : he azoka vRkSa ! tuM navapallavarakta che, ane prazaMsAkaravA lAyaka mahArI strInA guNothI huM rakta chuM, tamArA pratye bhamarA Ave che, ane te mitro tamAre ne mahAre tamAma tulya che phakata vidhAtAye tane azoka ane mane zoka sahita karela che AvI rIte koI kAmI azokane kahe che. sUrye vittavinAzanaM prakurute, dharmArthalAbha zazI / bhaumo zastravighAtarogamaraNaM, budhe zriyaH saMpadaH // mAMdyaM maMdakaro guru ca vibhavaM, rAhustathA niddhanaM / zukraH sarvaM dadAti saukhyavipalaM, tuSTo yathA parthivaH // 1 // bhAvArtha : sUrya paisAno nAza kare che, caMdramA dharma arthano lAbha kare che, maMgaLa zastrathI ghAta tathA roga temaja maraNAdikane kare che, buddha lakSmInI saMpatti ne Ape che, zani mAMdagI ane rogane utpanna kare che, gurU vaibhavane utpanna kare che, rAhu nirdhana kare che, ane jema tuSTamAna thayelo rAjA sarva prakAranuM sukha Ape che tema zukra sarva prakAranuM sukha Ape che. e prakAre dinadazAnuM phaLa jANavuM. 169) For Personal & Private Use Only Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 saMmukho hyarthalAbhAya, dakSiNe sukhasaMpadAM / pRSTha tu maraNaM caiva, vAmaM candra dhanakSayaH // bhAvArtha : sanmukhano candra arthano lAbha Ape che jamaNo candra sukhasaMpattine Ape che, pAchaLano candramAM nizcaya maraNane kare che, DAbo candramAM dhanano kSaya kare che e prakAre candramAnuM phala jANavuM. jyotiSa saMvaMtha mAMtribhirniicmveddaasH, tribhiruccairnarAdhipaH / tribhiH svasthairbhavenmaMtrI, tribhirastamitairjaDaH // bhAvArtha : traNa graha nIca hoya to dAsa thAya, traNa UMcahoya to rAjA thAya, traNa svastha hoya to maMtrI thAya, traNa asta hoya to jaDa thAya. yAtrAyuddhe vivAheSu, praveze nagarAdiSu / vyApAreSu ca sarveSu, paMthArAhuH prazasyate // 1 // bhAvArtha : yAtrAne viSe, yuddhane viSe, vivAhane viSe nagarAdikanA pravezane viSe tathA samagra prakAranA vyApArane viSe pathArAhu prazasta kahela che. e prakAre sArA rAhunuM phaLa jANavuM. zanirohiNIprayANeSu, vivAhe gurupuSyayoH / bhaumAzvinIpravezeSu, narANAM maraNaM dhruvam // 1 // | bhAvArtha : zanivAra nerohiNI nakSatro prayANa karavAthI tathA gurUvAra ane puSya nakSatre vivAha karavAthI tathA maMgaLavAra ane azvinI nakSatre praveza karavAthI nizcaya purUSonuM maraNa thAya che. e prakAre maraNa ApanAra vAra nakSatro jANavA. zanaucandre tyajetpUrvAM, dakSiNAM ca dizaM gurau / zukra sUrye pazcimAM ca, budhe bhaume tathottarAm // 1 // bhAvArtha : zanivAra ane somavAre pUrva dizAmAM javuM nahi, gurUvAre dakSiNa dizAmAM javuM nahi, zukravAra ane ravivAre pazcima 170 For Personal & Private Use Only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 dizA tarapha javuM nahi temaja budhavAra ane maMgaLavAre uttaradizAtarapha javuM nahi kAraNa ke tyAre te te dizAo tarapha dizAzUla hoya che. aMgArapUrve gamane ca lAbha, some zanirdakSiNamarthalAbhaM / budhegurau pazcimakAryAsiddhiH, ravau mRgau cottaramarthalAbhaM // 1 // bhAvArtha : maMgaLavAre pUrva dizAmAM gamana karavAthI lAbha thAya che. somavAra ane zanivAre dakSiNa dizA tarapha javAthI arthano lAbha thAya che. budhavAra ane gurUvAre pazcima dizAmAM javAthI kAryanI siddhi thAya che ane ravivAra tathA gurUvAre uttaradizA tarapha javAthI arthano lAbha thAya che. buddhenduzukrajIvAnAm, dine prasthAnamuttamam / / pUrNimAyAmamAyAM ca, caturdazyAM ca neSyate // 1 // bhAvArtha : budha, soma, zukra, gurU A divasa mAM prasthAna karavuM uttama kahela che. tathA pUrNimA, amAvAsyA ane caturdazIne viSe gamana karavAne niSedha karela che. azvinIpuSyarevatyau ; mRgo mUlaM punarvasu / hastagreSTAnurAdha: -trArthe tIrAvane paNa bhAvArtha : azvinI, puSya, revatI, mRgazira mUla, punarvasu, hasta, jayeSTA, anurAdhA, A uparokta nakSatro yAtrA karavA janArane balISTa kahelA che. vizAkhAzcottarAstistra-stathAdrAbharaNImaghAH / azleSAkRtikAzcaiva, mRtyave'nyAstu madhyamAH // 1 // bhAvArtha : vizAkhA, traNa uttarA tathA Adra, bharaNI, maghA, azleSA ane kRttikA ATalA nakSatro mRtyudAyaka kahevA che.te sivAyanA nakSatro madhyama kahelA che. sarvadiggamane hasta, zravaNaM revatIdvayam / mRgaH puSpazca sidhyai syuH, kAleSu nikhileSvapi // 1 // M171) 171 For Personal & Private Use Only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : samagra kAle tathA samagra dizAne viSe gamana karavA mATe hasta, zravaNa revatI, mRgazira ane puSya A nakSatro siddhine mATe kahelA che. zukre naMdA budhe bhadrA, jayA ca kSitinaMdane / zanau riktA gurau pUrNA, siddhiyogAH prakIrtitAH / .1 // bhAvArtha : zukravAre 1-6-11 naMdA, budhavAre 2-7-12 bhadrA, maMgaLavAre 3-8-13 jayA, zanivAre 4-9-14 riktA, gurUvAre 510-15 pUrNA, e uparokta vAra tithio hoya to siddhiyoga thAya che. cha svarupam - vAmAkhemA lAbhaM dAhiNA, pacchimA niyatte i / chIyA nUNamabhihA, kayaMpi kajjaM viNAsei // 1 // bhAvArtha : kAryAthI mANasane DAbI chIMka thAya to kalyANakArI che, jamaNI chIMka thAya to lAbha ApanArI che, pazcima pAchaLa chIMka thAya to mANasa pAcho vaLe che. tenuM kArya thatuM nathI) ane sanmukha thAya to nizcaya karelA kAryane paNa bagADe che. vairavaizvAnaratyAdhi divyasanalakSaNaM / mahAnAya jAyaMte,vakArAH paMcavardhitAH // 1 // bhAvArtha : vairabhAva 1, agni 2, vyAdhi 3, vivAda 4, ane vyasana 5, A pAMca vakArone vRddhi pAmavA devAthI mahAanarthanI paraMparAne utpanna karavAvALA thAya che. koI jIvoe koinI sAthe vairavirodha karavo nahi je kare te azubha phaLa pAme che (verane viSekAgaDA tathA ghUvaDanI kyA) eka jabarajasta parvatanI guphAne viSe ghaNA ghuvaDo vasatA hatA. 172 For Personal & Private Use Only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 te ghuvaDo najIkamAM vasatA vaTakUpa gAmanI sImAne viSe rahelA lIMbaDAnA vRkSane viSe mALo karIne rahelA kAgaDAnA baccAone rAtrine viSe mArI nAMkhavA mAMDayA. AvI rIte potAnA kuLano uccheda thato joi rAtriAe A ghuvaDa badhAne mArI nAMkhe che, mATe have ApaNe zuM vicAra karavo ? evuM ciMtavI badhA kAgaDAo bhegA thai vicAra karavA lAgyA ekatra thaIne vicAryuM ke rAtriAye ApaNe dekhatA nathI, mATe divase e ghuvaDo kayAM rahe che ? teno patto meLavIne tene zikSA karIzuM tyAre ja bhaviSyamAM ApaNuM kalyANa che. e pramANe masatala karIne tapAsa karavA lAgyA, to tene guphAne viSe dekhyA. tethI ghaNuM khAvAnuM temaja kIDIyo Adi mArIne cAMcathI upADIne te guphAne viSe mUkahyuM, have ghuvaDo bolavA lAgyA ke A koNe mUkyuM ? ? eTale kAgaDAo nagna thaIne bolyo ke tamArA dAso evA amoe mUkeluM che, kAraNa tamArI bhakti karavI te amAro khAsa dharma che. tyArabAda ghuvaDo caravAne mATe gayA. tyAre lAkaDAnI saLI, tRNane tUla vigerenI temane sUvAne mATe zayyA banAvI tethI carIne AvelA evA ghuvaDo bolyA ke A zayyA koNe banAvI ? tethI kAgaDAo bolyA ke amo tamArA dAsoe tamArI bhakti mATe zayyA karI che. tevI rIte kAgaDAe atyaMta ThagelA evA ghuvaDo kAgaDAnA kapaTathI moha pAmyA, tethI te divasathI kAgaDAne teo potAnA sevako mAnavA lAgyA have kAgaDAoe jANyuM ke teo ApaNo atyaMta vizvAsa kare che, evuM ciMtavI teo jayAre kuTuMba sahita guphAne viSe rahyA hatA tyAre guphAnuM dvAra sukA kAMTAvaDe karIne DhAMkIne potAnI cAMcamAM kayAMikathI agni lAvIne tyAM mUkI dIdho, tethI agni vaDe karI sarva ghuvaDo baLIne bhasmIbhUta thayA, tethI kAgaDAo potAne kalyANakArI sukhI mAnavA lAgyA. te mATe kahyuM che ke vairiyono sarvathA vizvAsa karavo nahi. 173 bhAga-6 pharmA-13 For Personal & Private Use Only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vera vALavA viSe amarasuMdarI kyA) bhUSaNapura nagaranA, ratnasAgara zreSThIne, guNasAgara nAmano putra hato, teNe gurU pAsethI vyabhicArI strInuM varNana sAMbhaLIne pitAe preraNA karavA chatAM te koI paNa kanyAnuM pANigrahaNa karato nathI, kAraNa ke durjanathakI dUSita thayelA manavALA jIvo, svajanane viSe paNa vizvAsa karatA nathI, kAraNa ke garama dudhathI dagdha thayelo bALaka dahIne paNa phaMkIne pIve che, tyArabAda bahu ja Agraha karIne pitAmAtAe ratnapuravAsI madanadatta zreSThInI amarasuMdarI nAmanI kanyA tene paraNAvI paNa tene lAvavAne mATe pitAe Agraha karavAthI te kahevA lAgyo ke he tAta ! parIkSA karyA pachI gharamAM tene lAvIza AvI rIte kahIne sArthavAhano veza karIne temaja vividha prakAranA bhAMDAdikane grahaNa karIne, ratnapure AvIne potAnA sAsarAnA hATa pAse hATa laine vepAra karavA lAgyo. tyAM puraMdarapurathI Avela eka kAmadeva nAmanA sArthavAhanI sAthe tene mitrAI thai. anyadA potAnA pitAne bolavA mATe dukAne AvelI amarasuMdarIne dekhI kAmadeva sArthavAha kAmathI pIDA pAmIne guNasAgara pratye kahevA lAgyo ke he mitra ! devukamArI jevI A kumArI koNa che guNasAgare kahyuM ke - he mitra ! madanadattanI kanyA che. AvI rIte teNe kahevAthI teNe pharIthI kahyuM ke he mitra ! tuM eka ja mane vizvAsanuM pAtra che. je mATe kahyuM che ke : zokArAtiparitrANaM, prItivizraMmbhabhAjanaM / kena ratnamamidaM sRSTaM, mitrai tyakSaradvayam // bhAvArtha : zokarUpI zatruthI rakSaNa karanArA tathA prIti ane vizvAsanA bhAjanabhUta AvuM mitra evuM akSara benuM mitrarUpI ratna koNe banAvyuM che ? te kAraNa mATe tuM prayatna kara. jo A mane grahaNa kare to batrIza maNiyono guMthelo hAra huM tene ApuM. tevuM sAMbhaLI 174 For Personal & Private Use Only Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 guNasAgara kahevA lAgyo ke ThIka che. A prasaMgathI paNa AstrInI parIkSA thaze. evuM hRdayamAM dhyAna karIne, kAryAtarano daMbha karIne, tene ghare jaIne, teNIne temaNe vAta kahI. tevuM vacana sAMbhaLI teNIe paNa zIyalanA rakSaNanA upAya karavA sAthe ja hAra laI levAnI vicAraNA hRdayamAM karIne kahyuM ke huM tenuM kathana kareluM karIza paNa mAre eka vAra tene malavuM che. tethI te vAta guNasAgare tene kahevAthI tenI pratijJAne aMgIkAra karIne, kAmadeva sArthavAha paNa vastrAlaMkAra dhAraNa karIne, temaja mukhane viSe pAna bIDuM cAvIne, ADaMbara sahita sAyaMkALe tene ghara Avyo. amarasuMdarIne paNa potAnA samAna rUpavALI temaja potAnI marajI pramANe cAlavAvALI ekAsIne, sArA vastrAlaMkAra paherAvIne kahyuM ke prathama tenA sAthethI tuM hAra lai leje ane turata tenA sAthe saMbhoga karaje, ne kAmakrIDA karIne turata tyAMthI tuM nIkaLI jaje. AvuM zIkhavIne tene mokalI, tethI kAmAMdha kAmadeve paNa tene amarasuMdarI mAnI ane teNIe paNa hAra laine tathA vividha prakAranA vilAsavarDa karI tenA joDe ramIne zIghratAthI bahAra nIkaLI gaI A tamAma AvAta gupta rIte rahIne guNasAgare jovAthI vicAra karavA lAgyo ke aho ! A strInI buddhi, ke jeNe zIyalanA rakSaNa sAthe hArane lai lIdho. AvI rIte tenI cAturIthI camatkAra pAmIne vyApArane saMkelIne potAne ghare Avyo. tyArabAda guNasAgare tene potAne ghare ANI ane tenA sAthe saMsArajanya sukhone bhogavato divasone vyatIta karavA lAgyo anyadA eka zayanane viSe sUtelA teNe potAnA hAthathI tenA kaMThathI hAra kheMcavA mAMDayA tethI teNIe kahyuM ke he prANeza ! e hArane tuM na kheMca, kAraNa ke tema karavAthI tuTI jaze. mahAna mUlyavALo A hAra che. tevuM sAMbhaLI guNa sAgare kahyuM ke he subhra ! hAro ghaNA che. vaLI koI dAsInA upAyathI bIjAne Thagavo. evuM jANI te ciMtavanA karavA lAgI ke zuM ANe koI paNa 175 For Personal & Private Use Only Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 prakAre meM karela kartavya jANyuM ke zuM athavA koie AnA pAse te vAta kahI, agara game tema ho. A marmano prakAza karavAnuM vaira huM koI paNa prakAre kapaTathI grahaNa karIza. AvI rItevicAra karI bIjI vArtA parathI te rAtrine vyatIta karI, pitAne ghare AvI. have teNIe purUSano veSa karIne ghaNA ghoDAone grahaNa karIne, potAnA pitAnA nagare AvI, ghoDAne vecIne tenuM AveluM nANuM pheravavAne mATe te potAnA sAsarAnA hATe AvIne beThI. tethI tenA svAmiye tene kahyuM ke he subhaga ! teM zuM vecyuM ? teNe kahyuM ke ghoDAo, guNasAgare kahyuM ke ghoDAo che ? teNIe kahyuM ke mahAmUlyavAna be ghoDAo che. AvI rIte kahevAthI te ghoDAone jovAne mATe tenA AvAsane viSe Avyo, ane samagra lakSaNayukta iMdranA ghoDAnA samAna manohara te bane ghoDAone dekhIne tenuM mUlya teNIne pUchayuM, teNIe kahyuM ke AnuM mUlya e ja che ke eka vAre potAnA moDhAmAM mane thuMkavA de tene ja A ghoDA, paraMtu A rahasya huM gupta rAkhIza, koIne kahIza nahi, evo mAro nizcaya che ema kahevAthI Ane A vAtamAM pitAdikanA sogana khAvAthI ghoDA levAmAM lubdha evA tenA svAmIe tema kahyuM, eTale ghoDA laine guNasAgara ghare gayo ane teNI pitAne ghare jaine pharIthI potAnA sAsarAne ghare AvI. anyadA ardharAtri samaye ghoDAe baMdhana toDI nAMkhavAthI tene bAMdhavAne mATe zayyAthI guNasAgara uThyo tyAre tenI strIe kahyuM ke he prANeza ! kema UTho cho ? tethI teNe kahyuM ke A ghoDAoe baMdhana toDI nAMkhavAthI phogaTa marI jaze, mATe bAMdhavA uThuM chuM, te sAMbhaLI teNe kahyuM ke he priya ! ghoDA mare to bhale mare. ghoDAo ghaNA che. vaLI koi koine mukhe thuMkavA deze to tene thuMkanAro ghoDA ghaNA Apaze. te sAMbhaLI lajA pAmela potAnA nAthane teNIe kahyuM ke he priyatama ! tuM hAranuM vRttAMta kayAMthI jANe che ? tethI teNe pUrvanuM vRttAMta kahevAthI teNIe paNa (176 176 - For Personal & Private Use Only Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 potAnA ghoDAnuM vRttAMta kahevAthI, potAnI strInI caturAithI atyaMta harSa pAmI, tenA sAthe bhukatabhogI thai, ane chevaTe punya karmanuM ArAdhana karIne sagati gAmI thayA. AvI rIte chaLathI amarasuMdarIe potAnuM vaira vALyuM. manuSya roTI : (3IratIre) rogANAM koDIo, havaMti paMceva lakkhaaDasaThThI / navanavaisahassAiM, paMca sayA tahaya culasiI // 1 // bhAvArtha : manuSyanA bhavamAM manuSyanA dehane viSe pAMca kroDa, aDasaTha lAkha, navANuM hajAra, pAMcaso corAzI rogo hoya che tema upadezaratnAkarane viSe kahela che. vidhavuM (3pazaprasAde) jaM ciya vihiNA lihiyaM, taM ciyapariNamai sayalaloyassa, / iya jANe viya dhIrA, vihure vi na kAyarA huMti // 1 // bhAvArtha : nizcaya je vAta vidhiye lalATapaTamAM lakhelI hoya te ja samagra lokone pariName che te ja prakAre udayamAM Ave che AvuM jANIne duHkhada avasthAne viSa paNa dhIra vIra puruSo kadApi kALe kAyara thatA nathI. narmanI balISThatA) kammANi NUNaM ghaNacikkaNAI, guruyAi vairasArAI / NANaThThiaMpi purisaM, paMthAo uppahaMNiMti // 1 // bhAvArtha : ghaNA cikaNA moTA vajasAra jevA karmo je te jJAnane viSe rahela purUSane paNa mArgathakI bhraSTa karI unmArge laI jAya che mATa karma mahArAjAnI balihArI che. azubhakarmavipAka-phalam - nRzaMsI nAsti; pApaDa, pAradravyApahAri: | 17 177 - ~~~~ For Personal & Private Use Only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 dyUtamadyAdisaMsiktA, mUrkhA pAparatAH sadA // 1 // hiMsakAH sarvajIvAnAM, ye narA dhRtamatsarA : / te sarve kramazo rAjan ! duHkhitAH syurbhavAMtare // 2 // bhAvArtha : nirdaya, nAstika, pApii, paradravyane haraNa karanAra, jugAra madyAdikavaDe karI vyApta thayelA, mUrkha, pApakarma rakata, niraMtara, sarvajIvonI hiMsAkaranAra ane matsarane dhAraNa karanArA purUSo je hoya che te sarve he rAjan ! anukrame bhavAMtarane viSe duHkhI thAya che. 1 zubhakarmavipAka-phalamzamasaMvegavairAgya-zamamtArjavasaMyamAH / dayArhadgurubhaktizca, hetavaH zubhakarmaNAm // 3 // bhAvArtha : zama, saMvega, vairAgya, zamatA, Arjava, saMyama, dayA devagurUbhakti-A vagere zubha karma phaLanA hetu bhUta che arthAt uparokta tamAma zubha karmane baMdhAvanArA che. 3 (rma viSaye rAjAnA traNa bAbatonI kyA) ratnapuramAM bhUpati nAmano rAjA vasato hato. tene traNa rANIyo hatI. ekadA prathama rANIne putrI utpanna thaI, tethI tenI chatrIne divase saMdhyAne viSe caMdana tathA caNAvaDe karI lIMpana karelI bhUmi upara siMhAsana mAMDIne tenA upara kukama bharelo sonAno thALa mUkayo tethI rAtrie koIka jJAnIdeva avadhijJAnathI jANIne tenA kapALamAM lakhyuM ke A putrI niraMtara eka purUSane bhogavanArI vezyA thaze. have tevA varNanI paMkti dekhIne rAjA ane maMtrIvargAdika vismaya pAmyA. have bIjI strIne putra thayo. tenA kapALamAM rAtriye lakhyuM ke A kALA eka baLadathI niraMtara ghAsano bhAro ANIne potAnuM udarapoSaNa karaze. trIjI rANIne putra thayo tenA kapALamAM lakhyuM ke 108 For Personal & Private Use Only Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 A niraMtara eka jIvane mArIne potAno nirvAha karaze. AvuM dekhIne rAjAdita nAmanA manamAM Azcarya thayuM ke A bALaka bAlikAnI bhaviSyamAM A zuM dazA thaze ! have anukrame ATha varSanA te bALako thavAthI paracakrane bhaya utpanna thayo tethI rAjA ane maMtrI nAzI gayA ane bAkInA sutA hoyane pakaDe tema tamAmane pakaDayA ane te rAjA te sarvane potAne nagare laI gayo. tyArabAda keTalAka kALe vairI rAjA gayA pachI bhUpati rAjA tathA teno maMtrI potAnA rAjyamAM AvyA ane traNe bALakonI bAtamI meLavI, tathA paraMparAvaDe karIne tenA ThekANA paNa jANyA. have te rAjAnI putrI vezyA soLa varSanI thaI hatI, paraMtu kapALamAM lakheluM hovAthI niraMtara tenA pAse phakta eka ja purUSa Avato hato. evIrIte tene duHkhI jANIne maMtrIe kahyuM ke he putrI ! tane je roje eka sonAmahora Ape te ja purUSane tAhAre bolAvavo, sivAya bIjo bolAvavo nahi. tevI rIte teNIe maMtrInuM kaheluM karavAthI te sukhI thaI. tyArabAda maMtrIe bIjAne zodhavA mAMDayo, to te paNa najare paDyo. kALA baLada upara tRNano bhAro nAkhI potAnA AtmAno nirvAha karato tene dekhyo. AvI rIte tene paNa du:khI dekhIne maMtrIe kahyuM ke he vatsa ! tAhare niraMtara tRNa sahita baLada vecI devo, kAraNa ke kapALamAM lakhela hovAthI tAharA gharathI eka baLada kadApi paNa jaze nahi. te paNa niraMtara tema karavAthI sukhI thayo. trIjAne paNa karmanA lekhathI jIvahiMsA karato pAradhI thayelo dekhyo, tethI te prakAranI sthiti dekhIne maMtrIe kahyuM ke he subhaga ! tuM niraMtara bhadra jAtinA hasti vinA koI jIvane mArIza nahi, kAraNa ke tenA kuMbhasthaLathI nIkaLelA motIyovaDe karI tuM sukhI thaIza. teNe paNa tema karavAthI te paNa sukhI thayo. AvI rIte traNe bALakone udyama karatA ghaNI lakSmI maLI. tethI kALAMtare pharIthI te rAjayane pAmIne sukhI thayA. 179) For Personal & Private Use Only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ( vyasana) jIvone pUrvanA saMskArothI aneka prakAranA vyasano paDelA hoya che. te tamAmano tyAga karavo joiye. vyasano ghaNA che. paraMtu hAlamAM tamAkunA vyasane duniyAmAM dATa vALyo che. juo gItazAstravinodena, kAlo gacchati dhImatAm / vyasanena hi mUrkhANAM, nidrayA kalahena ca // 1 // bhAvArtha : buddhimAna jIvono kALa gItazAstrAdikanA vinoda karavAthI vyatIta thAya che ane mUrkha jIvono kALa vyasana, nidrA, kalezAdikavaDe karI jAya che. tamAku nIcagati sUcave che dharmabhraSTA hi te jJeyA -stamAkhudhUmrapAnataH / pataMti narake ghore, raurave nA'tra saMzayaH // 1 // tamAkhabhaMgamadyAni, ye pibaMti narAdhamAH / teSAM hi narake vAso, yAvadbrahmA caturmukhaH // 2 // ye pibaMti tamAkhuM vai, lakSmInazyati tadgRhAt / dAridraM vasati teSAM, gurau bhakti na saMbhavet // 3 // ghore kaliyuge prApte, sarva varNAzramera tA : / tamAlaM bhakSit yena, sa gacchet narakArNave // 4 // bhAvArtha : tamAkunA dhUmrapAnathI te jIvone nizcaya dharmabhraSTa jANavA ane tamAkunA pAnathI rorava ghora narake jAya che temAM koIpaNa saMzaya nathI (1) je adhama naro tamAku, bhAMga, madyanuM pAna kare che temano jayAMsudhI cAra mukhavALo brahmA rahe che tyAM sudhI narakane viSe vAsa thAya che (2) je mANaso tamAkunuM pAna kare che teonA gharathakI nizcaya lakSmIno nAza thAya che, temanA gharane viSe dAridrano vAsa thAya che tema ja temanA gharane viSe gurUbhakti rahetI nathI (3) A 180 For Personal & Private Use Only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ghorAtighora kalikAla prApta thaye chate eTalekalikAlane viSe sarve varNAzramane viSe vasI rahelA jIvomAMthI je jIva tamAkunuM pAna kare che te narakarUpI samudrane viSe jAya che-paDe che (4) tamAkumAM avaguna tIna, haiyu jhaLe ne hAtha, hAthamAM jhAle ThIkarU ne, ghara ghara mAge Aga. 1 paccIza bIDI rojanI, so varSe nava lAkha, dharma dhAtu dhana haze, chatA thAye khAkha. hokAmAM hiMsA ghaNI, pApa tamao so pUra, jo suba cAhe jIvakA, to hoko karaze dUra. nazA na narako cAhiye dravya buddhi harIleta, nIca nazAne kAraNe, saba jaga tAlI deta. tamAku virUddha DokaTaronA abhiprAyo 1. tamAku (tapakIra) jayAre suMghavAmAM Ave che tyAre havA mArgano rodha karI eTale havA mArgane rUMdhI nAkhI, te ghAMTAne bagADyA vinA rahetI nathI. (DokaTara raza) 2.tamAkune suMghe khAya ke pIe, game te rIte vApare, to paNa tenA nitya sevanathI koI koI vAra nabaLAi, kapha ane cIMcI jevo khokharo ghAMTo thAya che. (DokaTara masI) 3. tamAkunA haDahaDatA vyasanIyono khokharo kaThora jADo ane laDathaDato ghAMTo jeNe sAMbhaLyo haze teo dareka jaNA sAkSI pUraze ke, tamAku ghAMTAne bagADe che. (DokaTara elana.) 4. tamAku (tapakIra)nA upayogathI vAsa pArakhavAnI zaktino bIlakula nAza thAya che, teno ghAMTo bagaDe che, tathA tamAku pIvAthI ane khAvAthI svAdeMdriya bagaDI jAya che, tathA tamAku suMghanArane khAsa karIne nAkamAM masAno roga thavAno saMbhava hoya che. (DokaTara janarala dhi opha heltha) pa. tamAku suMghanAranI tathA khAnAranI AMkhone, thoDuM ghaNuM nukazAna nahi thayuM hoya, tevuM keTaluM thoDu ApaNe joIe chIe, jarmanInI AkhI prajA 181 For Personal & Private Use Only Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tamAku pItI hovAthI, casmA pahenArI prajA tarIke te ApaNA lokone viSe oLakhAya che. (Do. valyama o AlakoTa) 6. hamaNA ApaNAM lokomAM je maMdAgni vadhAro thayelo jovAmAM Ave che tenuM kAika kAraNatamAkunI vaparAza che (DokaTara hoseka) 7. tapakIra suMghavAthI ajIrNavikAronA samagra cinho mArA anubhavavAmAM Avela che. (DokaTara kulana) 8. mANasanA Tharane je vastu atyaMta mAphaka Ave che, ane zarIrane sauthI vadhAre anukULa paDe che, te vastuothI tarasa lAgatI nathI. (DokTara Dabalyu. e. AlakoTa) 9. thuMka jharanArI kothaLImAMthI, tamAkunA pIvAthI khAvAthI tathA suMghavAthI thuMka ochuM thaI jAya che - ghaTI jAya che, ane tethI ja tamAku pIdhA pachI koi paNa prakArano dArU pIvAnuM mana thayA vinA rahetuM nathI (nyuyorkamAM tamAku virUddha sthapAyelI maMDaLIno riporTa). 10. tamAku e zarIranI aMdaracAmaDIne sojo caDAve che eTaluM ja nahi. paNa te eka jhera che, ane te eka atyaMtakaraDAmAM karaDuM jhera che te vAtamAM bIlakula zaMkA jevuM nathI. (DokaTara AlakoTa) 11 tamAkune mIjAnasava vApare, to paNa tethI ajIrNa mastakanI vedanA, cakkara ane phephasAno roga thAya che. (DokaTara raza). 12. Tola kolejano eka vidyArthI jayAre nizALamAM dAkhala thayo tyAre tenuM zarIra pattharane paNa pATu mAratI roDI nAkhe tevuM jabaruM hatuM, paNa pachI tene tamAku pIvAnuM vyasana paDayuM, ane te Akho divasa bIDIyo pheMkavA lAgyo. jayAM beTho hoya tayAM moMmA bIDIyonuM bhejuM to bharU ja AnuM pariNAma e AvyuM ke thoDA ja vakhatamAM te maraNa pAmyo (prophesara salImena). 13. tamAkuthI zarIrane je bIjA nukazAna thAya che tenA karatA smaraNazaktine vadhAre nukazAna pahoMcADe che e vAta to vadhAre cokasa che. (DokaTara AlakoTa) 14 amerikAmAM tamAkunI vakhAromAM kAma karanArI strIone bhAgye ja chokarAo thAya che. je prajAmAM strI 182 182 For Personal & Private Use Only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 purUSo ane tamAku pIye che tyAMnI vastI ghaTI jAya che, ane tethI karIne tamAku dArU karatAM paNa vadhAre jIvanane kSaya karanAra che. (DokaTara nikolsa) 15. tamAku lohIne ane vIryane bALI nAkhe che, ane tethI ja je vidyArthIone nAnapaNathI ja tamAku pIvAnuM vyasana paDeluM hoya che temane AgaLa upara sudaDha zarIravALI prajA thavAno bahu ja ocho saMbhava rahe che, ane temAM strI puruSa banne ne tamAkunuM vyasana paDeluM hoya che to to ghaNuM karIne prajA thatI nathI, (DokaTara nikolsa) 16. tamAku pInArA mANaso tadana nabaLA paDI jAya che, tathA temanuM zarIra pILuM paDI jAya che, chIMkaNIthI ajIrNa, kalejo tathA jaTharanA rogo lAgu paDe che, ane evA rogothI anekanA mRtyu thayelA che. (DokaTara prAuTa) 17. 1877mAM eka mANase lAkaDAnI eka calama potAnA eka nAnA chokarAne ramavA ApI. chokarAe te calamano upayoga sAbunA parapoTAmAM karyo. tethI tamAkunuM jhera moMDhArA te chokarAnA zarIramAM dAkhala thayuM, ane chokaro bezuddhithI maraNa pAmyo. (DokaTare Telara) 18. tamAkuthI phephasA hRdaya ane snAyu narama paDI jAya che, ane koI koIvAra hRdaya ociMtuM baMdha thaI javAthI maraNa thaI jAya che, (DokaTara TavIcela.) 19. phrAnsamAM jema jema tamAkuno upayoga vadhato jAya che tema tema gAMDA mANasanI saMkhyAno paNa vadhAro thato jAya che. (Dokatara elInsana) 20. bukalInanI eka beMkano uparI pramukha atyaMta taMdurasta hAlatamAM hato-tene bIDI pIvAnuM vyasana hatuM te eka divasa jamyA pachI beTho beTho bIDI pIto hato. pItA pItA akasmAta teNe hAtha heThA nAkhI dIdhA.bIDI moMmAMthI nIkaLI gaI ane catto pATa paDayo, ane pAca mInITamAM teNe prANa choDI dIdhA. A pramANe ajJAnI manuSyo tamAkune nirdoSa jANI tenuM vyasana pADe che, ane taMdurastI bagADI potAnA amUlya jIvane khove che. (raNachoDadAsa dayArAma damaNIyA) 21. jarmanInA vaidyo teonA 183 183 ~ For Personal & Private Use Only Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vartamAnapatromAM lakhe che ke, jarmanImAM 18 thI 35 varSathI ummaranA jeTalA mANaso mare che temAM aDadho bhAga tamAku pIvAnA vyasanathI utpanna thayelA rogovaDe karIne ja kare che. (raNachoDadAsa dayArAma damaNayA) 22. bIDI pIvAthI moDhugaMdhAya che. pAcanazakti maMda paDe che, dAMta kALA tathA pILA paDe che. je mANasone nirogI rahevAnI icchA hoya temaNe tamAkune avazya choDI devA joIe. (gAMdhI.) 23. tamAku pInArano svabhAva bahuja tAmasI hoya che, ane tethI tamAku pIvAvALAo koI koI vAra bhayaMkara kAryo karI bese che. traNaso varasa pahelAM pUrva amerikAmAM tamAkuno upayoga juja thato hato. te vakhate durbhAgye bhAratamAM tamAkunuM nAmanizAna paNa nahotuM, paraMtu jema jema samaya jato gayo tema tema tamAkuno upayoga ApaNe tyAM paNa dAkhala thayo ane teNe evuM bhayaMkara rUpa paDakayuM che ke koI paNa gAma, nagara, zahera, pura,pATaNa to zuM, paraMtu eka ghara paNa tamAkunA vyasana vinAnuM bAkI raheluM nahi hoya tamAkumAM nikoTIna nAmano cIkaNo jherI padArtha hoya che te rasanuM eka ja TIpuM sAdhAraNa mANasanA mATe prANaghAtaka bane che. A jhera tamAkanA pAdaDA sukAvAthI pramANamAM ochuM thaI jAya che, ane tethI tamAkunA upayoga karanArane tAtkAlika mArI nahi nAMkhatAM dhIme dhIme tenuM zarIra bagADe che. tamAku khAvAthI apaco, ajIrNa moDhAnuM baMdhAvuM, dAMtano saDo, atisAra, maraDo vigere rogo lAgu paDe che eTaluM ja nahi, paNa dekhItI rIte vakhatovakhata thuMkavA mATe uThavuM paDatuM hovAthI tamAku pIvAne Teva bIjAne suga ane aNagamo utpanna karanArI thAya che. tamAku suMghavAthI kadAca saLekhama tathA mAtAnA dardI zAMta mAlUma paDe che, paraMtu tenA lAMbA upayogathI nAkanA aMdara cAMdI ane gaLAne viSe dardo thAya che. tamAku pIvAthI, ho kAthI, calamathI, necAthI sIgAreTathI, tamAkuno dhUmADo jherI hovAthI pInAranA zvAsozvAsamAM M184 184 For Personal & Private Use Only Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 jai, chAtInA rogo, jevA ke kSaya, dama khAMsI vigerane utpanna kare che. tamAku nahi khAnAra mANaso tamAku khAya, to tene turata ja UlaTI thai jAya che, Aja batAvI Ape che ke tamAkunI vaparAza kudaratanA virUddha ja che. tamAkunuM vyasana ghaNuM ja kharAba che. zarUAtamAM thoDo vakhata zarIrane nisAmAM rAkhe che, paNa aMte zarIra phIkaku paDI jAya che, ane kSamatathA pAMDu jevA rogo thaI Ave che ane tamAkunA sevanathI AgaLa upara dArU pIvAnuM paNa mana thaI Ave che. tamAkuthI nADI narama paDe che tathA peTamAM bhayaMkara vyAdhiyo thAya che, ane AMkhone paNa ghaNuM ja nukasAna thAya che. kadApi ajJAna dazAne viSe koi tamAkunA phaMdamAM phasAyela hoya to paNa hajI choDI devI sArI che. zarUAtamAM thoDo vakhata hAtha-paga cuMTAze, mAthuM duHkhaze, paraMtu pAchaLathI upAdhi mAtra TaLI jaze zrIyukta bhAnuprasAda AcArya 24. khAya teno khuNo, pIye tenuM ghara, suMghe tenA lugaDAM, e traNe barobara. kavi dalapatarama DAhyAbhAI bIjA kaviyo paNa tamAku, gAMjo tathA kephI vastunA pAnane mATe tiraskAra batAve che. kahe che ke ghaDapaNa AvyA pahelA tamAkuthI smaraNazakti nAza pAmelI, mUrkhatA AvelI ane jJAnataMtuonI hAramALA bagaDI gayelI evA ghaNA dAkhalA mArA anubhavamAM AvyA che, (DAkaTara kulana) 26 tamAku mane jaDa ane susta karyA vinA tathA mArI nityanI caMcaLatAmAM khalela karyA vinA ane mArI mAnasika zaktine bagADayA vinA kadI rahI nathI. (garvanara salIvAna) 27 phrAMsa dezanI zALAomAM tamAkunA upayoganI aTakAyata che, temaja yunAiTeDa sTeTa sabhAmAM lazkarI zALAmAM bIDI pIvAnI sakhata manAI che. (yunAITeDa sTeTa) 28 eka vidvAn ema DaoNkaTare bIDI pInArA tathA bIDI nahi pInArAonA phephasA tapAsyA parIkSAnuM (185 185 ~ For Personal & Private Use Only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pariNAma e AvyuM ke bIDI pInArA badhAnA phephasAmAM upadrava jaNAyo ane bIDI nahi pInArAmAM mAtra seMkaDe satyAvIza. mANasonA phephasAmAM upadrava mAluma paDayau A upadravane lIdhe kSayanA jaMtuo turata ja ghara ghAlI jAya che ane nabaLA phephasAvALA upara hallo kare che. temaja bIDI pInArAone kSaya sAdhAraNa rIte vadhAre thAya che. bIDI pInArAo ane tamAkunA gulAmo A uparathI koI dhaDo leze ke potAno izka mANyA ja karaze. (ema.DI. DaoNkaTara) vyasana tamAkunuM varjavuM, tANe nAka mojAra, vastra taNI zobhA hare, nAka jhare bahuvAra. 1 ghasatAM lAje lokamAM, cAvyAthI duHkha thAya, dAMta hale bahu thuMkavA, durgadhatA dekhAya 2 (raDacirA chaMda) samaju thaIne zuM bhUlo cho ? saMga tamAku pariharazo, avaguNane karanArI e to, bhAna vinAnA thaI pharazo, kharekharo e khela kharAbI, kharI khAtarIthI choDo, sAra nahi samajIne zANA, zA mATe pAchaLa doDo ? 1. phare harAyo Dhora thaine, talapa tamAkunI lAge, jevA tevA mANasa pAse, bhIkhArI thaine mAge, maLe nahi jo tevI rIte, pAchaLa niMdA bahu karazo, samaju thaine zuM bhUlo cho ? saMga tamAku pariharazo. 2 dAMte ghasavA cAre mukhamAM, kAMto nAka viSe tANo., vastra vagove khuNo jove, chAno rahaze manamAM jANo, niMdA loko pAse zoko, murkha durgadha mahA dharazo, samaju thaIne zuM bhUlo cho, saMga tamAku pariharazo, 186 For Personal & Private Use Only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zvAsa khAMsI ne tethI cAMdI, pItA aMga viSe thAze, ghasavAmAM che dAMta kharAbI, cAvyAthI buddhi harazo, samajU thaine zuM bhUlo cho, saMga tamAku pariharazo, 4 nizce tevuM jANI manamAM, prIti temAM navI ANo, durAcAra ne durvyasanothI, mahAsaMkaTa saghalA jANo vyasana tyajyAthI saMpati pAme kalyANe kamalA varazo samaju thaine zuM bhUlo cho ? saMga tamAku pariharazo. pa gAMjo, gAMjo pItAM jagatamAM, lAja ghaTe bahuvAra, gaMjeDI kephI kahe, niMde loka apAra. 1 bhaMga raMga pIvAthakI, upaje avaguNa aMga, bhaMgI toraMgI dIse, choDe suguNI saMga. 2 amala bhakhatA ALasa, nidrA neNa apAra, lAlamAM lapaTI rahe, mukhathI kahe labADa 3 (gRhasthone bhojana kravAno vidhi.) piturmAtuH zizUnAM ca, garbhiNIvRddharogiNAm / prathamaM bhojanaM datvA, svayaM bhoktavyamuttamauH // 1 // catuSpadAnAM sarveSAM, dhRtAnAM ca tathA nRNAm / ciMtA vidhAya dharmajJa, svayaM bhuMjIta nAnyathA // 2 // rUti zraddhapuomvivaraVi, bhAvArtha : pitAne, mAtAne, bALakone, garbhavatI strIne, vRddhane, rogIne prathama bhojana ApyA pachI uttama puruSo pote bhojana karavuM. 1 sarve jAnavaronI tathA pote rAkhelA nokara cAkaronI khAnapAnanI ciMtA karyA pachI dharmane jANanAra puruSa pote bhojana kare. 187 For Personal & Private Use Only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 paraMtu uparoktanI sAravAra karyA sivAya bhojana kare nahi. 2. (bhojana kravAnI paddhati) jayAre barobara bhUkha lAge tyAre ja jamavA besavuM. prathama pahoramAM jamavuM nahi. bIjo pahora vyatIta thavA devo nahiM. prathama pahoramAM jamavAthI jaTharAgni maMda hovAthI rasavRddhi thAya. bIjo pahora vyatIta thayA pachI jamavAthI baLano kSaya thAya. tarasa lAge ane jame to goLo caDe che. ThaMDu anAja khAya to vAyu thAya. laghuzaMkA TALayA vinA pANI pIe to bhagaMdara roga thAya. ajIrNa thayA chatAM jame to viSarUpe pariName. paroDhiye ! saMdhyAkALe ! rAtrie jame to mUrkha kahevAya. hAthamAM laIne kayAre anna khAvuM nahi. pAtramAM khAvuM. DAbA paga upara rAkhIne khAvuM nahi. taDakAmAM, aMdhArAmAM, agAsImAM besIne jamavuM nahi. jamatAM tarjanI AMgaLI choDavI nahi. moTu, hAtha, paga dhoyA pachI ja jamavuM. nagnapaNe tathA melAvastra paherIne jamavAthI lakSmIno nAza thAya. thALI hAthamAM rAkhIne jamavu nahi. bhInuM vastra mAthA upara bAMdhIne jamavuM nahiM. eka vastra paherIne jamavuM. nahi apavitra zarIre athavA pagamAM joDA caMpala paherIne jamavuM nahi. * Asana upara besI pATalA upara thALI rAkhIne jamavuM. 188] 188 For Personal & Private Use Only Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kevalabhUmi upara besIne jamavuM nahi. mAThI najara vALI strI temaja bhAre najaravALA purUSanI sAme jamavuM nahi. thAnanI dRSTi AgaLa jamavuM nahi. RtuvatI strIonI sAme jamavuM nahi. eka vAra rAMdhIne pharIthI tene rAMdhIne khAvuM nahi. temaja rAdheluM uSNa karavuM nahi. bolatAM bolatAM jamavuM nahiM. bhojana karatI vakhate sarva bhojana suMdhIne jamavuM eTale koInI daSTi lAge nahi. bhojananI zarUAtamAM pANI pIvuM nahi. kAraNa jaTharAgni maMda thai jAya. bhojananI vacce pANI pIvAthI amRta samAna gaNAya. bhojananAM aMte pANI pIvAthI viSa samAna gaNAya. bhojana karatI vakhate prathama snigdha, mISTa padArtho khAvA. madhyamAM khArAM ane khATA padArtho khAvA. aMtamAM tIkhuM ane kaDavuM khAvuM guNakArI kahevAya. kuTanA rogavALAe mAMsa khAvu nahi temaja sAme jovuM nahi. tAvavALAe bhojanamAM ghI khAvuM nahi. ghaNuM pANI pIvuM nahi, viSama Asane besavuM nahi. vaDInIti-laghuzaMkA dabAvavI nahi divase suvuM nahi. varSARtumAM khArUM khAvuM guNakArI kahevAya. zaradaRtumAM pANI pIvuM guNakArI hemaMta RtumAM dUdha pIvuM guNakArI * vasaMtaRtumAM ghI ane grISmaRtumAM gaLyo padArtha khAvAthI rUpa, 189 bhAga-6 phe-14 For Personal & Private Use Only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 baLa vadhe che. atisAranA vyAdhivALAe navuM dhAnya khAvuM nahiM. cakSunAM rogavALAe methunanuM sevana karavuM nahi. turata vIyAelI gAya bheMsanuM dUdha pIvuM nahi. jamyA pachI turaMta doDavu nahi paratu dhIme dhIme thoDu cAlavuM soDagalA jeTalu bhojana karyA pachI bhIno hAtha hAtha, page, moDhe ghasavo nahi. paraMtu DhIMcaNa sAthe ghasavo. jamyA pachI turaMta besavAthI peTa vadhe che. cAlavu tathA DAbA paDakhe suvuM. jamyA pachI pAna khAvuM nahi. pAnanAM madhyabhAganI nasa khAvAthI lakSmInI hAni thAya. pAnanuM bIMTa khAvAthI AyuSya ghaTe che. rAtrimAM pAna mukhamAM rAkhIne suvAthI buddhino nAza thAya. kapALamAM tilaka rAkhIne suvAthI AyuSya ghaTe che. dakSiNa dizA tarapha mukha rAkhIne bhojana kare to rAkSasI bhojana kahevAya. * cAlatAM cAlatAM kAMI paNa khAvuM nahi ! ( buddhine nAza kranArA. taDabUjaM kaliMgaM ca, bhojyaM zItaM ca vAtulam / kapitthaM badarI jaMbU, phalA nighnaMti dhISaNAm // 1 // bhAvArtha : tarabUca, kAligaMDu, ThaMDuM tathA vAyaDuM, bhojana tathA koThA, bora, jAMbu A phalo buddhino nAza kare che. 190 For Personal & Private Use Only Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pANI pIvAnuM phaLa) ajIrNe bheSajaM vAri, jIrNe vAri balapradam / amRtaM bhojane vAri, muktasyopari taddhiSam // 2 // bhAvArtha : ajIrNane viSe jamyA pahelA pANI pIvuM. te auSadharUpa che khAdheluM anna pacI gayA pachI pANI pIvuM te baLa ApanAra che. ane bhojana karatI vakhate ardha bhojana karI rahyA bAda vacce pANI pIvuM te amRta sarakhuM che, ane jamyA pachI tatkALa pANInuM pAna karavuM te viSa samAna che. ( eka eka vastu AzrIne guNo) laMghane yeguNAH proktA,ste guNA laghubhojane / nidrAyAM ye guNAH proktA-ste guNA netramIlane // 1 // nirvAte yeguNAH proktA-steguNAH karNamIlane / brahmacarye guNA ye syuH guNA kAmavarjane // 2 // bhAvArtha : lAMghaNa karavAmAM je guNo kahelA che te guNo halakubhojana karavAmAM che. nidrA karavAmAM je guNo kahelA che te guNo AMkho mIMcI rAkhavAthI thAya che (1) vAyu vinA nI jagyAe viSe. rahevAmAM jeTalA guNo kahelA che teTalA guNo kAna DhAMkavAmAM kahelA che ane brahmacarya pratipAlana karavAmAM jeTalA guNo kahelA che teTalA guNo kAmane varjavAmA kahelA che. (vega rokvo nahi) mUtrarodhAdvadbhavedaMdho, badhiro vAyurodhanAt / kuSTI syAcchukrasaMroghAt, mRtyuH saMdhAraNAdapi // 1 // bhAvArtha : mUtra rokavAthI AMkhe AMdhaLo thAya che, vAyu rokavAthI kAne bahero thAya che, vIrya rokavAthI kuThI thAya che ane 191 For Personal & Private Use Only Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 maLa rokavAthI maraNa thAya che. (pakvAnnakAla ) vAsAsu panarasa divasaM, sIuNhakAlesu mAsa vIsadINA / ogAhimaM jaiNaM kappai, ArambhapaDhama diNaM // 1 // bhAvArtha : varSARtumAM paMdara divasa, zItakALane viSe eka mAsa ane uSNakolane viSe vaza divasa sAdhune tathA tamAmane prathama divasathI AraMbhIne mIThAi kahyuM, temAM paNa te kALa pahoMcyA pahelA varNagaMdhAdikanI pheraphAra thAya to tyAga kare. - ATA (loTa)no kAla) paNa dinamisso luTTo, acAliosAvaNeya bhaddavaNe / cauA soakattiya, magasaraNe samiti diNA // 1 // paNa pahuramAhaphagguNa, pahurAcattAri citavaisAhe / jiThA''sADhetinanniya, teNa paraM hoi sacito // 2 // bhAvArtha : nahi cALelo loTa zrAvaNa bhAdaravAmAM pAMca divasa mizra rahe Aso kArtakamAM cAra divasa mizra rahe mAgazara mAsamAM traNa divasa mizra rahe (1) mahA phAgaNamAM pAMca pahora, caitra vaizAkhamAM cAra pahora ane jeTha azADhamAM traNa pahora mizra rahe pachI sacitta thAya (2) ( luMNano kala) vAsAsu saga dinovariM, panarasa dinovariMca hemaMte / jAyai sacitta yaM puNa, gimmahe mAsovari logaM // 1 // bhAvArtha : varSARtumAM sAta divasa upara tathA hemaMta RtumAM paMdara divasa upara tathA grISma RtumAM eka mAsa upara lUNa pAchuM sacitta thaijAya che. 192 For Personal & Private Use Only Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mona rahevuM. ) mUtrotsarga malotsarga, maithunaM snAnabhojanam / saMdhyAdikarmapUjA ca, kujji paMcamaunavAn // 1 // bhAvArtha : mUtratyAga, maLatyAga, maithuna, snAna, bhojana saMdhyAdi karma, pUjA ane jApa A tamAma uttama mANasoe maunapaNe karavA. ( ajIrNaupara) 1. dUdhanuM ajIrNa thayela hoyato upara chAza pIvI, 2. miSTAnna lADu vigerenuM ajIrNa thayuM hoya to lIMDIpIpara tathA mIThAnI phAkI bharavI, 3. khIcaDInuM ajIrNa thayela hoya to siMdhAlUNa phAkavuM. 4 ghauMnI roTalI ajIrNa thayela hoya to caMcaLa tathA ajamAnI phAkI levI, 5. cokhAnu ajIrNa thayela hoya to dUdha pANI meLavIne pIvuM. 6. keLAnuM ajhIrNa thayela hoya. to ghI khAvAthI maTe che, 7. ghIajIrNa thayela ho to lIMbuno rasa tathA marInI phAkI levAthI maTe che, 8.tela tathA telanA padArthathI thayela ajIrNa kAMjI mAra khATI chAza vAparavAthI maTe che, 9. kerIno rasa khAvAthI ajIrNa thayela hoya to dUdha tathA pANImAM suTha nAMkhIne khAvAthI maTe che. keTalAka loko AvA kAraNathI kerIno rasa vAparatI vakhate temAM dUdha tathA suMThanI bhUkI nAkhIne khAya che. 10. bahu khAMDa khAvAthI ajIrNa thAya to suMThane ukALIne pIvI, 11. khIra-dUdha pAkanA ajIrNamAM maganuM osAmaNa pIvuM, 12. bahu ja lIlotarI zAka khAvAthI ajIrNa thAya to sarasIyA telano upayoga vizeSa karavo. ema vaidyaka zAstro rahela che. 193 193) * For Personal & Private Use Only Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ( dArU koNe na pIvo amArA abhiprAya pramANe dArU Alcohol) koIe paNa pIvo nahi, paNa "phemilI DokaTara" nAmanuM patra jaNAvela che ke nIce lakhelA mANasoe dArU pIvo nahi. 1. jenAM mAbApo ke kuTuMbIyo dArUDIyA hoya, pAgala hoya tathA nabaLA bhejAnAM hoya teNe dArU pIvo nahi. jeNe bacapaNamAMke juvAnImAM ghaNo dArU pIdho hoya teNe pAchalI avasthAmAM dArU pIvo nahi. jeo nabaLA, pocA mIjAjanA ane krodhI hoya ane jene kharAba poSaNa maLatuM hoya teNe dArU pIvo nahi. 4. jene mAthAmAM ijA pahoMcI hoya, jene magajano bhayaMkara vyAdhi hoya ane jene lU-lAgI hoya teNe dArU pIvo nahi. jenA zarIramAM ghaNI nabaLAI hoya, athavA maMdavADa gayA pachInI nabaLAI cAlatI hoya teNe dArU pIvo nahi. 6. kharAba havAmAM, kArakhAnAomAM ane khANomAM sakhata mahenatanuM kAma karanArAo e dArU pIvo nahi. jeo ekAMtavAsamAM rahIne AnaMda meLavavA icchatA hoya temaNe dArU pIvo nahi. 8. jeno potAnA mana upara kAbu na hoya teNe dArU pIvo nahi. (mUrkhatA upara rAjA tathA vAnaranI kvA.) gajapura nagarane viSedurdama nAmano rAjA hato. anyadA viparIta zikSA Apela ghoDAetene bhayaMkara aTavImAM laI jaIne nAMkhyone ghoDo maraNa pAmyo. pachI tRSA lAgavAthI pANI mATe jyAM tyAM bhamato hato.tene eka vAnare dekhyo tenuM tALavuM, hoTha, jIbha sukAI gayeluM mukhadekhI tene tRSAthI pIDita jANIne zItala pANI patropuSpovaDe karI 194 For Personal & Private Use Only Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tenI tathA prakAre vAnare sevA karI ke rAjA tene potAnA mitra, putra, kalagathakI paNa adhika premapAtra mAnavA lAgyo have pAchaLa Avo potAnA parivAra pAsete rAjAe vAnaranA svarUpane nivedana karIne tene sukhAsane viSe sthApana karIne rAjA potAne nagare lAvyo.tyAra bAda tene zreSTha vastrAlaMkAro paherAvIne rAjAe potAno aMgarakSaka karyo. anyadA palaMgane viSe sutelA rAjAnA udara upara paDela sarpane dekhIne aho ! A mahA anarthanA hetubhUta che evuM saMbhramathI jANIne te nirvivekI paherIgara aMgarakSaka vAnare potAnA hAthamAM rahela tIkSNa taravArano ghA sarpa upara karavAthI te sarpa ane tenI nIce rahela rAjA bannenA kaTakA thayA ane baMne jaNa maraNane pAmyA tethI bhaktivALo vAnara paNa mUrkhapaNAthI rAjAnA maraNanA hetubhUta thayo. (hAsya mUrakha bharaTaka kyA) koika gAmane viSe koI bharaTaka pri-putrA kalArahita duSkALane viSe bhikSArthe pharato koika dhobInA gharane viSe gayone tyAM sAMje karaMbo khAdho. tyArabAda potAnA gAmathI nIkaLIne ghaNA gAma nagarone viSe pharIne zubha bhAgyanA udayathI, madhupura nagaranA svAmI naracaMdra rAjAno purohita thayo. tyAM teNe goviMda evuM potAnuM nAma pragaTa karyuM. anukrame te rAjAno atyaMta prasAdapAtra thayo ? kiMbahunA tenuM kareluM kArya sArUM agara khoTuM paNa rAjA bahumAnya karavA lAgyo, kAraNa ke purUSonu bhAgya nizcaya sthAnAMtarita hoya che. anyadAte nagarane viSegIta kaLAmAM kuzaLa kuzaLa nAmano na Avyo, te rAjAne potAnI purANI paNa vismaya karavAvALI kaLAne dekhADavA lAgyo, paraMtu tenI kaLAne rAjA jANe dekhato ja na hoya tema dAna kAMI paNa Ape ja nahi, tethIeka madhyama purUSe naTane kahyuM ke he narottama ! jema uttara dizAnA pavana vinA megha na varase tema purohitanI saMmati vinA rAjA tane dAna nahi Ape, mATe tuM prathaNa 195) 195 For Personal & Private Use Only Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 purohitanA pAse tArI kaLAdekhADa. tenA vacanavaDe karI rAjA tane ghaNuM dAna Apaze.te sAMbhaLIne kuzala naTa purohitane ghare jaine samagra lokothI pUrNa tenI sabhAne viSe jaine vizeSa prakAre vismayane karanArI ane nAnA prakAranA veSo karavA vaDe karI manohArI, tathA nAnA prakAranA purohitanA purUSonA caritrane vistAra karavAvALI temaja pUrvanA zAstrone anusaranArI evI potAnI kaLAne dekhADI, paraMtu citrAne viSe ALekhelA citranA peThe te kalAne kAMI paNa jANI nahi, pote harSane na pAmyo, temaja saMtuSTa paNa na thayo. tyArabAda te naTa kheda pAmIne rAtrIne cothe pahore paNa nAcato atyaMta khedane pAmyo ne IzvaranA veSathI nAcavAnuM karIne taiyAra thayo. teNe hAthamAM manuSyanI khoparI dhAraNa karI, hAthamAM, kAnamAM sarpone dhAraNa karyA, kaMThane viSe rUMDamALA nAMkhI, trIjA netra sahita dedIpyamAna lalATa karyuM, khoLAne viSe pArvatInuM rUpa dhAraNa karyuM, mahAmAyAne pragaTa karI hAthInA cAmaDAmAMthI rUdhiranA biMdu jharatA hatA tene kammare bAMdhI temaja zarIra upara bahu bhasmane coLIne pILI jaTAjUTane dhAraNa karIne tathA zarIranA tejathakI sUryanA paNa tejane jeNe jItela che. tevA zarIrathI temaja mastakane viSe gaMgAnA pravAhane dhAraNa karI, caMdra, caMdana, motI, kapUranI samAna ujajavala kAyA dhAraNa karIne tathA uMcA zIMgaDAvALA baLadanA Asana upara besIne mahAdevanA bhaktane purohitanA mananI tuSTine mATe bolyo ke bharaDakacariyuM pavakhAmi. e sAMbhalI A pApI dhobIne ghare khAdhela karaMbAnuM mAruM caritra rakhene koine kahe evuM jANIne teno avasara bhAMgavAne mATe tene ghaNuM suvarNAdidAna ApyuM, tethI te dAna ghaNuM hatuM tene dekhyA chatAM paNa sabhAnA lokoe tene bahudhanAdika ApyuM. tethI te naTe vicAra karyo ke mahAdevanA caritranA prAraMbhamAM ja AvuM dAna bharaTake ApyuM, to tenuM caritra pUrNa kahevAthI to keTaluM dAna Apaze te huM jANato nathI, na 196 - For Personal & Private Use Only Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tethI bIjA divase paNatemaja karyuM. purohite paNa tene bahu dravya ApIkADhayo,trIje divase paNa bahu dAnano lobhI thaine Avyo ne bolyo eTale te mahAmUrkha bharaTaka bolyo ke he pApISTa ! zuM bole che ? zuM kahe che ? kahI de ? meM dhobIne ghare karaMbo khAdho che. have tAre kAMi bIjuM kahevuM hoya to kahI de. AvI rIte tenA vacanane sAMbhaLIne hAsya pUrvaka badhAe teno tiraskAra karyo ke hA hA ! A durAcArI purohite amo badhAne vaTalAvI mAryA. te sAMbhaLIrAjAe paNa tenI bahu viDaMbanA karI nagarathI bahAra kADhayo AvI rIte potAnI mUrkhatAnA doSathI te badhI jagyAe vizeSe karIne duHkhI thayo. siMhane jIvADanArA traNa mUrkha brAhmaNonI kyA. eka gAmane viSe cAra brAhmaNo hatA ane teo arasaparasa parama prItibhAva yukta hatA. tenA madhye traNato zAstrone jANavAvALA hatA, ane cotho paNa atyaMta sArI buddhivALo hato. ekadA prastAve te cAre jaNA arasaparasa kahevA lAgyA ke aho ! jenAthI rAjAne raMja karI ghaNI lakSmI upArjana karIe te ja vidyA guNa kahevAya che te mATe ApaNe sarve dhana upArjana karavA mATe pUrva dizAne viSegamana karI e ema kahIne te cAre brAhmaNo pUrvadizAtarapha cAlyA mArge cAlatA temAMthI eka paMDite kahyuM ke Acotho atyaMta mUrkha che,potAnA AtmAne phakta sArI buddhimAnavAvALo che, kevaLa buddhine ja jANe che, mATe Ane ApaNe sAthe levo lAyaka nathI. te sAMbhaLI bIjo paMDita te cothAne kahe che ke he brAhmaNa !tArA pAse vidyA nathI, mATe tuM ghare cAlyo jA.te vakhate trIjo paNa boLyo ke Ane AvavA mATe niSedha na karavo, kAraNa ke bAlyAvasthAne viSe paNa huM AnA sAthe krIDA karIne moTo thaela chuM te kAraNa mATe te paNa sukhethI bhale ApaNAsAthe Ave. ApaNe dravya upArjana karazuM temAM teno paNa bhale bhAga ho ! kahyuM che ke 197 For Personal & Private Use Only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kiM tayA kriyate lakSmyA, yA vadhUriva kevalA / yA cevazyeva sAmAnyA, pathikairupabhujyate // 1 // bhAvArtha : tevI lakSmIne zuM karavI hatI ke je kevala vadhunA peThe ekane ja bhogavavA kAmamAM Ave che mATe vezyAnA peThe sAmAnya agara tamAma mANasonA upabhogamAM Ave tevI lakSmI kAmanI che. AvI rIte kahI araNyamArge teo cAlatA cAlatA eka koi jaLAzaya pAse pahoMcyA tyAM teoe siMhanA hADakA dekhyA te lokoe paraspara kahyuM ke ApaNe tamAma potapotAnA vidyAnI parIkSA karIe to sAruM, kAraNa ke A parIkSA karavAno vakhata sAro che, A koi jIva marI gayelo che, tene vidyAthI sajIvana karavo joie, tyArabAda eka jaNAye maMtranA prabhAvathI siMhanA hADakAne sAMdhI dIdhA, bIjAe tenA aMdara cAmaDI, rUdhira, mAMsa utpanna karyA have trIjo levAmAM tene viSe jIva saMsAravAno upakrama kare che, ane keTalAmAM maMtrI bhaNe che teTalAmAM te cothA sArI buddhivALA brAhmaNe kahyuM ke he mitra ! tuM A siMhane sajIvana na kara,kAraNake te jevo sajIvana thaI uThayo turata ApaNane sarvane bhakSaNa karI jaze. tyAre trIjAe kahyuM ke zuM tuM mArI vidyAne niSphaLa karavA cAhe che ? eTale cothAe kahyuM ke he mitra ! tAre tuM jarA thoDI vAra saburIkara ke huM vRkSanA upara caDI jAuM.ema kahI jaldIthI te vRkSanA upara caDI gayo ane te brAhmaNe siMhane sajIvana karavAthI turata teNe uThIne te traNe vidyAvALA paMDitonuM bhakSaNa karyuM ane vanane viSe cAlyo gayo tyArabAda te cotho buddhimAna hato, te sarvenI vastuone laIne ghare gayo ane sukhI thayo. evuM jANI vivekabuddhirahitA vidyA paNa kAmanI nathI, temaja kalyANane karanArI nathI. (mUrkhatAne viSe kezavabhaTTa kyA) dhanAvAsapurane viSe ghaNA govALIyAo rahetA hatA tyAM bahu 198 For Personal & Private Use Only Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ja dhanadhAnyAdi RddhivaMta sUraNa nAmanA govALIyAne atyaMta mUrkhAsuramA nAmanI mAtA hatI. ekadA varSAkALe dhAnyAdikI abhilASAthIte suramAnA pAse ghaNA zAstrane bhaNanAro kezava nAmano bhaTTa Avyo, tethI tenA pAse prAtaHkALathI AraMbhIne eka pahora sudhI moTo ghAMTo pADIne tenA pAse bhAgavata vAMcavA mAMDyo, paraMtu te jaDa che, tethI kAMipaNa jANatI nathI temaja tuSTamAna thatI nathI, temaja kAMipaNa ApatI paNa nathI UlaTuM teNe putranA pAse ekadA prastAve kahyuM ke he putra ! nizcaya A bhaTTane koIka mahAna roga utpanna thayelo che, tethI A prAtaHkALathI mAMDIne eka prahara sudhI barADA pADayAkare che, pokAro karyA kare che, tenuM vacana sAMbhaLIne mUrkhazekhara te paNa vicAra karavA lAgyo ke AgaLa upara mAro paNa eka pADo evI rIte pokAro pADayA karato hato paraMtu tene DAma devAthI tene samAdhi thaI hatI, mATe A bhaTTanI paNa te ja pratikriyA karavAthI tene zAMti thaze. AvI ciMtavanA karIne potAnA purUSo pAse tenA hAthapaga pakaDAvIne tenA daza dvArane viSe DAma daIne coDI dIdho. AvI rIte parAbhavane pAmelo bhaTTa vicAra karavA lAgyo ke hA hA ! mUrkhane upadeza karavAnuM phala meM DAma meLavavAthI lIdhuM, evuM ciMtavana karI mauna dhAraNa karI tyAMthI palAyamAna thaI gayo. evI rIte mUrakhane upadeza ApavAthIkevaLa anartha ja thAya che. ( vivAha svarUpa) vizeiSeNa saMsArabhAra vahanameva vivAhaH / bhAvArtha : zAstrakAra mahArAjA vivAhanA svarUpane batAvavA prathama vivAha zabdanA arthane dekhADe che. vizeSa karIne saMsAranA bhArane vahana karavo te ja vivAha kahevAya che arthAt vivAha karavAthI saMsAravRddhi thAya che ane dareka bhavane viSe aneka duHkhone sahana karavA paDe che te dekhADe che tathA punIttaparIvartana , vaM svapukhyatve M1995 For Personal & Private Use Only Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 parAvartaya-pApaHIru sopArInA phalanA parAvartananA nhAnAvaDe karIne tuM paNa tAruM puNyaphala parAvartana kara eTale tAruM puNyaphala hArI jA ane pApane aMgIkAra kara. ti jJApane sAtveina para nRtya saMpUrA miSaNa svadharmapAtrarupe baMnne bacate evI rIte jaNAvyA chatAM paNa sAhasikavRttivaDe karIparAvartana karI zarAva saMpUTa nA bhAMgavAnA miSavaDe karIne eTale zarAva saMpuTane bhAgIne potAnuM dharma pAtra rUpa maMgaLane bhAMge che te zrazna: nAsA nRtvI jJAti tyArabAda tene samajAvavAne mATe sAsunAsikA tenA nAkane kheMcIne jaNAve ke he naTakA mANasa! paraNavAmAM kAMI paNa sAra nathI. raMtu sarvatrAmInapAtra bhaviSyati - sarva jagyAe tuM apamAnane pAtra thaiza. tapa ne retayati - evuM kahyA chatAM paNa A mUrkha mANasa cetano nathI. punarapa-bIjha muzana dhUsara-trI-gifmA zraH jJAti- vaLI paNa bANa-muzaLa-ghosasutarano tAgaDo ityAdika poMkhaNAvaDe karI poMkhavAnA miSa vaDe karIne sAsu tene jaNAve che, samajAve che. maH putrI nayanAbAreva tava nANaH jema koiye koikane mAra mAravAne mATe tAkIne bANa mAravAthI teno nAza thAya che, tema mAharI putrInA netrarUpI bANavaDe karIne tAro nAza thaze. AvI rIte samajAvyA chatAM paNa buddhihIna te kahe che ke nAza thAya to thAya paNa te to mAre pahelI arthAt mArAthI tene choDI zakAze nahi. tava buddhimutaru paviSyati - evI rIte kahyA chatAM paNa na mAnyo tyAre sAsue kahyuM ke tArI buddhi mArI dIkarInuM pANi grahaNa karyA pachI sUkSmamAM sUkSma haze to paNa muzaLa jevI jADI thaI jaze eTaluM ja nahi paNa jema khAraNIyAmAM nAkhelI vastune muzaLavaDe khAMDavAmAM Ave che tema mArI putrI jIvatA sudhI tane khAMDaze muzaLavaDe karI tane kuTaze eTale te ajJAnI bolyo bhale tema kare, paraMtu te to mAre pahelI. arthAt mArAthI tene choDI zakAze nahi, topaNa dayAne dhAraNa na 200 For Personal & Private Use Only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karI sAsue tene samajAvavA pharIthI kahyuM ke saMsArapraHTHIRvadane dhUsarAM mama putrI tava thAyafma- jema koI vAhanamAM bhAra nAkhI tene vahana karavA mATe vAhanano mAlika vAhananuM dhosaNuM, baLada agara ghoDAnA skaMdha upara mUkIne pherave che tema sAsu bolI ke saMsAracakravAlane viSe vAraMvAra paribhramaNanA bhArane vahana karavA mATe, dhoMsarA samAna mArI putrI huM tArA gaLAne viSe sthApana karuM chuM tethI tAre saMsAramAM paribhramaNa karavuM paDaze, eTaluM ja nahi paraMtu baLadaghoDAne bhAra upADatA chatAM paNadoraDAnA, lAkaDInA muThInA kATunA, AranA mAra khAvA paDe che tema mArI dIkarInA soyanI aNI jevA durvacano sAMbhaLavA paDaze. mArI dIkarI koivAra hAthathI koivAra lAtathI koivAra thALIthI koI vAra loTAthI, koIvAra velaNathI, koIvAra doraDIthI, koIvAra lAkaDIthI tAro kaccaraghANa kADhI nAkhaze, mATe hajI bagaDI gayuM nathI, samajavuM hoya to samaja, eTale gamAra mANasa bolyo ke te tamAma huM sahana karIza paraMtu te to mAre pahelI arthAt mArAthI tene choDI zakAya nahi. tyAre sAsu bolI ke mato nIvAM sUtra sA kartavya-jyAre tArI evI ja marajI che to niraMtara tuM nIca karma nIcakAmo karavArUpa sUtrane sadAkAMtyA karI tyAre ajJAnI bolyo ke te paNa karIza paNa te to mAre pahelI arthAt mArAthI tane choDI zakAzo nahi. rUriyAdvijJApane mUDho mAyarAyAM pravizya mAyAmevAMgIkRtya caturikAyAH caturbhamaNejhaMpAMdA tuM mudyate- ityAdi prakAre atyaMta jaNAvyA chatA paNa nahi mAna to mUDha mANamAM yarAne viSe praveza karIne mAyAne ja aMgIkAra karIne corInA cAra pherA pharavA mATe jhuMpApAta karavA udyama karavA lAgyo tevAmAM paraNanArI kanyA tenesa majAvavA nIcenI kriyA karavA lAgI. tathApi tri taukaMsAra tvI jJAti-strI tena jUTho beTho kaMsAra ApI khavarAvIne jaNAve che. re pUrva ! vivAra, M201 201 ~ For Personal & Private Use Only Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 AcAravicAripatrapAlajjA durikaraNe tava mama nirvAho bhaviSyatI ti jJApanefpa mUTho ne dyate - re re mUrkha ! vicAra kara, mane paraNIne tAre ATI javAnuM nathI. atyAre tuM eka ja cho paraMtu mAruM pANigrahaNa karyA pachI ApaNe be thazuM te vakhate AcAra, vicAra, lokavyavahAra, trapA, lajjA, maryAdA punyakarmAdi sarva dUra karIne tAro ane mAro tAre nirvAha karavo paDaze. AvuM jaNAvyA chatAM paNa mUDha mANasa jayAre bodhapAmato nathI tyAre brAhmaNa kahe che. tevA brAhmaNovakti puNyAhaM puNyAhaM sAvadhAna sAvadhAna re mUrkha, vicAraya ! adhunA pitava putivasoDasti sAvadhAnI nava ! tyAre brAhmaNa bolyo ke punyano divasa che punyano divasa che. sAvadhAna thA ? sAvadhAna thA ? re mUrkha ! vicAra kara hAlamAM hajI paNa tahAro punyano divasa che. hajI kAMi bagaDI gayuM nathI. ane A kanyAnuM pANigrahaNa karavAmAM kAMI paNa sAra nathI mATe sAvadhAna thA, ane kAMika buddhidhAraNa karI samajI jaI paraNavAno vicAra mAMDIvALa tapijhaMgIra paziva ddho mUDo nIvo baMdhana mevAMjiyate - AvI rIte kahyuM to paNa karma jaMjIrarUpa pAlavaDe karI baMdhAyela mUDhajIva caitanyane choDI daI baMdhanamAM paDavA mATe ja taiyAra thaI rahyo, arthAta game tema ho paNa te to mAre pahelI, mArAthI tene choDI zakAze nahi tevA strI varasAra pIru vaMdhane teNe maya tIti - tyAre strI varamAlArUpa pAzabaMdhana tenA gaLAne viSe arpaNa kare che. pazcAt vRde AnayanAt yathA yathA anubhavati tathA tathA gADhaM paritapya khedaM kurute jiMja ji, ichami,cIjhe, pUroni, re rUzvara ! the nirvahiSyehaM, he bhagavan ! mama striparigrahAt mocaya mocaya ? paramezvara ! gRhapAzAt mama mocaya mocaya ? tvameva zaraNaM mama ityAdi bADhaM vilapan ArtadhyAnopagat : ghorAtighorasaMsAra sAgare caturgasthA paribhramaNaM pharate paraMtu pUrvameva ganAna vuSyanta pachI pANigrahaNa karyA bAda strIne (202) For Personal & Private Use Only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ghare lAvyA pachI jema jema anubhava thAya che tema tema bahuja kheda kare che, ArtadhyAna kare che, have huM zuM karuM ? kayAM jAuM ? konA pAse pokAra karuM he izvara ! huM have nirvAha kevI rIte karIza ! he bhagavan! mane tuM A strIrUpI parigrahathI mukta kara ! he paramezvara ! A gRhapAzathakI mukta kara ! mukta kara ! mane to tamAruM ja zaraNuM che. ItyAdi atyaMta vilApa karato ArtadhyAnane vaza thayelo ghorAtighora saMsArane viSe cAra gatimAM paribhramaNa kare che, paraMtu prathamathI ja loko bodha pAmatA nathI e prakAre vivAhanuM svarUpa kahyuM. vAstavika rIte dIrgha dRSTithI jotAM manuSyo jo vicAra kare to pANigrahaNamAM kevaLa duHkha ja che. prathama ekAkI mANasa hoya tyAre phakkaDa temaja koI paNa prakAranI ciMtA rahita hoya che. pANigrahaNa bAda ekanA be ane benA cAra thayA pachI A jIva tamAma bAbatanI kevala lAbhanI lAlasAmAM paDavAthI tathA tamAmanA rakSaNa ane udarapoSaNanI upAdhimAM rakta rahevAthI saMsAra vyavahAra mArga dharmamArga jJAnamArga potAnA uddhArano mArga bhUlI jaI mArI strI mAruM ghara mArA baccA mArI lakSmI karI karIne mare che. tenuM mULa kAraNa eka viSaya vAsanA ja che, eka viSayane laIne ja ATaluM badhuM duHkha ane bhavanI paraMparAne sAthe le che ane strIo paNa eka ja viSaya vAsanAne laIne ja garbhAvAsanA du:kha, bALa baccAnA maLa mUtra mela vigerene cuMthI temaja culo skavo, tApa,sahana karavo, dhUmADo khAvo, daLavuM, bharaDavuM, khAMDavuM, lugaDA dhovA, khATalA pAtharavA, upADavA, eThavADo kADhavo,pANI bharavuM, gaLavuM, gharanuM tamAma kAmakAja karavuM vigeremAM je je kaSTo thAya che te sarvane sahana kare che, paraMtu viSayavAsanA na hoya to A uparokta paikI koipaNa duHkha banne jaNA bhogavI zakatA nathI, vaLI arasa parasa potAnI mAMdagIthI, bALabaccAnI mAMdagIthI svajanavarganI mAMdagIthI, bIjI koI paNa 203 For Personal & Private Use Only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ApattithI A jIvo rAtridivasa zoka saMtApane dhAraNa karyAthI baLyAjhaLyA rahe che, ane lakSmI vinA gharabAra, lugaDA, lattA, khAvApIvA paheravA, oDhavA vigerenuM ane saMsAravyavahAramAM paNa paiso pAse nahi hovAthI lagna, sImaMta ANA pariyANA ane levaDa devaDane prasaMge A jIvoArtadhyAna karI khAdhuM pIdhuM kolasA karI dArUNa du:kha bhogave che. A sarva pratApa pANigrahaNano ja che mATe tenAthI je cete che te ja duHkhathI bace che. (gInA parAbhavane viSe vayajI dRbInI kyA) bhANavATakanAmanA gAmane viSe jayaMta nAno eka kuTuMbIka raheto hato.tene atyaMta kaThora vAghaNanA samAna ghora rUpavALI, kaleza karavAmAM duHkhe karIne vAraNa karI zakAya evI,kuzane viSe kalaMkane utpanna karanArI, mAyA kapaTa karanArI, potAnA svAmInA upara snehavarjita vayajI nAmanI strI hatI te patinA sAthe temaja parivAranA sAthe kAyama kalezakaratI hatI. kiMbahunA ? pati to kalezanakaMdane utpanna karanArI hovAthI tenA mATe potAnA prANane paNa arpaNa karI de tevo hato. AvI rIte niraMtara te banne jaNA arasa parasa eka bIjAnA marmane UghADatA kalezane karatA tenA lezamaya zabdothI atyaMta itarAjI thaI, kAyara thaI, tenA samIpa bhAgane viSe rahelAvaDavRkSanA upara vasanAro koika bhUta tyAMthI nAzIne koika bIjA nagaranI sImane viSe rahela sarovaranA kAMThA upara rahela vaDavRkSa upara vAsa karIne rahyo evAmAM jayaMta paNa bArIthI udvega pAmIne rAtrie nAsIne bhamato bhamato te ja sarovaranI pALa upara rahela bhUtAdhiSThita vaDavRkSanA nIce AvIne rahyo tyArabAda te bhUte paNa tene oLakhIne ane pADozInI prItivaDe karIne, pragaTa thaine svAgatapUrvakara yathocita tenI AgatAsvAgatA karI. tyArabAda tuM koNa che ? Avo prazna jayaMte karavAthI te bolyo ke he mitra ! tArA gharanA M204 For Personal & Private Use Only Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 najIka bhAgamAM rahela vaDavRkSane viSe nivAsa karanAra huM bhUta chuM, tArI strInA kalezamaya vacanothI udvega pAmIne ahIM AvIne vaselo chuM. te kAraNa mATe huM tAro satkAra karuM chuM. have tuM sAMbhaLa ahIM je rAjaputrI rame che, tene huM valagu chuM. te tArA sparza karavAthI ja nirogI vaLagADa rahita thaze. tethI tuSTamAna thayelo rAjA tane ghaNuM dhana Apaze, AvI rIte kahIne tyAM kriDA karanArI rAjaputrIne bhUta vaLagyo te vAta jANIne te samaye rAjAe nagara madhye paDaha vagaDAvyo ke jaldIthI koI mArI putrIne sajaja karaze tene huM icchita dhana ApIza, te sAMbhaLI jayaMta te paTane sparza karIne rAjAe ApelA dhanane meLavI sukhI thayo. anyadAte ja ThekANe ramatA evA eka manohara rUpavALA sAthe vAhanA chokarAne te ja bhUte grahaNa karela jANI ane te ja prakAre sajajana karavA Avela jayaMtane dekhIne bhUta bolyo ke he jayaMta ! tuM ahIM zuM kAma Avela che ? huM Ane choDanAra nathI, te sAMbhaLI buddhi utpanna thavAthI jayaMta bolyo ke tuM ahIMthI jaldI nAzI jA, kAraNa ke mArI strI vayajI AvI che, te tuM mAro mitra hovAthI tane huM kahevA mATe Avela che. AvI rItanA vacana sAMbhaLI tyAMthI bhUte kAkanAza-palAyana karyuM ane jayaMte sArthavAha pAsethI paNa ghaNuM dhana meLavyuM. saGgama 1 kAlasoria 2 kavilA 3 iMgAla 4 pAlayAdovi 6 M chelve maLI, 3HAnavaro veva II iti Agame tathA upadezaratnAkare bhAvArtha : saMgama devatA 1, kAlakasUriyokasAi 2, kapilAdAsI 3,aMgAramardana AcArya 4, be pAlaka pa-6 tathA udAI rAjAne mAranAra kula sAta abhavyo thayA che Agame dezanAniSedha sAvajjaNa vajjANaM, vayaNANaM jo Na jANai visesaM / 205 bhAga-6 pharmA--15 For Personal & Private Use Only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vuttupi tassa na khamaM, kimaMga puNa desaNaM kAuM // 1 // bhAvArtha : sAvadya vacana varjIne bolavuM, te sivAya bolavuM nahi, temaja A sAvadya che ke nirava vacana che tenuM viziSTapaNe je jANato nathI tene eka vacana mAtra bolavuM paNa lAyaka nathI, to tene dharmadezanA to ApI kevI rIte zakAya arthAt na ja ApI zakAya. A uparathI vyAkhyAna karanArAone bhASA upara barAbara kAbU rAkhavAno dhaDo levAno che. pAMca bhAvanA kAMdI kailviSI caiva, bhAvanA cAbhiyogikI / dAnavI cApi sammohI,tyAjyA paMcatayI ca sA // 1 // kAMdapa pramukhAH paMca, bhAvanA rAgaraMjitAH / / yeSA hRdi padaM cakru ka teSAM vastunizcayaH ? // 2 // iti jJAnArNave bhAvArtha : kAmaceSTA 1, kalezakArikA 2, yuddhabhAvanA 3, AsurI (sarvabhakSika) 4, ane saMsAra upara moha utpanna karanArI paA uparokta pAMca bhAvanAno tyAga karavo. kAMdarpa Adi pAMce bhAvanA rAgaraMjita. jeonA hRdayamAM sthAna kare che teone vastutattvano nizcaya kayAMthI hoya? arthAt A pAMce bhAvanAvALA jIvo saMsArI karaNImAM daDha baMdhAi, evA prakAranA karma kare che ke je karmone laine paramAtmA, paramAtmAnA vacano, paramAtmAno mArga, paramAtmAnA vacanonuM tattva zuM che te koi paNa prakAre nahi jANatA dIrgha kALa sudhI saMsArane viSe paribhramaNa karanArA thAya che. akSoM hiNI senAsvarupam dazanAgasahastrANi, nAge nAge zataM ratham / rathe rathe zataM azvaM, azve azve zata naram // 1 // ayutaM gajAnAM prayutaM rathAnAM, navalakSayoddhAdaza lakSavAjinAm / 206 For Personal & Private Use Only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 udArabhRtyAH SaTiMtraM zalakSA, akSauhiNIsainyaM munayo vadaMti // 2 // iti dharmakalpadrume bhAvArtha : temAM dasa hajAra hAthIo hoya che. pratyeka hAthIe so so ratho hoya che, rathe rathe so so ghoDAo hoya che, ghoDa ghoDe so so pu3So Doyache. (1) 6sa 312 thImo sAsa 2tho, nava lAkha yoddhAo, dasa lAkha ghoDAo ane chatrIsa lAkha udAra vRttivALA sevako hoya che. AvA prakaraNavALA sainyane munioakSauhiNI senA kahe che. e pramANe dharmakalpadrumane viSe kahela paropakArasvarupam paropakAraH kartavyaH, prANairapi dhanairapi / paropakArajaM punyaM, na syAt kutuzatairapi // 1 // dhanAni jIvitaM caiva parArthe prAjJa utsRjet / tannimittovaraM tyAgo, vinAze niyate sati // 2. / / ravizcaMdro ghanAvRkSA, nadIgAvazca sajjanAH / ete paropakArAya, yuge daivena nirmitAH // 3 // tRNaM cAhaM varaM manye, narAdanupakAriNaH / ghAso bhUtvA pazUn pAti,bhIrunpAti raNAMgaNe // 4 // AtmArtha jIvaloke'smin, ko na jIvati mAnavaH ? / paraM paropakArArtha, yo jIvati sa jIvati // 5 // paropakArazUnyasya, dhiGmanuSyasyajIvitaM / jIvaM tu pazavoyeSA, carmApyukariSyati // 6 // iti subhASita ratnabhAMDAgAre bhAvArtha : uttama jIvoe potAnA prANa temaja dhanavaDe karIne paropakAra karavo, kAraNa ke paropakArathakI je punya utpanna thAya che, te punya seMkaDo yajJa karavAthI paNa thatuM nathI. (1) paMDita puruSa paropakArane wwwwwwww209wwwwwwwww For Personal & Private Use Only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mATe dhana tathA jIvitavyano tyAga kare che kAraNa ke nizcaya vinAza to che ja. tethI paropakArane mATe dhana jIvita tathA jIvitavyano tyAga thAyato te vadhAre zreSTha che, (2) ravI, candra, megha, vRkSa, nadI gAyo sajajana puruSo e sarvane yugane viSe deva paropakAra mATe nirNaya karelA che. banAvelA che. (3) upakAra rahita puruSa karatA huM tRNane vadhAre uttama gaNuM chuM, kAraNake te traNa ghAsa thaine pazuonuM rakSaNa kare che ane yuddhabhUmine viSe bIkaNa jIvonA jIvitavyano bacAva kare che. eTaleke tRNa mukhamAM levAthI zatruo temane nahi mAratA-jIvatA choDI de che. (4) kayo mANasa potAnA AtmAne mATe A jIvalokane viSe jIvato nathI ? arthAt sarve jIve che, paraMtu je paropakArane mATe jIve che te ja kharI rIte A duniyAmAM sAco jIvanAra che. (5) paropakAra rahita manuSyanA jIvitavyane dhikkAra ! che kAraNa ke tenuM jIvitavya koi paNa prakAre kAmanuM nathI. paraMtu pazuo, ghaNAM jIvo kAraNa ke teonA cAmaDA paNa bIjAnA upakAranA kAmamAM Ave che. temanuM jIvitavya saphaLa che, paraMtu paropakAra rahita manuSyanuM jIvitavya koI paNa prakAre kAmanuM nathI, kAraNa ke te sivAya tenuM koipaNa koInA upayogamAM AvatuM nathI. 6 (paropakAra kravA upara saMrabha cora kvA.) vairaM varaM syAtsaha paMDitena mUrkheNa sakhyaM na hitaiSiNA'pi / cauro dvijAn yanmaraNAdrarakSa, khaDagena bhUpaM ca kapirjaghAna // 1 // bhAvArtha : paMDitanA sAthe vera hoya te sArUM paraMtu hitaiSI mUrkhanA sAthe mitratA karavI sArI nahi, kAraNa ke core brAhamaNonuM rakSaNa karyuM ane taravAra thI vAnarAe rAjAne haNyo. surasena nAmanA nagarane viSelIlAdhara, lakSmIdhara, gadAdhara, 208) 208 For Personal & Private Use Only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhUdharae nAmanA cAra brAhmaNo janmathI ja daridrI vasatA hatA. have te dAridrayathI parAbhavapAmIne potapotAnA gharathI nIkaLIne nAnA prakAranA gAmaDA ane zaheramAM pharatAM pharatAM rohaNAcaLa parvatanA rAjAnI sevA karavA lAgyA. anyadA A brAhmaNo bhaktivALA che evuM jANI tuSTamAna thayelArAjAe teone eka eka hAtha pramANavALI rohaNAcaLa parvatanI bhUmi ApI. tethI te bhUmine khodavAthI cAre jaNA pota potAnA bhAgyathI savA savA lakSanuM eka eka ratna meLavI potAnA nagara tarapha cAlyA ane bhayaMkara aTavImAM AvI paDayA, tyArabAda teoe vicAra karyo ke - Arasto bhayavALo vikaTa che evuM ciMtavI potapotAnuM vartana teo gaLI gayA. tyArabAda teone dekhIne saraMbha nAmanA core vicAra karyo ke, A badhAne koI viSama sthAnamAM lai jai ne, teone mArI nAMkhIne huM ratno laI laiza. AvI dhAraNA karI te cora "huM vaTemArga chuM' ema kahI teonI sAthe vAtacita karato cAlavA mAMDayo ane teo sarve eka vanane viSe peThA teone AvatAdekhIne vaDavRkSanA upara rahelo popaTa bolyo ke pAMca lAkha pramANa suvarNo che, Ave rIte vAraMvAra bhillo ne kahevA lAgyo tethI te bhillo e paNa te pAMcanI jaDatI lainetapAsa karIne choDI devAthI teo pAMce jaNA cAlavA mAMDayA.tethI popaTe pharIthI paNa te ja prakAre kahyuM tethI pharIthIpaNa bhilloe tenA joDA, vastra mastakanA coTalA vigere joine, ratno nahi maLavAthI pAMcenA udaroprAta:kALe jozuM evI rIte kahIne bhillanA svAmIe rAtrine viSe te pAMcane eka gharane viSe purI dIdhA. have je cora hato te vicAra kare che ke, AnAmAMthI ekanuM paNa udaravidAraNa karaze to nizcayamArUM maraNa thaze ane mAru udaravidAraNa karyAthI A lokonuM jIvavuM thaze, ema mAnIne prAta:kALe udara vidAravAne mATe sajaja thayela bhillapatine saMrabha core kahyuM ke, prathama mArU udara vidyAra pachI jo vitta M209 209 ~ For Personal & Private Use Only Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 nIkaLe to AnI paNa e ja gati evA prakAre bhilloe paNa tenuM vacana aMgIkAra karavAthI, ne saraMbha coranuM udara vidAravAthI tathAtemAMthI koI paNa nahi nIkaLatA khAlI de khavAthI, bhillapatietacAre brAhmaNono satkAra karI ne tene choDI dIdhA, tethIte cAre brAhmaNo teno parama upakAra mAnatA potapotAne ghare pahoMcyA te mATe paMDita zatru sAro. ( premasvarUpa) kahyuM che ke nasIrANi prAyaH premani ! je kAraNa mATe darzananA sArabhUta ja prAyaH karIne prema kahela che. jema jema je je jene jene daSTigocara thAya che tema tema tene tene eTale premI jIvone arasaparasa premanI gAMTha dRDha thAya che, mATe ja kaheluM che ke dekhavAthI premI jIvono prema premI jIvo uparavRddhi pAme che ane tethI ja pAMca prakAre prema vRddhi pAme che. tema kaheluM che. avaloaNeNa AlAvaNea, guNakittameNa dANANaM / chaMdeNavaTTamANassa, nibbharaM jAyae pimmaM // 1 // bhAvArtha : vAraMvAra jovAthI, vAraMvAra bolAvavAthI, guNonA kIrtana karavAthIdAna ApavAthI icchA mAphaka vartana karavAthI, Ama pAMca prakAre ekabIjAne gADha prema utpanna thAya che. (baMdhAya che) 1 tathA pAMca prakAre premano nAza thAya che je mATe kahyuM che ke asaNeNa aidaMsaNeNaM, dicha aNAlavaM teNaM / mANeNa'avamANe (pavAse) Naya, paMcavihaM jhijjae pemmaM // 2 // bhAvArtha : nahi dekhavAthI ati dekhavAthI dekhyA chatAMpaNa nahi bolavAthI tathA mAnane dhAraNa karavAthI temaja apamAnathI agara pravAsa karavAthI ApAMca kAraNathI premano kSaya thAya che. 2 priya premane viSe madanarekhA kyA M210) For Personal & Private Use Only Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 svayaM priyA yAbhisaraMti kAMtAH,puru:sthitaM tAna vidaMti kiMcit / yatpreraktA sujato nimAje, mlecchasya vastropari niryayau strI // 1 // bhAvArtha : atyaMta potAne priya evA premI purUSa pratye gamana karanArI rakta strI potAnA AgaLa rahela kAMI paNa dekhI zakatI nathI, kAraNa ke nimAjanepaDhatA plecchanA lugaDA upara paga mUkIne cAlI janArI strI potAnA patinA premane viSe rakta paNuM sUcave che. vasaMtapuranagarane viSe saMdhyA samaye eka musalamAna potAnA AgaLa lugaDuM pAtharI nimAja paDhato hato, tevAmAM eka navayauvanarasikA kAmAkulA kAmarasaunmattA strI potAnA saMketa karelA purUSa sAthe ramavAne mATe tenA AvAsa pratye gamana karatI vIjaLInA temane paNa jItanArI te madanarekhA nAmanI strI atyaMtakAmavAsanA utpanna thavAthI te purUSa pratye maLavA mATe eka ja cittavALI thaIne te nimAja paDhanArA musalamAnanA AgaLa pAtharelA lugaDA upara thaIne ekadama cAlI gai, tethI tenA upara musalamAnane atyaMta krodha thayo tyArabAda vyabhicAra sevana karI pAchI pharanArI te strIne te musalamAne kahyuM ke he suMdari ! huM nimAja paDhuM chuM te tuM vastra uparapaga mUkIne cAlI gai, tethI te mane nahi dekhyo ke zuM tevuM sAMbhaLI teNIe kahyuM ke - ame pANa na pAsiyA, te kyuM pAsyApANa / tuM narattarahe mANasuM,paDhaNahArakurANa // 1 // evI rIte kahIne pharIthI te strI bolI ke huM to mArA priyatamanA sAthe ramavAnA rasamAM Asakata hatI tethI me tane ane tArA lugaDAne jANyA nahi, paraMtu te nimAja paDhatA chatAMpaNatArA rahemAnane viSe rakta nathI tethI temane jANI sababa ke mAruM mana jevuM mArA premI purUSane maLavAnuM hatuM tevuM tAruM mana nimAja paDhI rahemAnane viSe rakta nathI jo tArUM mana nimAjamAM sthira hota, to mArA jevA peThe 211) For Personal & Private Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tuM paNa mane jANata nahi mATe sthiratA vinAnuM koI paNa kAma siddha thatuM nathI. AvuM bolI te strI potAne mArge cAlI gaI, ane musalamAna teNInA vacanano bhAvArtha jANIne potAne ghera gayo, jevI rIte potAnI icchita vastumAM jIvonuM citta ekatAna rahe che tevI rIte paramAtmAnA vacana para, paramAtmAnA mArga para ekatAna rahe to jIvano A saMsAra sAgara taravo duSkara nathI. (upahAsa upara sAdhAraNa zreSThI daSTAnta) ekadA prastAve mAnarahita aNagAraziromaNi mithyAtva aMdhakArane mATe sUryasamAna zrImAnuM jinavallabhasUri mahArAjA pRthvItalane viSe vihAra karatA ziSya-praziSyAdikanA parivAra sahita citrakUTa mahAdurge padhAryA. te avasare rahevAne mATe vasati mAgavAthI tyAMnA durudhdhiziromaNi lokoe atyaMta duSTatA dhAraNa karI upahAsapUrvaka caMDikAnA maMdiramAM rahevA mATe sthAna ApyuM ane dharmane viSe eka ja tAnavALA sUrimahArAjA paNa tyAM ziSya yukta rahyA. te avasare rAtrine viSe eka nAnA ziSya uThIne krIDAthI devInI caukheDI nAkhI devIe kopa karIne te ziSyanAM netro kADhI lIdhA. tethI sAdhu duHkhathI rUdana karavA lAgyo.A vAta gurue jANavAthI dhyAnadorIthI devIne kheMcIne kahayuM ke he devI! A bAla sAdhunI gatithI ? kAraNa ke cakSu vinAjiMdagI kevI rIte jAya mATe A bAlaka to bhoLo che, mugdha che. jaldIthI tuM tenI banne cakSune Apa devIe divya prabhAvathI kSullaka sAdhune banne netro ApyA. tyArabAda sAdhAraNa nAmano zraddhAvAna zrAvaka tyAM Avyo, ane sAdhubhaktimAM sthirabuddhivALA teNe tyAMthI sUrine harSathI laine bIjA zUnya gharane viSe rAkhyA ane potAnA ghare bhikSAne mATe lai jai, zakti anusAre dAna ApI, rAtridivasa gurUnI upAsanA karavA mAMDayo. have tenA pAse alpa vaibhava hovAthI sarve loko teno tiraskAraka che. M212) 212 For Personal & Private Use Only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 te gurUnA sAthe be vAra bahAra jAya che. ekadA prastAve mArgane viSe gamana karatAbanne jaNAnI rAjAnA adhikArIe hAMsI-mazkarI ke aho ! A banne malina vastra dhAraNa karanArA kevA sarakhe -sarikhA maLyA che jevA gurU che tevA tenAM yajamAna che. aho loko ! tame A bannene dekho. tene gurUe kahyuM ke prAyaH karIne adhikArI vargane duHzIla strInI peThe kadApi kAlelakSmI sthira thaI nathI.tArA hRdaya uparathI A zilA utAraze abhimAnavaDe karI aMdhacakSuvALA tAre Ane sAmAnya mANasa na jANavo.te adhikArI nA sahacArI loko unmAdavaDe karIne bolyA ke tene Avo vaibhava prApta thaze te divasa kyAre Avaze ? - have sUrimahArAjAe tenA bhAgyanA yoge kahyuM ke he bhadra ! tuM udyama kema karato nathI ? teNe kahyuM ke kAMIka hetu rahelo che, eTale dravya nathI tethI vyApAra nathI karato ema kahI cauTAmAM javA lAgyo. eTale sUrie tene kahyuM ke Aje tane kAMIka prAsuka vastu maLe to tene grahaNa karavI. tema tenA viSe evuM na dhAravuM ke A alpa mUlyavALI vastu che. tyArabAda lokone dveSa karavA lAyaka sAdhAraNa zreSThI bajAramAM gayo tevAmAM dANanA adhikArIohAyathI kahyuM ke A vastu grahaNa kara. teNe kahyuM ke mArA pAse dhana nathI koIka udhAra Ape to kAMika lauM teNe kahyuM ke A mINanA thAMbhalA che tene le. teNe kahyuM ke dhana nathI. Ane vecIne ApIza. te lokoe mAnavAthI upADIne ghare laI gayo. tyArabAda dakSatAthI gurUe kahyuM ke A thAMbhalAne barAbara tapAsI tapAsIne vecavA. have tene tenI strI tapAsa karavA lAgyA tevAmAM aMdarathI sonAnI kozo nIkaLavA mAMDI tethI harSa ane puSTabhAvane pAmI, sonAne gharamAM goThavI, dhIme dhIme vecIne tenI kIMmata ApI dIdhI, ane te anukrame moTo samRddhizALI thayo rAjA ekadA adhikArI upara kopyo tethI rAjA purUSoe potAnA 213 For Personal & Private Use Only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 dravya mATe yaSTi muSTivaDe karI mAra mArI bhara bajAra vacce tenA pApanA udayathI pADayo tane tenA hRdaya uparathI pattharanI zIlA mUkI A avasare te adhikArIe rastAmAM jato sAdhAraNa zreSThIne dekhyo ne tene kahAM ke aho mahAmativALA ! tuM tArA gurUnuM vAkayapratipAlana kara. gurUye kathana karelI te pApamaya veLA mArI AvI cUkI che. evAvacana sAMbhaLI dayAvaDe karI vyApta hRdayavALA teNe tenuM devuM potAne mAthe laI tene rAjAnA saMkaTathI mukta karyo. jema rAjAnA adhikArI upahAsa vacana bolI phaLa meLavyuM tevI rIte potAnA gauravanA torathI sadhana ke nirdhana game te hoya tevI hAMsI sArI buddhivALA mANasoe kadApi karavI nahi. (bhaya upara caMdra zreSThI kyA) savvesuhANakaMkhI, savveviduHkhabhIru AmaNuA / savvevijIvANapiyA, savvemaraNAobIhaMti // 1 // bhAvArtha : sarve jIvo sukhanA AkAMkSI hoya che. sarve manuSyo duHkhathI Dara pAmanArA hoya che, sarve jIvone potAnuM jIvitavya priya hoya che, tathA sarve jIvo maraNathI bhaya pAmanArA hoya che, te mATe devAdikanI sevA karyA chatAM paNa ane tuSTamAna thayA chatAM paNa teo rakSaNa karavAne zaktimAna nathI. sAvirI nagarIne viSe dhanadanA jevo-dhanavAna caMdra nAmano zreSThI vasato hato. ekadA prastAve-harihara puraMdara skaMda vinAyaka durgAdi devano ArAdhana karavAne mATe tatpara evA nagaranA lokone dekhIne vicAra kare che ke - A nagaranA lokone dhikkAra che ke teo badhA varAkA rAMkaDA devone ArAdhe che, kAraNa ke kadAca te tuSTamAna thAya to paNa maraNathakI to rakSaNa karatA ja nathI. mATe bakarInA gaLAne viSe rahelA stananA peThe nakAmA A devatAonA ArAdhanavaDe karIne 214 For Personal & Private Use Only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zuM karyuM ? mATe jIvita-maraNanA dAna ApavAmAM pragarbha evA yamanuM huM ArAdhana karuM, evI rIte vicAra karI potAnI nagarIthI dakSiNa dizAne viSe yamanuM maMdira baMdhAvyuM. tyAre mahiSArUDha evI, hAthamAM daMDa rAkhelI dhUNoinAmanI strI tenA khoLAmAM che evI, kALI mahAkrUratAne dhAraNa karanArI yamanI mUrtinuM sthApana karI, balipuSpAdikathI niraMtara yamanI pUjA karavA lAgyo tethI, tuSTamAna thayelo yama bolyo ke he mahAbhAga ! vara mAga. tevuM sAMbhaLIne zreSThie kahyuM ke- dharmarAja ! he suranaMdana ! he kAliMdI sodara ! jo tuM mArA upara tuSTamAna thayelo che, to mAruM jIvitavyanuM rakSaNa kara. evI pArthanA karavAthI, yama bolyo ke mArA ekalAthI e kartavya nahi banI zake mATe tArA AgrahathI trANa anya lokapALanA sAthe maLIne huM tAruM kAma karIza. tema kahI tene laine te traNene bhego thayo eTale yama, sureMdra, varUNa ane kubera e cAre jaNA bhegA thaI zreSThIne laIne yamanA lekhaka citraguptanA gharane viSe gayA. tyAM eka bhAgane viSe caMdrazeThI rahyuM te tamAma citra guptane kahe che ke he bhadra ! caMdrazreSThInuM nAma tArI lekhaka vahImAMthI kADhI nAMkhIne tene cirAyu kara. te vakhate je ThekANe caMdrazreSThI rahelo che, te gharano pATaDo bhAMgavAthI caMdra zreSThInA upara paDavAthI zreSThi maraNa pAmyo. citraguptanI lekhaka vahImAM lakheluM hatuM ke - yamonAkasadAMnAthe, kuberavaruNe tathA / citraguptagRhaprApte, caMdra zreSThImarISyati // 1 // bhAvArtha : devatAno nAtha yama, varUNa, kubera,deveMdra A cAre jaNA ekatra thaine caMdrazreSThIne cirAyuM karavAne mATe citraguptane ghare laI jaze. tyAM pATaDo paDavAthI caMdra zreSThInu maraNa thaze. mRtyobibheSIkiMbAla ! sajAtaM naiva muMcati / / tasmAtsarvaprayatnena, kuruyatnamajanmani // 1 // 215 215 ~ For Personal & Private Use Only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 | bhAvArtha : he bAla ! maraNathI tuM zA Dare che ? je utpanna thAya che tene maraNa kadI paNa choDatuM nathI. mATe sarva prakAre purUSArtha karIne pharIthI janma na thAya tevA kAmamAM prayatna kara ke bhayathI mukta thA. yamarAjanuM ArAdhana karavAthI mukti thatI nathI, paraMtu paramAtmAe kathana karela mArganuM sevana karavAthI ajarAmara pada prApta thAya che. bhagavAna mahAvIrasvAmInA vakhatamAM 8 brAhmaNo parivrAjaka hatA, 1 kRSNa, 2 dIpAyana, 3 kaMDu 4 karakaMDu, 5. pArAzara, 6. ammaDa, 7 devagupta 8. nArada. teo SaSTitaMtra zAstravizArada hatA, cauda vidyAnA pAragAmI hatA, dAna zauca tIrtha abhiSekAdika dharmane kathana karanArA hatA, pANIthI temaja mATIthI zauca AcArane kahevAvALA hatA, pote paNa zaucapaNuM pratipAlana karanArA hatA, tathA ame pANImAM snAna karIne, pavitra AtmAne dhAraNakarIne, svargane viSe jazu, evI rIte lokone viSe pratipAdana karI. duniyAmAM pharanArA hatA, (cha mato) 1. jaino jaina matavALA, jene karma kahe che, 2. sAMkhyamatavALA, jene prakRti kahe che, (kapilAdi) 3. vedAMtiyo, jene mAyA kahe che, 4. naiyAyiko vezeSika, jene adrazya kahe che, (akSapAda) 5. baudha matavALA, jene vAsanA kahe che, (zAkaya) 6. koI koI jene, izvaranI lIlA kahe che. (bAhyaspatyAdi) (kaNabhakSA) 1. baudho-temane mata prasiddha che ane teo kSaNika vAdI che. 2. kaNAda-vaizeSika darzananA praNetA-teo paramANuvAdI nAmathI oLakhAya che. M216 ~ 216 For Personal & Private Use Only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 3. gautama-nyAya, nyAyadarzananA praNetA, thayela che. 4. kapila-sAMkhya darzananA praNetA che sAMkhya darzana vALA, 5 tatvane mAne che, purUSa tathA prakRtine mAne che ane sRSTikartA izvara mAnatA nathI. 5. ajJAni jIvoaneka prakAre yuddhAtaddA mAnanArA hoya che. sadravyaMsatkule janma, siddhakSetraM samAdhayaH / saMghazcaturvidho loke, sakArAH paMcadurlabhAH // 1 // bhAvArtha : nyAyanuM sAruM dravya 1. sArAkuLane viSe janma 2. siddhAcaLa, 3. samAdhi, 4 zrI caturvidha saMgha pa. A pAMca sakAra prApta thavA mahAdurlabha che. ajJAnadazAthI agara jANIbUjhIne anyAya amane dravya temaja dharma dravya, sAdhAraNa dravya jJanadravya devedravya vigere bhakSaNa karavAmAM mahApApa che mATe tenAthI nivartamAna thavuM. satyaM saMtoSasaujanyaM, samatA satva saMyamAH / / sukRtaM yasya sapteti, sakArA: saiSa sajjanaH // 1 // bhAvArtha : satya 1, saMtoSa 2, sujanatA 3, samatA 4, satva 5, saMyama 6, sukRta 7 A sAta jene prApta thayA hoya te sarjana kahevAya che. saMghavI jAvaDazAhanA parigrahanuM pramANa 32 potAnI paraNelI strIne chUTa, 12OOOOOO eka koDa ne vIza lAkha sonaiyAnI chUTa, 12 maNa motInI chUTa 20 mANI pravAlanI chUTa, 4 maNa cunIyo, 4 maNa mANeka, 30 maNa kAMsAkuTa, 1000000 mANI dhAnya, 100000 maNa ghI, 100000 maNa tela, 1OOOOO maNa joya, 2000 maNa goLa, ghare vAparavA, 2000 maNa khAMDa, ghare vAparavA, 200 maNa aphINa, 400 maNa 217 For Personal & Private Use Only Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pIpara, 400 maNa suMTha , 400 maNa sarva vasANuM, gharakAje levuM mokaLuM, 10 maNa rUi kavAi taLAi mATe 2000 khara, suravALa kAje, bahAra ghare vAparavA 200 vAra vastra, hIrAgaLa sarva kuTuMba kAje, 15 hAthI 1500 ghoDA, 1500 bheMsa, 50 vesara, gaddhA bhAravahA, 100 uMTa, 25 baLada, 25 gADAM, 10 haLa, 200 gharATa karAvavA, 500 vahANa rAkhavA, 1OOO nokaracAkara, 400 gharakAma karanArA dAsa dAsIyo, 24 prAsAda karAvavA, 24 pratimA suvarNanI bharAvavI, 36 hajAra sonaiyAthI jAvaDazAha saMghavIye sonerI zAhIthI pustako lakhAvyAM mahAdharmISTha mahAbhogI, laghuzAlibhadranuM birUda dhAraNa karanAra mAMDavagaDha upara thayelo che. (vastupALa, tejapALanA dharmaktavyonI TuMka yAdI) 1300 navIna zIkharabaMdha jaina prAsAda karAvyA, 3202 zrI jaina prAsAdono jIrNoddhAra karAvyo 105000 navIna zrI janabiMbo bharAvyA, 984 pauSadhazALAo karAvI, 40pANInI parabo karAvI, pa05 samavasaraNo karAvyA, 700 dharmazALAo karAvI. 700 sadAvrato karAvyA 700 nizALo karAvI, 36OOOOO dravya kharcA jJAnanA pustakonA bhaMDAro karAvyA, 1253OOOOO rU.ya kharcIne zrI AbujI upara bhavya prAsAda karAvyo saMvata 1286mAM AbujI tIrthanA devAlayano pAyo nAkhyo ane savaMta 1292mAM AbujI tIrtha para dhvajA caDAvI. 3OOOOO dravya kharcIne eka jJAnabhaMDAra zrI khaMbhAta nagarane viSe karAvyo 884 zrI navIna jIna caityo karAvyAM, 7 jJAnabhaMDAro karAvyA, temanA zilAlekhonA be aMbho zrI jUnI kAlikA devInA maMdirane viSe hAlamAM vidyamAna che. 30 abaja rUpIA lagabhaga temaNe dharma mArge kharcelA che. 3. lAkha dravya kharacI zrI zatruMjaye toraNa bAMdhyuM, 18 koDa 96 lAkha dravya zrI zatruMjaye kharyuM. 18 kroDa, 83 lAkha dravya zrI giranAre kharcyu, M218 ~ 218 For Personal & Private Use Only Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pa00 sihAsano hAthIdAMtanA karAvyA, 1 hajAra mANaso niraMtara tenI dAnazALAmAM jamatA hatA, 900 kuvA 464 vAvo 84, sarovaro 36 gaDha 84 masIdo 1OOOOO mahAdevanAM liMga sthApana karyA hatAM, tIrthayAtrAmAM temanA joDe 7 lAkha mANaso hatA. (1286 thI 1292 sudhImAM) 1298mAM vaDhavANa pAse aMkevALIyAmAM vastupALa kALadharma pAmyA, 1308mAM tejapALano svargavAsa thayo, vIzA poravADa vastupALe niraMtara nIcenI vastuo potAnA pAse kAyama rAkhI hatI, 1800 zUrAo, tenA aMgarakSako koIthI paNa pAchA haThe nahIM, 1400 svamAnya rajapUto ke duddhara yoddhAone paNa kSaNa mAtramAM jItI le, paOO0 uttamottama ghoDA, 2000 pavanavegavALA utkRSTa ghoDA, 300 hAthIyo, rAjAo taraphathI bheTa maLelA, 2000 baLado, 300 dUdha ApanArI gAyo, hajAro dudha ApanArI bheso, hajAro UMTo, 1OOOO nokara cAkaro, 4 kroDa azaraphIo, 8 kroDa mudrAo vigere rAjariddhi sadA pAse rahetI hatI. khaMbhAtamAM maMdAdhi, anyAyI, sadIka nAmanA dhanADhayane jItI tenI lakSmI rAjAne ApI hatI. vastupALe potAnA sevakone hukama karyo ke anyAyanI lImI gharamAM ghAlavI nahi, tethI sadIkanI nIce mujaba lakSmI rAjAne ApI, 5OOO sonAnI iMTo, 1400 ghoDA, hIrA, maNi, mANeka, ratno vigere. ( kumArapAla mahArAjA ) 1. samyakatva mULa bAra vrato uccaryA hatA, 2. trikALa jinapUjana karavAno niyama hato, 3. AThama caudaze upavAsa sahita pauSadha karavAno niyama hato, 4. pAraNAne divase daSTi gocara thayelAne yathAyogya saMtoSIne dAna ApyA pachI pAraNuM karavAno niyama hato, 5. sAthe pauSadha lIdhelAne potAne AvAse pAraNA karAvavA, 6. sAdharmikabhAIonA uddhArane mATe niraMtara eka hajAra 219 For Personal & Private Use Only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sonAmahoro kADhavAno niyama hato 7.dareka varSe eka kroDa sonAmahoro zrAvakone ApavI. cauda varSanA rAjaya daramyAnamAM 14 kroDa sonAmahoro zrAvakone ApI, 8. sAdharmika bhAIyo pAsethI 98 lAkha dravya choDI dIdhuM, 9. nirvazInuM 72 lAkha dravya choDI dIdhuM, 10. lakhelA pustakonA 21 bhaMDAro karAvyA. 11. tribhuvanapALa derAsarajImAM niraMtara snAtra mahotsava karavAno niyama hato, 12. niraMtara zrI hemacaMdrasUri mahArAjane dvAdazAvarta vaMdana karyA pachI bIjA munine vaMdana karavuM, 13. prathama grahaNa karelA pauSadhavALAne praNAma karavA, 14. aDhAra dezamAM amArIno paDaha vagaDAvyo, 15, nyAyaghaMTA rAkhIne vagaDAvI, 16, bIjA 14 dezomAM dhananA baLavaDe karIne, tathA mitratAnA baLavaDe karIne jIvonI rakSA karAvI, 17, 1444 navIna jaina maMdiro karAvyA 18. 16000, jIrNoddhAro, 19 moTI sAta tIrthayAtrAo karI, 20. prathama vratamAM mArI evo zabda bolAI jAya to upavAsa karavo, 21. bIjA vratamAM vismaraNathI asatya bolAi jAya to AyaMbIla vIgere tapa karavo. 22. trIjA vratamAM maraNa pAmelA nirvazInuM dhana tyAga karyuM. 23 cothA vratamAM dharmanI prApti thayA pachI navina strInuM pANigrahaNa karavAnA paccakhANa karyA. 24 comAsAmAM mana, vacana, kAyAye karI zIyala pALavuM, temAM manathI kadAca bhaMga thAya to upavAsa karavo, vacanathI bhaMga thAya to AyaMbIla karavuM, kAyAthI sparzarUpa bhaMga thayo ekAsaNuM karavuM, bhopAladevI rANInA maraNa pachI pradhAnAdika ghaNA lokoe kahyA chatAM paNa pANigrahaNa nahi karatAM potAno niyama barAbara pALyo. 25 pAMcamA vratamAM 6 karoDanuM sonuM, 8 karoDanuM rUpuM, 1 hajAratolA mahAmUlya vALA maNi, ratno, vigere tathA 33 hajAra maNI ghI 3ra hajAra maNa tela 3 lAkha mUDA zAlI, 3 lAkha mUDA caNA, 3 lAkha M220) For Personal & Private Use Only Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mUDA juvAra, 3 lAkha mUDA maga, vigere, pa lAkha ghoDA, 1 hajAra hAthI, pa00 ghara, pa00 hATa, 50 hajAra ratha, ityAdi prakAre 26 chaThThA vratamAM varSAkALamAM pATaNa zaheranA sImADAnI bahAra javuM nahi. 27 sAtamA vratamAM madya mAMsa, madha, mAkhaNa, A cAra mahAvigaino sarvathA tyAga, bahubIja, pAMca uduMbara phaLa, abhakSya, anaMtakAya, ghevara vigerenotyAga, derAsarajImAM mUkayA vinA vastra, phaLa, AhAra vigereno tyAga, sacittamAM eka patranA pAnanA bIDA ATha dararoja chUTA, rAtriye cAre AhArano tyAga, varSARtumAM eka ghI vigaya chUTI bAkI tamAma tyAga, lIlA zAkano tyAga,roje ekAsaNuM karavuM, parva tithiyone divase kAyama brahmacarya pALavuM. 28 AThamA vratamAM sAta vyasanone potAnA dezamAMthI dUra karyA. 29 navamAM vratamAM banne TaMka sAmAyika karavA, ne te sAmAyikamAM zrI hemacaMdrasUri vinA bIjAnA joDe bolavAno niSedha, haMmezAM vItarAga stotra tathA yogazAstranA bAra prakAza gaNavAno niyama karelo hato, 30 dazamA vratamAM comAsAmAM laDAi TaMTo karavo nahi. bIjanI suragANa AvyuM chatAM paNa niyamathI calAyamAna thayA nahi 31 agyAramA vratamAM pauSadha upavAsamAM rAtriya kAyotsarga karatA maMkoDo page cATavAthI loko dUra karavA mAMDyo, chatAM dUra nahi thavAthI te maraNa pAmaze evA bhayathI paganI cAmaDI ukheDI dUra mUkIne maMkoDo bacAvyo 32 bAramA vratamAM atithisaMvibhAgamAM :khI sAdharmika zrAvaka pAsethI 72 lAkha dravya choDI dIdhuM ane niraMtara supAro dAna devAno niyama karelo hato. vigere kumArapAlano janma vikrama saMvata 1149 rAjaya vikrama saMvata 1199 bAra vrata vikrama saMvata 1216 svargavAsa vikrama savaMta 1230 zrI tAraMgA tIrthe mahAna jainamaMdira baMdhAvyuM. siddhakSetraM satAM saMgaH, samyaktvaM ca sasuzobhanam / satyavrataM saralatA, sakArAH paMca durlabhAH // 1 / / 221 bhAga- 6 pharmA-16 For Personal & Private Use Only Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : siddhakSetra 1, sajjana purUSono saMga 2, sArUM nizcala samyakatva 3, satyavrata 4 ane saralapaNuM pa A pAMca sakAra prApta durlabha che. saMpat sarasvatI satyaM, saMtAnaM sadanugraha : / sattA sukRta saMbhAraH, sakArAH saptadurlabhAH // 1 // bhAvArtha : saMpatti 1, sarasvatI 2, satya 3, saMtAna 4, sajajanano anugraha 5, sattA 6, ane sukRtano samUha 7 A sAta sakAro maLavA durlabha kahyA che. saMpatti sAhasaM zIlaM, saubhAgyaM saMyamaH zamaH / saMpatizAstrajJa , sArI: satakuma: II | bhAvArtha : saMpatti 1, sAhasa 2, zIyala 3, saubhAgya 4, saMyama 5, zama 6, ane zAstranA jANakAronA sAthe saMgati 7 A uparokta sAta prakAranA sakAra prApta thavA durlabha che. zatrujaya zivapuraM, nadIzatrujayAbhidhA / zrI zAntiH zaminAM dAnaM, zakArAH paMcadurlabhAH // 1 // bhAvArtha : zatruMjaya tIrtha 1, mukti (zivapurI) 2, zatruMjayA nAmanI nadI 3, zrI zAntinAtha bhagavAna 4 ane mahAzama damane dhAraNa karanArA suvihita muni mahArAjArUpa satpApAne viSe dAna ApavuM pa-A pAMca prakAranA sakAro prApta thavA durlabha che. sArAvalIprakaraNe-tathA zatrujayakalpe e aM jammassaphaMlaM, sAraM vihvassaittiyaM ceva / jaM accijjai gaMtuM, sittuMje risai titthayaro // 1 // chaTheNaM bhatteNaM apANaeNaM ca sattajattAo / jo kuNai sittuMje, so taia bhave bahai saddhiM // 2 // na vituM suvannabhUmI, bhUsaNadANeNa annatitthesu / jaM pAvai punnaM phalaM, puAnhavaNeNa sittuMje // 3 // A222) For Personal & Private Use Only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : zrI zatruMjaya tIrthe jaI RSabhadeva tIrthaMkaranI pUjA karIe te ja janmanA sArabhUta phaLa che ane vaibhavano sArapaNa eTalo ja che (1) zrI siddhAcalane viSe covihAro chaTha karI je mANasa sAta jAtrA kare che te trIje bhave muktine meLave che (2) zrI siddhAcalane viSe bhagavAnane snAtra abhiSeka pUjA karavAthI jeTaluM phaLa thAya che teTaluM phaLa anya tIrthane viSe suvarNanI bhUmi tathA AbhUSaNonuM dAna ApavAthI paNa thatuM nathI. (3) jJAnAcAra) 1. je je dharmazAstro bhaNavA gaNavA te badhA akALaveLA (dareka saMdhyA vakhata, madhyAhna samaya tathA madhya rAtrino samaya) varjIne yogya avasare bhaNavAM, 2. dharmaguru ane vidyAguruno ucita vinaya sAcavIne ja bhaNavuM. 3. jJAna ane jJAnIno yogya satkAra karI zuddha premabhAvathI bhaNavuM gaNavuM. 4. zAstra bhaNavA mATe yogyatA meLavavA sAru yoga, upadhAna karIne ja tenuM paThana pAThana karavuM. pa jemanI pAsethI ApaNane jJAnano lAbha thayo hoya tenuM nAma koI pUche to turata jAhera karavuM,paNa bhayathI, lajjAthI, kalpita kAraNothI chupAvavuM nahi. 6. je zAstra bhaNavuM te akSara kAnA mATe, anyUnAdhika bhaNavuM gaNavuM. 7. te zAstranA arthanuM mULa tathA tenA artha zuddha gurugamathI dhArI pAkA karI levA. ( darzanAcAra) 1. sarvathA rAgadveSAdika doSavarjita sarvajJa vItarAganA vacana saMpUrNa rIte satya mAnavA 2. ukta sarvajJa paramAtmAnA pavitra zAsanamAM ja rakta thavuM. bIjA anya matanI icchA karavI ja nahi. 3 sarvajJa bhagavAne bhAkhelA dAnAdika dharmanA phaLano saMdeha karavo ja nahi. 4 anya matanA kaSTa, maMtra camatkAra ke pUjA, prabhAvanA dekhI mUDhadaSTi banavuM nahi. 223 For Personal & Private Use Only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pa samyakadaSTi janonu zubha karaNI dekhI tenuM anumodana karavuM. (prazaMsA karI tenu puSTi karavI.) 6. sIdAtA zrAvakabhAIone harakoI rIte madada karI Teko ApI tene dharmamAM sthira karavA. 7 sAdharmika baMdhuonI uttama bhAvanAthI sevAbhaktirUpa vAtsalya karavuM. 8. pavitra jaina zAsananI jAhojalAlI vadhe tevAM sArAM kAryo samajaNapUrvaka karavA. cAritrAcAra) 1. iryAsamiti-jatA AvatA jIvanI virAdhanA ja thAya tema jamIna para daSTi nAkhI jayaNApUrvaka pramAda tyAga karI (vikathAdika pramAda tyAga karI) dhuMsara pramANa dRSTi rAkhI cAlavuM 2. bhASAsamiti khAsa bolavAno prasaMga hoya tyAre ja madhura, DahApaNa yukta, garvarahita, prathamathI ja pariNAmano vicAra karI, dharmane bAdhakatA na thAya evuM ja jarUra pUratuM vacana bolavuM. 3. eSaNAsamiti saMyama jIvanano nirvAha karavA nirdoSa AhAra pANI pramukhanI niHspRhatAthI gaveSaNA karI meLavelA zuddha nirdoSa AhArAdikanuM sevana karavuM. 4. AdAnabhaMDanimnavaNAsamiti saMyama mArgamAM upayogI upakaraNo letAM muktAM jIvonI virAdhanA thAya nahi tevI rIte jayaNA rAkhI kALajIpUrvaka levA mUkavAM. pa. pAriSThApanikA samiti laghunIti, vaDInIti pramukha zarIrajanya maLa, jIva jaMtu rahita nirdoSa sthale dRSTi pramukhathI pUratI tapAsa karI jayaNAthI paraThavavA. 6. manogupti-akuzala yogathI manane nivartAvI kuzala yogomAM ja manane sthApana kavuM, sthira karI rAkhavuM. 7. vacanaguNi akuzala yogathI vANIne nivartavAvI, kuzala yogamAM teno niyoga karavo. 8 kAyamurti kAcabAnI peThe kAyAne saMkocI rAkhI akuzala yogathI nivartAvI, kuzala yogamAM ja joDavI. ( tapAcAra) (cha bAhya, cha atyaMtara) 224 For Personal & Private Use Only Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 1. anazana upavAsa, chaThTha, aThThama, pramukha tapa karI teTalA divasa sudhI ke aMte jIvitaparyata bhojanano tyAga karavo te. jodarIsaMyama jIvananA nirvAhAthe jarUra pUratAM AhArathI be cAra kavalajUna mahAra levo. 3. vRttisaMkSepaniyamita bhojana, eka ke be vakhata amUka jarUrI yogya vastuthI ja cAlI levuM. rasatyAga dUdha dahIM, ghI tela, goLa pramukha vigeya athavA SaDarasa bhojanano bane teTalo tyAga karavo. 5. kAyakaleza zItatApAdika jANIbujIne sahana karavA tema ja kerAloca para kha sahana karavA dasaMlInatA kAyAne saMkocI, sthira Asana pramukhadehadamana AtmakalyANArtha karavuM. 1. prA pazcita-jANatA ke ajANItA nA ka vetarAyA karelA pApakarma niSkapaTapaNe sadguru samIpe AvI niMdI tevA pApakarma jaNIbujhI te pharIthI nahi karavAnI zarate zuddha bhAvathI pApanuM nita" .. karavuM. 2. vinaya arihaMtAdika pUjyapadanI bhakti, bahumAna, guNAti, AzAtanA varjana pramukha karavA. 3. vaiyAvacca saMgha, sAdharmika, AcArya, bALa, glAna, muni, sthavira pramukha guNIjanonI ucita che karavI. 4. svAdhyAya abhinava zAstra bhaNavuM zaMkAnuM samAdhAna pUchavuM. artha rahasyanI Alo nA karI levI, ane gurugamya zIkhelu za . . abUjhane samajAvavA zrama levo. 5 dhyAna doSa dRSTithI thatA durgAnano tyAga karI, zubhadaSTithI vastusvarUpano ekAgrapaNe vicAra karavA, tathA Artarodra tajI daI dharmazukala dhyAna pAmavA sAru AjJAnusAra udyama karavo. 6. utsarga dehAdikanI mAyA (mamatA) tajI cilAtIpurA, daDhaprahArI, metArajamuni, gajasukumAlAdikanI peThe kAussagga dhyAnamAM aDaga rIte UbhA rahI upazama, viveka, saMvaranA baLathI karma zatruno jaya karavA prabaLa puruSArthane skurAyamAna karavo tathA dehAdikanuM bhAna bhUlI AtmAmAM ja upayoga dhAraNa karavo. M225 225 ~ For Personal & Private Use Only Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (vIryAcAra) sAdhu, sAdhvI, zrAvaka ke zrAvikA, game teNe pota potAnA adhikAra anusAre kartavyo karavA. potAnA mana, vacana ane kAyAnA chatA baLavIryane gopAvyA vinA yathAzakti teno sadupayoga karavo. matalaba ke sAdhu sAdhvIe saMyamakaraNI (paMcahAvratanuM pAlana, pAMca iMdrayonuM damana, cAra kaSAyanuM jItavuM ane mana, vacana, kAyAnI zuddhi) karavAmAM potAnuM chatu balI vIrya gopavavuM nahIM. teno koIpaNa rIte geraupayoga nahi karatA sadupayoga karavAmAM ja lakSa rAkhavuM, temaja zrAvaka, zrAvikAe paNa svagRhastha dharmanuM ArAdhana karavA sadgurunA vacanAmRtanuM pAna zravaNa Adarasahita karI svazakti anusAre potAnA mana, vacana, kAyA, dhanano sadupayoga karI levA cUkavuM nahi. potAnI zaktino je sadupayoga thAya te ja sArthaka che. bAkI teno geraupayoga je thAya che te to kevaLa saMsAranI vRddhi mATe ja che ema jANavuM. so prakAranA mUkha) 1 je jamIne jaMgala jAya te mUrkha. 2 je vAta karato hase te mUrkha. 3 je vane gahane vAta saMbhAre che te mUrkha. 4 je bALakano saMga kare te mUrkha. pa je kAma vinA para ghara jAya te mUrkha. 6 je bApane nIcanI upamA Ape te mUrkha 7 je kAmakAja vinA pApa kare te mUrkha, 8 je kArya vinA laDAI kare te mUrkha. 9 jedAna ApatA ADo Ave te mUrkha. 10 je baddha baththA bAdhe te mUrkha. 11 je gIta gAtA vacce vAta kare te mUrkha. 12 je moTA mANasa pAse pharyA kare te mUrkha. 13 je nIca mANasanI saMgati kare te mUrkha. 14 je khullA moDhe moTA sAthe vAta kare te murkha. 15 je ekalI strI sAthe goSThI kare te mUrkha. 16 je rAjavarga sAthe caDIne bole te mUrkha. 17 je jaMgala jaIne vRkSanI pUThe bese te mUrkha. 18 je darabAramAM jUThuM bole te mUrkha. 19 je rUpALI strI dekhI na 226 For Personal & Private Use Only Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mazkarI kare te mUrkha. 20 je gurunA sAmo bole te mUrkha. 21 je jhADo pesAba karatAM bole te mUrkha. 22 je guru sAmo beadabIthI bese te mUrkha. 23 je kulIna strIne ghare jAya te mUrkha. 24 je sonIno vizvAsakare te mUrkha 25 je jANIne kukarma kare te mUrkha. 26 je vaidya AgaLa prathama roga prakAze te mUrkha. 27 je zerI vacce ekalI strInA sAthe vA kare te mUrkha. 28 je rAjAnI prIti jANI vizvAsa kare te mUrkha. 28 je rAjAnI prIti jANI vizvAsa kare te mUrkha. 29 je huMkAro dIdhA vinA vAta kare te mUrkha 30 je paMDita sAte ThagAi kare te mUrkha. 31 jyAM cora vAghano bhaya hoya tyAM ekalo jAya te mUrkha. 3ra je ekalo chatA ghaNAnI sAthe vAda kare te mUrkha. 33 je oLakhANa vinAnA mANaso joDe bahAra nIkaLe te mUrkha. 34 je ukaraDe ghaNI vAra bese te mUrkha. 35 je vAto sAMbhaLatA hase te mUrkha 36 je picchANa vinAnA sAthe guhya vAta kare te mUrkha. 37 je sAme Tekare besI mutare te mUrkha 38 je ukaraDe besI jame te mUrkha 39 je jamato UThe bese te mUrkha 40 je nirlajja thaI mutaravA bese te mUrkha. 41 je utAvaLathI kAma karavA janArane roke te mUrkha. 42 je moTA kalezamAM pese te mUrkha 43 je korI , DADhI muMDAve te mUrkha. 44 je zukana varja gAma jAya te mUrkha. 4pa je nakaoNmI koIne gALa de te murkha. 46 je gALi de ne mAre te mUrkha. 47 je aNabhAvatuM jame te mUrkha 48 je salATa sutAra ghaDatA hoya te sAmo rahe te mUrkha. 49 je sogaThe ramatA vAda kare te mUrkha. 50 je taratA nahi AvaDatAM chatAM pANImAM pese te mUrkha. 51 je jamAvAnAM vakhate rIsAya te mUrakha. paraje cAlatA sarpane cheDe te mUrkha pa3 je besatA na AvaDe ne ghoDe caDe te mUrkha pa4 je cAlatA baLadane mAre te mUrkha papa je sAMDhane coTa nAMkhe te mUrkha para je jUThA janAvarane pakaDe te mUrkha. pa7 je paMDita thaine bhaNAve te mUrkha 58 je dedAra thaIne phare te mUrkha. pa9 je risANA mitrane manAve te mUrkha. 60 je guhyanI mitrAI kare 223 For Personal & Private Use Only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 te mUrkha. 61 je nirbaLa chatAM baliSTa kAma kare te mUrkha. 62 je ramata karatAM rIsa kare te mUrkha. 63 je dharma karatAM vacce AMTI nAMkhe te mUrkha. 64 je balavaMta thai kAma pADI puruSane veThe te mUrkha 65 je paranA guhyano prakAza kare te mUrkha. 66 je jamIne UThI turata pANI pIe te mUrkha. 67 je rUtu Ave bhoga kare te mUrkha.68 je jANIne gurune na name te mUrkha. 69 je buThI lekhaNe lakhe te mUrkha. 70 je bhaNatAgaNatA rIsAya te mUrkha. 71 je bhaNatA ALasa kare te mUrkha. 72 je yAcakanI sAthe vAta kare te mUrkha. 73 je sAMbhaLyA vinA vAta kare te mUrkha 74 je rAtriye mAMco kheMce te mUrkha 75 je dIvAne baLa lagADe te mUrkha. 76 je apavitra rahI darabAramAM jAya te mUrkha. 77 je celAne putranI peThe lADa laDAve te mUrkha. 78 je lakhatAM vAta karanAranI vAta sAMbhaLe te mUrkha. 79 je putranI vahu sAthe rIsakare te mUrkha 80 jerUpALI strIne rajhaLatI mUke te mUrkha. 81 je nakAmo kalezakare te mUrkha 82. je ghaNA vidyA gurU kare te mUrkha 83. je agni lAgyAthI sAMkaLa de te mUrkha 84 je kUvA kAMThe hAMsI kare te mUrkha. 85 je darabAramAM jUThI sAkSI pure te mUrkha. 86 jayAM be jaNa vAta karatA hoya tyAM jovA Ave te mUrkha. 87 je jamavA pahelA jhADe jAya te mUrkha. 88 je Ubho Ubho kUtare te mUrkha. 89 je pavana sAme pUMTha karI jaMgala bese te mUrkha. 90 je vezyAnI saMgati kare te mUrkha 91 je gharanI vAta bIjAne kahe te mUrkha. 92 je raste cAlatA khAya te mUrkha. 93 je strIno vizvAsa kare te mUrkha. 94 je pApIno saMga kare te mUrkha.95 je nAnA prakAranAM vyasano seve te mUrkha. 96 je dhAreluM kArya pAra pADavA vinA bIjAne kahete mR. 97 je kSudhA lAgyA vinA bhojana kare te mUrkha. 98 je vagara vicAryuM kArya kare te mUrkha 99 je ela phela bheDA vacano mUrkhamAMthI kADhe te mUrkha 100 je samaya vinAnI vAta kare te mUrkha. so prakAranAM mUrkhanA lakSaNa 228 For Personal & Private Use Only Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (buddhi upara zAradATuMbanuM dRSTAMta ) jyAM anyAyano to gaMdha mAtra nahoto evI dhArA nAmanI nagarI hatI te nagarIno svAmI bhojarAjA tyAM rAjya karato hato. te nagarImAM sAta mALano eka moTo mahela hato, ane tene viSekoI kahevA Ave tene vyaMtara kaheto hato ke je koI mArA praznono uttara Ape te ja A gharamAM rahe eTale tenA cAra praznono uttara koI paNa nahi ApI zakavAthI te mahelamAM koI vAsa karI zakatuM nahi. anyadA prastAve te nagarImAM rahevA mATe eka zAradAkuTuMba AvyuM, ane A kuTuMbamAM mAtA, pitA, putra, putrI, putranI vahu ane sevaka varga paNa paMDita hato. temaNe nagara bahAra rahIne bhojarAjAne kahevarAvyuM ke ApanI rajA hoyato amo A nagaramAM rahevAne mATe AvIne eTale rAjAedUdhathI bhareluM kacoLuM mokalAvyuM. A uparathIrAjAye ema sUcavyuM ke, jema AkacoLuM dUdhathI bhareluM che, temaja A mAruM nagara paNa manuSyothI saMpUrNa bhareluM che, jema dUdhanAcoLAmAM jarApaNA jagyA khAlI nathI temaja A nagaramAM paNa jagyA khAlI nathI, mATe mukAma khAlI vinA tamo rahezo kayAM ? have AnA javAbamAM te zAradA kuTuMbe te dUdhanA kacoLAmAM khAMDanA patAsA nAMkhIne rAjA pAse pAchuM mokalAvyuM, arthAt evuM sUcavyuM ke jema A thanA kacaLAmAM khADanAM patAsAM samAi gayAM, tevI ja rIte ame A tamArA nagaramAM samAI IzuM. - gI tenI sAthe vizeSamAM kahevarAvyuM ke dhArAnagarImAM mANasothI pUrNa bharelI che, temAM rahevAnI jagyA nathI ema kahevarAvo cho, paNa bhojarAjA jevA vidvAn mANaso paNa cUke che. tenA dhyAnamAM e vAta AvatI nathI ke sarve mANaso sarikhA hotA nathI, kAraNa ke manuSya manuSyamAM karma kareluM pArAvAra aMtara hoya che. patthara pattharamAM paNa aMtara hoya che eka patthara pratimA rUpe niraMtara kezara, caMdana, barAsa, puSpa thI prajA : che, ane eka patthara upara sarva paga mUke che eTaluM ja nahi paraMtu jo Thokara vAge to te paththara upara paNa ropathai jAya che, -229) 229 For Personal & Private Use Only Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vaLI hAthI hAthaNImAM paNa phera hoya che. ekanA upara sonAnI aMbADI cAMdIno hodo, sonerI kazabI ghugharIyo ghamakAra karatI jhulo caDAvavAmAM Ave che, ane tene phUlo tathA phUlonI mALA caDAvI, nAnA prakArano zaNagAra sajIne tenI AratI utAravAmAM Ave che, ane eka hAthInA upara gadheDAnA peThe ghaNo ja bhAra lAdavAmAM Ave che. te ja prakAre ghoDAghoDAne viSe paNa aMtara hoya che, temaja kUtarA kUtarAnI aMdara paNa pheraphAra hoya che, eka kUtaro gharamAM pesato lAkaDIyono mAra khAya che. tyAre eka kUtaro gADI, ghoDAgADI, pAlakhI temaja gAdI upara tenA svAmI sAthe bese che. pakSI pakSImAM paNa aMtara hoya che.kAgaDo jayAre bole che tyAre tene kAMkaro mArIne uDADI mukAya che, ane koyala jyAre bole che tyAre tene AdaramAna ApavAmAM Ave che, A sarve vacano mahimA che, manuSya manuSyamAM paNa bahu ja pheraphAra hoya che. eka vividha prakAranA suvarNa, hIrA, maNi, mANekanA alaMkAro, ane hIrAgaLa rezamI vastrothI bharapUra ezArAma karI gADI, ghoDA, moTara, hAthI upara besI pharanArA hoya che ane ekanA pAse paheravAnA phATelA vastra, agara loDhAnI vIMTI, agara khAvAne pUrA dANA , temaja rahevAnejhuMpaDuM sarakhuM paNa hotuM nathI. ekane sarva potAnI pAse besADe che ane ekane sarvejaNA dUra kADhe che, ekane rAjasabhAmAM AgrahathI bolAve che ane ekane dhakkAmukkA mArI rAjasabhAnA bAraNA pAsethI dUra haDaselI devAya che. eka ajANyA sthAnamAM paNa mAna, pAna, sanmAna, pUjAne pAtra banI zake che tyAre eka jANItA sthAnamAM paNa apamAnane pAtra banI che. eka surUpI bIjo kadrupI, eka sukhI bIjo duHkhI, eka dhanavAna bIjo nirdhana, eka paMDita bIjo mUrkha, eka rogI bIjonirogI, eka vyasanI bIjo nirbasanI, ekakrodhI bIjo zAMta, A rIte manuSyonA mahAn aMtarane he bhojarAjA ! tame kema nihALI zakatA nathI ? AvI rIte zAradAkuTuMbe rAjAnA mANaso pAse rAjAne hakIkata kahevarAvI, ane 230 For Personal & Private Use Only Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 patAsA nAkhelu dUdhanuM kacoLuM rAjA pAse mokalAvyuM,tethI bhoja rAjAe zAradA kuTuMbane nagarImAM rahevAno Adeza Apyo. jyAre zAradA kuTuMba paNa nagaramAM praveza karyo tyAre bhojarAjAe tene kahyuM ke A nagaramAM jayAM tamone rahevAnuM sthAna maLe tyAM tame sukhapUrvaka nivAsa karo. tyArabAda zAradAkuTuMba makAna mATe nagaramAM pharavA lAgyuM, tevAmAM tene eka bAlikA maLI tethI tene zAradA kuTuMbe pUchayuM ke bahena ! tuM konI bAlikA che ? tuM konI dIkarI che? evA vacana sAMbhaLIne te bAlikA bolI - parvatAgre rathoyAti, bhUmau tiSThati sArathI / calatI vAyuvegena, tasyAhaMkulabAlikA // 1 // bhAvArtha : parvata upara ratha cAle che ane teno sArathI jamIna upara rahIne te rathane calAve che. te ratha paNa vAyuvege cAle che tenI huM putrI chuM. eTale zAradAkuTuMba samajI gayuM ke A kuMbhAranI putrI che. kuMbhAranuM cakra amuka vastu padArtha upara UMcuM rAkheluM hoya che, tethI te parvatanA agrabhAva upara paiDuM cAlavAthI parvata upara ratha cAle che, ane teno calAvanAra nIce jamIna upara Ubho rahI te paiDAne calAvato hovAthI te sArathI kahevAya che. cakra pavananA vege phare che mATe tenI A putrI che. mATe tenI A putrI che. AgaLa jatAM bIjI eka bAlikA malI, eTale tene pUchayuM ke tuM konI putrI che ? tethI te bolI ke - ajIvA patra jIvanti, niHzvasaMti mRtA api / kuTuMbakalaho yatra, tasyAhaM kulabAlikA // 2 // bhAvArtha : jayAM jIva vinAnA paNa jIve che ane maraNa pAmelA paNa zvAsa le che, temaja jyAM kuTuMbamAM kaleza paNa cAlyA kare che tenI huM putrI chuM. tethI zAradA kuTuMba samajI gayuM ke, A luhAranI putrI che, luhAranI dhamaNane dhamavAthI jIva nahi chatAM paNa jIve che, ane cAmaDAmAM jIva nahi chatA eTale ke maraNa pAmela chatAM paNa te dhamaNane damavAthI 231 For Personal & Private Use Only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 zvAsa le che. have loDhAne tapAve che ane tapAvela loDhA upara loDhAnA ja ghaNo mAravAthI kuTuMba kaleza hoya che ne huM putrI chuM eTale luhAranI putrInuM ema kahyuM vaLI AgaLa cAlatA eka bAlikA maLavAthItene pUchatAM te bAlikA bolI ke zirohInA narA yatra, dvibAhu kara varjitAH, jIvaMtaM naraM bhakSata, tasyAhaM kulabAlikA // 3 // | bhAvArtha : jyAM manuSyo mAthA vinAnA hoya che, be bAhu hoyache paNa aMdara kara (hAtha) nathI, ane jIvatA narane je gaLI jAya che tenI huM putrI chuM, AvA uttarathI zAradAkuTuMba samajI gayuMke, A darajInI putrI che, aMgarakhA, agarakoTa banAve che, temAM mastaka hotuM nathI. ane be bAMhyo hoya che paNa aMdara hAtha hotA nathI, ane tene jIvatA mANaso pahere che eTale koTa tene gaLI jAya che, tenI putrI eTale huM darajInI putrI chuM ema samajI zakAyuM. AgaLa cAlatAM vaLI eka bAlikA maLI, tene puchavAthI te bolI ke - jalamadhye dIyate dAnaM, pratigrAhIna jIvati / / dAtAro narakaM yAnti, tasyAhaM kulabAlikA // 4 // bhAvArtha : pANImAM je dAna de che, tenAM lenArAM, khAnArA jIvatAM nathI ane dAna ApanAra dAtAra narake jAya che, tenI huM putrI chuM, eTale zAradA kuTuMba samajI gayuM ke A mAchImAranI putrI che, kAraNa ke mAchImAra loko loDhAnA kAMTAmAM AMkaDAmAM) loTanI goLI vigere bharAvIne pANImAM mUke che, tene khAvA janAra mAchalAte loDhAnA AMkaDAmAM bharAI jaIne maraNa pAme che, ane evA prakAranuM pAparUpI dAna karanArA dAtAra narake jAya che, e mAchImAranI huM putrI chuM tema jaNAvyuM AvI rIte jyAMkuMbhAra,luhAra darajI, ane mAchImAranI putrIo paNa vidvAna hatI tevA A zaheramAM pharatA pharatA zAradA kuTuMbanA mANaso je mahelamAM vyaMtarano vAso che te mahela pAse AvyA ane te gharane khAlI joine tenA (232 - For Personal & Private Use Only Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 aMdara rahevAno vicAra karIne te zAradA kuTuMba te mahelamAM peThuM eTale aMdara rahelo vyaMtara bolyo ke prathama mArA cAra praznono uttara Apo, pachI A mahelamAM raho. ane uttara na ApI zako to ahIMthI cAlyA jAo, tethI zAradA kuTuMbanA mukhya mANase tene kahyuM ke kaho tamArA cAra prazno kevA prakAranA che ? tyAre vyaMtara bolyo ke je sahunI pAse hoya che te zuM ? A praznono uttara Apo. zAradA kuTuMbanA mukhya mANase kahyuM ke sumati ane kumati e sarvanI pAse che. sumati sukhasaMpatti ApanArI che, kumati duHkha ApanArI che. pANinIya vyAkaraNamAM jyAM e pada Ave che tyAM evo artha karelo che. A artha sAMbhaLI vyatara rAjI thayo ane bIjo prazna bolyo : AkhA gotramAM eka puruSa bhalo hoya te kevo kahevAya? uttara je AkhA kuTuMbano nirvAha kare te eka puruSa AkhA kuTuMbamAM zreSTha gaNAya che, bIjA je potAnuM peTa mAtrA paNa bharI na zake AvA daridrI zuM kAmanA hatA ? kahyuM che ke - na joie te lAkha,joie te eka ja nahi eke ekaja lAkha, lAkha maLe eka ja nahi. 1 bhAvArtha : na joIe tevA lAkha maLe, ane joiye te eka ja maLe nahi, ekapaNa eka lAkha jevo hoya che te eka lAkhathI paNa maLe nahi. vaLI paNa kahyuM che ke - haMsAnerA besaNuM, bagalA beThAM vIza, je kiratAre baDA kIyA, te zuM kesI rIsa ? kayuM kIje arahiTeDe, vahe je bAre mAsaH jaLadhara varase ekaghaDI, pUre jananI Aza. 3 kore na caDa eraMDa tuM, dekhI girUA patra, phaLapha dhaDakkA je khame, te to taruvara anna. 4 eka chatAM paNa je lAkhanA peTa bhare che te puruSathI AMgaNuM zobhe che, tethI eka ja bhalo che, A uttara sAMbhaLI vyaMtara prasanna thayo 233 For Personal & Private Use Only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ane trIjo prazna bolyo ke vRddhoe zuM na karavuM ? zAradAkuTuMbe uttara Apyo ke vRddhoe paraNavuM nahi, kAraNa ke bALavayanI nAnI strI koI yuvAnanA paricayamAM AvatAnI sAthe ja tenA sAthe lubdha thaI jAya che. pachI tene laine te yuvAna puruSa cAlyo jAya che, eTale lokamAM AbarUnA kAMkarA thAya che, mATe vRddha mANasoe bhUlyA cUkayA paNa kadApi kAle paraNavAno vicAra karavo nahi. Avo uttara sAMbhaLIne vyaMtara bahu ja khuzI thayo, tethI vyaMtara cotho prazno bolyo ke je gharamAM strI puruSanuM kAma kare che tenuM zuM thAya che ? zAradAkuTuMbe uttaramAM jaNAvyuM ke te kuTuMba nAza pAme che, kAraNa ke je puruSa guhyanI vAta strIne kahe che te puruSanuM ghara vinAza pAme che. A prasaMga upara eka koLInuM dRSTAMta che. kuMDalapura nAmanA nagaramAM eka maMthara nAmano koLI raheto hato. te tANA pIMjaNanuM kAma karato hato. eka divasate lAkaDAM levA vanamAMgayo. tyAM teNe eka sIsamanuM vRkSa bahu ja sAruM dekhIne tene kApavAno vicAra karyo, eTale te vRkSanA upara rahela vyaMtarane ciMtA thavAthI teNe koLIne kahyuM ke A vRkSa upara mAre rahevAno vAso che, mATe tenuM tuM kApIza nahi. paNa koLIye nahi mAnatAM te vRkSanA upara kuhADAno ghA karyo, eTale vyaMtare vizeSa kopAyamAna thaine kahyuM ke are bhAI tuM A vRkSane kApavuM koI paNa rIte choDI de, ane tArA upara huM tuSTamAna thayo chuM mATe vara mAga, tuM je mAge te tane ApuM. eTale koLIye kahyuM ke ghare jaI strIne pUchI AvuM ke zuM mAguM ? ema kahI ghara bhaNI baeNrIne pUchavA mATe gayo ahIM zAstrakAra mahArAjA kahe che ke je koI naramAzavALA hoya che tene koI gaNatrImAM gaNatuM nathI, ane jyAre zakata thAya che tyAre tenI khabara levAya che. eka hAthI narama thaIne rakhaDato hato eTale tene koI kuMbhAra potAne ghare laI gayo ane potAnA gharanuM kAma tenA pAse karAvavA lAgyo temaja tenI khAvApIvAnI sArasaMbhALa karavI choDI dIdhI, tethI te hAthI kadarthanA pAmavA lAgyo. M234) For Personal & Private Use Only Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tevAmAM koIe tene zikhAmaNa dIdhI ke bhAI ! AvI rIte koI tArI saMbhALa leze nahi, mATe tuM jevo moTo che tevo majabUta thaI tAruM parAkrama batAva. eTale teNe kuMbhAranA vAsaNo bhAMgI nAMkhyA cAkaDo toDI nAkhyo ane bahAra nIkaLyo tethI rAjAnA mANasoe tene grahaNa karyo ane hastizALAmAM laI jaI bAMdhyo. temaja zeraDIno uttama cAro paNa tene maLyo. A daSTAMta upayogI bahu ja che, mATe koI evA prakAranA prasaMgamAM dhyAna upara levAthI bahu ja upayogI thaI paDe che. have te koLI jayAre tenI strIne pUchavA cAlyo tyAre rastAmAM teno mitra maLyo, tene deva prasanna thayA kenA saMbaMdhI vAta karIne pUchayuM ke zuM mAguM? tyAre mitra bolyo ke rAja mAgaje, koLI bolyo ke mArI strI kaheze te mAgIza. pachI ghare jaI strIne kahyuM ke deva pAse zuM mAguM ? mitre to mane rAja mAgavAnuM kaheluM che eTale strIe vicAra karIne kahyuM ke jo rAja mAgavAnuM kahIzu to rAja maLyAthI mane choDI deze, mATe evuM maMgAvuM ke mane choDe nahi, ema vicArIne kahyuM ke ApaNe to koLIbhAI kahevAie, rAja mAgIne zuM karavuM hatuM? rAjya to kSatriyo ja kare. koLIothI rAjya thAya ja nahi, mATe tamo be mAthA ane cAra hAtha mAgo ke tethI bamaNuM kAma thAya, lAkaDA bamaNA upADI lavAya ane lAkaDA kApI paNa ghaNA zakAya ane tenAthI paisA paNa vadhAre Ave, tethI ApaNI AjIvikA paNa sArI cAle AvA prakAranA bairInA vacanane mAnI laI deva pAse cAra hAtha ane be mAthAM mAgavAthI deve turata temaja karI dIdhuM. tyArabAda lAkaDA laine koLI potAnA ghara tarapha cAlyo. have jevo nagaranA daravAjAmAM pese chetevAmAM lokoe vicAra karyo ke A koI rAkSasa Ave che kAraNa ke manuSyane be mAthAne cAra hAthakadApi kALe hoya nahi. lokoe patthara, mATI, yajhI, muThInA mAra mAravAthI nIce paDayo ane prANa mukta thaI gayo. have zAstrakAra mahArAjA kahe che ke eka to je mANasane potAnAmAM buddhi nathI, vaLI je DAhyA mANaso temaja mitronA 235 ] For Personal & Private Use Only Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vacanone nahi mAnatA anAdara kare che ane je strInA vacana upara vizvAsa karIne tenA kahyA pramANe cAle che te A koLInA peThe akALe maraNa pAmI duHkhI thAya che, mATe DAhyA mANasoe strInI salAha laine tenA vacana pramANe cAlavuM nahi. AvA prakArano uttara sAMbhaLIne vyaMtare prasanna thaI rAjIkhuzIthI zAradAkuTuMbane te gharamAM vAsa karavAnI AjJA ApavAthI zAradAkuTuMba paNa zAMtithI aMdara rahevA lAgyuM. (zIyalavatInu buddhinuM daSTAMta) koI eka nagaramAM ratnAkara zreSThI vAsa karato hato. tene ajitasena nAmano putra thayo. te yauvana avasthA pAmyA pachI tene jinadattanI putrI zIlavatInI sAthe paraNAvyo, zIlavatI bahuja pavitra guNovALI hatI, te ekadA rAtrine viSe ghaDo laIne bahAra gaI ane keTalIka vAre pAchI AvI, tethI tenA sasarAne vahema Avyo ke A sArA lakSaNavALI nathI teNe potAnA putrane vAta karI, paraMtu te DAhyo hovAthI ane potAnI strInA pavitra guNo jANato hato, tethI teNe mauna dhAraNa karyuM ane potAnA pitAnA kahelA vacano upara zraddhA na thaI. bAda sAsare kapaTa karIne zIlavatIne kahyuM ke tArA pIyarathI tane bolAve che, ema kahIne teNIne laIne teno sasaro cAlyo. cAlatA cAlatA rastAne viSe nadI AvI. putranI vahune sasare kahyuM ke pagamAMthI pagarakhA kADhI nAkha paNa teNIe pagarakhA kADhaDyA nahi te pagarakhA sahita nadI utarI tethI sasarAe vicAryuM ke A vahu avinayI che. tyArabAda raste cAlatA sasarAe vahune kahyuM ke A khetaramAM maga bahu ja che, tethI vahu bolI ke koI bhakSaNa na kare to kare to nahi, tethI sasarAne roSa thayo tyArabAda AgaLa cAlatA eka gAmane dekhIne sasarAe kahyuM ke A gAma ghaNA lokonI vastIvALuM che, tethI vahue kahyuM ke A gAma ujjaDa che. tevuM sAMbhaLI sasaro vicAra kare che ke A strI bahu ja viparIta ane uddhata che. have gAmamAM vasavA gayA paraMtu koIe tene utAro Apyo 236 For Personal & Private Use Only Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 nahi tethI vRkSa nIce rahyA. sasaro vRkSa nIce sUto, vahu jhADanI zAkhAo hatI tenI nIce vRkSanA mULathI dUra rahI. have tyAM koI mANasa nIkaLyo te raste jato hato tene dekhI sasarAe kahyuM ke A cAro che, eTale vahuye kahyuM ke na kuTela hato to. te sAMbhaLI sasarAne atyaMta roSa caDyA. tyArabAda prAta:kALe AgaLa cAlyA. rastAmAM eka gAma AvavAthI sasaro bolyo ke A gAmamAM vastI thoDI che, tethI vahue kahyuM ke A gAmamAM loko bahu ja vase che tevuM sAMbhaLI sasaro vicAra kare che ke A vahu tadana nAlAyaka che tyArabAda te strI te gAmamAM potAnA mAmAnuM ghara hovAthI potAnA sasarAnI sAthe tyAM gaI ane tenA mAmAe bhojana vigerethI tenI sArI rIte bhakti karI, have prAta:kALe tyAMthI cAlavA mAMDayA te vakhate teNInA mAmAe tene khAvAne mATe karabo Apyo. te laIne teo AgaLa cAlavA mAMDayA. rastAmAM eka ThekANe karabo khAvA beThA. madhyAhna kAgaDAno zabda thayo te sAMbhaLI zIyalavatI bolI ke ekathI to du:khI thaI chuM, tethI sasarAnuM ghara choDavA vakhata Avyo che have jo bIjAnuM huM upAsana karuM to jIvatI pIyara bhegI thavA pAmuM nahi mATe he kAgaDA ! tuM mauna kara. A avasara tAre bolavAno nathI. zIlavatInA AvA vacana sAMbhaLIne ne teno sasaro bolyo ke tuM zuM bolI ? mane tArA vacana upara zaMkA Ave che. tethI vadhu bolI ke popaTa mIThI vANI bole che tethI te guNone laine te bicAro pAMjarAmAM purAya che, ane du:khI thai jiMdagInI keda bhogave che. ratnanA guNothI sumadrane devatAe maMthana karela che. motIomAM guNo hovAthI motIo vIMdhAya che. agaramAM gaMdhano guNa hovAthI te agnidAhane pAme che. zItaLatAnA guNane dhAraNa karanAra caMdana vRkSa tINa kuhADAthI kapAya che, chedAya che. jema uparokta vastuo potAnA guNothI ja parAbhava pAme che temaja mArA guNothI mArI A dazA thai. mane tiraskAra thayo ane sasarAnA gharane tyAga karavAnI icchA nahi chatAM pIyaramAM javAno vakhata Avyo huM 237 mA.ga-6 pha!! - 13 For Personal & Private Use Only Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 rAtriAye sUtI hatI tyAre mArA sAMbhaLavAmAM zIyAlaDIno zabda Avyo. te evuM bolI ke nadImAM alaMkAra sahita maDadu taNAtu Ave che. mATe koI AvI tene kheMcI kADhI AbhUSaNo laine mArU bhakSaNa te maDaduM mane khAvA Apo. AvI rIte bolavAthI ane mane janAvaranI bhASA jANavAnuM jJAna hovAthI hu rAtriAe ghaDo lai bAhAra gaI ane nadImAM paDI madaDu kheMcI lai alaMkAra laine madaDuM zIyALaNIne khAvA ApyuM, te guNathI ghara choDIne ahIM AvavAno vakhata Avyo che. have ahI kAgaDA bole che ke karaMbo tame nahi vAparatA mane vAparavA Apo, ane ahIM dasa lAkha dravya nidhAna che te tame lyo. tethI kAgaDAne nA pADuM chuM ke bhAI ! bola nahi, muMgo rahe. zIlavatInA tevA vacana sAMbhaLI kAgaDAne karabo ApI te jagyAe khodI joyuM to dasa lAkha sonAmahoro nIkaLI te joi Azcarya pAmelA sasarAe potAnI vahune sAkSAta lakSmI samAna mAnI, tenA pagamAM paDI, potAnA karelA aparAdhanI kSamA mAgI, devanA peThe ArAdhana karIne teNIne laIne pAcho potAnA ghara tarapha pharyA, rastAmAM cAlatA sasarAe pUchayuM ke nadImAM pagarakhA utAravAnuM me kahyA chatAM te utAryA kema nahi? vahue uttara Apyo ke kAMTA, kAMkarA, kAca, patharA hoya to vAgI bese ? tene laine pagarakhA sahita nadI utarI tyArabAda sasarAye kahyuM ke A kSetramAM maga ghaNA che ema meM kahyuM tyAre tuM bolI ke koI bhakSaNa na kare to, tenuM zuM kAraNa ? tethI vahu bolI ke vyAjathI maga lAvIne vAve ane jeTalA maga utpanna thAya che teTalA tenA ghaNIne bharavA paDe ApavA paDe mATe vAparanArane pachADI barakata na rahe, tethI me kahyuM ke koI bhakSaNa na kare to, kare to nahi. vaLI pharIthI sasarAe kahyuM ke meM kahuyaMke A gAma ghaNA lokonI vastIvALuM che tyAre tuM ujjaDa che tevuM kema bolI ? tethI vahue kahyuM ke gAmamAM game teTalA loko hoya paNa ApaNA svajanava koI tyAM na hoya to ApaNe tegAmane ujjaDaja jANavuM. tethI meM te gAmane ujajaDa kahyuM. M238) For Personal & Private Use Only Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ApaNA svajanavarga hoya to ApaNane vRkSa nIce rahevA vakhata Ave nahi. tyArabAda sasarAe kahyuM ke tuM vRkSanI zAkhA nIce cheDe jaine kema rahI, tethI vahue kahyuM ke jhADanA mULamAM rahevAthI sarpa ane corano bhaya vadhAre rahe che. ane zAkhAnI nIce rahevAthI cora ane sarpa AvatA hoya che te dekhI zakAya che. vAste jADanA mULamAM vAsa karavo sAro nahi, ema samajI cheka dura huM zAkhAnI chAyAne cheDe rahI. tyArabAda vaLI sasarAe pUchyuM ke kahyuM ke A cora che tyAre tuM ema kema bolI ke na phuTela hoya to ? tethI vahu bolI ke na kuTela eTale kuTavAthI hIna sattva hoya to cora hoya, sivAya nahi eTale bhayathI nAsanArane prahAro karavA te hIna sattvavALo hoya che ane te ja kuTAya che, paraMtu satvazAlI kuTAto nathI, ane tevo ja cora hoya che vaLI paNa sasarAe pUchayuM ke meM kahyuM ke A gAmamAM vastI thoDA lokonI che tyAre tuM bolI ke ghaNA loko A gAmamAM che tenuM zuM kAraNa? eTale vahue kahyuM ke je gAmamAM ApaNo svajanavarga ghaNo agara ekaja ghara hoya, paNa tyAM ApaNane bhojana, dAna, mAna, pathArI maLavAthI te gAma ghaNA mANasanI vastIvALuM kahevAya che. te gAmamAM mArA mAmAnuM ghara hovAthI meM gAmane ghaNA lokonI vasativALuM kahyuM. AvA prakAranA potAnI vahunA dIrghabuddhivALA ane guNAnurAgI guNone dekhI tenI apAra buddhi jANI vAraMvAra pazcAtApa karato ane vAraMvAra tenA pAse potAnI ajJAna dazAnI bhUlone kabUla karato teNIne ghare laI jaI, potAnA putrane tamAma vAta jaNAvI vAkephagAra karavAthI teno dhaNI paNa camatkAra pAmyo tyArabAda te zIlavatIe batAvelA devagurudharma mArgane AlaMbana karI sarve jIvo sukhI thai sadgatine pAmyA. buddhi viSaye smarasuMdarI vezyA kyA. samIhitaM svakurutesadhImAn, jAgarti yasyAt vasarehi buddhi / paMcApiratnAni vaNiksutasyA, yadyogI pAjji gRhepaNastrI / 1 M239) For Personal & Private Use Only Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : jene avasare buddhi utpanna thAya che ane je buddhivaDe karI potAnA icchita kAryane kare che te ja buddhimAna kahevAya che. kAraNa ke yogInA pAsethI vANiyAnA pAMca ratnone vezyAe potAnI buddhithI lai lIdhA. AzApallI gAmamAM gaMgadatta nAmano vaNika vAsa karato hato, te eka divasa rohaNAcala parvate gayo hato. tyAMthI pAMca uttama ratnone grahaNa karI ghara pratye AvatAM vacce mArgamAM daMbhapura nAmanA nagara pratye Avato vicAra kare che ke A pAMca ratnone huM koInA ghare mUkIne, tuMga parvatane viSe rahela baLadevanI mUrtine namaskAra karIne kSemakuzaLathI ghare jAuM to sAruM. AvuM manamAM lAvIne te koIne ghare gayo, eTalAmAM jyAM tyAM pharatA evA koIka yogIne te gharanA svAmIe ghaNI bhikSA ApI, tethI te bhikSA laine ziSya potAnA guru pAse gayo. te bhikSAne vadhAre dekhI yogI vicAra kare che ke nizcaya tene ghare koIka paradezI rahela haze, tene ThagavAne mATe A A gRhastha vadhAre bhikSA ApI che. have yogIe kahevAthI teno celo te gRhasthane ghare jaine kevA lAgyo ke A tamArI ApelI bhikSA vadhAre che ema kahI pAchI ApIne te ziSya cAlyo gayo. te dekhIne te gaMgadatta vANiyo ciMtavavA lAgyo ke niHspRhI evA A yogIne gharamAM pAMca ratnone hu mUkuM. evuM vicArI te tenA pAse gayo. yogIe phogaTa nA pADayA chatAM paNa teNe pAMca ratno tyAM AgrahathI mUkayA jAtrA karIne AvIne tenA pAse pAMca ratno mAgyA tyAre yogI bolyo ke tuM koNa? huM koNa ? vAta koNa jANe che? ema kahI kADhI mUkayo vANiyAe jANyuM ke ANe mane Thagyo. AvI rIte bolato gAmamAM pharavA lAgyo tyAM gAmamAM buddhiziromaNi smarasuMdarI vezyAne jANI tenA AvAse gayo ne ne tamAma vAta karI. vezyAe paNa te sAMbhaLI lIdhI. tyArabAda pArakAne mATe catura evI vezyA tene kahe che ke huM jyAre yogInI maDhIne viSe bapore jaine besuM tyAre tAre AvIne tArA ratno mAgavA. ema kahIne kulavaMtI nArIno 240 For Personal & Private Use Only Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 veSa laine pAMca peTIone tALA daIne yogI pAse jaIne kahevA lAgI ke he nAtha ! mArA vahANo samudramAM bhAMgIne DUbI javAnI vArtA Aja AvI che, tethI mArI pAse ghaNA jaNA leNadAro leNuM levA AvI A dAgInA laI leze, mATe mArA upara kRpA karI keTalAeka divasa A mArA ratnonI bharelI pAMca peTIo tame sAcavo evI vArtA jeTalAM kare che tevAmAM saMketa karela gaMgadatta vANiyo tyAM gayo, ane kahevA lAgyo ke mArA pAMca ratno Apo. yogIe jANyuM ke Ane nA pADIza to A pAMca ratnonI peTIo jaze, mATe te jaldIthI ApI dauM ema vicArI turata ApyA, eTale pUrve saMketa karI rAkhelI eka dAsI AvIne vezyAne kahevA lAgI ke be bahena ! ApaNA vahANo kuzaLatAthI ghare AvI gayA che. te sAMbhaLI vezyA nAcavA lAgI, tene dekhI gaMgadatta vANIyo paNa nAcavA lAgyo, tene dekhI yogI paNa hasavA lAgyo. evI rIte yogIne harSa pAmato dekhI vezyA tene kahevA lAgI ke he nAtha ! mArA vahANanA AvavAthI huM hasuM chuM ne vANIe ratnonI prApti thavAthI hase che, paNa he yogI ! tuM kema hase che ? kahyuM che ke - "vaNika hasyo je ratana ja pAyo, vezyA hasI je pravahaNa Ayo, tuM kema hasyo re jogI bhIkhI, (jogI vacce bolyo) eka kalA adhikArI zIkhI." he vezyA mane A tArI navI kaLA AvaDI tethI huM paNa hasuM chuM. tyArabAda gaMgadatta paNa potAne mahAupakAra karanArI smarasuMdarI vezyAne jANIne tene bahu upakAranu bhAjana karIne potAne ghare gayo. . ( buddhi viSaye zIlavatI kyA,) vipatpayodhestaraNe tarIva, garIyasI buddhiriha prazasyA / yayaivayacchIlavatI kulastrI, sIlaM svavittaM ca rarakSa budhyA // 1 // (241) 241 For Personal & Private Use Only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bhAvArtha : ApattirUpI samudrane taravAne mATe nAva samAna uttama prakAranI buddhi ja A lokane viSe prasaMzA karavA lAyaka che, kAraNa ke potAnI buddhivaDe karIne ja kulIna evI zIyalavaMtIe potAnuM zIyala tathA dhana bannenuM rakSaNa kareluM che. mathurA nAmanInagarIne viSe guNasAgara nAmano zreSThI vasato hato. tene saubhAgyavaDe jeNe kAmadevano paNa parAbhava karelo che tevo manmatha nAmano putra hato. tene tenA pitAe rAjagRhanagaramAM vAsa karanAra lakSmIsAgara zreSThanI zIlavatI nAmanI putrInI sAthe paraNAvyo. anyadA paradezane viSe gamana karavAnI icchAvALA te manmathe rAtrine viSe potAnI strIne evA prakAre kahyuM ke he strI ! huM paradeza jAuM chuM temAM tAre mArI pAchaLa kAMI joie te dhana mArA palaMganA nIce suvarNa maNi-rUpAnA ghaDA bharelA che, te tuM leje ne tAre khapa pramANe vAparaje, evuM kahetAnA sAthe ja te ja avasare karmayoge koIka karaNa nAmano cora Avyo teNe te vAta sAMbhaLI, temaja zIlavatInA rUpane dekhIne paNa moha pAmyo, tethI vicAra karavA lAgyo ke aho ! buddhivaDe karI mAre dhananI sAthe Ane meLavavI ema ciMtavI te gayo, ane vasaMtapura gayelA manmathanI pAchaLa jaI, teno svabhAva, rucI, varNAdika vyavasAyone jANIne te cora keTalAyeka divase jUTho lekha laI guNasAgarane ghare Avyo ane tyAM jai zreSThine kahevA lAgyo ke he zreSThina ! huM manmathano nokara chuM tethI mane A lekha ApI mokalAvela che ane potAnI strIne teNe dhanasahita bolAvI che. te dhana palaMganA nIce che. AvI vAta kahI teNe zIlavatIne kahyuM ke he bhadre ! tArA svAmIe dhanasahita tane bolAvela che. have putranA varNa samAna tamAma dastaka lekhanA sAcA mAnI zreSTIe zIlavatIne ratnanidhi yukta tenI sAthe mokalI, ane uMTa upara caDAvI zIlavatIne vidAya karI. rAtrine viSe bIje mArge cAlato tene joI zIlavatI bolI ke vasaMtapurano mArga to uttara dizAne viSe che. ane A mArga to dakSiNa dizAne viSe jAya che, te kAraNa mATe A mArga M24ra) ~ For Personal & Private Use Only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 nathI. te sAMbhaLI core kahyuM ke he bhadra ! e mArgane viSe corano bhaya che, mATe te mArgano tyAga karI bIjo mArga lIdho che. AvI rIte cora bole che tevAmAM prabhAtakAla thayo. tyArabAda uMTathI UtarIne cora bolyo huM kAMi tArA patino nokara nathI, kiMtu cora chuM. mAre tane haraNa karI mArI pallI pratye lai jaiza. te sAMbhaLI zIlarakSa' karavAne viSe atyaMta vicANa te zIlavatI bolI ke he bhadra ! tyAM dhanIlubdha pallIpati tane mArIne mane tathA dhAne lai jaze, mATe koi bIje nagare cAla tyAM ApaNe banne svecchAthI sukhano anubhava karazuM. AvI rIte tene preraNA karelo cora rAjagRha nagare gayo, te paNa nagarazreSThinA miSathakI potAnA pitA lakSmIsAgaranA nAmane pUchatI UMTanI upara ja beThelI potAnA pitAnA daravAjAnA bAraNA pAse gaI tethI bhAIo tathA pitAe tene dekhI ane nahi bolAvyA chatAM AvelI ekAkIne dekhI AliMgana karI ekalI kema AvI ? e rIte kahIne gharamAM tene laI gayo. tyArabAda teNe kahyuM ke he tAta ! uMTanA upara rahelI ratnanI guNane utArI bhojana karAvI saMtoSIne te nokarane vidAya kara. tyArabAda core vicAra karyo ke A strIe barAbara mane ThagI lIdho che, evuM ciMtavI te gayA pachI tamAma vRttAMta kahI, potAnA svAmInuM manamAM smaraNa karI sukhapUrvaka rahevA lAgI. tyArabAda te manmatha paNa vasaMtapurathI potAne ghare Avyo, ane pitAthI te vRttAMta jANIne tenA vinA mAre jIvIne zuM karavuM hatuM evI rIte udvigna thai karavata mukAvavAne mATe gaMgAkAThe gayo. tenA svAmie vilaMba karavAnuM kahIne cha mAsa sudhI tene rAkhI mUkayo, eTalAmAM te ja prakAre tyAM AvelA te core potAnuM duHkhamaya vRttAMta tene kahevAthI manmatha vicAra kare che ke aho ! A strInI buddhi to juo.jeNe zIyala ane dhana bannenuM rakSaNa karyuM. tyArabAda gaMgAnA svAmIne te potAnuM vRttAMta jaNAvIne, te corane sAthe laine, corayukta manmatha rAjagRha nagare Avyo ane dhana dAna sanmAnapUrvaka corane visarjana karI potAnI strIne laine potAnA nagare 243 For Personal & Private Use Only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 Avyo. tyAM mAtApitAne sarva vAta kahevAthI poAtanA putranI vahunI AvI uttama budhi sAMbhaLI harSane pAmelA potAnA mAtApitAne AnaMda utpanna karI, dharmanuM ArAdhana karI banne jaNA sadgatine pAmyA. ( buddhi vipaye matizekhara maMginI kyA) kiM dukaraM buddhimatAM janAnAM, yanmaMtriNA cauryamapIhakRtvA / yanmAtRputrIpitRputravArtA, prazna prapaMcAdamaropyavaMci // 1 // bhAvArtha : buddhimAna puruSone duSkara che zuM? kAraNa ke maMtrIe corI karIne paNa mAtA, pitA, putra, putrInI vArtAnA prapaMcathI devatAnuM paNa ThagI lIdho, data nagarane viSe narasiMha rAjAno matizekhara nAmano maMtrI hato. ekadArAjAe pUchayuM ke tArAmAM keTalI kaLA che ? maMtrIe kahyuM ke mArAmAM tote kaLA . rAjAe kahyuM ke bAtara kaLA che, paNa toteramI kaLA tuM kayAMthI lAvyo ? ane te kaMI che ? te kahe avasare dekhADIza ema maMtrIe kahyuM tyArabAda potAne ghare gayo. anyadA prastAva paTTarANI snAna karatI hatI te vakhate teno hAra laine maMtrIe potAnI dAsIne paherAvyo rAjAe te hAra samyaka prakAre oLakhIne, A mAro hAra che ane te corelo che. ema kahI maMtrIne tiraskAra ryo eTale maMtrIe kahyuM ke A hArato mArA pUrvajono che, ne pUrva paraMparAthI cAlyo Ave che, to A hAra kAMi Apano nathI, rAjA kahevA lAgyo ke jo ema ja che, to kubera yakSa guhane viSe praveza karI kAMi , yu kara, kAraNa ke te yakSa potAne ghare praveza karelA satyavAdInuM pUjana kare che, ane asatyavAdIne zikSA kare che. evA prakAranI prasiddhi che, tethI rAjAne kahyuM ke bahu sAruM. tyArabAda maMtrI paNa sAhasane karIne sAyaMkALe nagaranA lokonA dekhatAM chatAM yakSanA gharane viSe peTo, tethI A satyavAdi pApAtmA mArA maMdirane viSe peTho che ema krodhavaDa karIne baLato ane mukhethI agninI javAlAne mUkato, pagavaDe bhUmi 244 For Personal & Private Use Only Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kaMpAvatAM hAthamAM loDhAnA mudgarane bhamAvato yakSa pragaTa thayo ane maMtrIne kevA lAgyo ke re re pApiSTa ! asatyavAdI ! tane hAlamAM ja khaMDokhaMDa karI nAkhuM chuM e prakAre bolanArA yakSane maMtrIe kahyuM ke he yakSarAja ! prathama tuM mane mArI jiMdagIthakI eka saMzaya che te kahe pachI tArI marajI Ave tema karaje. AvI rIte maMtrIe kahevAthI yakSe kahyuM ke tAro saMzaya zuM che te jaldI bola. eTale maMtrI bolyo ke kumbhavAsa gAmane viSe dharaNa, karaNa nAmanA pitA putranI strIo marI gai, tethI bIjI strIo karavAne mATe te banne manorama nagara pratye cAlyA mArgamAM cAlatA emaNe be strIonA paga dekhyA te banne strIo mAtA putrIo hatI. mAtA vAmaNI hatI te vAmaNInA paga nAnA hatA tenI putrI moTI hatI tenA paga lAMbA hatA AvI rIte tevAM pagalAM dekhIne gharaNe putrane kahyuM ke jo A strIo devavazAta ApaNane bane aMgIkAra karaze to moTA pagalAMvALI strI mahArI ane nAnA pagalAvALI strI tArI AvI rIte bannee pratijJA karI. AgaLa cAlatAM te banne jaNIo temane maLI ane banne jaNIo tenI strIo thai. prathama pote kahela te pramANe nAnI moTI bannene eka eka jaNa paraNyA. te cAre jaNAMnA chA DIA chokarAM thayAM. teone arasaparasa zuM saMbaMdha thAya te tuM mane kahe, A saMzaya mArA manamAM ghaNA kALathI te mATe tuM jaldI te mArI zaMkAnuM samAdhAna karI de. AvI rIte saMzayarUpI kuMDALAmAM paDelo yA huM zuM kahuM kahuM ! AvI vicAraNA kubera yakSa kare che tevAmAM prAtaH kALa thavAthI raDI ne emane ema mUkIne yakSa adRzya thaI gayo. prabhAte pUjArIe me nI na - para - 2 vADI kahyo rAjA paNa te sAMbhaLI vismaya pAmyo . ane meM mA se ke rIne ghare mokalyo keTalAka divaso gayA pachI munIe | hA rAjI . pote hAra corela hato, yakSane Thagyo vigere vRdi - 1 : vI dha a ne bora kaLA bhaNela che tevuM boleluM vacana siddhi karo banI zI ja. tenA upara vizeSa tuSTamAna thayo te tenuM bahumAna karavA la vA. 245 For Personal & Private Use Only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (cIbuddhiviSaye yazomatI kyA) svargapurInA samAna ujajayinI nagarIne viSe prajApati rAjA rAjya karato hato. tyAM eka vasudeva nAmano brAhmaNa raheto hato.tene yazomatI nAmanI strI hatI teNIe eka divasa potAnA svAmIne kahyuM ke he svAminuM! tuM vyApAra kara, jethI karIne gharano nirvAha thAya. teNe kahyuM ke he strI! huM mUrkha chuM. kAMi paNa vyApArakarma karI jANato nathI, huM zuM karuM, tenI strIe kahyuM ke jo ema che, to najIka devakulane viSe yakSa rahela che tenuM tuM ArAdhana kara. strInA vacanathI yakSanI sevA karatAM chatAM paNa yakSa bolyo ke tane paisA ApavAne mATe huM zaktimAna nathI paNa paisA ApanAra eka pArAsara muni tane batAvavuM. tenI sevA karavAthI dhanadakubera bhaMDArInA gharanA peThe tArUM ghara dhana dhAnyanI samRddhithI bharapUra bhareluM thaze. AvI rIte kahIne gAmanI bahAra rahela pArAsara nAmanA munine azoka vRkSane nIce beThela batAvIne yakSa adrazya thaI gayo. tyArabAda tene pAraNA mATe brAhmaNe nimaMtraNa karavAthI te pArAsara munie kahyuM ke he brAhmaNa ! tAre ghare mAruM pAraNuM ema nahi thAya paraMtu jo sarva prakAranA vartamAna zAkasahita tathA jagatamAM vidyAmAna sarva miSTAnnayukta bhojana mArA tulya bIjA manuSya saMyukta jo tuM ApavAne mATe samartha hoya to tAre ghare pAraNuM karuM anyathA nahi tethI te muninuM kaheluM brAhmaNe potAnI strIne kahyuM te mahAnuM buddhivALIe kahyuM ke "he svAminuM? tuM parAsara munine sukhe karIne ghare lAva. huM teNe kahelI vidhivaDe pAraNuM karAvIza, brAhmaNa paNa te munine potAne ghare lAvyo. have jayAre yazomatIye ghI-khAMDa yukta khIra muni ne pIrasI tyAre te muni bolyo ke he subhage ! mArI kathana karelI bhojananI vidhinA abhAvavALA bhojanathI huM pAraNuM nahi karuM teNIe kahyuM ke he bhagavad ! A duniyAmAM jeTalA miSTAnna padArtho thAya che teTalA AnI aMdara AvI gayA, kAraNa ke tenI utpatti nimitta A vastuo ja che, mATe sarva miSTAnna yukta bhojanarUpa kSIranuM Apa bhojana karo, muniye kahyu 246 For Personal & Private Use Only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ke he subhaga ! sarva jagad vastu vidyamAna jenA aMdara hoya tevu jagatavartI zAka lAva, teNIye paNa suMTha, marI, lUNayukta lIMbunA rasanuM kacoluM muni pAse mUkayuM ane kahyuM ke he bhagavan! sarva jagatavartIzAka AnA aMdara ja AvI gayuM che, muniye kahyuM ke mArA samAna adharmISTa bIjA narane ahIM lAva, tyAre teNIye muni pAse agni saLagAvIne mUkyo ane kahyuM ke he bhagavan! tamAma bhojana karanArAone ja tamo mAno. evI rIte teNInI buddhithI tenA vacanathI niruttara thaine camatkArane pAmIne tyAM pAraNuM karIne, AzIrvAdathI tenu ghara dhana dhAnyAdikanI samRddhithI bharapUra bharIne potAnA Azrame gayo. evIrIte mUrkha evo paNa vasudeva brAhmaNa strInI buddhithI sukhI thayo. buddhi viSaye bhojarAjA ane govIMda vipranI strInI kyA dhArAnagarIne viSe bhojarAjA rAjya karato hato. tyAM eka mUrkhaziromaNi goviMda nAmano brAhmaNa vyApAra vinAno divasa nirgamana karato hato. eka divase punyazrI nAmanI tenI strIe kahyuM ke he nAtha ! vyApAra karyA vinA ApaNA gharano nirvAha thavo bahu ja muzIbata che, mATe ApaNA kulane ucita rAjAnI sevA ane bhikSA mAgavAno dhaMdho te batuM kara. te bolyo ke he priye ! huM to nirakSara chuM. kAMipaNa bolavAnuM ke karavAnuM jANato nathI, rAjasevA huM kevA prakAre karuM ? te sAMbhaLI buddhizAlI tenI strIe kahyuM ke he svAmin ! rAjasevA karavA janAra tane rAjasabhAmAM jato pratihArI rokaze tyAre tAre evuM kahevuM ke huM rAjAno mAsIyAI bhAI chuM ne rAjAne maLavAne mATe Avelo chuM, tethI pratihArI rAjAne te svarUpa kahIne sabhAmAM tane pesavA deze tyArabAda sabhAmAM peThA pachI rAjA tArA sanmukha juve, ne jyAre pUche ke he baMdho ! mArI mAsI kayAM che ? tyAre tAre kahevuM ke herAjana mAsI to tArA darzanathI ja baLIne bhasmIbhUta thai gai, pachI tArA sanmukha juve tyAretAhAre hAthanA AkArathI vikarava thayela kamala batAvavuM pachI kamAlakozanI AkRti 247 For Personal & Private Use Only Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 batAvavI, pachI eka AMgaLI batAvavI, tyArapachI pAMca AMgalI batAvavI. AvI rIte zIkhavIne mokalAvAthI teNe sabhAmAM jaIne te ja prakAre karavAthI bhojarAjAete brAhmaNane lAkha suvarNa ApyuM. tyArabAda irSAno samUha utpanna thavAthI sabhAne viSe rahelAM bIjA paMDitoye rAjAne kahyuM ke he deva ! AvA jaDane paNa tame ATaluM badhuM dAna ApyuM te ThIka karyuM nathI. tamo AvuM dAna Apo cho temAM tamAruM guNajJapaNuM zuM temaja vidagdha paNuM zuM? ema kahevAthI bhojarAjAe kahyuM ke he paMDito A brAhmaNe je kahyuM ane karyuM te tamoe jANyuM che ke nahi? teoe kahyuM ke amoye to na jANyuM. bhojarAjAe kahyuM ke mArA mAsiyAI bhAIpaNuM sUcavanArA ANe je kahyuM te tamo sAMbhaloke tuM lakSmIputra che ane huM tenI bena alakSmIno putra chuM, tethI ApaNe be jaNA mAsIyAI bhAI thaie chIe. pachI meM pUchayuM ke mArI mAsI kayAM gaI ? brAhmaNe kahyuM ke tArA darzanathI ja baLIne te bhasmIbhUta thaI gaI, je mATe kahyuM che ke :mAtRsvasA kutra gatA ? sAMprataM bhasmasAdgatA, / tvatpratA'nalecoDA-yitAtvaddAnavAyunA // 1 // bhAvArtha : bhoja rAjAe pUchayuM ke mArI mAsI kayAM gai, brAhmaNe kahyuM ke tArA dAnarUpI vAyarAye uDAvavAthI tArA pratAparUpI agnine viSe hAlamAM ja bhasmIbhUta thaI gayela che, to paNa meM kAMi nahi ApavAthI teNe pAMca AMgalI dekhADavAthI mane kahyuM ke jo tuM kAMi paNa nahi Ape to AjathI pAMcame divase huM kuTuMba sahita maraNa pAmIza, mATe tuM vijJa che. mArA jevA durbalonI zuddhi vizeSatAye karavI paDe tenuM kahevuM mAnya karIne meM Ane vizeSatAthI dAna Apela che, AvI rIte lAkha suvarNa dAna ApI sanmAna karelo brAhmaNa ghare jaIne potAnI strInI buddhithI sukhI thayo. buddhi viSaye guNavarmanI strI buddhimatInI kyA aciMtyazaktirnanu dhImatInAM, strI mahAzcaryakarI trilokyAM, 248 For Personal & Private Use Only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 yavaiva vaMdhyA tanayaMvidhAya, yadbuddhimatyAtridazopyavaMci // 1 // | bhAvArtha : nanuM iti vitarka, dhImatI striyonI zakti je te railokyane viSe mahAnuM AzcaryakArI ane ciMtAtIta hoya che, kAraNa ke buddhimatiye vaMdhyA putrane banAvIne devatAne paNa ThagI lIdhela che. vasaMtapuranagarane viSe jitazatru nAmano rAjA hato. tyAM dhana nAmano eka zeThIyo vasato hato tene dhanavatI nAmanI pavitrA eka putrI hatI. have purI nahoto tethI zeTha udAsa raheto hato. have dhana zreSThIe koika vidyAvaMta yogine ekavAra bhojana karavAne bolAvyo te bhojana karIne cAlavA mAMDyo tyAre dhane tene putra nimitte prArthanA karavAthI, yogI bolyo te zreSThinuM? eka maMtra che, tenA ArAdhana karavAthI tene putra thaze, paraMtu te paraNavA lAyaka thAya chatAM paNa tamAre tene paraNAvavo nahi have jo te paraNaze to maMtradeva tene mAraze, zreSThIye te paNa aMgIkAra karIne maMtrAnuM ArAdhana karyuM. anukrame tene guNavarma pura utpanna thayo te vadhavA mAMDyo soLa varSano thayA chatAM paNa zreSThI maraNanA bhayathI te paraNAvato nathI loko niMdA karavA mAMDayA ke paisAnA lobhathI A zeThIyA potAnA putrane paNa paraNAvato nathI, AvA apavAdathI zeThe potAnA putrane paraNAvyo, tyAre sArA prakAranI buddhivALI bAI buddhimati nAmanI tene ghare vahu ANI ane tevAmAM paga mAMDe che tevAmAM sAsu niHzvAsa nAMkhI AzIrvAda Ape che. vahue paNa Ane harSane ThekANe kema che, ema thoDIvAra vicAraNA karIne, saMdhyA samaye, potAnA vAsagRhane viye jai potAnA svAmI sAthe levAmAM palaMga para bese che tevAmAM hAthamAM vikarALa taravAra laine, krodhathakI lAla AMkho karI, maMtrAdhirAja deva tyAM Avyo. tene dekhIne te zreSThIno putra yathakI mUrchA pAmyo, vahu paNa sAsunA niHzvAsa nAkhavAnuM kAraNasamajIlaIne, teNIne buddhi utpanna thavAthI devane kahyuM ke he deva mArA svAmiye tAro zuM aparAdha karyo ke tuM ene mAravAne mATe taiyAra thayela cho ? deve kahyuM ke he subhAge ! 249 For Personal & Private Use Only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 nahi paraNavAnI mArI AjJAno ANe bhaMga karyo che, tethI tene huM mArIza, teNIye kahyuM ke svAmin ! mArA upara kRpA karIne mArA svAmine mAravo choDI de jo tArI bIjI koi icchA thAya to huM tane turata ApuM yakSa bolyo ke tuM mane vaMdhyAsuta Ape to huM tene mUkI dauM, te avasare buddhivALIteNe vicAra karyo ke, azubhakALe vilaMba karavo ja sAro che, ema ciMtavIne kahyuM huM te ApIza paNa bAra varSe huM te ApIza. AvI pratijJA kuruM chuM, AvI rIte kahI teNIe maMtradevane visarjana karyA. prAtaHkALe maMtradeve mAro putra mArI nAkhyo, have zuM karavuM ? AvI ciMtAvaDe karIne nidrA rahita rAtrIne gumAvanArI potAnI sAsune prAtaHkALe namaskAra karIne kahyuM ke rAtriyadeva Avyo hato, ne bAra varSanI mAgaNI karI che, vigere rAtrino vRttAMta kahIne kahyuM ke hAlamAM to tArA putrano upadrava dUra karyo che, mATe zAntikarIne rahe. AvA vahunA vayana sAMbhalIne harSane pAmelI sAsu tamArA gharano kArabhAra vahunA upara nAMkhIne zAMntithI vasavAmAMDI. pAMca varSa vyatIta thayA pachI teNI vaMdhyAputranI utpatti nimitte potAnA sasarAnI AjJAthI nagaranA lokone tathA potAnA kuTuMbIyo ne bhegA karI jamADIne bolI ke tame badhA sAMbhaLo. meM vaMdhyA nAmanI dAsI mArI pAse rAkhI che, ema kahI badhAne visarjana karyA. tyArapachI te dAsIne niraMttara tenA svAmI pAse mokalavA mAMDI, anukrame tene putra thayo. tyArabAda te vahune te vaMdhyAputrane sAthe laine rAtrie sUvA mAMDI. AvI rIte niraMtara potAnA patinA sAthe zayana kare che, tyArapachI bAra varSanA cheDe te deva hAthamAM khaDaga laine guNavarmanA AvAsaneviSe rAtrie AvIne kahevA lAgyo ke he subhaga ! te pUrve kahela vaMdhyAsuta mane de. teNIe kahyuM ke he deva ! le A vaMdhyAsutane ema kahIne te putrane dekhADyo te sAMbhaLIdeva bolyo ke he bhoLI ! vaMdhyAne putra kevIrIte thAya ? vahue kahyuM ke he deva ! jo A vaMdhyAno purA na hoya to tuM nagaranA lokone pUchI jo tema kahevAthI 250 For Personal & Private Use Only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 lokone deve pUchayuM ke A kono putra che. lokoe kahayuM ke A vaMdhyAno putra che, tenI yukitayukta buddhizaktithI vismaya pAmIne tuSTamAna thaI kahevA lAgyo che bhadra ! tuM tArA pitAnI sAthe cirakALa sukhI thA ema kahI deva potAne sthAne gayo ne guNavarma ane buddhimatI sukhanA bhAjana thayA. AvI rIte vaMdhyAsuta sthApana karIne buddhimatIedevane paNa Thagyo. ( sneha viSe jo(c)Na cAraNa kyA. ) saurASTra dezanA maMDanabhUta-vamanasthaLI gAme, pomala nAmanA cAraNanI prItimatI strInI kuthiI utpanna thayela jo(c)Na nAmano putra hato, ane te boMtera kaLAno jANakAra hato. temAM paNa bhArata piMgaLazAstrane viSe te vizeSa karI kuzaLa hato. anukrame te yauvana avasthA pAmyo. tenA pitAe kaccha dezane viSe vasanAra karaNadatta cAraNanIrUpasaubhAgyanA vidhAnabhUta jayaMtI nAmanI kanyA sAthe tene paraNAvyo, tethI rohiNInI sAthe jema caMdramAM rahe tema gharakAryane viSe vimukha thaI atyaMta AsaktithI rahevA lAgyo. AvI rIte kAmane viSe tene atyaMta Azakata dekhIne, eka divase tenA pitAe kahyuM ke he putro ! puruSArtharUpa kamaLane prabodha karavA sUrya samAna purUSArtha, kAmane viSe atyaMta Asakti dhAraNa karavAthI kSaya pAme che, ane kSaNa thavAthI sarve naSTa thAya che, temaja A purUSArtha hoya to nahi chatA guNo paNa pragaTa thAya che. puruSArthathI ja loko lakSmIne upArjana karI zake che, je mATe kahayuM che ke - jAi vijjA ruvaM, tiNNi vi nivaDaMtu kaMdare viule / attho ceva nivaThThao, jeNa guNA pAyaDA huMti // 1 // bhAvArtha : jAti, vidyA, ane rUpa A traNe moTA dharAne viSe paDo sababa A traNemAMthI eka paNa kAmanA nathI. A duniyAmAM to phakta eka artha paiso ja dinapratidina vRddhi pAmo,kAraNa ke tenAthI tamAma 251 251 ~ For Personal & Private Use Only Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 guNo pragaTa thAya che. AvI rIte pitAnA vAkayane zravaNa karIne priyAnA premapAzathI baMdhAyela chatAM paNa potAnI strIne kahI, ane mAtApitAne kahA vinA ja ekalo rAtrie ghara bahAra nIkaLI gayo anukrame citrakUTa gayo. tyAM madanasiMharAjA che. teNe jolhaNane bahu dhana ApI saMtuSTa karI. atyaMta premanI daSTithI jovA mAMDayo, ane niraMtara tenuM bahumAna karavA lAgyo te rAjAne eka mahamallA nAmanI nAcanArI che. te raMbhA UrvazInA peThe nRtyakaLAmAM atyaMta kuzaLa che, ratinA peThe rUpasaubhAgya vaDe karIne komaLa che, lakSmInI peThe puruSanA cittane haraNa karanArI che. pArvatInI peThe mahezvaranA cittane vaza karanArI che, vasaMtalakSmInA paiThe kAmanA unmAdane karanArI che, te jayAre nAca kare tyAre johRNa paNa AnaMdathI puSTa thAya che. mahamallApaNa nATaya ADaMbaranA guNane jANanAra jo(c)Nane jANIne vizeSathI potAnI nATayakaLAno ADaMbara tene dekhADavA lAgI. kiMbahunA ? te nAcanArI che ane A tenA guNane jANanAra che. AvI rIte baMnenA mana arasaparasa ekabIjAnI premagAMThathI barAbara sajajaDa baMdhANA rAjAe paNa te baMnenA guNo ane arasaparasamananI saMgIna gAMTha dekhIne, tuSTamAna thaine jo(c)Nane kahyuM ke jayAM sudhI tuM ahIM rahe tyAM sudhI A tArI strI che, te tane meM ApI che, kAraNa ke tamAro banneno prema zivapArvatI jevo che, mATe tevo ja raho. AvIrItejovhANane mahollA maLavAthI baMne jaNA niraMtara niHzaMkapaNe viSayamAM ramavA mAMDayA, ane viSayasevana karatA eka kSaNanA peThe bAra varSa vyatIta thai gayA, have eTalo kALa patinI zuddhi nahi pAmanArI joNanI strI jayaMtIe sasarAe kahyuM ke tAta ! saubhAgyavaDe karIne lakSmIdevanInA putrone paNa tiraskAra karanArA tArA putranI khabara nathI ke te kayAM che ?to rAMkaDI evI mArI zI dazA ? AvA vacana sAMbhaLI tenA sasarAe kahyuM ke niraMtara huM khabara kaDhAvIza. AvI rIte kahI niraMtara zodhakhoLa mATe (252 252 For Personal & Private Use Only Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 paradezIyone puchavA mAMDyo. ekadA citrakuTathI Avelo koIka bhaTTa maLyo tene pUchyuM ke tu kayAMthI Ave che? teNe kahyuM ke citrakUTathI tethI teNe kahyuM ke tyAM kAMI navIna Azcarya jevuM che ke ? tyAre te bhaTTa bolyo ke nATayapAtraM mahAmallA, jolhaNacAraNo guNI, citrakUTamihIMdrasya, dRg yugmamidamadbhUtaM // 1 // bhAvArtha : jayAM nATakanA pAtrabhUta mahAmallA rahelI che, ane tenA guNane jANanAra jo(c)Na nAmano jyAM cAraNa rahela che te citrakUTa parvatanuM A adbhuta dRSTiyugma, khAsa karIne varNana karavAne mATe lAyakAtavALuM che. evI rIte tenA vacanavaDe karIne potAnA putranI khabara jANI teno pitA citrakUTa gayo. kolhaNe UbhA thaI tene mAna ApI bhojanAdikavaDe karIne teno ghaNo satkAra karyo, ane potAnA pitAne vastrAlaMkAravaDe saMtoSIne jo(c)Ne rAjAne jaNAvyuM ke mAro pitA Avela che, tethI rAjAe paNa jo(c)NanA peThe tenA pitAne bahumAna ApyuM. have pitAnA AgrahathI potAne ghare javAnI IcchA rAjAne jaNAvIne kahyuM ke he deva ! lAMbA kALanA virahathI mArI strI ane mArI mAtA bahu ja kheda kare che, mATe jo tamArI AjJA hoya to huM mAre deza jAuM. tenA atyaMta AgrahathI rAjAe javAnI hA pADavAthI, potAne ghara jai rAtrie mahAmalAne kahyuM ke he suMdari ! jo tuM mAne to mArI mAtAne huM maLavA jAuM, tethI vajanA peThe haNAyelI teNI netravikAra ane zarIranA AkArathI gamana karavAmAM sarvathA prakAre tene utsuka jANIne kahyuM ke - padhAro paMtha pulo, vahelA rAula vaLajo, DuMgara jIvI jIvajo, uMbara jema phalajo. 1. prayANanA samaye AvI rIte ucita vacana bolI tathA vaMdana karIne bolI ke he prANanAtha ! ghaNA upacAranA bahuvacana bolAvAvaDe karIne zuM koivAra mane rAMkaDIne smRtigocara karajo . tyAra bAda vastrAlaMkArAdikavaDe karI, tenuM bahumAna karIne ane teNIe ApelA 253 bhAga-6 pharmA-18 For Personal & Private Use Only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 maNimauktikAdika potAne aMge dhAraNa karIne rAjAye sanmAna karelo jo(c)Na pAcho mahamallA pAse AvIne bolyo ke he suMdari ! tuM paNa mane prastAve yAda karaje. evI rIte bolatA AnaMdathI arasaparasa vAto karatA banne jaNA citrakUTathI nIce UtaryA.tyArabAda kolhaNe tene kahyuM ke - nadItIre gavAM goSTe, kSIravRkSe jalAzraye / ArAme kUpakaMdA viSTabaMdhuMvisarjayet // 1 // bhAvArtha : jyAre koI paradeza jAya tyAre tenA sagAsnehI saMbaMdhIyo tene vaLAvA jAya chete nadInA kAMThA sudhI gAyono vADo hoya che tyAMsudhI, vaDalAnuM jhADa hoya che tyAM sudhI, sarovara ke taLAva hoya che tyAM sudhI, bagIco ke kuvAno kAMTho hoya che tyAM sudhI pahoMcyA pachI potAnA baMdhu vargadi iSTa nehiyone paradeza janAra pAchA vALe che. mATe te suMdarI ! tuM A vaDa vRkSa nIce have UbhI rahe. AvI rIte kahevAthI nItizAstranI jANanArI te tyAM ja UbhI rahI ane vaDavRkSanI nIce rahela yakSanI strIne peThe tene vAraMvAra pAchuM vALI joto sato jo(c)Na AgaLa cAlyo. have jema jema te AgaLa gayo. tema tema vaDavRkSanA upara caDIne tene te jovA lAgI ane tene dUra gayelo nahidekhavAthI pakSiNInA peThe te vRkSanI Toce pahoMcI ane sarvathA te dekhAto baMdha thayo ke prANathI mukta thai gaI te paNa AgaLa cAlato pAchuM vALI joto tenA lugaDAne cheDAne cAlatA dekhIne temaja caitanya rahita thayelI teNIne joI jolDaNa pAcho pharyo ane vicAra karavA lAgyo ke mane dekhIne A mArA sanmukha AvIne mArI sevA karatI hatI, ne hAlamAM mane dekhIne AdaramAna kema detI nathI ? evI zaMkAthI AkuLavyAkula thayelA te vaDalAnA vRkSa upara caDyo ane jIvatInA peThe potAnA hAthavatI teNIne sparza karyo, paraMtu tene marelI jANIne vicAra kare che ke aho ! A mArA snehanA duHkhathI maraNa pAmI ane huM to 254 For Personal & Private Use Only Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 hajI prANane dhAraNa karuM chuM, mATe mane A bahu ja lajjAspada che, evIrIte vicAra karato te paNa maraNa pAmyo have putrane nahi AvavAthI zaMkAne dhAraNa karI teno pitA tyAM gayo ane potAnA parivArane AgaLa cAlato karyo tyAM jaI jove che to potAnA putrane maraNa pAmelo dekhIne rUdana karI vilApa karavA lAgyo ane mUchane pAmato moTo zabda vaDe karIne bolyo ke - nAte neha na hoya, prIte to pomala bhaNe, eka kolhaNane joya mA jIve mahamalla mare. [1] evI rIte kahI banneno agnisaMskAra karI rAjAne jaNAvI potAne ghare gayo. A uparathI e samajutI maLe che ke ekanA maraNa pachI sAcA snehIo jIvitavyane dhAraNa karI zakatA nathI, paraMtu jUTho sneha dhAraNa karanArA ja jIvI zake che. A draSTAMtanA sAthe hAlanA lokonA havAla jozo to tamAma jUThA snehIyo ja jaNAI Avaze. jIvato nara bhadrA pAme, snehe bhAnu maMtrI kyA bhAnuzca maMtrI dayitA sarasvatI, mRtiMgAtA sAnRpakautukena / gaMgAtaTe tAM punareva lebhe, jIvannaro bhadrazatAni pazyet // 1 // bhAvArtha : bhAnu maMtrInI strI sarasvatI rAjAe kautukathI tenA svAminuM maraNa tene moDhe kahevAthI turata maraNa pAmI, ane pharIthI paNa maMtrIe tene gaMgA nadIne kAMThe meLavI, kAraNa ke jIvato mANaseMkaDo kalyANane dekhe che. turagapada nagarane viSe nararAjAne bhAnunAmano maMtrI hato. tene viSNune jema lakSmI tema sarasvatI nAmanI strI hatI.teo banne arasaparasa premathI AnaMdamAM divaso nirgamana karavA lAgyA. ekadA baMnenA atyaMta premanI vArtA sAMbhaLI Azcarya pAmelo rAjA mRgayA ramavA gayo. tyAMthI bIjAnA rUdhiravaDe karI vastrane lAla karI maMtrInA ghoDAne M2550 255 For Personal & Private Use Only Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 nagaramAM vastra sahita mokalyo. have potAnA svAmInA vinA ghoDA sahita rUdhIrathI kharaDAyela vastrane dekhIne maMtrInI strIe vicAra karyo ke mRgayA ramavA gayela mArA prANanAthane koI sihAdike mArI nAkhyA. AvI rIte ciMtavanA karatI vrajathI haNAyelInA peThe turata nIce paDIne maraNa pAmI, te vAta rAjAe jANIne hA hA, harSane ThekANe kheda thayo evuM ciMtavIne maMtrIne moDhe te vAta karI ane mahAnuM upAye maMtrIne marato bacAvyo. have bIjI strI karavI nathI evA nizcayavALo te yogIno veSa laIne potAnI strInA hADakAne gaMgAmAM nAkhavA cAlyo ane bAra varSe gaMgAnadI najadIka kAMThAne viSe rahelA mahArathapura nagarane gayo, tyAM zataratha rAjA che. tene bhAratI nAmanI kanyA che. vaLI tyAM vasanArA mahAsena nAmanA zeThIyAnI zrImatI nAmanI kanyA che. te kanyA ane rAjAnI kanyA banne arasaparasa premavALI che. anyadA te yogI bhikSAne mATe bhamato bhamatorAjamaMdira gayo. tyAM bhikSA ApavA Avela te rAjayakanyA yogIne dekhI citrAmaNInI putaLI jevI thaI javAthItenA hAthamAM bhojana hatuM, tenekAgaDA laI gayA ane yogI paNa tene dekhIne citrAmaNanA jevo thai gayo AvuM dekhIne jharUkhAne viSe beThelI zrImatI bolI ke - sApicchai ta savayaNaM, jogIpuNa nAhi maMDalaMtIe / puvvabhavAMtaraneho, kAgA cugNNaMti kAkkuraM // 1 // | bhAvArtha : te rAjakumArI yogInuM moTuM juve che, ane yogIpaNa tenuM nAbhimaMDaLa juve che te pUrva bhavAMtaranA snehanuM ja kAraNa che te nehathI ja kAgaDA hAthamAMthI bhojana lai gayA.ema bolIne vaLI paNa zrImati bolI ke - leve yogI paMcakaNa, kyA haTha mAMDayA vAra / jiNa jiNa galie tuM phire, so kima jIve nAra // 1 // bhAvArtha : he yogI ! A pAMca kaNanA dANA le. te A avasare zuM haTha pakaDI che ? kAraNa ke je je gallImAM tuM phare che. te strI jIve 256 256 ~ For Personal & Private Use Only Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kema, arthAt mAruM manahara rUpe dekhI tAre viSe rAgI thai tAro viyoga thavAthI te nArI kevI rIte jIvI zake ? te sAMbhaLI yogI bolyo - deza dezAMtara huM bhamyo, nagara bhamyo lakha cAra, galIe galIye huM bhamyo, isI na dekhI nAra. //// AvI rIte bolIne jharUkhAmAMthI jevI zrImatI nIcI utare che tevAmAM te yogI rAjakumArIne tevI ja avasthAmAM mUkInekayAMIka cAlyo gayo. tyArabAda banne jaNIe pratijJA karI ke ApaNo pati A yogI ho, anya nahi. tyArabAda banne jaNIyonI pratijJA rAjAe jANavAthI banne jaNIoe rAjAne kahyuM ke - aliyaM jaMpei jaNo, rAyA corANaniggahaM samattho / amhaM ciya maNaharaNo, so coro tumha nayaraMmi // 1 // bhAvArtha : rAjA corono nigraha kare che, AvI vAta loko je kare che te sarvathA khoTI che, kAraNa ke amArA manane paNa haraNa karanArA je che, te cora paNa tamArA nagarane viSe he rAjanuM? vAsa kare che. tyArabAda rAjAe bahu upAyovaDe ghaNA yogIone bhegA karavAthI tenA aMdarathI banne jaNIye te yogIne oLakhI kADhyo ane tene rAjAnI putrI bhAratIe kahyuM ke - majjhamaNa gahiuNaM, naThI sahasatti taMmi samayaMmi / ahuNA mahakaracaDIo, kaha vaccasi kaha sutaM nAha // 1 // bhAvArtha : mAruM mana grahaNa karIne te samaye sAhasakarIne tuM cAlyo gayo, paNa he nAtha ! hAlamAM tuM mArA hAthamAM Avelo have tuM kayAM javAno che ? evuM sAMbhaLI yogI bolyo ke - siMhalaMka harigaI haMsa harIA, nayana kuraMgA pAsaha paDiyA, sasihara laMka harevA callI, kima huM cora kisI tuM bhallI. 1 huM jogI chuM cheka niraMjana, meM vihariyuM che tema manaH, suNa suMdarI kuNajhagaDo ApaNa, puva bhavaMtara lAgI khaNakhaNa. 2 M257) For Personal & Private Use Only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pUrva bhavAMtara yogInA e zabdane sAMbhaLIne bhAratI kanyA jAtismaraNajJAna pAmI, ane potAnA pUrvabhavanuM svarUpa tamAma rAjAne kahyuM, te sAMbhaLI harSane pAmelo rAjA yogIne kahevA lAgyo ke he yogInuM ! A yogInA veSane mUkI de ane A zrImatI yukta mArI putrInuM pANigrahaNa kara. te sAMbhaLIne bhAnu maMtrIe tIvra rAga thavAthI yogIpaNuM tyAga karIne bannenuM pANI grahaNa karyuM, ane rAjAe paNa tene AvAsavigere tamAma sAmagrI ApI ane vIza varSa gharavAsa rahIne pharIthI paNa yogI thayA ane vairAgyathI tapa tapavA lAgyA, mATe jIvato mANasa paNa hajAro kalyANone dekhe che te vAta satya thAya che. | svArthane viSe raMgazreSThInI kyA na svArthalubyAM priyamAcaranti, priye'pyakRtyaM ca vicintayanti / raMgakhbhartumRtadaMbhinaH strI-ryatsvarNadaMtagrahaNotsukAbhUt // 1 // bhAvArtha : svArthalabdha jIvo priya AcaraNane karatA nathI, temaja potAne priya hoya to paNa tenuM virUpa paNuM ciMtavanAra thAya che, kAraNa ke daMbhavaDe karI maraNa pAmela potAnA raMga nAmanA bharanA dAMtamAMthI sonuM grahaNa karavAnI icchAvALI tenI strI utAvaLI thaI. ratnapura nagarane viSe raMga nAmano zreSThI vasato hato, tene surUpA nAmanI rUpALI strI hatI. te mahAmAyA-kapaTavALI hatI, ane huM to pativratA chuM ema kahI potAnA patine premapAtra banelI hatI. ekadA raMga zreSThIe to potAnI rUpALI strIne kahyuM ke he priye ! ApaNe ghaNA kALa sudhI viSayasukha sevana karyuM, have jo tuM kahe to kAMIka dAna, zIyala, tapane bhAvanArUpa dharmanuM ArAdhana karuM, AvI rIte potAnA svAmInA vacana sAMbhaLIne te bolI ke he priyatama ! jo tuM dharmakarma AcarIza to huM paNa temaja karIza. have keTalAka divaso gayA pachI raMga zreSTie potAnI strIne kahAM ke AgAmI caudazane viSe he gni ! huM upavAsa 258 For Personal & Private Use Only Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karIza, AvI rIte kathana karavAthI te paNa juThA nehavALI bolI ke he svAminuM? te divase mAre paNa upavAsa thaze, paraMtu te divase bALakane dUdhapAna nahi maLI zake tethI te mUccha pAmaze te dUSaNa tamane che, mane nahi. tevA tenA vacana sAMbhaLIne raMga zreSThI vicAra kare che ke tene mArA upara prema satya che ke asatya che, mATe mAretenI parIkSA karavI joie .ema ciMtavana karIne prAta:kALe pote kapaTa vaDe karI mUcha khAine gharanA madhyabhAgane viSe paDyo. AvI rIte potAnA bhartArane zvAsarahita joine tenI strI ciMtavanA karavA lAgI ke loko tenuM maraNa jANaze mAre bhojana karavuM baMdha thaze ane lAMghaNa thaze, te mATe prathama to gaI kAlano karaMbo karela che tene huM khAI lauM AvI ciMtavanAkarIne teNe zAka banAvI tenA sAthe karabo khAI lIdho. tyArabAda dhIme dhIme tenuM zarIra tapAsatI jevI patharo laIne tenA dAMtamAM jaDela suvarNa hatuM te levAne mATe tenA dAMta pADavA jAya che tevAmAM raMga zreSThI uThayo ne bolyo ke - zAlIkura ne satharo daMhI, kayara karamadAM ne bIlI sahI / prativratAme jANI sahI, patthara laine dAMta mapADI // 1 // bhAvArtha : zAlIkUra karaMbo dahIno vigere ane kacuMbara karamadAM ane bIlI vigerene zAka caTaNI vigere khAvAthI he nAri! tamane pativratA jANI che, mATe tuM have mArAdAMta patthara laIne pADIza nahi. AvI rIte kahevAthI lajajAne pAmelI te gharanA oraDAnI aMdara gaI, tyArabAda zreSThIeteno svArSika sneha jANIne vairAgyathI dIkSA lIdhI tapatapI karmane kSINa karI mokSe gayo. svArthanA abhAve potAnI strI paNa sneharahita thAya che, tenA upara kusuma zreSThInI patnI sthA. svArthesatisyAtpraNayaH priyAyAM, saMbaMdhinAmevayadatra loke' patyuH priyApyaGgadhimadhautamekaM, hitvAgatAkarNita vizvanAzA // 1 // M59) 259 * For Personal & Private Use Only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 | bhAvArtha : jyAre svArtha hoya che tyAre ja saMbaMdhiyomAM paNa sneha vRddhine pAme che, kAraNa ke potAno pati kAMI lAvyo nathI ane sarva gumAvIne Avyo che AvI vAta sAMbhaLatAnI sAthe ja tenI striye eka paga dhoyelo hato te choDI daI bIjo paga dhoyA vinA samagra nAza thayela hoya tevuM jANIne strI uThI gaI. balabhadrAvAsa nagarane viSe kusuma nAmano zreSThI vasato hato. tene kusumazrI nAmanI strI hatI ekadA prastAve te zreSThI dhana upArjana karavA mATe ghaNI lakSmI yukta paradeza gayo, paraMtu aMtarAya karmanA udayathakI mULa mUDI paNa gumAvIne ghaNe divase potAne ghare Avyo. ghaNe divase Avela che mATe mAro svAmI mAre mATe vastrAlaMkArAdi lAvelo haze, evuM jANI harSayukta cittavALI thai,teNIye snAna mAnAdika bahu prakAre bhakti karI, ane sAMyakALe kAMika unApANIvaDe karIne jovAmAM tenA paganuM prakSAlana kare che. tevAmAM tenA caMdrakAMta nAmanA mitro AvIne paradezamAM vyApArano zuM lAbha thayo te pUchayuM, tethI zreSThIe kahyuM ke he mitra ! te dezAMtarane viSe rUpuM, sonuM, maNi, mANikaya mauktikAdikano vepAra karatA paNa mane kevaLa nukazAna ja thayela che, paraMtu lAbhano gaMdha mAtra prApta thayela nathI, tethI mULa dhanano nAza karIne huM khAlI ghaNA divase pAcho Avela chuM. AvA prakAranA vacano sAMbhaLIne, hA hA mArA mATe mAro svAmI kAMI paNa lAvyo nathI, evI ciMtAvaDe karIne vyApta thaI gayela teNIe te vArtA sAMbhalyA pachI prathama eka paga to sArI rIte dhoyelo hato, paraMtu vAta sAMbhaLI turata bIjo paga dhoyA vinA UThI gaI tevI dazAdekhIne zreSThI ciMtavavA lAgyo ke - re re vezyA bApaDI, kUDo kalaMka ma vAha, e kulavaMtI bAlikA, DhIlo melyo pAya // 1 // bhAvArtha re re bApaDI vezyA ! tuM evuM khoTuM kalaMka tArA mastaka upara vahana karIza nahi ke huM vezyA ja ekalI svArthI chuM,kAraNa ke A 260 For Personal & Private Use Only Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kulIna puruSanI choDIe paNa paga dhoyA vinA DhIlo melyo eTale choDI dIdho che. evI rIte potAnA bharanA vAkyane zravaNa karIne tenI strIe kahyuM. vallaha attha vasIkaraNa, avara savi akayattha / jiNa dIThe mana ullase, taruNI pasAre hattha // 2 // bhAvArtha : he vallabha ! artha kahetA paiso te ja eka vazIkaraNa che, bIjA tamAma akRtArtha samajavA, kAraNa ke arthane dekhIne mana ullAsane pAme che temaja strI paNa tene levA mATe potAnA hAthane lAMbA kare che. evuM strInuM vacana sAMbhaLIne zreSThIe vicAryuM ke dhanane dhikkAra thAo ! kAraNa ke je dhana vinA potAnI svArthamaya vRtti paryApta pUrNa nahi thavAthI kulavAna strI paNa potAnA svAmI uparathI sneha choDI de che. AvI rIte vicAra karIne strI ane gRhasthAvAsathakI virakata thaI teNe saMyamane grahaNa karyuM ane sukhI thayo. strI puruSone potAnA svArtha sudhI ja prema hoya che tenA upara manoramAnI kyA snehIjane kAryanimittakaH syAddhauMsthayesahAyo na tu kopi yat strii| sarittaraMtyAmaghaTe vizIrNe, na snehinA sA jalatopi rakSi // 1 // bhAvArtha : A duniyAne viSe jIvone sneha thAya che, te potAnA kAryavazathI ja thAya che, paraMtu svArtha na hoya to duHsthAavasthAne viSe paNa koI sahAya karatuM nathI, kAraNa ke strIne nadI utaratAkAco ghaDo phuTI javAthI buDavA lAgI, tenA upara sneha chatAM paNa kAMThe rahelA snehI manuSya tenI saMbhALa nahi karatA pANIne viSe buDatI teNInuM rakSaNa na karyuM. 261 For Personal & Private Use Only Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 siMdhu deze vIttabhayapattane viSe manoramA nAmanI koIka strI ekayuvAna avasthAvALA puruSanA sAthe rogavALI thavAthI te potAnI priya sakhInA sAthe rAtrimAM ghaDAvaDe nadI utarIne jAra puruSa sAthe ramIne niraMtara potAne ghare AvavA lAgI. AvI rIte niraMtara karavAthI koika divasa tenI sAsue te vAta jANIne aneka divasa vAraMvAra manAI karyA chatA paNa teNIe javuM baMdha nahi karavAthI roSane dhAraNa karI sAsuye gupta rIte niraMtara laI janAra te pAkA ghaDAne badale kAco ghaDo goThavI dIdho ane pote jAgatIrahI, paNa utAvaLamAM pAkA ghaDAnI bhrAMtithI kAco ghaDo laIne ja cAlavA mAMDI, ane nadI utaravA ghaDo pANI lAgavAthI madhya bhAge ja bhAMgI gayo,tethI buDavA lAgI. buDatI vakhate nadIkAMThe rahelAte jAra puruSane teNIe vAraMvAra sahAyakaravA bolAvyA chatAM paNa potAne buDavAnA bhayathI te yuvAna puruSa nadIne viSe peTho nahi, tethI najIkamAM rahelItenI sakhIye kahayuM ke. ghaDo viNaTTho sohiNI, sAyaraaThThAgayAMha / tarapAMNajIbAM haDI, marakIsadyabIyAMha // 1 // bhAvArtha he zobhinI ! ghaDo vinaSTa thayo tenA kakaDA nadIne viSe paDavAthI taNAtA samudrane vize gayA. have tuM pArakI AzA choDIne potAnA be hAthavaDe karIne jaldI nadIne tara ane have pachI koI divasa bIjA parapuruSanA upara prIti karIza nahi, kAraNa ke sarve svArthIo hoya che, evI rIte jANIne A sneha upAdhi bharelo che. tema ja svArthika che evuM samajI potAnI bhujAvaDe karI nadI tarIne kumArge gamana karavuM nivAraNa karI potAnA ghara pratye ja rahIne sukha bhogavanArI thaI. mahiSI kyA) sarvaM priyaM svArthavazAtkaroti, kastaM vinA tat kurute nisargAt, ibhyovaNigyazca jaran mahiSyAM, payopradAnAcca nirAdaro'bhUt // 1 // bhAvArtha : sarve jIvo potAno svArtha hoya tyAre ja bIjAnuM hita 262 ~ 262 For Personal & Private Use Only Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kare che, kAraNa ke te svArtha vinA svabhAvathI ja koI koInuM priya karavA prItivALo thato nathI, je kAraNa mATedUdhane nahi ApanArI gharaDI bheMzane viSe teno pratipAlaka zreSThI Adara vinAno thayo. - zrIpura nagaranA udyAnane viSe eka gharaDI bheMza prAtaHkALe cAro caratI vAraMvAra cakSumAMthI AMsu pADavA lAgI. te avasare AMkhamAMthI vAraMvAra ghaNAM AMsune kADhatI gharaDI bheMzane dekhIne vaDalAnuM vRkSa je hatuM teNe kahyuM ke tuM rUdana kema kare che? tyAre te bheMza bolI ke Aja nagarane viSe zreSThIne ghare meM bAra bALakone janma Apyo temaja dudha paNa meM ghaNuM dIdhuM ne have vRddha thayelI mane dekhIne te potAnA kuTuMba sAthe bolyo ke joDA junA thayA che, mATe A bheMza AvI rIte roja bole che. AvuM tenuM vacana niraMtara sAMbhaLI sAMbhaLIne huM AMkhamAMthI du:khavaDe karIne AMsune sAruM chuM, te avasare vaDavRkSe manuSyanI bhASAvaDe karIne kahyuM ke koI kuSTI yogI mahArA mULanA upara kAryavazathI Ubho rahelo hato. te yogI mAharA mULanA prabhAvathI turata nirogI thaine mAhArA mULane kApIne pApI yogI kayAMika gayo. evI rIte loko paNa potapotAnA kAryanA svArtha lagI ja bIjAnI sevAne kare che, kArya pUrNa thayA pachI tenA upara dveSa kare che. A vAtamAM saMzaya nathI, kAraNa ke duniyAnA tamAma loko kevaLa svArthI ja hoya che, ane te potAnA svArthane mATe ja lobhathI paranA sAthe sneha kare che, potAnuM kArya siddha thayA pachI koI kone prema, karavAvALuM rahI zakatuM nathI. evA vaDalAnA vacanone sAMbhaLIne saMtoSane pakaDIne bheMza sukhe karIne vanane viSe cAro caravA lAgI. (kSullaka kumAra kyA) nRNAMkkacinnivRtayepiyoSidgIti, zrutAkSullakumAravatsyAt / mudemahatyaikilakokilAyA, yanmAdhurImbAMmadhumAdhavartI // 1 // bhAvArtha : jema caitra vaizAkhamAM kokilanI madhurI vANI 263 For Personal & Private Use Only Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sAMbhaLanArane mahAharSane mATe thAya che, tema kavacit strInI madhura vANI sAMbhaLavAthI paNa kSullaka kumAranA peThe nivRtti mATe thAya che. sAketapura nagarane viSe puMDarIka nAmano rAjA, ane teno nAno bhAI kaMDarIka yuvarAja hato. tenI strI yazobhadrA nAmanI hatI koIka divasa tene dekhIne teno moTo bhAI rAgAMdha thai, tenI prArthanA karavA lAgyo, paraMtu te satI hatI mATe tene icchatI nahotI, ane kahevA lAgI ke tuM tArA bhAIthI paNa lajjA pAmato nathI. tyArabAda vanane viSe krIDA karanAra potAnA nAnA bhAIne te rAgAMdha rAjAe haNyo. te sAMbhaLI garbhavatI yazobhadrA potAnA zIyalanuM rakSaNa karavAne mATe tyAMthI nAsI gaI ane zrAvasti nagarImAM jaI, potAnA garbhanI vArtA nahi karI ne gurU pAse dIkSA lIdhI. saMpUrNa divase tene putra thayo. tenuM nAma zrAvakoe kSullakakumAra pADayuM. anukrame gurUe dIkSA ApI yuvAna avasthA pAmyA pachI bhagna pariNAmavALo thayo, tenI mAtAe zikSA ApI. cai calai maMdaro susai sAyaro hRsaisayaladisi cakkaM / taha vihu sappurisANaM, payaM piyaM nAnna hA hoi // 1 // bhAvArtha : yadi maMdarAcala merU calAyamAna thAya, samudra zoSAI jAya samagra dizicakra dvasva thaI jAya to paNa satparuSoe boleluM vacana anyathA thatuM nathI. varamarisadanebhyo bhikSayAprANavRttivaramanalaniNate ploSaNAddehamuktiH, varamasamagiriMdraprasthapAte pravezo, bhavati tadapi neSTaH zIlabhaMgo budhAnAM // 1 // bhAvArtha : moTA parvatanA zikhara uparathI jhaMpApAta karavo sAro, zatrunA gharathI bhikSA mAgIne khAvI sArI agnine viSe dehane bALIne zarIramukta thavuM sAruM, paNa paMDita puruSone zIyala vratane bhAMgavuM ucita nathI. 264 For Personal & Private Use Only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 AvI rIte upadeza Apyo chatAM paNa sAdhupaNAmAM rahevAnI icchA na thai, tethI bAra varSa rahevAnI prArthanA karavAthI dAkSiNyatAthI rahyo, tyArabAda bAra varSejavAnI icchA karavAthI mahattarA sAdhvInI dAkSiNyatAthI bAra varSa rahyo. tyArabAda AcArya ane upAdhyAye paNa yAcanA karavAthI bAra bAra varSa rahyo evI rIte pariNAma vinA paNa 48 varSa saMyamaveSamAM rahyo, ane pachI sAdhupaNuM mUkI cAlyo eTale tenI mAtA sAdhvIye, ratnakaMbala ane mudrAratna ApI sAketapura nagarane viSe mokalyo. te sAketapure gayo ane rAjakulane viSe nATaka thAya che te jovAne mATe ubho rahyo rAtrine cheDe nartakI nidrA kare che tethI tenI mA tene nIce pramANe kahe che. sulu gAiyaM suThTha vAiyaM, suThu nizcayaM sAmasuMdarI / aNupAliyaM dIharAiyAo, sumi zaMte mA pamAyae // 1 // bhAvArtha : he suMdari ! te sAruM gAyuM, sAruM vagADayuM, nAca paNa sAro karyo. AkhI rAtri sArI rIte vyatIta karI. have svama mAtra jeTalA kALamAM tuM pramAda kare che te ThIka nathI. AvA prakAranA vacana sAMbhaLIne kSullake tene potAnuM ratnakaMbala ApyuM. rAjaputra yazobhadra potAnA kAnanuM ratnajaDita kuMDala ApyuM, sArthavAhanI strIe potAnA kaMThathI utArIne motIno hAra Apyo, maMtrIe kaMkaNaratna ApyuM mAvate aMkuza ratna ApyuM. te tamAma vastuo lakSa lakSa mUlyanI hatI. AvA prakAranuM bhAre dAna ApavAnuM kAraNa rAjAetamAmane pUchavAthI teokahevA lAgyA. prathama kSullake kahyuM ke meM aDatAlIza varSa dIkSA pALI have mUkavAno vicAra thayo. tevAmAM A gAthA sAMbhaLIsthira thayo. potAnuM mULathI vRttAMta kahyuM, rA-putre kahyuM ke he tAta ! tamane mArIne mAre rAjaya grahaNa karavAnI icchA hatI. A gAthAthI cetanAvaMta thaI, pitAnA AghAtarUpI akAryathI aTakI gayo chuM. sArthavAhIe kahyuM ke mAro svAmI paradezagayo che, bAra varSa thaI gayA paNa hajI Avyo nahi,tethI bIjo puruSa karavAnI mArI 265 For Personal & Private Use Only Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 icchA thaI. A gAthA sAMbhaLIne huM ThekANe AvI gaI chuM. maMtrIe kahyuM ke mane vairI rAjAe pheravavAthI huM pharI gayo chuM, paraMtu A gAthA sAMbhaLI ThekANe AvI gayo chuM. hAthInA mAvate kahyuM ke mane paNa tArA zatrue pheravavAthI huM pharI gayo chuM, paraMtu hAlamAM ThekANe AvI gayo chuM. tyArabAda te tamAme guru pAse jaI dIkSA lIdhI ne tapa tapIne muktine viSe gayA. balivAna dekhAjo) balirAjA mahAdAnane Apato hato. ekadA viSNue, vAmanarUpa dhAraNa karI, baline saMtuSTa karI, traNa pagalA mAtra bhUmi mAgI teNe ApI. tyArabAda potAnA be paga vaDe karIne pRthvIne AkramaNa karI, kRSNa kahyuM ke he baLI ! trIjo paga kayAM mukuM ? teNe kahyuM ke mArI pITha upara trIjo paga mUka tema kahevAthI trIjo paga tenI pITha upara mUkavAthI balipAtAlane viSe gayo. tenA sAhasathI tuSTamAna theyala viSNue kahyuM ke vara mAga baLiye kahyuM ke mArA daravAjAnA bAraNeniraMtara tuM dvArapALa thaIne besa balinA kahevAthI viSNue paNa te mAnyu. ( aucitya viSaye ratnAkara vaida kvA.) lakSmIpura nagarane viSe caMdra nAmano rAjA raheto hato. tene ghare eka nirdhana nokara hato.ekadA prastAve te nokara lAkaDA laIne Avato hato tevAmAM rAjAe tenI eka AMkhamAM phuluM paDeluM dekhyuM, tethI rAjAne tenA upara dayA utpanna thaI, ane potAnA pAMcaso vaidone viSe mukhya vaida je ratnAkara nAmano hato tene rAjAye bolAvIne kahayuM ke he vaidaziromaNe ! tuM AnA netramAMthI kuluM dUra kara. te sAMbhalI vaide tyAM ja turata jIrNa ghAsanI jhuMpaDImAM rahelA taraNA laI tene bALIne rAkha te nokaranI AMkhamAM AMjavAthI turata ja to netramAMthI kula gayuM. tenI vaidikalAthI raMjita thayelA rAjAe anyadApotAnuM netra kRtrima phulla yukta 266 ~ 266 For Personal & Private Use Only Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karI teja vaidarAjane kahyuM ke hevaidarAja! mArA netramAM utpanna thayela kulAnuM tuM nivAraNa kara. te sAMbhaLI vaidarAje bahu mUlyavALA jAtivaMta motIyo bhasma karavAne mATe maMgAvyA. tethI atyaMta vismaya pAmelA rAjAye vaidane kahyuM ke he vaidyottara ! garIba evA mArA nokaranI AMkhamAMthI te kevaLa taraNA bALI tenI bhasma karI, tenI AMkhamAM AMjI phuluM kADhyuM ane mArI AMkhamAMthI phuluM kADhavAne mATe te bahu mUlyavALA jAtivaMta motIyo ane ratno kema maMgAvyA? te vaide kahyuM ke he rAjan ! tuM rAjA che, tArA mATe to bahu mUlyavALuM auSadha joIye tAro nokara to daridratAthI yukta che,nirdhana che, tene mATe tRNone bALI tenI bhasmarUpa auSadha tene yukta jANI meM te karyuM. tyArabAda rAjAe potAnA netrane yathAsthita ThIka karIne kahyuM ke he vaidarAja! barAbara te yogya ja kahela che. te vaidaratna ! nizcaya tuM vaida ja che ! ItyAdi prakAre tenI ghaNI prazaMsA karIne rAjAe uttama prakAranA vastrAbhUSaNa vaDe tenuM bahumAna karI tene sukhI karyo. ( asaMtoSe maheMdra jaTI thA.) koraMTa gAmane viSe jaTAne dhAraNa karanAra eka mahaMdra nAmano yogI Avyo. tene lokoye maDhI karAvI ApI comAsuM rAkhyo, te bhikSAne viSe lobhI thaI, tamAma ghare bhikSA mATe bhamavA lAgyo, ane tamAma gharethI bhikSA lAvI, svecchA pramANe bhojana karavA mAMDyo AvI rIte karatA chatAM paNa tene koI divasa tRpta thaI nahi ane lokonI pAse kahevA lAgyoke mane tRpti thAya tevA prakAranI bhikSA maLatI nathI. ekadA sarva lokoe bhegA thaI tene pUchayuM ke amAre tyAMthI tamane bhikSA maLe che ke nahi agara tuM sarvenA gharathI bhikSA pAme che ke nahi ? te jaTI bolyo loko bahu kaThaNa thaI gayA che, mane bhikSAmAM lAbha kayAMthI hoya ? tyAre badhAye anyoanyane pUchI eka eka jaTIne pUchavA lAgyA ke he jaTI? mArA gharathI bhikSA Ave che ke nahi, tyAre jaTI bolyo tAre gharethI to Ave che paNa bIjAne gharethI nathI AvatI evI rIte je jevuM 267 For Personal & Private Use Only Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 che, tene te ja pramANe kahevA lAgyo. tethI lokoye jANyuM ke A dhUrta che, kevaLa udara poSaNa karavAvALo che, mATe A koinA guNane grahaNa karavAvALo nathI, evuM jANI te duSTane gAma bahAra badhAye bhegA thaIne kADhayo. duHvitA: saMti saMsAre, navA saMtoSanatA, saMtoSarahito matryai-gAnniSkAsito jaTI // 1 // - bhAvArtha saMtoSavarjita jIvo saMsArane viSe duHkhI thAya che, kAraNa ke saMtoSavarjita jaTIne lokoe potAnA nagarathI bahAra kADhayo hato, mATe tamAma jIvone saMtoSa dhAraNa karavAthI ja uttama prakAranuM sukha maLI zake che. (ALasa upara kuMtala kyA) yasyAlasatvaM samudeti sa syAt, sthAnaM na ki bhUri parAbhavasya / yasmAddhanizreSThasutaH pramede, na zreSThikanyAM kila kuMtalAkhyaH // 1 bhAvArtha : jene ALasa utpanna thAya che te zuM parAbhavanA sthAnane nathI pAmato ? arthAt pAme che, je kAraNa mATe dhanazreSThIno putra kuMtala zreSThInI kanyAne pAmyo nahi. zrIpura nagarane viSe dhanazreSThIno putra kuMtala nAmano hato.te pagane UMcA karIne tathA sUryanA sanmukha joine, tenA sanmukha potAnuM mukha rAkhI kaLazIyAmAM mutaravA mAMDyo te avasare tyAM rahela madana nAmano zreSThI potAnA mitra pratye, dhanazreSThInA putra kuMtalanuM svarUpa puchavA mAMDayo, he mitra A dhanazreSThIne putro keTalA che? teNe paNa vyaMga vacanathI kahyuM ke Ane nava putro che. pharIthI thoDIvAre puchayuM ke zreSThIne putro keTalA che tyAre kahAMke pAMca putro che. vaLI trIjI vAra puchayuM ke keTalA putro che ? tyAre traNa putro kahyA. vaLI cothIvAra puchavAthI eka putra kahyo tethI madana bolyo ke he mitra ! mane bhrAntimAM kema nAkhyo ? 268 For Personal & Private Use Only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mitre kahyuM ke meM to satya ja kahelu che, je kAraNa mATe A zreSThI putra UMco thai, sUrya sanmukha joine kaLazIyAmAM mutare chetethI meM A zreSThIne traNa putro kahyA, tathA pAMca manuSya jeTalo AhAra kare che, tethI meM tane pAMca putro kahyA. nidrAnA TAIme sarpanA AkAre kuMDalI deha karIne sUve che, tethI meM nava putro kahyA Avo vara bIjI koI jagyAe nahi maLe, AvAguNavALo A vara che, mATe jo tane rUce to tuM Ane tArI kanyA de, tyAra pachI te madana zreSThI tyAthI UThIne varane joto padimanI pare gayo ane tyAM vIra zreSThInA dharaNaputrane potAnI kanyA ApI, ahIM paNa dhanazreSThIe putrane bahu zikhAmaNa ApyA chatAM paNa teNe koI paNa prakAre ALasa choDayuM nahi je je vara jovA Ave che, te te tene ALasu dekhIne potAnI putrI nahi ApatA pAchA javA mAMDayA.kahyuM che ke - gacchan jalpan hasan tiSThan, zayAnI bhakSayan punaH mUrkhaH sarvatra labhate, pade pade parAbhavam // 1 // bhAvArtha : cAlato bolato, hasato besato suto ane bhakSaNa karato mUrkha mANasa sarva jagyAe pagale pagale parAbhavane pAme che tethI te ALasano Azraya karavAthI koInI paNa kanyAne pAmI zakayo nahi, teno pitA maraNa pAmyA pachI te vizeSa prakAre parAbhavanA sthAnabhUta thayo. (ALasane viSe zazirAjAnI sthA) ye dharmayogaM samavApya mUDhAH, prauDhapramAdAzca parityajati / draSTapraNaSTadraviNA iva drAk, zocaMti pazcAcchazirAja vartate // bhAvArtha : je mUDha mANaso dharmano yoga pAmyA chatAM paNa bahu pramAdI thaine te dharmanA yogono tyAga kare che, te jema dhana prApta thayuM ne dekhavAthI turata naSTa thavAnA peThe ja zazirAjanI jema atyaMta jaldIthI zocagrasta thAya che. zaktimatI nagarI viSe sUra ane zazinAmanA be bhAIo rAjya 269 * For Personal & Private Use Only For Personal & Private Use Only Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 karatA hatA te banne jaNA ekadA udyAna viSe gayA. tyAM rahelA zIlasAgarasUri pAse temaNe nIce prakAre dharmopadeza sAMbhaLyo A bhavarUpI samudrane viSe dakSiNAvarta zaMkhanI peThe durlabha evA manuSyabhavane pAmIne je dharmakaraNI kare che te potAnA aMgane sukRtarUpI pANIvaDe karIne pavitra kare che, ane tene pAparUpI madirA-sparza karavA samartha thaI zake nahi. te sAMbhaLI guruvAkayathI bodha pAmIne surarAjA dharma karavA lAgyo, paraMtu iMdriyasukhone viSe magna thayelo zazi to bhAie bahu kahyA chatAM palavaleza mAtra dharmakarma karavAvALo thayo nahi. chevaTe sUra marIne svarge gayo ane zazi marIne narake gayo. tyArabAda te sura deva potAnA bhAIne narakagatine viSe geyelo jANIne narakane viSe Avyo. tyAM zazino jIva suranI devaddhi dekhIne pazcAttApane viSe magna thaI potAnA bhAIne kahevA lAgyo ke he bhAI ! hajI paNa tuM tyAM jaIne te mArA dehane chedanabhedana karI kadarthanA kara. tethI sura deve kahyuM ke jIvarahita tArA dehane kadarthanA karavAthI he bhAI ! zuM vaLe ? kAraNa ke pUrvajanmane viSe te dharmane mATe zarIrakaSTane sahana na karyuM, to hAlamAM zuM thAya ? ema kahI deva svarga gayo. ( vikramane suvarNapuruSa prApti kyA ) ujjayinI nagarIne viSe, cittadatta nAmano eka mahardhika zreSThI vasato hato.ekadA teNe sAMbhaLyuM ke puSpArka banAvelu ghara siddhine ApavAvALuM thAya che. AvuM jyotiSInA mukhathI sAMbhaLyuM kahyuM che ke kArya vitAredubale'pi puSpe, dIkSAM vivAhaM ca vinA viddhyaan| puSpaH pareSAM hi balaM hinasti, balaM tu puSyasya na hanyuranye // 1 // bhAvArtha : dIkSA ane vivAha vinA tArAbala ane caMdrabala na 290 For Personal & Private Use Only Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 hoyato paNa phakta puSya nakSatramAM kArya kare to vAMdho nahi, kAraNa ke puSya bIjAnA baLane haNe che, paNa puSyanA baLane bIjA haNI zakatA nathI. e prakAre puSyAka mahino moTo jANIne, navIna zreSTha lAkaDAothI uttama prakAranA sUtradhAro ke je vAstuvidyAmAM pravINa hatA,tenA pAse ghaNA dravyanA vyayathI mahela karAvyo, ane zubhatithi nakSatravAra lagna yoge temAM mahAmahotsavathI praveza karI sUto tyAre rAtrine viSe zabda thayo ke paDuM chuM - Avo zabda thavAthI prAsAda paDavAnA bhayathI UThIne bIjI jagyAe sUto AvA prakAre bIje divase paNa temaja thayuM, tethI jagatano upakAra karavAne viSe eka ja rasika ane sAhasikane viSe ziromaNi, vikrama rAjAnI pAse prabhAta kAle gayo, ane prAsAda banAvavAnA vRttAMta sAthe rAtrinI tamAma vAta kahI. te sAMbhalI vikrama rAjAe te prAsAdanA aMdara jeTaluM dravya lAgeluM hatuM, teTaluM tene vyAja sahita ApIne te mahela potAno karyo. tyArabAda rAtrie jaIne te mahelamAM sUto eTale paDuM chuM evo zabda thayo. vikrame kaho ke paDavuM hoya to paDapaNa palaMga choDIne paDa, evo vikramanA vacana sAthe ja ghaNA prakAranA cakravartInA bhAgyathI malI zake evo teja puMjanA DhagalAthI dedIpyAmAna, suvarNapuruSa paDayo, tethI nagaranA lokoe te vAta jANIne zreSThAdika varga vikrame rAjAnA satya temaja bhAganI bahu ja prazaMsA karI, vikrame paNa te suvarNa puruSanI prAptithI tenA prabhAvavaDe karI samagra pRthvIne RNa rahita karI, Aja sudhI avicala kIrti paNe rahevuM tevuM kArya karyuM. satvathI vairiyo paNa dAsa bane che te upara vikramanI kyA ujajayinI nagarImAM vikramasena rAjA hato. te vicAra kare che ke 271 For Personal & Private Use Only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 jo mAre putra thaze to te mane mAraze mATe mAre putrane janmavA devo nahi. tethI je je rANIne sagarbhA dekhe ke turata tene mArI nAMkhavA lAgyo tenI eka dhAriNI nAmanI rANI sagarbhA thai, rAjA mArI nAMkhaze AvA bhayathI tyAMthI gupta rIte nAsIne samIpa rahela vaTavAsa nAmanA gAmanA viSe, rAjAnA tulya nAmane dhAraNa karanArA eka cAraNane ghare gaI. teNe tene bena karIne potAnI pAse rAkhI. tyArabAda teNIe sAre divase zubha muhUrta lagna merumahI jema kalpavRkSane janma Ape tema putrane janma Apyo.te vikramasenano putra sUryodaye janma pAmyo, tethI tenuM nAma vikmAdityapADayuM. have bAlyAvasthAne viSe paNa ramatAramatA teNe bALakonekuTavAthI bALakonA pitA oe oLabho ApavAthI dhAriNIye tiraskAra karelo vikrama dhanuSyabANa laine te gAmathI nIkaLIne, samIpa bAgane viSe rahelA dhanadeva sArthavAhano nokara thaine rahyo, anukrame te ja sArthavAhanA sAthe te avaMtI nagarImAM gayo. tyA ekadA prastAve te sArthavAha tyAMnA purohitanA sAthe pAsAthI ramato hato. ne vikrama bahAra AMgaNAne viSe rahelo hato eTalAmAM dUrathI zIyAlaNIno zabda sAMbhaLIne dhanadeve purohitane kahyuM ke, he mitra ! A zIyAlaNI zuM kahe che? teNe potAnA vidyAbaLavaDe karIne kahyuM ke he mitra ! kSiprA nadIne viSe pAMca ratnayukta eka zaba Ave che, te ratnone grahaNa karI mAruM bhakSya mane Apo evI rIte kahe che. AvI rIte vAta karIne te banne jaNA sUtA, have AMgaNAne viSe vikrama rahelo hato, teNe bannenA vacano sAMbhaLyA ane hAthamAM dhanuSya bANa laIne tyAM jaine, zabane bahAra pheMkIne ratno laI lIdhA, ane te ja prakAre gharane viSe AvIne rahyo, eTalAmAM sArthavAha ane purohita banne jAgyA. tyArabAda pharIthI zIyAlaNInA vacanane sAMbhaLIne, vanadeve purohitane pUchavAthI purohite kahyuM ke ratnone lenAra tathA mArA bhakSane ApanAra prAtaHkALamAM A M2720 For Personal & Private Use Only Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 nagarano rAjA thaze tema zIyANI kahe che, tyArabAda te banne sUtA pachI vikrama vicAra kare che ke aho ratnanuM kathana to A purohitanuM satya thayuM, tethI ApaNa nizcaya satya thaze. evuM jANI prAtaHkALe eka kuMbhArane ghare gayo, tyAM plAna mukhavALI kuMbhAranI mAtAne dekhIne, tene kheda pAmavAnuM kAraNa puchayuM teNIe kahyuM he putra ! A nagarIno rAjA aputriyo ja maraNa pAmyo che, tenuMrAjalokonA abhAgyanA udayathI koIka duSTa deve adhiSThita kareluM che. te deva je koI navIna rAjA sthApana karavAmAM A5tene mAre che. have jo rAjAne gAdInasIna na karIye to te gAmanA ghaNA lokone mAre che, AvI rIte bhaya pAmavAthI maMtrI Adi tamAma nagaranA lokoe maLIne AkhA nagaranAlokonA nAmo cIThIyomAM lakhI te cIThIyo eka ghaDAmAM nAMkhI che, jenI ciThI nIkaLe te pramANe teno rAjayagAdI upara besAravAno vAro Ave che. Aje mArA putrano vAro Avyo che, tethI Aja rAtrimAM te deva mArA putrane mAraze, tekAraNa mATe mane viSAda thAya che, AvuM teNInuM vacana sAMbhalI vikrama kahe che ke he mAta ! ahIM je rAjA thaze tenI AjJA zuM AkhA nagaranA loko mAnya karaze ? teNIe kahyuM ke karaze.te sAMbhalI vikrame kahyu ke he mAta ! tuM kheda na kara. Aje tArA putrane ThekANe huM jaIza. ema kahI tenA putrano niSedha karIne tene sthAne pote gayo.teno maMtrIvarga Adie rAjayAbhiSeka karyo. te vikrame nagaranA lokone bolAvIne kahyuM ke dakSiNa dizAnA daravAjAthI te Ave che, eTale vikrama sarva nagaranA lokone bolAvIne kahyuM ke Aje daravAjAthI te rAjamahela sudhI sarva mArga, sugaMdhI pANIno chaMTakAvathI tathA puSponA pAtharavAthI, temaja nAnA prakAranA mevA miThAithI bharapUra karo. lokoye turata tema karyuM, tyArabAda vikrama rAjAe potAnA mahelamAM jaI palaMgane viSe eka lAkaDAne goThavI tenA upara godaDu DhAMkIne mUkyuM, ane pote taravAra laidIpakanI chAyAne viSe M273 ja For Personal & Private Use Only Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 gupta paNe bharAI beTho.tyArabAda te deva nagaramAM AvIne jue che to sukhaDI, vigere dekhIne deva harSa pAmI vicAra kare che ke koika sArA rAjA Aja sthApana thayo hoya temadekhAya che, e prakAre ciMtavana karato rAjamahelamAM jaI jevo palaMgane viSe rahela lAkaDAne sparza kare che teTalAmAM vikrame tene tiraskAra karIne kahyuM ke re dukha ghaNA jIvono bApaDAno te saMhAra karelo che, tenuM prAyazcita ne Aje A taravArathI ApIza mATe iSTa devanuM smaraNa kara ema bolanArA vikrama pratye jeTalAmAM deva mAravAdoDe che, teTalAmAM vikrame kahyuM ke he deva ! mAruM keTaluM AyuSya che te tuM mane pUchIne mArI sAmo Ava, teNe AvIne kahyuM ke so varSanuM AyuSya tAruM che, vikrame kahyuM ke zUnyAMka sAro nahi, mATe kAM to 99nuM kara ane kAM to 101 kara ema kahe tyAre kahyuM ke yamanA pADe che, cUnAdhika AyuSya koInuM banI zakatuM nathI. tyAra bAda taravAra laine vikrame kahyuM ke herAMkaDA ! te yamathI mAruM AyuSya vadhAre ochuM na karI zakAyuM to tuM kevA prakAre mAruM AyuSya rAMkaDo bhikSAcara ochuM karIza? te sAMbhaLIne deva bolyo ke he purUSottama ! tArI buddhinA kauzalyapaNAthItArI sAhasika vRttithI tArA upara huM tuSTamAna thayela chuM, mATe vara mAga. vikrama kahe che ke he deva ! jo tuMSTamAna thayela hoya to tAre Aja divasathI hiMsA na karavI, ne jayAre huM tAruM smaraNa karuM tyAretAre mArI pAse AvIne mAruM kAma karavuM, ema kahIne tene vidAya karyo eTale te deva paNa huM agnivetALa deva chuM, evIrIte potAnuM nAma pragaTa karIne svasthAne gayo. tyAra pachI tenI sahAyathI zAntithI rAjyane karavA lAgyo. (yogya ayogye hari brAhmaNanA be putronI kyA) saddharmavAkyaM guNadoSakRtsyAt, yogyepyayogye dvijaputravadyat / vAyubu kinAmRtamabdapItamaurvAsyagaM nAzamiyAttadeva // 1 // bhAvArtha saddharmanuM sadvAkaya je te yogyane viSe temaja ayogyane (24) 274 For Personal & Private Use Only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 viSe paDavAthI brAhmaNanA purAnA peThe guNa ane doSanekaravAvALuM thAya che, kAraNa ke meghanuM mIThuM jaLa pInArA samudranuM paNa tatkALa zuM vaDavAnaLa pAna nathI karI jato ? arthAtu pAna karI jAya che, samudranuM jaLa nAza pAme che. koI gAmane viSehari nAmano brAhmaNa raheto hato tenA be putrone bhaNAvavA koI paMDitane sopyA, ane taiyAra thayA pachI eka mAro ne eka tAro AvI rIte kahyuM. tyArabAda keTaloka kALa gayA pachI brAhmaNa putra levAne paMDitane ghera gayo. eTalAmAM paMDita hato te grAmAntara gayo hato, ne A brAhmaNano moTo chokaro tene bahAra ja malyo teNe kahyuM ke he tAta ! jo tAre dhananuM kAma hoya to mArI mAgaNI karaje ema kahI te moTo putra paMDita samIpe gayo, ane ekapraharane AMtare brAhmaNa paNa tenA pAse gayo. tyArabAda paMDite kahyuM ke A banne putrone meM sArI rIte bhaNAvyA che. te bannene meM be vidyA ApI che. temAM moTAne bahurUpiNI vidyA ApI che ane nAnAne moDhuM dhoIne jyAre thuMkaze tyAre tenA moDhAmAMthI 500 dInAra nIkaLaze, mATe bemAMthI eka je tane rUce tene lai le brAhmaNe kahyuM mArI strIne nAnuM bahu ja vallabha che, te kAraNa mATe nAnAne ja laiza.ema kahI te mAno chokarAne laIne potAnA nagara pratyaMcAlato thayo, ane moTo chokaro je hato tene paMDite rAkhyo. te moTo chokaro gAma bahAra jaine pitAne kahevA lAgyo ke te mane kema na lIdho ? tyAre tenA pitAe kahyuM ke tuM bahurUpiNI vidyAvALo che, tane levAmAM mane zuM phAyado ? mane to pa00 sonA mahoro vahAlI che. te sAMbhaLI moTA chokarAne guru upara dveSa thayo, tethI ciMtavavA lAgyo ke gurue barAbara mane bhaNAvyo nahi, evI vicAraNA karI che ke he pitAjI ! eka ja divasamAM huM behajAra sonAmahoro tamane apAvIza. huM ghoDAnuM rUpa karuM tyAre mane tAre gAmanA rAjAne be hajAra sonAmahorothI vecavo, ema kahI te potAnA pitA pAse ghoDo thaIne M275 - For Personal & Private Use Only Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 Avyo.tenA pitAye be hajAra sonAmahorathI rAjAne vecAto Apyo. AvA samaye potAnA ziSyane ghoDArUpe rAjAe be hajAra sonAmahorothI grahaNa karelo jANI ne paMDita tenI pachaLa gayo. tyArabAda pANI pIvAne mATe sarovaramAM gayo. tyAM ghoDo potAnI pAchaLa paMDitane AvatodekhIne bheMzanA rUpathI pANImAM peTho. eTalAmAM tene grahaNa karavA paMDita pANImAM praveza kare che, teTalAmAM te bheMzanA rUpane tyAga karI rAjAnI rANInA kaMThamAM motIno hAra hato temAM peTho.paMDita paNate svarUpa avadhijJAnathI jANI, rAjA pAse jaI te hAranI mAgaNI karI.tehAra laine jeTalAmAM rAjAne AMgaNe bese che teTalAmAM te hAra tUTayo ane motIyo AMgaNAmAM verAIgayA. te avasare paMDitapaNe haMsanuM rUpa dhAraNa karI, te motIyone caravA lAgyo. teTalAmAM labdhalakSavALA teNe bIlADInuM rUpa karI haMsane koTethI pakaDayo. teNe kadarthanA karavAthI paMDita bolyo ke koI paNa rIte tuM mane mUkI de che ? teNe kahyuM ke tuM mArI pUMTha choDI de to mUkI dauM, paMDite paNa tema karavAthI tene choDyo tyArabAda sukhI thayo. evI rIte brAhmaNanA be putrone yogya ayogyatAnA viSaya bhaNAvavAthI guru upara paNa guNadoSa karavAvALuM thayuM temaja gurunuM dharmavAkaya paNa yogya ayogane viSe guNadoSa karavAvALu thAya che. (mitra munisuvrata svAmInI kyA) mitraM prakuryAnRpatiM yativA, zazIva siMdhuM suhitAya yaH sthAt / yathArhatA svargatimeva ninye, prAMmitramazvo munisuvratena // 2 // bhAvArtha jo koI mANasa rAjAnI joDe agara yatinI joDe mitratA kare che, jo jema caMdramA samudrane hitakArI thAya che tema mitra paNa hitakArI thAya che. je kAraNa mATe ahaMn bhagavAna zrI munisuvrata mahArAjAe potAnA pUrvabhavanA mitra ghoDAne svargagati prApta karAvI. pratiSThAnapurane viSe sumitrA nAmano zreSThI vAsa karato hato. tene (276) * For Personal & Private Use Only WWW.jainelibrary.org Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 parama mitratA dhAraNa karanAra parama jaina jinadAsa nAmano vaNikamitra hato. te sumitrA nirantara kupAtrane viSe dAna Apato hovAthI mitro tene niSedha karyA chatAM paNa tema karatA pAcho haThato nahoto. anukrame te sumitra maraNa pAmIne bharUca nagaramAM rAjAno paTTa turaMgama thayo, ane jinadAsano jIva bhagavAna munisuvratasvAmI tIrthaMkara thayA. te bhagavAne jJAnathI jANyuM ke mArA pUrvabhavanA mitra ghoDAne A nagarano rAjA prAta:kALe azvamedha yajJamAM agnimAM homaze tethI huM tyAM jaI tene pratibodha karuM. AvuM ciMtavana karI, prabhu eka rAtrine viSe sATha yojana bhUmi ullaMghana karI bharUca nagare AvyA. tethI rAjA paNa te ja ghoDA upara besIbhagavAnane vaMdana karavA tyAM Avyote ja vakhate tIrthaMkaranA darzana karavAthI te ghoDAne jAtismaraNajJAna utpanna thayuM tethI potAnA paganA kharavaDe karI bhUmi khodIne AMsu pADavA lAgyo. tyArabAda svAmie rAjAnA pAse te ghoDAnA svarUpane kahyuM tyArabAda bhagavAne te ghoDAne aNasaNa karAvyuM, tethI te ghoDo marIne svarge gayo. te vakhate bharUca nagaranA zrI kIrtipALa rAjAe tyAM azvAvabodha tIrtha nAmano jinezvara mahArAjano prAsAda karAvyo tethI te rAjA te ja bhavane viSe mokSagayo. (mitratA viSe sAgara zreSThI kyA) sanmitradhIH kAmadugheva dhenu-mitra vidadhyAt phalitepapsitArtha / yanmRnmayadravyamahatprapaMcAt, zreSThI svamitreNa sukhIpracaSThI // 1 // bhAvArtha sArA mitranI buddhi kAmadhenu gAyanA peThe potAnA mitrane phalitArtha icchitanI siddhine kare che, kAraNa ke mATInA mahAn dravyanA prapaMcathI zreSThIe potAnA mitrane ghaNo ja sukhI karyo. rAjapura nagarane viSe sAgaranA nAmano zreSThI vasato hato, tene cAra putro hatA. havekAlayoge zreSThI nidhana thayo, tethI putroe tene asAra mAnIne gharanA pachavADe eka jIrNa jhuMpaDAmAM nAkhI mUkayo. vaLI chokarAnI A 27 - For Personal & Private Use Only Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vahuo paNa khaleluM jaLelu saDeluM kharAba anna tene khAvAne mATe ApavA lAgI tethI niraMtara mahAnuM du:khamAM magana thaI kALa nirgamana karavA lAgyo. ekadA dhana nAmano teno bALamitra kuMbhAra hato te tene maLavAne mATe Avyo, te tenI AvIdazA thavAnuM kAraNa pUche che ke he mitra ! tArI durgatinA jevI zI dazA thaI che, teNe kahyuM ke he mitra ! putro, tenI vahuo mArI sevAcAkarI karatA nathI ? te sAMbhaLI kuMbhAre kahyuM ke he mitra ? tAhArA pAsekAMI dravya che ke nahi, teNe kahyuM ke mArI pAse kAMI paNa nathI, sarva dhana hatuM te me putrone ApI dIdhuM che. tyArabAda mitra kahyuM ke he mitra ! tuM kheda karIza nahi, huM tevuM kAma karIza ke tArA putrone vahuo jAvajIva sudhI tArI sevA-cAkarI karaze. tyArabAda kuMbhAre potAne ghare jaI mATInA rUA. banAvI cAra ghaDAne viSe tene nAMkhIne, baMdha karIne, mitranI pAse gupta rIte rAtrimAM ANyA, ane A mudrita ghaDAo vahuone ApIne tAre kahevuM ke A cAre dravyanA ghaDAo che te to mArA khATalA nIce dATI mako AvI rIte kahevAnuM kahI te kuMbhAra potAne ghare gayo. anyadA moTI vahu tene bhojana ApavA 'AvI tyAre tene kahyuM ke he vatsa ! huM vRddhA avasthAvALo thayo chuM ne 'AMkhethI barAbara dekhato nathI.temaja mAruM AyuSya paNa alpa ja lAge che mATe A mAro paisApUrNa ghaDo tuM laI le. ema kahI eka ghaDo tene ApIne kahyuM ke vatsa ! A ghaDAne tuM mArA khATalA nIce dATI de ke koI joI zake nahi, tethI teNIeharSapAmInetema karyuM. tyArabAda te divasathI te uttamottama bhojana vastrAdika ApavAvaDe karI DosAnI cAkarI karavA lAgI ane potAnA bhartArane paNakahIne tenA pitAnI tenI pAse cAkarI karAvavA lAgI AvI rItete DosAe bIjA traNe ghaDA paNa tevI ja rIte traNevahuone ApavAthIte pramANe teo bhakti karavA lAgI. tyArabAda keTalAka varSe te Doso maraNa pAmavAthI potapotAnA ghaDAone kADhIne jayAM jue che tyAM mATInA rU. dekhI cAre jaNIyo 278 For Personal & Private Use Only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 paraspara hasavA lAgI, ane vilakSaNa bhAva pAmI, manamAM vicAryuM ke jevI ApaNI karaNI hatI tevuM phaLa ApaNane DosAe ApI dIdhuM. (sAcA sAdhu lakSmIno tyAga karanArA hoya che. ) A bharatakSetrane viSe kumudvatI nAmanI uttama nagarI hatI. te dhanadhAnyAdika vividha prakAranI samRddhithI saMpUrNa bharelI hatI te nagarIno raNazura nAmano pratApI rAjA hato. teNe eka divasa sabhAmAM koTavALane prazna karyo ke atyAre koi jJAnI che ke ? rAjAnA vacanathI teNe judAjudAdarzanIyo bolAvyA. temAM eka brAhmaNa Avyo ane tenI icchA rAjAne camatkAra dekhADavAnI thavAthI te bolyo ke Aje saMdhyA lagna eka dhanADhayanI strI maraze eTale rAjAe pUchayuM ke bIjA koI paMDita che ke ? eTale eka bauddha bolyo ke te bAI vIza varSa jIvaze, tenuM A kathana zravaNa karavAthI rAjAne Azcarya utpanna thayuM. tyArabAda rAjAye jainAcArya zrI guNadharasUrine bolAvIne prazna karyo ke A bAbatamAM ApanuM jJAna zuM kahe che ? tethI sUrIzvarajI bolyo ke te banne jaNA sAcA che. AvA vAkayane zravaNa karavAthI sUrIzvarajInA vacana upara rAjAne zraddhA thaI nahi. have koIka gAmane viSe koIka kheDUtano chokaro eka lAkaDA upara ghAsanuM jhupaDuM bAMdhI raheto hato, ane potAnA khetaranuM rakSaNa kare che tevAmAM akasmAt sakhata varasAda AvavAthI nadIne viSe jhuMpaDu taNANuM.te vakhate chokarA bharanidrAmAM paDelo hato. sakhata varasAdanA jhapATAthI jAgI uThayo, ane jyAM juve che tyAM to potAne nadInA pANImAM taNAto dekhyo, ane jhuMpaDAmAM sarpo, bIlADA vigerene bharAyelA dekhyA,tethI Azcarya pAmIne sarpanI tathA bIlADAnI puMchaDAnI gAMTha bAMdhI, eTale sarpane pIDA thavAnI chokarAne karaDayo. tethI chokarAete sarpanuM moTuM pakaDI aMdarathI maNi laI pANImAM dhoI pIvAthI tene viSe utarI gayuM, tethI sarpa utAravAno upAya tenA hAthane viSe Avyo. evAmAM nadImAM eka ghaDo tarato Avyo chokarAe te laI lIdho ane sarpone aMdara bharyA ane 279 For Personal & Private Use Only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ghaDAnA moDhA upara bhInuM lugaDuM bAMdhyuM. have tenuM jhuMpaDuM kumudavatI nagarIne kAMThe aTakayuM, eTale tenA uparathI chokarAo utaryo ane UMcI bhUmi upara Ubho rahyo A vakhate panIhArIo pANI bharavA jAya che temAM eka panIhArI pANI bharIne jatI hatI tevAmAM UMcesthAne UbhA rahelA te chokarAe tenA mAthA uparathI pANIno ghaDo upADI laine jaldIthI sarpathI bharelo ghaDo mUkI dIdho, paraMtu manamAM vicAra karyo ke anartha thaze,ane bAIye paNa bhArathI koI paNa prakAre jANyuM nahi. tyArabAda chokaro te bAinA pAchaLagayo. te bAiye zeThane tyAM ja jaIne pANInuM beTuM ApyuM, ane potAne ghare gaI nahi ahIM te zeThane potAnI strInA maraNanI khabara paDavAthI zeThANIne gharanA aMdara pUrIne tALuM dIdhuM, ane bahAra barAbara cokIpaherA besADyA, saMdhyAkALanA TAime bAinuM maraNa kahelu hovAthI temaja saMdhyAkALano TAima thai javAthI temaja bAI nahIM maravAthI cokI paherA tamAma uThI gayA.te avasare panihArIye zeThANIne bolAvI ke A tamAruM pANInuM beDuM laI lyo. tethI zeThANIye bAraNuM ughADI pANInuM beDuM lIdhuM, ane turata ghaDAmAM hAtha nAkhavAthI sarpa tene Dasyo, ane turata mUccha pAmI, eTale AgaLa ubhelA mANasoe seThane khabara ApI ke seThANI sarpa karaDavAthI mUcha pAmela che teNe paNa turata rAjAne jaIne kahyuM ane upacAra karavA mAMDayA, paraMtu sarpanuM viSa utaryuM nahi. tethI rAjA camatkAra pAmyo. te avasare baudhe kahyuM ke upacAra karo. te bAI jIvaze, mUrchA AvelI che. te upacArathI bacI jaze. AvuM kahevAthI upacAra karavA mAMDayA A avasare kheDUtano chokaro koinI dukAnamAM nidrA karI gayo hato te jayAre prAtaHkALane viSe jAgRta thayo tyAre tene ciMtA bahu ja thavAthI te zeThane tyAM gayo, ane maNinA pANInuM pAna karAvI te bAInuM viSa dUra karyuM zeThIyAe jayajayakAra karIne tamAmane sArI rItedAna karyuM. rAjA paNa Azcarya pAmyo guNadharasUrine bolAvI rAjAe vizeSa mAnI ApI. bahu ja lakSmI ApavA mAMDI paratu tyAgI 28O. For Personal & Private Use Only Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 hovAthI niSedha karavAthI sarva bodha pAmyA ne zrAvaka dharma aMgIkAra karI sadgati pAmyA. (kaliAla-mahAgye, dhanazreSThI ane sarpanI kyA-) zrIpuranagarane dhana nAmano zreSThI hato. tene premavatI nAmanI strI hatI. ekadA lakSmI upArjana karavA paradeza cAlanArA potAnA patine teNIe kahyuM ke he svAmin ! huM sAthe AvIza, patie kahyuM ke he priye ! paradezamAM tuM mane pagabaMdhanarUpa thAya mATe ghare rahe. evI rIte samajAvIne kokaNa deze gayo. tyAM jaIne lakSmI upArjana karavA mAMDayo. pachI keTaleka kALe zyAmamukha karIne zreSThI ghare Avyo. tenI strIe kahyuM ke svAmin ! tuM ciMtAtura zA mATe dekhAya che ? teNe kahyuM ke mArgamA AvatA eka sarpane meM agnithI bahAra kADhI ugAryo ke turata te bolyo huM tane khAIza. tethI sAta divasanI avadhi karI huM tane maLavA mATe Avela chuM. te sAMbhaLI strI bolI he svAmin ! tuM bhaya pAmIza nahi. ApaNe bane tyAM jaIe pachI pati sAthe jaIne te sarpa pratye bolI he nAgarAja ! mArA dhaNI tArA upara upakAra kare che ane te tene khAvA kema tatpara thayelo che ? sarpe kahyuM ke he suMdari ! A kalikAlane viSe je jeno upakAra kare te tene ja haNe che. jo tuM na mAnatI hoya to A bheMsane pUchI jo. eTale teNIye tyAM rahelI eka vRddha bheMzane pUchavAthI te bolI ke eka zreSThIne ghare rahetA mane bAra saMtAna thayA. have zreSThI potAnA kuTuMbIone kahe che ke gADInuM Asana jIrNa thayuM che, mATe A bheMsanA cAmaDAnuM karIe to sAruM. meM to teno upakAra ghI dUdha dahIM baccAo ApIne karela che paNa te mane mArIne apakAra karavAtaiyAra thayo che. jo tuM na mAne to A vRkSanA ThuMThAne pUcha. teNIye pUchavAthI vRkSanuM ThuMThuM bolyuM ke mArA nIce ekyogI kRDI Avyo hato. te mArA mULanA prabhAvathI nirogI thaI mane jaDamULathI umUlana karIne gayo.tethI strIe kahyuM ke he vRkSe kahyuM mArA nIce rahelI mUlikAne laine tuM sarpanA M281) 2 For Personal & Private Use Only Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mAthA upara pheMka ke sarpa maraNa pAme. teNIe tema karyuM. eTale sarpa phITIne kalideva pragaTa thaIne bolyo - kalikAlo iNa parabhaNe, kahyaM na mAne koya / jo kIje upAkaraDo, so phIra vayarI hoya // 1 // bhAvArtha : kalikAla e prakAre kahe che ke - A kALamAM kaheluM vacana koI mAnatuM nathI, kAraNa ke jo koIne upakAra karavAmAM Ave to paNa te vairI thaine ubho rahe che, mATe te zreSThinuM ! kaLikALe vicAra karIne vyavahAra karavo. kahyuM che. dharmaM parvagatastapaH kapaTataH satya. ca dUre gataM, pRthvI maMdaphalA napAzca kaTilAH zastrAyudhAyA brAhmaNAH / lokaH striSu rataH striyo'ticapalA laulye sthitA mAnavAH, sAdhuH sIdati durjanaH prabhavati prAyaH praviSTa: kalau // 1 // bhAvArtha : dharma niraMtara karavAno che, chatAM loko parvane divase ja kare che tapasyA niSkapaTathI karavI joiye tenA badale daMbha sahita thAya che. satyatA dhAraNa karavI joiye tene badale jIvomAMthI satya gayuM. pRthvI dIrgha chatAM paNa maMdaphaLo ApavAvALI thai.rAjAo kuTila AzayavALA thayA. brAhmaNo zastrone dhAraNa karavA lAgyA. loko strIomAM muMjhAIne magna thayA. strIo paNa atyaMta capaLa thaI parapuruSomAM rakta rahevA lAgI. manuSyo lobhalalutAmAM gulatAna banyA. sajjana puruSo duHkhI thavA lAgyA. durjano sukhI thavA mAMDayA A uparokta tamAmanuM mULa kAraNa prAya karIne kalikAla ja che. kalikAlano ja pratApa che mATe upakAra vicAra karIne karavo. ema kahI maNino hAra ApI kapiladeva aMtargIna thayo ane dhana zeTha stri sAthe ghare AvI bhukta bhogI thaI sAta kSetramAM potAnI lakSmIne vAparI chevaTe strI sahita dIkSA lai svargane viSe gayo. 282 For Personal & Private Use Only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (vidhilikhita viSe mAdhu brAhmaNaputrI kyA) bhAle nRNAM yallikhitaM vidhAtrA, taccApanetuM vibudhairna zakyaM / yadvipraputryAH zubhameva lagnaM, ghaTInirodhe viparItamAsIt // 1 // bhAvArtha : manuSyonA bhAlapaTTane viSe vidhAtAe je lakhela hoya che tene dUra karavA mATe devatAo paNa zaktimAna nathI thatA, kAraNa ke brAhmaNanI putrInuM zubha lagna ghaDI rokAvAthI viparItabhAvane pAmyuM. vAlAsara gAmane viSe vasanAra vyAkaraNa, kAvya, nyAya, alaMkArane viSe atyaMta vidvAn mAgha nAmano paMDita jayotiSavidyAmAM vizeSapaNe vidagdha hato. tene vRddhA avasthAne viSe yamunA nAmanI strInI kukSithI utpanna thayelI eka putrI hatI. A vRddha brAhmaNa te putrInI janma patrikA karavA beTho. te avasare pati saMjJAvALA sAtamA sthAnanA nirNayanI ciMtavanA karato pANigrahaNa pachI chaa mAse tenA patinuM maraNa dekhyuM, tethI vicAra karavA lAgyo ke aho ! mArI putrIne bAlyAvasthAmAM vidhavApaNuM prApta thaze, kAraNa ke janmapatrikAne viSe rahelA graho pUrva nimittane sucave che, kAraNa ke daiva ja sarvatra balavaMta che, to devanA pAse mArI rAMkaDI bAlikA koNa mAtrA che ? ane manuSyarUpI kIDo evo huM paNa koNa ? evI rIte ciMtavI vidyArthIyone bhaNAvato sukhavaDe karI divasone nivartamAna karavA lAgyo ane putrI paNa yauvana avasthA pAmI. bIjAne jayotiSazAstra bhaNAvato. A lagnane viSe paraNAvelI kanyA nizcaya vidhavA na thAya evI rIte nirNaya karIne vicAre che ke aho ! mArI putrIne chaTTa mAse vidhavApaNuM prApta thaze ane A lagna paNa tevA ja prakAranuM che. kAraNa ke e lagnamAM paraNelI kanyA nizcaya vidhavA nahi thAya. tethI huM barAbara tapAsa karuM ke A banne lagnamAM balISTha kayuM lagna che. evo nirNaya karI teNe koI dhanADhaya brAhmaNanA chokarAne kanyA ApI. tyArabAda aDhAra doSarahita ghaDI sAdhya te ja lagnane viSe potAnI putrInuM pANigrahaNa karAvavAno teNe AraMbha karyo. vaLI 283 For Personal & Private Use Only Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vizeSatAthI jyotiSa zAstrane viSe kuzaLa te vipre kuMkuma tilaka karI taMdulAdika lagAvI chAyAlagna barobara banAvI, ghaTikAyaMTAne barAbara karIne ghaDIpAtra je hatuM temAM nirmala pANI bharelA kuMDane viSe sUryAsta samaye mUkyuM. tyArabAda putrInA pANigrahaNane viSe sUryAsta samaye mUkayuM. tyArabAda putrInA pANigrahaNane viSe utsukatAthI te vRddha pANI bhelA kuMDane viSe ghaDI yaMtrane mUkavA mAMDayuM te vakhate tenA kapALamAM lagAvela tilakamAMthI eka te ghaTikA yaMtra rokAvAthI lagnanI veLA cAlI gaI te brAhmaNa paNa ghaDInA vilaMba thavAthI tathA cokhAthI ghaDInA chidrano rodha thavAthI ciMtavanA karavA lAgyo ke aho jyotiSazAstra satya che ke je kAraNa mATe A lagna gayA pachI teNe potAnI putrIne paraNAvI ane cha mAse tenA patine sarpa karaDavAthI te maraNa pAmyo. tethI te vidhavA thaI mATe manuSyo game tevA prayatno kare paraMtu vidhilikhata kadApi kALe anyathA thatuM nathI. (bhAvinI ane kamarakhanuM daSTAMta) daivAdhInaM vRthA kArya, vidhAtuM zaknuvaMti ke / karmata ava saMgo bhUbhdAvinIkarmarekhayoH // 1 // bhAvArtha : karmAdhIna kArya je hoya tene vRthA karavAne koNa zaktimAna thAya che? kAraNa ke bhAvinI rAjaputrI ane kamarekha zreSThI putrano saMyoga karmathI ja thayela che. manorama nagarane viSe ripumardana rAjA hato. tene putra nahoto paNa bhAvinI nAmanI eka putrI thaI. te pitAne paNa prANathI adhika vallabha thai, tethI te snAna bhojana kare tyAre rAjA paNa snAna bhojana kare tyAre rAjA paNa snAna bhojanAdika kare. kiMbahunA tenuM mukha jovuM te ja parama punya mAnato.rAjA sukhe karIne prajAnuM pratipAlana karavA lAgyo. te rAjaputrI bhAvinI puNyadatta kalAcArya pAse strIonI cosaTha 284 For Personal & Private Use Only Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 kaLAo zIkhavA lAgI. teja nagaramAM sarvathA nidhana dhanada nAmanA zeThane sAta putro upara eka AThamo kamarakha nAmano putra thayo. te bAlaka nAno hovAthI pitAne atyaMta vallabha thayo.te paNa te ja kalAcArya pAse vidyAbhyAsa karato hato. rAjAnI putrIe tamAma kaLAno abhyAsa karyA bAda ekadA te kamarekha pAse hato tevAmAM kalAcAryane pUchayuM ke he tAta ! mAro svAmI koNa thaze ? te sAMbhaLI gurUye paNa lagna joine kahyuM ke A karmarekha tAro svAmI thaze. te sAMbhaLI vajathI haNAyelanA peThe kheda pAmIne vicAravA lAgI ke hA, hA itti khede. A varAka rAMkaDo vANiyAno putra mAro bhartAra thaze to mAre maravuM te ja zreyaskara che, kAraNa ke jyAM sudhI A jIvato che tyAM sudhI bIjo koI paNa mahAro bhartAra nahi thAya. AvI rIte ciMtavI ghare jaI, krodha sahita AMsuvaDe karI kaMcuAne bhIjAMvalI, luhAranI dhamaNanA peThe zvAsa letI, potAnuM mukha DhAMkIne sUtI, bhojananA samaye rAjAe tenI gaveSaNA karavAthI gharane viSe sutelI dekhI tene rAjAe khoLAmAM besArI khedanuM kAraNa pUchavAthI potAno abhiprAya jaNAvyo.tethI zuM karavuM ? e vicArane viSe mUDha thayelA rAjAye te vAta pradhAnane kahI. teNe rAjAne kahyuM ke niSkAraNa manuSyano ghAta karavo te ucita na kahevAya, paraMtu prathama tenA pitAne bolAvo. tene kAMika ApI tenA putrane grahaNa karo, pachI yathocita karajo. te sAMbhaLI rAjAe dhanadattane bolAvI potAnuM ciMtaveluM kahyuM.vajanA peThe kaThIna te vacana sAMbhaLI cakSumAM AMsu lAvI zeTha bolyo ke he deva? koNa putra? koNa strI? koNa huM? sarva parivAra tamAro ja che. yathArUcI grahaNa karo. te sAMbhaLI rAjA paNa eka bAju vAgha ane bIjI bAju nadI evA prakAranI ciMtAmAM paDayo ane kamarekhane laI sAMje caMDALane vadha karavA Apyo. caMDALa paNa bAlahatyAnA pApanA bhayaMthI tene choDI daI koika bIjAnuM maDaduM zUlI upara caDAvyuM. karmarekha paNa rAtrie tyAMthI zIyAlanA peThe nATho ane zrIpuranagaranA bahAra 285 ~ For Personal & Private Use Only Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mArgane viSe parizrama paDavAthI sUI gayo. tyAM zrIdatta nAmano zeTha raheto hato. tene zrImatI nAmanI eka kanyA hatI. te zeThane rAtrie svapramAM tenI gotradevIe kahyuM ke prAtaHkALe gAmanI bahAra uttara dizAnA mArgane viSe sUtelA bALakanI pAse jaine tArI kALI gAya jayAre UbhelI hoya te bAlakane tArI zrImatI kanyA paraNAvavI prAtaHkALe zrIdatte paNa potAnI gotradevIe kahyA pramANe dekhIne kamarekhane potAne ghare lAvI potAnI putrI paraNAvI ane hastameLApa vakhate potAnA gharanI tamAma lakSmI temane ApI dIdhI. kamarekhe paNa tyAM potAnuM nAma ratnacaMdra pADyuM ekadA prastAve zeThanI AjJA laI vahANo bharI te samudra madhye cAlyo. paradvIpe jaI ghaNI lakSmI upArjana karI. pAcho Avato hato tevAmAM vahANa bhAMgavAthI samudramAM paDyo. tene eka moTA matsya gaLyo ane te matsya bharUcane kAMThe jaIne paDyo hato tevAmAM dhIvare jALa nAkhIne pakaDyo tene vidAravAthI aMdarathI ratnacaMdra nIkaLyo. dhIvare tene rAjAne bheTa karyo. rAjA aputriyo hovAthI putrApaNe tene sthApana karyo ane kuMDanapuranA rAjAnI putrI kanaka zrI sAthe tene paraNAvyo. tenA joDe sukhano anubhava karato rahevA lAgyo eTalAmAM ripumardana rAjAe paNa potAnI putrI bhAvinIno svayaMvara maMDapa karavAthI tyAM ghaNA rAjAo ane rAjaputro gayA. te vakhate bharUcanA rAjAno putra ratnacaMdra paNa caturaMgI sainya laine tyAM gayo ane svayaMvara maMDapamAM beTho. te vakhate tamAma rAjAo ane rAjakumArono tyAga karI bhAvinI ratnacaMdrane varI ane ripumardana rAjAe Apela hAthI, ghoDA, ratha, pAyadaLa, maNi, mauktika laIne bhAvinInA sAthe potAne nagara gayo. tyAM kanakazrI tathA bhAvinInA sAthe sukhe karIne kALa nirgamana kare che. ekadA svarganA samAna bhojana karanArA ratnacaMdra rAjAnA tALamAM vAyuprerita raja paDatI joIne hAthamAM paMkho laine UbhI rahelI te kamarekhanI rANI bhAvinIe pote oDhelA vastravaDe thALane DhAMkI dIdho. te avasare ratnacaMdra vicAre che ke eka samaya evo hato ke ANe 286 For Personal & Private Use Only Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vidha viSaya vicAramALA bhAga-6 mane zULIe caDAvyo hato ane eka samaya Avo che ke A AvI rIte mArI bhakti kare che. evI rIte vismaya pAmelA tene kAMika hasavuM AvyuM. te dekhIne atinipuNa evI bhAvinI vicAravA lAgI ke nizcaya kAMI kAraNa vinA AvA saMtapurUSo hAsya karatA nathI tethI haTha pakaDIne kAraNa puchavA lAgI. te paNa tenA kaThora kadAgrahane viSe paDavAthI bolyo ke suMdarI! tu mane oLakhe che? eTale te bolI ke hA. tame mArA prANapriya cho, huM tamArI strI chuM. eTale te bolyo ke he suMdarI ! A tAro ne mAro saMbaMdha to vizvane viSe prasiddha thayela che paraMtu bIjo koI saMbaMdha che paraMtu te jANatI nathI. huM zuM nathI jANatI? evuM teNIe kahevAthI te bolyo ke he subu teja huM kamarakha chuM. je mATe kahyuM che ke - udayati yadi bhAnuH pazcime digvibhAge, vikasati yadi padma parvatAnAM zikhAgre / prajalati yadi meruH zItatAM yAti vahniH, calatividhi vazAnto bhAvinI karmarekhA, // 1 // bhAvArtha : jo pazcima dizAne viSe sUryano udaya thAya, parvatanA mastaka upara kamaLa UgIne vikasvara bhAvane pAme, acala meru calAyamAna thAya, agni zItaLa thAya to paNa bhAvinI karekhA je che te mithyA thatI nathI. te vacana sAMbhaLI atyaMta lajjAvaDe karI nIcuM mukha karIne rahelI tene premanA vacanovaDe AzvAsana ApIne bolyo ke te strI ! A avasara lajajA karavAno nathI. loko paNa kahe che ke gai tithi brAhmaNa paNa na vAMce. evI rIte nItinA vacanathI teNInI lajjAno tyAga karAvI, tene laIne potAne nagare AvI, potAnA pitAnA caraNakamalane namaskAra karyo ane rAjAne te vAta jaNAvI tyArabAda zrIpura nagarathI zrImatIne teDAvI traNe strIonI sAthe saMsArasukha bhogavavA lAgyo. apuriyA ripumardana rAjAe paNa potAnuM rAjya jamAIne ApyuM ane kamarekha rAjA 287 For Personal & Private Use Only Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 paNa chevaTe saMyama laI sadgatino bhoktA thayo, mATe bhAvI je che te koI paNa prakAre mithyA thanAra nathI. saMkTane viSepaNa vrata nahi tyAga kranAra mahAnaMdakumAra kyA) avaMtI nagarIne viSe koTI dravyano svAmI dhanadatta nAmano jaina zreSThI vasato hato. tene padmAvatI nAmanI strI hatI. tene seMkaDo manorathavaDe jayakumAra nAmano putra thayo. tenA janma, nAma pADavuM, bolavuM, cAlavuM vigere prakAranA kAryane viSe tenA pitAe moTo mahimA karyo, kahyuM che ke - rAgapade premapade, lobhapade'haMkRteH pade svapade / prItipade kIrtipade, nahi kaivyavyayaH kriyate // 1 // | bhAvArtha : rAgane ThekANe, premane ThekANe, lobhane ThekANe, ahaMkArane ThekANe, potAnA kArya vakhate, prItine ThekANe, kIrtine mATe A duniyAmAM kayA jIvo dravyano vyaya nathI karatA ? arthAt sarve kare che. te kumAra jyAre yauvanaavasthA pAmyo tyAre pitAnA dravyane UDADavA mAMDayo ane vyasano sevavA lAgyo. kahyuM che ke paisArUpI ghInA homavAthI vyasanarUpI agni adhika vRddhi pAme che, ane dAridrayarUpI ghInA homavAthI vyasanarUpI agni adhika vRddhi pAme che, ane dAridrayarUpI pANInA yogathI tatkAla zAMta thaI jAya che. te jayakumAra eka divasa koIka dhanADhayane ghare corI karavA gayo. tyAM tene sarpa karaDavAthI maraNa pAmyo tenA pitAne rAjAe prAtaHkALe kedamAM nAkhyo. mahArAjana varga zeThanA putranuM svarUpa kahI tene choDAvyo tyArabAda tenI strIne bIjo putra na thayo, tethI tenI strIe purAne mATe bIjI kanyAnuM pANigrahaNa karavA zeThane Agraha ghaNo karyo paNa duSTa putranA bhayathI zeTha tenuM vacana sAMbhaLato ja nathI. kahayuM che ke durjanadUSitamanasAM, puMsAM sujane'pi nAsti vizvAsaH / ana288) For Personal & Private Use Only Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bAlaH payasA dagdho, dadhyapi phUtkRtya khalu pibati // 1 // bhAvArtha : durjananA vacanovaDe doSita thayelA mana vALA puruSone sajajana vargane viSe paNa vizvAsa besato nathI, kAraNa ke uSNa dUdhathI baLelo bALaka dahIMne paNa phukIne pIve che. strIe kahyuM ke he svAmin ! sarve putro kAMI kharAba hotA nathI. keTalAeka sArI buddhinA paNa hoya che, kAraNa ke Agamane viSe cAra prakAranA putro kahyA che 1 abhijAta, 2 anujAta, 3. apajAta ane 4 kulAMgAra. 2 cAra prakAranA putro kahyA che. 1 abhijAtaRSabhadevasvAmInA peThe nAbhirAjAthI RSabhadeva caDatA thayA, 2 anujAti-pitAnA saMdeza sUryayazArAjAnA peThe, 3. apajAta-hIna pitAthI utpanna thayela cakravartInA putranA peThe, 4. kulAMgAra koNikanA peThe evIrItenA putro hoya che. ane gurUnA ziSyo paNa evI rItenA hoya che sarve vRkSo kAMI kAMTAvALA hotA nathI. AvI yuktivaDe karI haTha kadAgrahano tyAga karAvI kumudavatI nAmanI koI zeThIyAnI kanyAnuM pANigrahaNa karAvyuM. anukrame te strI sagarbhA thaI. teNInuM lAla kacoLuM koie lai lIdhuM. AvuM svamuM devuM ane potAnA svAmIne te vAta kahI. tenA svAmIe kahyuM ke te mAro putra bIjAne ghare jaze. anukrame putra thayoke turata teno zeThe jIrNa udyAnamAM tyAga karyo. prathama potAnA putranA du:khathI du:khita thaI jevAmAM zeTha pAcho vaLavA lAgyo tevAmAM vana devatAe kahyuM ke he zreSThinuM ! A bAlakanuM eka hajAranuM tAre mAthe devuM che, mATe tuM daine jA. AvI vANIthI bhayabrAMta thaI, tatkAla potAne gharethI dravya lAvI bALaka pAse mUkI dIdhuM. tyAra pachI koika mALIe te putrane dravya sahita laI jaI putrapaNe rAkhyo, kAraNa ke je vastu manuSya icchatA nathI tene te vastu svalpakALe maLe che ane jenI icchA kare che te lAMbA kALe paNa maLI zakatuM nathI. anukrame tene bIjA putra paNa pUrva sUcita pramANe ja thayo. tene paNa te ja pramANe vanamAM mUkI cAlavA 289 For Personal & Private Use Only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 lAgyo tevAmAM AkAza vANI thaI he zreSThinuM ! tAre AnA dasa hajAra devAnA che, mATe ApIne jA. zeThe tema karyuM, pharIthI trIjI vAra tenI strI sagarbhA thaI tethI sArA svapre sUcita putra thavAthI ane strIe atyaMta manAI karyA chatAM paNa vanamAM putrane mukIne jevo pAcho phare che tevAmAM AkAzavANI thaI ke he zreSThinuM ! tuM A bAlaka pAse koTAkoTI sonAmahoro mAge che te lIdhA vinA A chokarAno tuM tyAga zuM kAma kare che ? evuM sAMbhaLI harSane pAmelA zeThe potAnA chokarAne laine strIne soMpyo ane tenuM nAma mahAnaMda pADayuM. anukrame vRddhi pAmI, kaLAnuM pAtra banI yuvAna avasthA pAmyo tenA pitAe koika zreSThI nI kanyAnuM pANigrahaNa karAvyuM anukrame laghuvayamAM ja samyakatva mULa bAra vrata teNe uccaryA ane chaThThAvratamAM sarvatra tiryam so yojana javuM evo niyama lIdho bAda vyavasAya karavAthI zreSThInA gharamAM thoDA ja divasamAM teNe koTAkoTI dravya upArjana karyuM. kahyuM che ke - dAtavyalabhyasaMbaMdho, vajrabaMdhopamo dhruvam / dhanazreSThIhadraSTAMta, strIkuputrasuputrayuk // 1 // - bhAvArtha : devA-levAno eTale leNadeNano saMbaMdha nizcaya vajabaMdhanI upamAvALo che, kAraNa ke traNa kuputra ane eka suputrAvALA dhana zreSThInI vAta ahIM daSTAMtabhUta che. tyArabAda mahAnaMde sAta koTI sonAmahorono sAta kSetromAM vyaya. karyo ekadA eka yogI AkAzagAminI vidyA sAdhavA mATe uttarasAdhakanI sodhakhoLa karato mahAnaMdane dekhIne bolyo ke punyavAn ! tuM mane sahAya kara ke jethI karIne mArI vidyA siddha thAya. teNe svIkAra karyo. rAtrie parvatanA eka bhAgamAM yogIe maMtrajApa karI devanI pragaTa karI tethI te devI bolI ke he yoginuM ! huM uttarasAdhakane vidyA ApIza, kAraNa ke karmathI adhika vidhAtA paNa ApavA zaktimAna thato nathI. AvuM kahI vIjaLInA peThe te aMtardhAna thaI gaI. mahAnaMdane AkAzagAminI vidyA 290 For Personal & Private Use Only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 maLyA chatAM paNa potAne niyama hovAthI so yojananA bahAra javAnI icchA na thaI ane samudranA peThe pote maryAdA mUkato nathI. anukrame tene eka putra thayo. anyadA te bALakane duSTa sarpa karaDyo, tethI dhanadatta zreSThIe nagaramAM paDaha vagaDAvyo ke mArA bALakane koI sAro karaze tene moDhe mAgI lakSmI ApIza. tevuM sAMbhaLI eka paradezI mANaso AvIne kahyuM ke he zreSThinuM ! ahIMthI mAruM nagara ekaso dasayojana che. tyAM mArI strI aneka vidyAvALI che. jo koI tene ahIM lAve to A bALaka turata jIve. te sAMbhaLI zreSThIe mahAnaMdane kahyuM ke tuM te nagare jA. mahAnaMde kahyuM mAre niyama che tenA pitAe kahyuM vratane viSe cha AgAra kahelA che chatAM mahAnaMda mAnato nathI. tyAre te nagarano rAjA tene kahevA lAgyo ke dharmakArya tathA tIrthayAtrA mATe hajAra yojana javAya to paNa kAMI doSa nathI. te vakhate bIjA lokoe kahyuM ke aho ! AnuM hRdaya bahu ja kaThora che. bAlahatyAthI paNa bhaya pAmato nathI. mahAnaMdarAjAne kahyuM ke he svAminuM ! prANa thakI paNa atyaMta putra vallabha hoya che ane te thakI adhika vallabha dharma hoya che mATe mArA karelA niyamane kalpAMta kALe paNa huM toDIza nahi. tethI rAjAe kahyuM ke jo tuM dharmiSTa che to sarva lokone dharmanuM mahAbhya batAva.te vakhate AkAzamAM vidyA devInI vANI thaI. he kumAra ! pANInI aMjalI vaDe karI bAlakane siMca. kumAre devInuM kaheluM karavAthI bAlaka viSarahita thayo ane lokone viSe jaina dharmano mahimA ghaNo vRddhi pAmyo. anyadA potAnA pitAe preraNA karavAthI potAnA kuTuMbono pAchalo bhava puchavA mATe AkAzagAminI vidyAthI mahAnaMda sImaMdharasvAmI pAse gayo tyAM bhagavAnane vaMdana karI pUchavAthI bhagavAna kahevA lAgyA. dhanyapure sudhana zreSThI hato, dhanazrI tenI strI hatI. dhanAvaha nAmano teno bALamitra hato. banne jaNA sAthe vyavahAra karatA hatA. sughana potAnA mitranI vastu potAne ghare vecatA tenA so drama khAI gayo tathA M291 - For Personal & Private Use Only Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 eka vaNikanA dasa drama ApavA bAkI hatA te vyApAramAM turata nahi ApavAthI sudhana pAse rahyA. tathA eka vaNikane so drama devAnA hatA, paNa bhrAMtithI eka so drama ApI dIdhA paNa sughana jANatAM chatAM bolyo nahi ane pAchA na ApyA. A traNa zalyanI guru pAse AlocanA lIdhA sIvAya zasalya rahyo, paraMtu eka sAdharmikabAIne so drama ApIne yAvajajIva sudhI sukhI karyo kAraNa ke hAthanI aMjalIne viSe rahelA pANIthI paNa avasare mUcha pAmelA jIve che, paraMtu te suMdara ! maraNa pAmyA pachI hajAra ghInA ghaDA ApavA vaDe karIne paNa zuM ? arthAt kAMI ja nahi. anukrame sughana, dhanazrI, potAno mitra che ane vANiyA ane sAdharmAbhAI kALadharma pAmI A chae jaNA saudharma devaloke gayA, tyAMthI cyavIne dhanadatta ane kumuda vatInA cAra putro thayA. dhanadattano jIva te cAreno pitA thayo. sAdharmikano jIva tuM thayo. pahelo putra dhanAvahano jIva thayo. pUrve so drama khAI javAthI sarva dravya teNe nAza karyuM ane dharmanI niMdA karavAthI alpa AyuSyavALo thayo, bIjA be putro thayA tenuM devAnuM hatuM, tethI ATaluM devuM paDayuM. vaLI kumudavatIne ghare bheMse be pADAne janma Apelo hato tethI vicAra karavA lAgI ke koika A baze pADAne haraNa karI jAya to sAruM AvuM durbAna karyuM, tethI jAta mAtra banne putrono viyoga thayo. evA prakAre zrI sImaMdharasvAmI mahArAjanA vacana sAMbhaLIne saMzaya rahita thayelo mahAnaMda potAne ghare Avyo ane tamAma vRttAMta mAtA pitAne kahevAthI mAtApitA dIkSA laI svarge gayA ane mahAnaMde potAnA banne baMdhuone dharmayukta karyA, tema ja pote avasare dikSA lIdhI. kALadharma pAmI mAheMdra cothA devaloke gayo. tyAMthI cyavI manuSyajanma pAmI mokSe jaze. jema mahAnaMde potAnA lIdhelA niyamane pUrNa zraddhAthI pALI svarga meLavyuM tema uttama jIvoe paNa niyamo grahaNa karI draDhatAthI pALavA cukavuM nahi. 292 For Personal & Private Use Only Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (ajJAna dAna upara zubhera zreSThInI sthA) zubhaMkara nAmanA zeThe potAnA janma madhye lAkhajJAti bhojana, lAkha kanyAdAna, lAkha godAna, lAkha brAhmaNabhojana AvI rIte cAra lAkha karyA ane potAnA gharane viSe rehAla nidhAnanI bhUmi upara marIne sarpa thaI niraMtara potAnA putrAdikane DarAvavA lAgyo. tenA gharanI pAse dharmadAsa nAmano zrAvaka raheto hato. te tathA prakAranA dhananA abhAvathI eka varSe eka sAdhu, eka sAdhvI, eka zrAvaka, eka zrAvikAne bhAvathI eka vAra dAna Apato hato tethI tene avadhijJAna utpanna thayuM. anyadA zubhaMkaranA putrone sarpa DarAve che te vAta dharmadAsane kahI tethI teNe pUrvabhava kahyo ke ANe pUrvabhavane viSe lakSajJAti bhojanathI chakAyano AraMbha karela che. aneka patrAvalIyo ane paDIyAonA DhagalAo kharAba ThekANe nAkhavAthI tyAM aneka beiMdriyAdika jIvonI virAdhanA karI che. evIrIte lakSa catuSka cAra lAkhanA dAnane viSe pas ANe mahApApa upArjana karela che tethI karIne sarpa thayela che. vaLI teNe mArA dharmanI niMdA paNa karelI che, tethI A jIva durlabhabodhi thayela che. marIne narke jaze. te sAMbhaLI tenA putro bodha pAmIne zrAvako thayA ane dharmadAsa paNa saMyama laI te ja bhavane viSe mokSe gayo. ( dhyAnane subuddhi kavi kyA) dhyAne naye naiva yuto manasvI, tenaiva tAdrak sadasatsvarupaH svacchAzvadyadbhiSajA vitene, nIrukkavIMdro maruvarNanena // 1 // - bhAvArtha : manuSya jevA prakAranA dhyAnavALo hoya che tevA prakAranA sAra asAra svarUpane pAme che, kAraNa ke vaidhe svaccha pattharanA peThe marUdezanuM varNana karavAthI kavIMdrane nirogI karyo. zrIrAma rAjAnI sabhAne viSe subuddhi nAmano kavi hato, teNe rAmarAjA ekarAvela manohara sarovaranuM manahara kAvyavaDe varNana karavAthI 293 For Personal & Private Use Only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sarovaranA dhyAnathI tene jalodarano roga thayo tethI rAma rAjAe bahu ja sArA vaidyo pAse tenI bahu ja sArI rIte cikitsA karAvI paraMtu kAMI paNa guNa thayo nahi. kahyuM che ke - vaidyasta vihIno, nirbhajjAkulavradUrvatIpInaH / kaTukazca prAghurNako, mastakazUlAni catvAri // 1 // bhAvArtha : tarka vitarkahIna vaidya, nirlajja kulIna strI, puSTazarIra vALo sAdhu ane kaDavAbolo ghare Avelo paroNo A cAre mAthAne viSe zULa jevA che. ekadA tyAM koI vicArazIla vaidya Avyo. tene rAjAe kahyuM ke tuM AnA roganI davA kara tethI vaidya paNa sarovaranuM vRttAMtAdika jANIne tarka pUrvaka kavine kahyuM ke he kavIMdra ! tuM marusthalInuM varNana kara tethI te varNana karavA lAgyo. mRgatRSNAM sadA darza, darza tRSitavakSasaH / oSTatAlugalAdIni, zuSyanti sma dine dine // 1 // bhAvArtha : mRgatRSNAne niraMtara dekhI dekhIne jenuM hRdayatRSA vaDe vyApta thayeluM che evA hoTha tALavuM, vigere tRSA lAgavAthI divase divase sukAI zuSka thavA mAMDayA. ityAdi marusthalInuM varNana karavAthI te kavIMdrano jalodara roga gayo tethI vismaya pAmelA rAjAe kavIMdrane kahyuM ke he vaidya ! marusthalInuM varNana karavAthI Ano roga kevI rIte gayo ? tethI vaidya bolyo ke prathama ANe pANIthI bharelA sarovaranuM bahu varNana karyuM tenA dhyAnathItene jalodarano roga thayo ane hAlamAM tenA pratipakSI marusthalInuM varNana karavAthI te roga gayo. tethI jevuM dhyAna hoya che tevuM mana thAya che, jevuM mana hoya che tevuM zarIra thAya che, mATe zubha azubha sAMbhaLavAthI jIva harSa zoka karavAvAlo thAya che kahyuM che. ke - 294 For Personal & Private Use Only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vItarAMga smaran yogI, vItarAgatvamaznute / sarAgaM dhyAyatastasya, sarAgastvaM tu nizcitaM // 1 // bhAvArtha : vItarAganuM smaraNa karanAra yogIvItarAgapaNAne pAme che ane sarAgapaNAnuM dhyAna karato nizcaya sarAgadazAne pAme che. ilikA bhramarIdhyAnAbhramarI jAyate yadA / tathA dhyAnAnurupaH syAjjIvaH zubhAzubhatvavAn // 2 // bhAvArtha : jema iyala bhamarInA dhyAnathI bhamarIpaNAne pAme che tema zubhAzubhanI jevA prakAranI bhAvanAnuM dhyAna karavAvALo jIva dhyAnane anurUpa phaLa meLavavAne mATe zaktimAna thAya che tethI ANe marUsthalInuM dhyAna karavAthI roga nAza pAmyo. evuM sAMbhaLI rAjAe paNa te vaidyanuM bahu ja sanmAna karyuM. (egaNuM dAna sahastragaNuM punya tenI parIkSA upara vikrama sthA ujjayinI nagarIne viSe vikrama rAjA rAjya karato hato. ekadA rAjAnI sabhAmAM naTo nAca karavA lAgyA. tene dekhIne tyAM AvelA eka govALIAe bIjoruM naTone bheTa ApyuM tethI naTe kahyuM ke ekagaNuM dAna ane sahastragaNuM punya. te sAMbhaLI rAjAe hyuM ke e vAta kema saMbhave ? naTe kahyuM ke sopArakapure kadarya gRhe jaIne jo . tevuM sAMbhaLIkautukI rAjA tene ghera gayo. tyAM jaI lokone pUchyuM ke kadaryanuM ghara kayAM che ? tethI lokoe kahyuM ke tuM tenuM ghara tyAga kara, tuM tenuM nAma na le. Aje tane bhojana maLavAno paNa saMzaya che. AvI rIte lokoe vAryA chatAM paNa vikrama tene ghare gayo. tyAM dorA Adikane vaNatA ane kukAryane karatA kadaryane dekhyo. tenA najIka rahIne tenA bhojana AcchAdanAdikane dekhyuM. tyArabAda sAyaMkALe tyAM vAsa karavAno arthI rAjA kadaryanA gharanI najIkamAM govIMda nAmano brAhmaNa ke jenuM bIjuM nAma TolIyo hatu te ba295 295 ~ For Personal & Private Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 dAna ApavAmAM zraddhALu hato tenA ghAsanA jhuMpaDAmAM mArgamAM thAkI gayelo rAjA gayo. govIMde paNa tene pUchavAthI abhyAgata che mATe tenI bhakti karavI joIe ema vicArI potAnA sthAnane viSe tene besAryo tyArabAda rAjAnA zramane dUra karavA mATe te kadarya ghare tela levA gayo. ane tema mAgyuM paNa kadarya Apato nathI. bahu kahevAthI telanA punyano cotho bhAga mAgI mahAkaSTa tela ApyuM. tela lAvIne brAhmaNe rAjAne UnA pANIthI navarAvyo. pachI arasaparasa prazna karI tene AvavAnuM kAraNa puchayuM tethI rAjAe sarva kahyuM. tyArabAda govIMde potAnA gharanI pAse rahelA valAnA vRkSa upara vAsa karanAra potAnI pUrvaparicita devIne pUchayuM tethI teNIe nirNaya kahevAthI brAhmaNe rAjAne tamAma vRttAMta kahyuM ke mahiSIpAla govALIAnA vacanano nirNaya nava mAsane cheDe kAnti nagarIne viSe tane thaze ane pAchalI rAtrie sarpa karaDavAthI mAruM maraNa thaze ane vizucikAvaDe karI kadaryanuM maraNa thaze, mATe nizcaya tAre kAMtinagarImAM AvavuM. rAjA prAtaHkALe bannenA maraNa thayelA dekhI nizcaya thavAthI tyAMthI cAlyo. koi vanamAM vyaMtarI rAjAnA rUpane dekhI bhaktivALI thaI bhakti karavA lAgI ane rAjAe nava mAsa vyatIta karyA. tyArabAda kAMtinagarI pratye jevo rAjA cAlavA mAMDe che tevo ja devIye upADIne kAMtinagarInA udyAnane viSe mUkayo. evAmAM te daravAjAmAM praveza karavA jAya che tevAmAM eka daridrI strIne eka bAlikAno tyAga karatI dekhIne rAjAye pUchayuM ke A zuM che ? teNIe kahyuM ke prathamathI ja sAta kanyAro nirmAgaNIyo utpanna thayelI to che ja ane hAlamAM A AThamI utpanna thayelI to che teno huM tyAga karuM chuM. ane tethI kRpALu rAjAye savAlAkha rUA.nI potAnI mudrikA ApIne te bAlikAnuM rakSaNa karyuM ane nagaramAM gayo. tevAmAM nagaramAM paDaha vAgato sAMbhalyo ke rAjAne ghare chokaro jamyo che te dUdhapAna karato nathI ne bole che ke mArA sAthe mitrAI karo. te sAMbhaLI vikrama paTane sparzakarI rAjAnA mahelamAM putranI pAse 296 ~ For Personal & Private Use Only Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 gayo rAjAne dekhIne te bolyo ke he mitra ! vikrama ! Ava tAro saMzaya nivartamAna thayo ke? rAjA paNa cittane viSe camatkAra pAmIne bolyo ke he mitra bAlaka! kahe tethI bAlaka bolyo ke huM govIMda nAmano brAhmaNa chuM,tuM abhyAgata Avela hato tArI bhakti karavAvaDe punya upArjana karI huM kAMtinagarInA rAjAno putra thayo chuM ane kadarya te daridrinI putrI thayela che. telanA caturthIza punya bhAgane mAgavAthI tArA darzanathI ja te tene savAlAkha ApavAthIte jIvela che, mATe eka gaNuMdAna ane sahastra gaNuM punya e bola barAbara che. A pramANe sAMbhaLI rAjA paNa te bALakane AliMgana karI harSa pAmI potAne nagare gayo. reluM dAna phaLadAyaka thAya che te viSe zAlivAhana daSTAMta) pratiSThAnapurane viSe zAtavAhana rAjA hato. tene ghoDAe haraNa karavAthI te aTavIne viSe jaI paDyo. tyAM vaDa vRkSanA nIce rahelArAjAne bhillanI sAthe mitrAI thaI. tethI bhIlla vicAra kare che ke rAjA Aje mAro atithi che ema vicArI sAthavo ApI rAjAno satkAra karyo. rAtrine viSe atyaMta zIta paDavAthI bhIle rAjAne potAnA gharane viSe vizrAMti karAvI ane pote bahAra sUto. sakata ThaMDIthI bhIla maraNa pAmyo. tenI strI bhIlaDI kAtara laI rAjA pratye bolI ke hatyA ApIza, tethI rAjAe dasa hajAra sonAmahoro ApIne bhIlaDIne saMtoSita karI. tyArabAda sainya AvyuM. rAjA potAne nagare gayo. rAjayanuM pratipAlana karatA bhIlanuM maraNa yAda AvavAthI ciMtA utpanna thaI ke dAnanuM phaLa nathI. e prakAre lokone viSe anartha thavAno saMbhava jANIne paMDitone bolAvIne kahyuM ke dAnanuM phaLa dekhADo, nahi dekhADo to mAnavayaMtramAM nAkhI tamAro vinAza karIza.teo paNa rAjAne uttama nahi ApI zakavAthI ane arasaparasa vicAra karatA cha mAsa thavAthI mukhya paMDita vararUcIe sarasvatInuM ArAdhana karI, pratyakSa tene bolAvI, puchavAthIteNIe kahyuM ke A nagaramAM dhanapati nAmano vyavahArI che. tene 297 For Personal & Private Use Only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ghare cha mAse putra thaze te jAtamA tane bolAvaze tethI tAre rAjAnA sAthe tene ghare javuM. te pratyakSa dAnanuM phaLa dekhADaze. tyArabAda cha mAsane cheDe putra thayo. teNe spaSTa vANIvaDe karI vararUcIne bolAvAthI rAjAne laine vararUcI tene ghare gayo. te bannenA pAse bAlaka bolyo ke he mahArAja ! je tane vagaDAne viSe sAthavAnuM dAna kareluM hatuM te ja huM bhIlla navamoTI suvarNanA svAmI dhanapatino putra thayo chuM, mATe dAnanuM phaLa ahIM paNa che evA te bAlakanA vacano sAMbhaLIne camatkAra pAmelArAjAdika dAna ApavA tatpara thayA,mATe dInAdikane dayAvaDe karI dAna ApavA cukavuM nahi. (kSaNatA upara maghA mAlInuM dRSTAMta) duniyAmAM kupaNatAnI to avadhi ja kahevAya che.kapaNa mANaso potAnI mAnuSya vRttine sarvathA bhUlI jAya che. jo koI temane kRpaNatA tyAga karavAno upadeza Ape to temane uttara evo sIdho maLe ke pharIthI bIjA jIvo tenA joDe bolavAnuM paNa na kare. juo kRpaNanI kaMjusAino namUno. kaMcanapura nagaranA rAjAnAbagIcAnuM rakSaNa karanAra madhA mALI ane tenI bairI moMghIno saMvAda. bagIcAmAM madhAmALInI vicArazreNI AkhA zaheranA mANaso mane kaMjusa kahIne bolAve che. eTaluM ja nahi paNa mArI strI moMghI paNa mane kaMjusa kahIne bolAve che. te paNa eka ajAyabapaNAnI vAta che, paraMtu mArA mAM kaMjusAipaNuM gaNI kevI rIte zakAya ? jo huM ghauM khAuM chuM, to tarata ja mArA peTamAM vAdI thAya che. jo bAjarI khAu chuM to tarata ja garama paDe che, ane teTalA ja mATe juvAra khAvI paDe che. vaLI koI divasa bhUlathI jo mArAthI ghI khavAI gayuM hoya to kapha thatAM vAra lAgatI nathI, ane tela khAdhAmAM Ave to turata ja udharasa upaDI Ave che, tethI ghI ane tela A banne vastuo mArA mATe to tadana nakAmI ja che. jo lIluM zAka lAvuM to aMdara ghI 298 For Personal & Private Use Only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 agara tela nAkhavuM ja paDe tethI te paNa nakAmuM che. vaLI kaThoLa to mAro janma thayo te divasathI ja mArA upara prasanna nathI. sivAya chAza mane mArA prANa karatA paNa adhika priya che, tethI kahIne chAza ane juvArano roTalo jamatAM mane lahejata bahu ja sArI Ave che. vaLI jo mane dUdhanA kadarzana koi divasathayA ke turata Dayuro Ave che ane mUMjavaNa thAya che. jo huM sArA lugaDA paherIne nagaramAM pharUM to nagaranA loko kahezeke A magho rAjAno mAnIto hovAthI phATI gayo che, mATe phATelA lugaDA paherIne huM gAmamAM pharIza to mArI kAMI AbarU javAthI nathI. kAraNa ke ApaNane kayAM bahAragAma javuM hoya to upAdhi thAya paNa te to che ja nahi. jethI karIne ApaNane kAMI duHkha paNa nathI. vaLI bahAragAma javAnI paNa ApaNane to jiMdagIthI pratijJA ja che, kAraNa ke ApaNe koine ghare jaie to ja ApaNe ghare koi Ave ane temAM karavAthI mAre mArI pratijJAno bhaMga karavo paDe. paraMtu evuM kAma ApaNe zuM kAma karavuM joie? vaLI dAgInA ghaDAvI bairIne paherAvuM to cora lokono bhaya lAgyA vinA rahe ja nahi ane te loko julama karIne paNa lIdhA vinA rahe nahi, mATe evo ujAgaro paNa mAre zA mATe rAkhavo joie ? mATe dAgInA na ghaDAvIe to rAtriAe jAgaraNa choDI nirAMte nidrA laI zakAya, mATe dAgInA ghaDAvavA ja nahi. kadAca duniyAnA DarathI ke bairInA haTha-kadAgrahathI ke lokalajjAthI kadAca dAgInA ghaDAvavA ja paDe paraMtu te dAgInAnI peTI sAcavavI paDe kadAca peTI paNa sAcavIe paraMtu dAgInA ghaDAvavAnI majUrI sonIne ApavI paDe, mATe tenuM kAma mArAthI koI divasa A jiMdagImAM thanAra nathI. vaLI pagamAM pagarakhA paheravAnuM to mana thAya ja kayAMthI? kAraNa ke mArA pitAzrI vIza varasa pahelA gujarI gayA hatA tyAre tenI zayyAmAM mUkavA joDo zIvaDAvyA hatA paNa meMgorane prapaMcathI kahyuM ke amArAmAM evo rivAja che ke zayyAmAM joDA apAya ja nahi. AvI rIte kapaTa karI Aja divasa sudhI ApavAnI M299 ) For Personal & Private Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 DhIla karI che. vaLI havenA cAmaDA bahu ja kharAba Ave che, tethI pagarakhA paheratA pagamAM pharapholA paDe ane bahu ja duHkhI thavuM paDe ane du:kha sahana karavuM paDe AvuM karatA ughADA page cAlavuM zuM khoTuM ? kAraNa ke tema karavAthI koI corI jaze Avo bhaya bIlakula raheto nathI. kadAca kAMTA vAge tenI harakata nathI. vaLI mArA raMgamahelanA daravAjAnA bAraNA to sadAya baMdha rahe che, kAraNa ke gAmamAM to ApaNI prazaMsAnI prathA patharAI rahelI che.kadAca koI bhUlecUke mAgaNa mAgavA Ave to tene bicArAne bhAnabhUlA thaI potAnuM bhAjana choDI daIne nAhaka nAsavAno jaLakata Ave che, kAraNa ke meM kUtaro evo sarasa pALelo che ke te DelImAM chAnI rIte chAnomAno besI rahe che ane koI mAgaNa ke brAhmaNa mAgavA Ave tyAre kUtaro tene evuM bacakuM bhare che ke AvanAra bicAro tobA pokArI bhIkha mAgavAnuM bhAjana paNa mUkI dai palAyana thai jAya che tethI ApaNane to bamaNo lAbha ja thAya che. brAhmaNanI tAMbaDI paNa bace che ne loTa paNa bace che. vaLI koI AvIne A saMbaMdhI pUchaparacha kare to baMdo to rUvAbamAM ne rUvAbamAM evo javAba Ape ke ahIM tAMbaDI nathI vaLI niraMtara AvI rIte izvara ekadA jaNane bheTADI de to gharamAMthI eka pAI paNa kharca thAya nahi. vaLI kUtarAne jo choDI mUkIe to gAmamAM jaI potAno nirvAha paNa karI Ave ane moDhAmAM ghAlI ekAda roTalo leto paNa Ave tethI ApaNe mahAna bhAgyazALI gaNAie. vaLI atyAre mArI gAMThe eka lAkha rU.nI mUDI che. tene gAmanA loko dekhI zakatA nathI paNa te paisA kAMi koinA pAsethI uchInA lIdhA nathI ke loko dekhIne mArA upara adekhAI kare, kAraNa ke mahAmahenatavaDe karIne hajAro prapaMca karIne ATalI lakSmI bhegI karI che. vaLI duniyAnA loko mahAmUrkha che tethI ja teo bole che ke pApa kare to narake javuM paDe, paNa te vAta khoTI che, kAraNa ke svarga narka to ahI ja che. A chellA zabdo tenA mukhamAMthI nIkaLe che tevAmAM 300 300 rU For Personal & Private Use Only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 akasmAt tenI strI moMdhI tyAM AvI caDe che ane te tamAma vacano sAMbhaLe che. te bolI ke he svAmin ! zuM tamane svarga mAM javAno rasto sUjhayo che jo ema bane to manuSya janma saphaLa thAya. potAnI strI moMghInA AvA akasmAt vacano sAMbhaLI magho bolyo are gAMDI ! huM ahIM ekalo besI mAMDa mAMDa vicAra karuM chuM tyAM tuM vaLI mArA AnaMdanA raMgano bhaMga karavA kayAMthI AvI? jA ghare jA, koIka gharamAMthI goTALo vALI jaze to mAre nAhaka AtmaghAta karavo paDaze. tenI strI bolI huM to bIjuM kAMI karavA AvI nathI paNa tamo svarga narka bolyA te kayAM che te jovA AvI chuM. tevA bairInA vacana sAMbhaLIne maghAe kahyuM ke sAMbhaLa. paisAvALA te svargavAsI, bIna paisAvALA te narakavAsI. kema have samajIne? moghI bolI tamArA sAthe mArA pAnA paDayA tyArathI ja samajIne beThI chuM, paNa he svAmin ! tamAma paisAvALA tamArA jevA kaMjusa nahi hoya kAraNa ke izvara paiso Ape to khAvuM pIvuM paheravuM oDhavuM haravuM pharavuM punya dAna karavuM ke maLelA paisAnI sAphalyatA thAya paNa tamAre to tamAmanA sAthe verajhera karavuM che mATe tamArA tamAma paisA nakAmA che samajayAne ? eTale magho gusso karIne bolyo jA jA, have zikhAmaNa devAvALI ! tArA jevI paMDitANIyo bahu ja thaI gaI che paNa yAda rAkhaje rAMDa jo koI divasa damaDI toDavAnuM kahyuM che to koika divasa tane baheranakahI ravAnA karI daiza. moMghI bolI ke are pITayA kahI de jaTa mA-bahena eTale tArAje ! kaMjusana. hAthamAMthI mArA sadbhAgye mukta thaI nirAMta paramAtmAnuM bhajana karuM ke mArA Ihaloka paraloka baze sudhare. AvI rIte kaMjusanI lakSmI koine kAma nahi AvatA pariNAme eLe jAya che, mATe jene lakSmI maLelI hoya teNe lobha choDIne dAna punya karI manuSya janma saphaLa karavo. 301 bhAga-6 pharmA-ra1 For Personal & Private Use Only Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (ajANyA phaLanA bhakSaNAdika niyama upara vaMkyala kyo) DhIMpurI nagaranIne viSe vimalayazA rAjA hato. tene puSpa cUla ane puSpacUlA putraputrI thayA. puSpacUla prakRtithI ja ullaMTha hato tethI lokoe tenuM nAma vaMkacUla pADyuM. have mahAjananA mukhathI vaMkacUlane uddhata jANI tenA pitAe krodha karI nagarathI bahAra kADhayo tethI te mahAaraNyane viSe gayo. rAgathI tenI bahena paNa tenA pAchaLa gaLA bhIllA lokoe tene potAnI pallImAM laI jaI pallipati karyo. ekadA te siMhaguphA pallIne viSe koika AcArya gayA. varSAkALa najIka hovAthI rahevA mATe vasati mAgI vaMkacUle kahyuM jayAM sudhI mArI hada che tyAM sudhI koine dharmopadeza na Apo to rahevA dauM. tamAre mauna karavuM paDaze. AcArye kahyuM ke tamAre koI jIvanano vadha karavo nahi. vaMkacUle paNa teno svIkAra karI vasati ApI. comAsu pUrNa thayA bAda AcArye kahyuM : have amo vihAra karazuM kAraNa ke - samaNANaM, sauNANaM mamarakulANaM ca gokulANaM ca / aniAo vasaio, sAraiANaM ca mehANANa // 1 // bhAvArtha : sAdhuonI, pakSIonI, bhamarAnA samUhonI, gAyonA ToLAnI tathA zaradaRtunA meghonI vasatI nizcaya hotI nathI, mATe comAsuM pUrNa thavAthI amo jazu tyArabAda guru cAlavA mAMDayA eTale temanA pAchaLa keTalIyeka bhUmi jaIne vaMkacUla Ubho rahyo tene sUrie kahyuM ke he bhadra ! huM kahuM te niyamane tuM dhAraNa kara - 1 ajANyuM phaLa khAvuM nahi, 2 sAta ATha pagalAM pAchA pharyA pachI ghA karavo 3 rAjAnI strInuM sevana karavuM nahi, 4 kAgaDAnuM mAMsa khAvu nahi. A cAre niyamo sulabha temaja potAnAthI pALI zake tevA hovAthI vaMkacUle paNa te grahaNa karyA ane gurune namaskAra karI ghare gayo. ekadA te cora lokonI sAthe sArthane lUMTIne araNya peTho. tyA sudhAtura thayelA cora lokoe kiMpAkanA phaLo khAdhA paNa pote tenuM nAma nahi jANavAthI te phaLo khAdhA nahi (302) 302 For Personal & Private Use Only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 jeNe phaLo khAdhA hatA te phaLanI asarathI maraNa pAme tethI vaMkacUle vicAryuM ke mArA niyamanuM phaLa mAro bacAva karanAruM thayuM. tyArabAda rAtrie potAnA gharane viSe peTho. te avasare potAnI strInI sAthe sutelA puruSane joI krodha pAmI teNe haNavAnI buddhithI potAnA niyamane saMbhArI sAta ATha DagalA pAcho pharI jevo taravAra UMcI karavA jAya che tevAmAM taravAra pAchaLa rahelA bAraNA sAthe athaDAvAthI teno zabda thatAMnI sAthe ja tenI bahene kahAM tuM koNa che? tenA svarathI potAnI bahenane jANI pUchyuM ke te puruSano veSa zAthI lIdho ? teNIe kahyuM ke puruSanA vezathI naTaDAnuM nATaka joI huM ahIM ja sUI rahI. te sAMbhaLI gurunA vacananI prazaMsA karavA lAgyo. ekadA tyAM AvelA sUrinA ziSyane namIne dharmopadeza sAMbhaLavA beTho ane sAMbhaLIne te ja pallImAM carmaNavatI nadIne tIre zrI mahAvIrasvAmIno prAsAda karAvyo te tIrtha thayuM. kAlAMtare eka vANIo potAnI strInI sAthe tyAM yAtrA karavAne mATe cAlyo. anukrame carmaNavatI nadI utaravA mATe te banne jaNA nAvamAM beTho ane tyAM caityanA zikharane dekhIne vANiyAnI strIe sonAnA kacolAmAM caMdana bharIne vadhAvavA mATe pheMkatA hAthamAMthI kacoLuM rAjAnuM ratna jaDeluM ghareNe rAkhela che mATe tene uttara zuM ApIza? tethI nAvikane nadImAM utAryo. tyAM nadImAM pArzvanAtha mahArAjanA khoLAmAM paDeluM dekhIne tene laIne vANiyAne ApyuM. te rAtrine viSe nAvike svama dekhyuM ke nadImAM nAkhelI puSpanI mALA jayAM jaine sthira rahe tyAM jaI joine je biba nIkaLe te vaMkacUlane ApavuM. nAvike tema karavAthI vaMkacUle tene dAna ApI mahAvIrasvAmInA prAsAdamAM bahAranA maMDapamAM pArzvanAthanuM biMba sthApana karyuM. tyArabAda navIna caitya banAvavAne te biMbane levA mATe ghaNA manuSyo prayatna karavA lAgyA paraMtu biMba tyAM ja rahyuM cAlyu nahi e adyApiparyata tyAMja che vaLI pAchuM nAvike kahyuM ke he svAminuM! tyAM nadImAM bIjuM biMba tathA suvarNaratha che tyArabAda vaMkacUle potAnI 303 For Personal & Private Use Only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sabhAmAM mANasone pUchayuM ke te loko ! tame A biMbanI kAMI paNa vAta jANo cho ? tethI eka vRddha mANasa bolyo ke-pUrve prajApALa rAjA sainya laIne zatrunA sAthe yuddha karavA gayo tethI bhaya pAmI tenI rANIe A potAnuM sarvarava che ema jANIne te biMbane suvarNarathamAM besArI, A jaladurga che ema jANIne pote rathamAM biMbane laine besIne carmaNavatI nadInA madhya bhAge nAvaDAmAM rahI. evAmAM koi durjana duSTa mANase rAjA raNasaMgrAmamAM marANo ema kahevAthI rANIe nAvano tyAga karI ratha ane biMbanI sAthe nadImAM praveza karyo. rANI paramAtmAnA dhyAnathI adhiSThAyaka devI thayela haze. anyathA ahIM mahimAM na vadhe. temAM eka biMba tamArA hAthamAM Avela che ane bIjuM biMba nadImAM jarUra haze. te sAMbhaLI biba kADhavA bahu ja mahenata karI paraMtu nIkaLyuM nahi. tenI vAta evI rIte saMbhaLAya che ke hajI varSa madhye eka divasa darzana Ape che. zrIvIranA biMbanI apekSAe pArzvanAthanuM biMba ghaNuM ja nAnuM hovAthI mahAvIrano A devabALaka che ema mAnI cellaNa evuM nAma lokoe prakaTa karyuM. te siMha guphApallI anukrame mahAnuM nagara thaI gayuM. hAlamAM paNa zrIvIra callaNa pArzvanAtha sahita che zrIsaMgha jAtrA karIne utsavathI tenuM ArAdhana kare che. anyadA vaMkacUla ujajayinI nagarImAM rAjAno bhaMDAra coravA dhone puMchaDe vaLagI mahelamAM peTho. temAM bhaMDAra dekhyo tyAM rUSTamAna thayelI rAjAnI paTarANIe tene dekhyo ane pUchyuM ke tuM koNa che? vaMkacUle kahyuM ke huM cora chuM. teNIe kahyuM ke bhaya na rAkha ane mAro saMga kara. teNe kahyuM ke tuM koNa che ? te bolI ke huM rAjAnI paTarANI chuM. core kahyuM jo ema ja che to tuM mArI mAtA che mATe jAuM chuM. ema kahI cAlavA mAMDyo. rANIe potAnuM zarIra nakhathI valurI nAkhI pokAra pADayo tethI ArakSake AvI vaMkacUlane bAMdhyo. tyAM te avarAre guptacaryAthI rAjA joto hato te vicAravA lAgyo ke aho ! strIcaritra kevuM che ? tyArabAda prAtaHkALe sabhAne viSe vaMkacUlane lai gayA. rAjAe tene M304 - For Personal & Private Use Only Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 baMdhanathI chUTo karyo tethI rAjAne namaskAra karIne beTho.rAjAe pUchayuM ke mArA maMdiramAM tuM kema peTho ? vaMkacUle kahyuM ke he deva ! corI karavA. pachI tamArI rANIe dekhyo.ATaluM bolI mauna karyuM. vizeSa pUchavAthI paNa rAjAne kaheto nathI ane rAjA tuSTamAna thayo. potAne putra nA hovAthI putra karIne rAkhyo ane rAjA rANIne mArato hato tenI akAyata karI. vaMkacUla citavanA karavA lAgyo ke aho je niyamo karelA che teno phaLo bahu ja sAro maLyA evI roja ciMtavanA kare che. ekadA rAjAye yuddha karavA mokalyo tyAM yuddhamAM ghaNA prahAra paDavAthI lokoe rAjA pAse ANyo sAruM karavA rAjAe ghaNA vaidyone bolAvyA. temaNe kAgaDAnA mAMsanuM auSadha batAvyuM. vaMkacUlane teno niyama hovAthI icchato nathI. te vakhate tenA mitra jinadAsane rAjAe bolAvyo jinadAsa avaMtI pratye Avato hato. teNe rastAmAM bedevIone rUdana karatI dekhI pUchavAthI bolI ke saudharma devalokane viSe vasanArI devIo chIe.kAgaDAnA mAMsane tyAga karIne vaMkacUla amAro svAmI thavAno che, paNa tArA vacanathI niyama toDIne narake jaze tethI rUdana karIe chIe. te sAMbhaLI jinadAse kahyuM ke huM tene niyamamAMdeDha karIza. ema kahI rAjA pAse gayo. rAjAe vAraMvAra kahyA chatAM paNa nahi mAnatA vaMkacUlane niyamamAM daDha karyo nirdhAmaNA karAvavAthI kALadharma pAmIne vaMkacUla bArame devaloke gayo. jinadAsa pAcho potAnA ghara tarapha pharyo ane rUdana karatI devIone kahyuM have zuM kAma rudana karo cho ? meM temane mAMsa khavarAvyuM nathI. teNIe kahyuM ke adhika niyamathI te bArame devaloka gayo. te sAMbhaLI harakha pAmIne jinadAsa potAne ghare gayo. DhIMpurI tIrtha thayuM tenuM sthApana karanAra vaMkacUla thayo. AvI rIte svalpa niyamathI paNa vaMkacUla ghaNuM phaLa pAmyo tyAre tamAma prakAranA abhakSya padArtho ane ajANyA phalAdikane tyAga karI jIvo sarva prakAranA sukha pAme temAM Azcarya nathI. 305 305 ~ For Personal & Private Use Only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 (abhakSya vastu tyAga upara thAvara mAtaMga kyA) kanakapura nagarane viSe jinacaMdra nAmano zreSThI hato tene zIyalavatI nAmanI strI hatI. tene guNasuMdara nAmano putra hato, paraMtu te dharma rahita hato. tenI mAtAe kahyuM he putra ! tuM vAsI annAdika vastunuM bhojana na kara, kAraNa ke vAsI anAdikanA bhojanAdika karavAthI zarIrane viSe dAdara, karoliyA, bAMbhaNI, vAyu, buddhihInatA ane dharmabhraSTatAdika bahu ja doSo utpanna thAya che, temaja ghaNA trAsajIvonI hAni thAya che. mATe tuM amRtasUri pAse jaIne pUchI jo ane abhakSabhakSaNanA doSo sAMbhaLa tyArabAda udyAnane viSe AvelA te guru pAse jaI namaskAra karIne doSo puchavAthI gurue kahyuM ke subhaganagarane viSe thAvara nAmano mAtaMga che te tane kaheze. tyArabAda tyAM jaI thAvara mAtaMganuM ghara pUchItene maLI abhakSabhakSaNanA doSo pUchayA. teNe kahyuM ke kahIza.pachI thAvara mAtaMge gRhasthanA hATathI tene zAliAdira ApAvyuM te laIne guNasuMdara kRpaNane ghare gayo. tyAM paisA ApIne rasoi karAvI jyAre bhojana karavA beTho tyAre kRpaNanI strIe kahyuM ke kyAMthI Ave che ? teNe sarva kahyuM tethI teNIe jANyuM ke A to mAro bhAI che. bIje divase te jato hato tenI bahene Agraha karIne rAkhyo ane dukAne jai potAnA pati pAse zAliAdikanI mAgaNI karI. teNe kahyuM ke vAla ane tela laI jaIne bhojana karAva. teNIe bIjAnA hATathI ghI, loTa, sAkara vigere laine ghevarAdika bhojana sAmagrI taiyAra karI. te dekhI bahu ja kheda pAmI krodha karI, kharAba annanuM bhojana karI ciMtAthI hRdayasphoTa thavAthI teno pati maraNa pAmyo ane bhAine bahene bhojana karavA besAryo te vakhate strIe patinuM maraNa jANyuM, paraMtu apuniyAnuM dravya rAjA lai jAya tevA bhayathI koIne jaNAvyuM nahi ane tene khADAmAM nAkhI dATi dai potAnA bhAIne kahyuM ke tuM cAra kroDa dravyathI vyApAra kara. lokonI AgaLa kaheje ke zeTha velAkule samudra pAra gayA che. tenA jIvavAthI maMDitAne maravAthI raMDitA, 306 For Personal & Private Use Only Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 rUdana ane zoka karavAvaDe karIne zuM ? evA bahenanA vacano sAMbhaLI hATa uparavepAra karavA mAMDayo. thAvara mAtaMga jayAre guNasuMdarane vANijayA hATathI zAli Adi apAvI ghare gayo. tyAre bhojana samaye tenI strIe kahyuM ke hAlamAM to A ja vastu taiyAra che. ema kaThora vacano kahI batrIza pahoranI vAsI chAza ane vAsI bhojana pIrasyuM te kAMika aMdhakArane viSe ane vAsI bhojanano niyama hato te jANavA chatAM paNa khAdhuM tethI gADha nidrAmAM zULanA rogathI maraNa pAmI guNasuMdaranI bahenanI kukSImAM utpanna thayo. keTalAka divasa gayA pachI guNasuMdara mAtaMganA pADAne viSe gayo. tyAM thAvaranA gharamAM AkreTa jANI lokone pUchayuM ke thAvara kayAM che ?teoe kahyuM ke maraNa pAmyo. te sAMbhaLI atyaMta kheda pAmI bolyo ke hA, hA, A zuM thayuM? saMdeha paNa bhAgyo nahi tethI ghare javAnI taiyArI karI. tenI bahene kahyuM ke huM hAlamAM sagarbhA chuM. putra utpanna thAya tyAM sudhI rahe tethI te rahyo ekadA hATane viSe rahelA tene eka strIe AvIne kahyuM ke he bhAI ! tAro bhANiyo tane bolAve che. te sAMbhaLI Azcarya pAmI ghare gayo. tene tatkALa utpanna thayelA bAlake kahyuM tuM jaldI thAvarane ghare jA. tyAM tenI strIne bALaka utAza thayo che te mArI nAkhe che, mATe prathama tuM te bALakanuM rakSaNa kara. guNasuMdare tyAM jaIne kahyuM ke A kAma tuM zuM kare che ? zA mATe hiMsA kare che ? mAtaMgI bolI ke zuM karuM ? A mArI kukSimAM Avyo ke tarata tAro mitra maraNa pAmyo. gharamAM kevaLa dAridraya ja che. mATe jIvADIne zuM karuM? guNasuMdare bahu dhana ApI tene choDAvyo ane potAne ghare Avyo. bhANeje kahyuM he mAmA ! tAro saMdeha bhAMgyo ke ? mAmAe kahyuM ke na bhAMgyo bALaka bolyo ke tArI sAdharmika bhAinI bhakti karI abhakSanA niyamane pALI thAvara nAmano mAtaMga huM cAra koTI dravyano svAmI tAro bhANeja thayela chuM kAMika niyamane virodhI te bhavanane viSe zULa roganI mahAvyAdhithI maraNa pAmyo ane kharAba vAsI anna bhakSaNa karavAthI tAro banevI zeTha thAvara mAtaMgane ghare janmyo che, mATe AjathI 309 For Personal & Private Use Only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tuM abhakSyano niyama kara. te niyama laine guNasuMdara potAne ghare Avyo ane mAtAne tamAma vAta karI tethI harSa pAmI. kAraNa ke adhamamAtA putra je mArge cAlato hoya te mArge cAle che. madhyama mAtA putra dravya upArjana kare tyAre rAjI thAya che. uttama mAtA chokaro sArA sArA prakAranA sukata kartavyo kare che tyAre rAjI thAya che. ekadA guNasuMdare gurue kahyuM ke he svAmin ! mAro saMdeha to bhAgyo paNa mArA bhANejane janmatAnI sAthe vANI bolavAnI zakti kayAMthI AvI? gurue kahyuM ke mAtaMge chelle samaye potAnA mitra ceTakane kahayuM hatuM ke suMdarano saMzaya mArAthI bhAMgyo nathI mATe mAre zuM karavuM. deve kahAM kRpaNanA ghara viSe tAre mukhe huM UtarIne saMzayarahita karIza, tethI tene vANI thaI. gurunA vacano sAMbhaLIne suMdare prathama zrAvaka dharma aMgIkAra karyo ane pAchaLathI sAdhu dharma pALI deva thayo. AvuM jANI uttama jIvoe pathuSita vAsI abhakSya padArthono tyAga karI potAnA aMtarAtmAne pavitra karavo joyohAlamAM vAsI bhakSaNano pracAra ApaNAmAM bahu ja vRddhi pAmyo che tene jalAMjali devI joie. (udhame megharAjanA subuddhi maMtrInI kathA) zrAvasti nagarIne viSe megharatha rAjA rAjaya karato hato. anyadA tenI sabhAne viSe koika nimittavettA Avyo. tene maMtrIe kahyuM ke kAMika nimitta kahe. te bolyo ke AjathI sAtame divase A nagaranA adhipatinA mastaka upara vIjaLI paDaze. tenAM vacano sAMbhaLI sarva loko bhayabhIta thaI gayA tyArabAda rAjAe maMtrIne kahyuM ke zuM karavuM ? koI kahe nAvamAM besI samudramadhye rahevuM, koI kahe parvatanI guphAne viSe bharAi besavuM. subuddhi maMtrIe kahyuM rAjan ! dharmajAgaraNa karavuM. tenA pratApe tamAma vino dUra thai jAya che. vizeSamAM hAlamAM eka pASANanI mUrti karAvI teno rAjyAbhiSeka karI nagarano adhipati tene 4308 For Personal & Private Use Only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 sthApavo. rAjAe tema karI pote pauSadha lIdho ane jinezvaramahArAjanA maMdirane viSe rahyo sAtame divase varasAda paDavAthI pattharanI mUrti upara vIjaLI paDI. maMtrInI buddhithI rAjA kuzaLa rahyo tethI tamAmane harSa thayo ane maMtrInI buddhinI tamAma loko prazaMsA karavA lAgyA. ( udhame jJAnagarbha maMtrInI kyA) kSitipratiSThita nagarane viSe jItazatru rAjA hato. tene potAnI buddhithI vanaspatine paNa jItanAra jJAnagarbha nAmano maMtrI hato. te bannenA premamAM phakta vANI ane kAyAno ja bheda hato tethI bannene kheda thayo hato. ekadA rAjasabhAmAM beThelo rAjAe maMtrIne kahyuM ke tuM mane prANathI paNa adhika vallabha che kadAcit brahmA AvIne paNa tAruM vAMkuM bole to paNa huM mAnuM nahi. evAmAM koika siddhaputra nimitta vettA Avyo. rAjAe tene kahyuM ke kAMika spaSTa nimitta kahe, nimittiyAe kahyuM ke eka mAsane aMte tuM jJAnagarbha maMtrIne tenA kuTuMba sahita mArIza evuM nimitta huM jANuM chuM. te sAMbhaLI krodhAnalathI javAjalyamAna thaI rAjAne hoTha phaphaDAvIne kahyuM ke he durbhASI nimittaka ! tuM mArI dRSTithI Agho jA ane maMtrI kuTuMba sahita kuzaLa ho. A pramANe rAjAnA abhiprAyane jANIne tenA sevakoe nimittakanA kapALamAM ardha caMdra karIne nagara bahAra kADhayo te vicAravA lAgyo ke asthAnane satya vacana paNa kADhavAthI sukha Ape nahi, kAraNa ke nALiyeranA pANImAM kapUra nAkhavAthI sArAvATa thatI nathI, mATe mAre koI divasa AvI kaThora vANI bolavI nahi. A bAju maMtrI vicAra kare che ke nimitta karmaphaLane sUcavanArU che. mATe tenA bolanArA upara dveSa ane mArA upara prema A baMdhu snehanuM ja kAraNa che. vaLI rAjA made caDe tyAre hastinA peThe kAna pakaDI tenuM vAraNa karI zakAtuM nathI, mATe bhaviSyamAM bUruM na thAya tevA prakAranA upAyo yojavA te uttama mANasanuM kartavya che. A pramANe vicAra karI vegathI te udyAnane 30: bhAga-6 pharmo-22 For Personal & Private Use Only Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 viSe gayo ane nimittakane sArA prakAranA AdaramAnathI bolAvIne dAna ApI satkAra karI kahyuM. rAjA potAnA dezamAM ja pUjAya che ane tamArA jevA sarva jagyAe pUjAya che, kAraNa ke rAjAo ane paMDitomAM ghaNuM aMtara hoya che. vaLI vidvAno bhaktivaDe grahaNa karavA lAyaka hoya che. paraMtu koI divasa baLavaDe grahaNa karI zakatA nathI, mATe tuM mArA upara prasanna thaIne huM puchuM teno uttara Apa. evuM bolIne kahyuM ke mane rAjAthI konA nimitte utpAta thaze ? nimittiyArane kahayuM ke tArA moTA dIkarAthI utpAta thaze. tyArabAda nimittiyAne visarjana karI, tenuM kahevuM cittamAM dhAraNa karI parameSThInA nAmanA jApa japato maMtrI kALa nirgamana karavA lAgyo. traNa divasa bAkI rahyA tyAre buddhimAna maMtrIe potAnA moTA putrane peTImAM sthApana karI rAjAe kahyuM ke he svAmin ! A peTImAM mAruM sarvasva che, mATe yatnathI sAcavI rAkhazo, kAraNa ke mane utpAtano bhaya hovAthI sArI vastu tamArA hastagata ho. utpAta nivarta mAna thayA pachI sneha phaLa ApanAra thaze. AvI rIte kahIne mahAmaMtrI niraMtara sukRta kAryo karavA lAgyo che. tevAmAM nimittiyAe kahelo divasa Avyo ane rAjAnA aMtaHpurane viSe koLAhaLa thayo ke "maMtrIno moTo putra rANI pAse viSayanI prArthanA kare che. rANI nahi mAnavAthI haThathI rANIno coTalo kApIne jAya che mATe doDo re doDo" Avo koLAhaLa thayelo sAMbhaLI rAjAe krodha karIne kahyuM ke maMtrIne kuTuMba sahita mAro . evo hukama sAMbhaLI maMtrIe vicAryuM ke tamAma bInA nimittiyAnA kahevAthI banI gaI ane mArA upara sneha hato te paNa rAjAne agnine viSe ghInA homavA jevo thayo. tyArabAda vRddha manuSyodvArA ghara maMtrIe rAjAne vinati karIne kahevarAvyuM ke sAhasa karavuM ucita nathI. pUrave nimittayAnuM vacana na mAnavAthI A phaLa AvyuM. vaLI A viDaMbanA deva saMbaMdhI che. jo A vAta Apa khoTa mAnatA ho to peTI UghADIne joI lyo ane pachI Apane je yuktAyukta lAge te karo. maMtrInA AvA M310) For Personal & Private Use Only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 vacanothI rAjAne vivekarUpI aMkuro utpanna thavAthI peTI UghADIne joyuM to aMdara maMtrInA moTA putrane dekhyo te hasato hato. tenA hAthamAM charI ane rANIno coTalo hato. te temAMthI nIkaLIne rAjAnA caraNakamaLane namyo ane charI tathA veNI hAthamAMthI mUkIne kayAMika cAlyo gayo ane lokono kolAhala paNa zAMta thayo.utpAta zAnta thavAthI maMtrIe paNa tamAma vAta kahIne kahayuM ke he deva ! koika vyaMtara vairI deve A bInA batAvI che. jo ema na hoya to mArA putrathI AvI vAta banI zake ja kevI rIte ? Avo karmano prapaMca che te paNa buddhibaLathI vAraNa karI zakAya che ane karmanA phaLarUpa bhAvIne paNa buddhibaLathI naSTa karI zakAya (avasare bolavA upara bhUkaMDa coranI kyA) janairyadu ktaM samayAnurupaM, tadepa vAkyaM madhura sudhAvat / caureNaH samyag yadaraMji bhaTTi naSTetivAkyAtpRthvIzvaro'pi // 1 // bhAvArtha : samayane anusarIne je vacana kaheluM hoya che te vacana amRta nA samAna manohara gaNAya che, kAraNa ke bhaTTinara ityAdivAkayanA bolanArA cora brAhmaNe rAjAne raMjita karyo. kAzamIra dezanA madhya vartatA mahAnaMdI nAnA nagarane viSe nAnA prakAranA zAstrone viSe nipuNa ane paMDitone priya evo bhUdhara nAmano rAjA vAsa karato hato. te nagarane viSe vasanAro kavikalAne viSe kuzala bhukuMDa nAmano eka brAhmaNa durdevanA vazathI corI karato hato. ekadA rAtrine viSe corI karavA bhaTakanArA tene koTavALe pakaDyo ane bAMdhIne rAjA pAse aNyo. corano vadha karaso evA nItivacanane jANIne rAjAe teno vadha karavAno hukama karyo, tethI rAjAnA mANaso tene zULI pAse lai gayA. core rAjAnA mANasone kahyuM ke he bhadro ! mane eka vAra rAjA pAse laI jAva. AvuM tenuM vacana tene brAhmaNa jANI rAjAnA 311 For Personal & Private Use Only Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 mANasoe mAnyuM te vAta rAjAne jaNAvI. rAjAe tene potAnI pAse lAvavAnI hA pADavAthI mANasoe rAjasabhAmAM lAvelo. te bolyo - bhaTTinaSTo bhArgavazvApi naSTo, bhikSurnaSTo bhImaseno'pi naSTaH / bhUkuMDohaM bhUdhavastvaM ca rAjan ! mbhAnAM paMktau saMpraviSTa, kRtAMtaH // 1 // bhAvArtha : bhakTi maraNa pAmyo, bhArgava paNa maraNa pAmyo, bhikSu maraNa pAmyo, bhImasena paNa maraNa pAmyo. huM bhUkuMDa chuM ne he rAjanuM ! tuM bhUdhava-rAjA che, mATe he rAjan ! bhAnI paMktimAM kRtAMta jamarAja peTho che. sababa Aje mAruM maraNa che to kAle tAro paNa vAro Avaze. AvI rIte catura jIvonA cittane camatkAra karanAra tenA kAvyane zravaNa karI tuSTa mAna thayelA rAjAe have pachI tAre corI na karavI ema kahI ghaNA prakAre suvarNa vastrAdikanuM dAna ApI visarjana karyo bhUkuMDa paNa potAne ghare gayone corIne tyAga karI sukhI thayo. zuddhAzuddha viSe suvarNana guMjAnI kyA) ekadA eka jaNe caNoThInI sAthe samA tAjavAmAM toLavA mATe nAkheluM sonuM bolyuM - kAMca huM zobhA bahuM, uttama mArI jA, kAlA mukhanI guMgacI, tulI hamAre sAthe, 1 TaMkachedena me du:khaM, na dAhaM na ca gharSaNe / etadeva maha duHkhaM, guMjayA saha tolanaM // 2 // bhAvArtha : mane TAMkaNAthI chede che agnithI bALe che pattharanA sAthe ghase che te duHkha nathI, paNa caNoThInA sAthe mane toLe che te ja mane mahAduHkha thAya che. AvI rIte sonA kahevAthI caNoThI garva karIne bolI ke - rati rUpe huM rUaDI, rati ja mAruM nAma, sonAsarI stolIye, e muja dahe kuThAma. 1 na 312) For Personal & Private Use Only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 AvI rIte sAMbhaLI caNoThIne sonAe kahyuM ke - suNa re guMjA bApaDI, ma karIza tuM abhimAna, A vahutAsa na pezIye, lAbha jema pramAna, 2 tyArabAda banne jaNA potAnI zuddhine mATe agnimAM paDayA guMjA nissAra hatI, tethI mukhe dAjavAthI tenuM mukhazyAma thayuM. hAlamAM paNa te kALA mukhavALI hovAthI pAchI jAya che ane suvarNa to divya karavAthI agnimAMthI nIkaLIne vizeSa zuddha thavAthI duniyAmAM yaza mAna pAmavAvALuM thayuM, mATe jayAre kAma paDe tyAre ja je zuddha thAya te zuddha gaNAya che. (svabhAva upara zobhana zreSThI tathA kamamaMjarI vezyAnI kyAM nivAritApi prakRtiH prayatnai-naivoSNatAgneriva yAMti jaMtoH / suzikSitaM kRtyamapIha muktvA, ghaToMdurAn yajjagRhe biDAla: tArA | bhAvArtha : aneka prakAre nivAraNa karyA chatA paNa jema agni uSNatAno tyAga na kare tema jIvonI prakRti ghaNA prakAranA prayatno karyA chatAM paNa badalAtI nathI, kAraNa ke sArA prakAranuM zikSaNa ApIne zikSA ApyA chatAM paNa bilADAe ghaDAne viSe rahelAM uMdarone pakaDayA. kSitipratiSThita nagarane viSe jitasa> rAjAne atyaMta mAnanIya ane rUpasaubhAgyanA nidhAna samAna saMpattivALo buddhimAna zobhana nAmano zeThIyo vasato hato. tyAM rAjAne cAmara vIMjanArI kAmamaMjarI nAmanI eka vezyA hatI. ekadA prastAve zreSThI rAjAnI sabhAmAM beTho hato tyAre vezyA bolI ke sArI rIte zikSaNa ApelA jIvo paNa potAnI prakRtino tyAga karIne sArI vRttivALA thAya che. AvI rIte vAraMvAra virUpa zabdane bolanArI vezyAne irSAvaDe karIne zobhana zeThe kahyuM pArakI drAkSane gadheDo khAI jAya to kAMI hAni jevuM dekhAtuM nathI, paraMtu te asamaMjasa dekhAvAthI mane khedayukta thAya che, mATe he bhadre ! 313 For Personal & Private Use Only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bahu zikSaNa ApyA chatAM paNa nIca jIvakadApikALe potAnA svabhAvane tyAga karI zake ja nahi kahyuM che ke - kAkaH padmavane ratiM na kurute haMso na kUpodake / mUrkha sajjanasaMgame na ratame dAso nasiMhAsane // kustrI sajjanasaMgame na ramate nIcaM janaM sevate / yA yasya prakRtisvabhAvajanitA kenApi na tyajyate // 1 // bhAvArtha : kAgaDo kamaLa vanane viSe prIti karato nathI, haMsa kUvAnA pANIne viSe prIti karato nathI, mUrNa sajjana mANasanA saMgane viSe prema karato nathI, dAsa siMhAsanane viSe prema karato nathI, kharAba strI sajjananA saMgamAM ramatI nathI ane nIca puruSane seve che, mATe jenI jevI prakRti paDelI hoya che jeno jevo prathamathI ja svabhAva paDelo hoya che tene koI paNa tyAga karI zakatA nathI. evA prakArane banne niraMtara vAda vivAda thavAthI ekadA rAjAe vezyAne kahyuM ke he cAmaradhAriNI! tuM tAruM vacana satya karavA mATe kAMi paNa tevuM dRzya dekhADa eTale tAruM kahevuM samyak prakAre mArA mAnavAmAM Ave. anyathA zreSThI satyavAdI ane tuM bhUSAvAdI AvI rIte rAjAe kahevAthI vezyAe eka bilADAnA bALakane nAnapaNathI sArI zikSA rApavAthI te bilADAno bALaka nipuNatAthI tAMbUla ApavuM, dIpaka dhAraNa ka ravo, cAmara vIMjavA, pANI lAvIne pAvuM, lugaDA dhovA vigere rAjAnA kAryo karavA lAgyo tethI potAnA tamAma kAryo karavAthI rAjAe sabhAmAM vezyAnI prazaMsA karI ke aho ! aho ! AnuM kahevuM satya che ke A bilADo pazu che chatAM paNa catura mANasanI peThe tamAma kAma kare che, AvI rIte varNana karavAthI nAka ane mukhane maraDIne vezyA bolI ke he svAmin ! hIMga, mIThuM, maracuM, tela vecanArA A bicArA rAMkaDA vANiyAo zuM jANe, kAraNa ke amAruM vezyAnuM kula ja cAturInuM mULa hoya che. ekadA rAtrie rAjA dhRtakriyA karato hato ane bilADo hAthamAM 314 For Personal & Private Use Only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 dIpaka dhAraNa karIne ubho hato te samaye akasmAtuM tyAM jaIne zreSThIe ghaDo mUkyo ane ghaDAmAMthI levAmAM uMdaro nIkaLe che tevAmAM bilADAe jAtisvabhAvanA vairathI dIvAne nAkhI daI uMdarone pakaDayA telathI rAjAnA vastro bagaDyA, siMhAsana baLI gayuM,krIDA nAza pAmI, rAjAne ghaNuM duHkha thayuM. tyArabAda zobhana zreSThIe sArI vANIthI rAjAne kahyuM ke he svAmin ! sArA prakAre zikSaNa ApyA chatAM paNa nIca evo A potAnI prakRtine choDato nathI. tuM A bilADAnI karaNI jo, kAraNa ke A bilADA uMdaranuM svAbhAvika paNAthI vera che teno tyAga karavo muzIbata che. gIta nRtya, kALA vAjIMtra, vidyAnuM vijJAna zIkhavAthI Ave che, paraMtu jeno je svabhAva hoya che te jato nathI. AvuM sAMbhaLI rAjAne vezyAnuM bahu apamAna karyuM ane zobhana zreSThIne bahumAna ApyuM. pAMca pAMDavonuM daSTAMta) hari nApuramAM pAMca pAMDavo rAjaya karatA hatA. temaNe dIrghakALa sudhI rAjaya karyuM. temanA pitA pAMDurAjA devaloke gayA. temaNe avadhijJAnathI tapAsa karIputrone bodha karavAno vicAra karyone zAhukAranuM rUpa laI pAMca ghoDA sahita hastinApura bahAra Ubho rahyo. pAMDavo krIDA karavA gayA. ghoDA sArA dekhI mUlyathI mAgyA. teNe kahyuM : "mUlyathI vecavA nathI paNa mane je koI navIna vAta saMbhaLAve tene eka ghoDo maphata ApuM" AvI rIte kahevAthI moTo putra yudhiSThira eka ghoDA uparabesI pUrva dizA tarapha gayo. kSaNamAM bAra yojana nIkaLI jaI aTavImAM paDayo. tyAM uttama mahela dekhyo jaMgalamAM maheladekhavAthI Azcarya thayuM. sAtamI bhUmi upara caDyo tyAM siMhAsana uparakAgaDAne beThelo dekhyo tenA mastakanA upara sihe chatrAne dhAraNa karela che. haMsalA temane ujajavaLa cAmarothI vIMjhI rahela che. bIjA ghaNA jAnavaro vividha prakAre tenI sevA uThAvI rahyA che. AvI rIte dekhI yudhiSThira tyAMthI pAcho pharyo ane hastinApura Avyo. (1) tyArabAda bhIma bIjA ghoDA 315 For Personal & Private Use Only Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 upara besI dakSiNa dizAmAM kSaNamAM bAra yojana nIkaLI gayo. tyAre khetarane viSe eka pADo hato. te pAMca mukhathI cAro carato hato. pAse rahelA lokone teNe pUchyuM ke ghaNuM ghAsa khAtAM chatAM paNa A ati dubaLo kema che ? teNe kahyuM ke tenI sthiti sadA AvAja prakAranI che. evuM sAMbhaLI Azcarya pAmI tyAMthI bhIma pAcho pharyo ane hastinApure Avyo. (2) tyArabAda trIjo arjuna trIjA ghoDA upara caDI, uttama dizAmAM kSaNavAramAM bAra yojana nIkaLI gayo. tyAM vagaDAne viSe traNa pAradhIe jenA traNa paga kApI nAkhelA che ane eka ja paga bAkI rahela che evA haraNane eka page TaTTAra Ubho rahelo dekhI pAcho pharI hastinApure gayo. (3) tyArabAda nakula eka ghoDA upara caDI pazcima dizAmAM kSaNamAM bAra yojana nIkaLI gayo. tyAM jaMgalamAM turatanI prasavelI eka gAyane dekhI te gAya turata potAnI vAcharaDIne dhAvavA lAgI. AvuM Azcarya dekhI pAcho pharI hastinApure Avyo (4) tyArabAda sahadeva vidizAmAM ghoDA upara caDI, kSaNamAM bAra yojana nIkaLI gayo. tyAM jaMgalamAM eka gomukha tIrtha dekhyuM. te gaumukhInA nIce uparAupara lAInabaddha traNa vAsaNo goThavyA che. te gaumukhImAMthI nIkaLelI pANInI dhArA prathamanA vAsaNamAM paDe che, bIjA vAsaNamAM paDatI nathI ane pachI trIjA vAsaNamAM paDe che tema thavAnuM kAraNa panIhArIne pUchavAthI A tIrthano prabhAva Avoja che, evuM sAMbhaLI Azcarya pAmI, pAcho pharI hastinApure Avyo. (pa) AvI rIte pAMce jaNAe najare dekhelI navIna vArtA kahI ghoDA mAgyA, tethI deve vicAryuM ke A pAMcamAMthI koine hajI paNa moha chUTato nathI, tethI teNe pAMDurAjAnuM rUpa dhAraNa karyuM. te dekhI pAMce pAMDavone tenA pagamAM paDayA ane pUchyuM ke tame ahIM kayAMthI? teNe kahyuM ke huM deva gatimAM gayela chuM ane tamone bodha karavA Avela chuM. tamoe raNasaMgrAmamAM aDhAra akSauhiNI senA mArI, seMkaDo-hajAro kurUone mArI kurUkuLano nAza karyo che, ane eka draupadIne pAMca jaNA sevo cho -mahA pApakarma 316 For Personal & Private Use Only Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 bAMdho cho. kALa karIne dharma vinA durgatimAM jazo. vanavAse vagaDAmAM jevA hatA tevA ja hajI roja jevA cho, vigere kahI bodha karyo, tethI pAMce jaNAe kahyuM ke amoe je Azcarya dekhyA teno bhAvArtha samajAvo. deve kahyuM. 1. kAgaDAne uttama jAnavaroe sevavAthI A kaLikALamAM uttama rAjAo pleccha rAjAonI sevA karaze. - 2. pAMca mukhe pADo care che tethI rAjAo pAMca prakAre kara leze chatAM paNa tRpti pAmaze nahi. 3. haraNane eka page Ubho rahelo dekhavAthI A kalikAlamAM zIyala, tapa, bhAvanA naSTa thaze phakta eka dAna ja TakI raheze ane te paNa kItine mATe ja. 4. suratanI prasavelI vALIne gAyane dhAvatI dekhavAthI A kalikAlamAM loko kanyAvikraya karI paisAthI potAnuM gujarAna calAvaze. 5. traNa vAsaNomAM prathama ane chellAmAM pANI paDe ane vacalAmAM nahi tethI gharanAM mANaso upara jheravera vadhaze ane paranA mANaso upara prema thaze, kaliyuganI zarUAta thaI che. havecato ema kahI bodha karI deva gayo. pAMce pAMDavo bodha pAmyA ane dIkSA grahaNa karI siddhAcala upara jaI aNasaNa karI kevaLajJAna pAmI vIza koTI munimahArAjAo sAthe siddhAcaLa upara Aso zudi pUrNimAe mokSe gayA. ( prAyazcita ) dasavihaMpAyacchittaM, taMjahA-AloyaNArihaM 1 paDikkamaNArihaM 2 tadubhayArihaM 3 vivegArihaM 4 kAussaggA rihe 5 tavAriMha 6 cheyArihe 7 mUlArihe 8 aNavaThThArihe 9 pAraMciyArihe 10 bhAvArtha : 1 AlocanA, 2, pratikramaNa, 3, ubhaya AlocanA pratikramaNa, 4. viveka 5. kAyotsarga, 6. tA. 7 cheda, 8, mUla 9 317 For Personal & Private Use Only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 anavasthA 10, pArAcikam e dasa prAyazcitto kahelA che. teno vistAra vyavahArasUtra. jItakalpa jItakalpacUrNa, AcAradinakarAdikathI jANavo. prAyazcita grahaNe dasa doSo kahelA che. 1 AkaMpyadoSaM 2 anumAnyadoSaM 3 daSTadoSaM 4 bAdaradoSaM 5 sUkSmadoSaM 6 channadoSaM 7 zabdAkuladoSaM 8 bahujanadoSaM 9 avyaktadoSa 10 tatsevitadoSaM. bhAvArtha : huM AcAryane bhaktithI vaza karIza to mane thoDuM prAyazcita Apaze, evI buddhithI AlocanAcAryanI paiyAvacca karI tene vaza karI je AlocanA levI te AkaMpya doSa. (1) anumAna karI nAnA nAnA doSo batAvI halako daMDa maLe tevI AzA rAkhI te ja prakAre AcAryane jaNAvI AlocanA levI te anumAnyadoSa (2) AcArye je dekheluM tathA sAMbhaLeluM hoya teTalo ja potAno aparAdha batAvI AlocanA levI te draSTadoSa. (3) potAnI avajJA thavAnA bhayathI sUkSma doSonI AlocanA nahi letA bAdara aticAronI mAhitI AcArya ne ApI AlocanA karavI te bAdaradoSa (4) sUkSma aticAro lAgelA hoya tenI AlocanA le. ane AcArya ne evuM batAve ke je sUkSma aticArane Aloce che te bAdara aticArane kema na Aloce AvuM jaNAve te samadoSa (5) atyaMta lajajALapaNAthI A eka evuM dhImethI bole ke je pote ja sAMbhaLe. AvI rIte AlocanA le che chAdoSa. (6) moTA zabdavaDe karI bIjAone saMbhaLAvI AlocanA le te zabdAkula doSa (7) ghaNA loko hoya tyAre AcAryane eka doSa hoya tene ghaNA pramANamAM nivedana kare te bahuja doSa (8) je spaSTa gItArtha na hoya temanI pAse AlocanA le te avyakta doSa (9) samAna zIla guru pAse sukhe karI potAnA aparAdhone jaNAvI zake ane je aparAdhanI AlocanA le tene ja sevI zake te tatsavIdoSa (10) uparanA prakAre dasa doSo kahelA che tevI rIte AlocanA levAthI karmabaMdhathI chUTAtuM nathI. A vAta khAsa dhyAnamAM M318 318 For Personal & Private Use Only Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 rAkhavA jevI che. gacchAcArapanA salluddharaNanimittaM, gIyacchannesaNAu ukkosA / / jo aNasayAiM sattau, bArasavAsAiM kAyavvA // 1 // bhAvArtha : potAnA pAparUpI zalyano uddhAra karavA nimitte gItArtha ane gItArthane maLatA bIjAne meLavavA mATe utkRSTa sAtaso jojana bAra varSamAM jaine zodhakhoLa kare -matalaba ke gItArtha gurunI zodhamAM AryadezamAM utkRSTa bAra varSa sudhImAM sAtaso jojana phare ane te kAlane viSe pravartamAna parama zratadhara gItArtha guru pAse prAyazcita laine zuddha thAya. teTalA kALamAM pharatA pha tA jo guruno joga na maLyo hoya ane pote kALadharma pAme to paNa e locanAnuM phaLa pAme kAraNa ke prAyazcita levAnI pUrNa bhAvanAthI sAtasA jojanano vihAra ane bAra varSano kALa vyatIta karela che, mATe pote je je pApakarmonuM AcaraNa kareluM hoya tenI AlocanA lIdhA vinA, tapakarma tapyA vinA karmanI nirjarA thatI nathI mATe avazya AlocanA levI joie. karmo kevI rIte bAMdhelA hoya che te jaNAve che. ajJAnadazAthI, vismaraNatAthI, paranI anuvRttithI, bhayathI, hAsyathI, rAjAdike baLAtkAra karavAthI prANanuM rakSaNa karavA mATe guru saMghanA zatruone nivAravA mATe pArakAne bAMdhavA mATe, dubhikSAdikanA nivAraNa karavA mATe, agara game te prakAre bAMdhelA karmo hoya tene dUra karavA mATe jarUrAjarUra gItArtha guru pAse prAyazcitta levuM joI.te vinA AtmAnI zuddhi thAya nahi. have kayA jIvonA kevA prakAranA pariNAma samaye samaye thAya che te kevalajJAnI vinA jANI zakAya nahitethI kevalajJAnI mahArAja vinA bIjo koI paNa prAyazcitanI vidhine jANI zakato nathI.tathApi duSama kALamAM kevaLajJAnI mahArAjano viraha hovAthI zratadhara gItArtha guru pAse yathAvidhi prAyazcita laine zuddha thavAya che mATe upara lakhyA pramANe bAra M319 319 ~ For Personal & Private Use Only Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 varSa sudhImAM sAtaso yojana sudhI pharIne zAstrokta gItArtha guru meLavI prAyazcita laI zuddha thavuM. have koNe prAyazcitta levuM ? prAyazcita konA pAse levuM ? kayA kALe prAyazcita levuM ? prAyazcita na le to kevA doSo utpanna thAya prAyazcita levAthI AtmAne kevA prakAranA guNo thAya? prAyazcitta grahaNa karavAnI vidhi zuM ? vigere kahe che. ( prAyazcita lenAra vyaktinAM 11 gaNa ) 1. saMvijJa = vairAgyabhAva, tIvra pApano pazcAtApa mAruM zuM thaze? evI tIvra vicAraNA 2. amAvI = AlocanA letI vakhate je mAyA nathI karato te prAyaH sAmAnya paristhitimAM mAyA nathI karato. pApa thavuM te sAmAnya avasthA che. mAyA vinA pApanI AlocanA levI te asAmAnya avasthA dharmasthAvasthA eTale mAyAvasthA sahaja mAyA te sAmAnya mAyA che. 3. gatimAna = buddhizALI. jaDatAno abhAva "Ato pApa nathI AvuM na bolanAro. 4. utpasthita = AcArasevI anAcAramAM rahenAro na hoya, AcArya ziSyo sAthe dararoja jAheramAM AlocanA le. (prazaMsAmATe) 5. nAzasI = icchA AzAno abhAva gurUnI sevAkare jethI gurU AlocanA ochI maLe evI IcchA na rAkhe. athavA mAre je joie te gurU taraphathI maLe evI paNa AzA na rAkhe. 6. navani = prajJApanIya hoya je samajAvIe te sArI rIte samajI zake. ekanAM eka pApamAM Ane AMbila ane mane upavAsa kema ? AvuM pUche nahIM. 7. zraddhALu = gurU upara zraddhA tene AgamamAM zraddhA hoya. 8. 07o = gurUnI AjJAthI yukta hoya. (320 For Personal & Private Use Only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 9 sudhI tAyI = duSkartatApI-pApano bhaya, duSkatanI garmIthI Akula vyAkula thai jAya. 10. bleha samusaLo = vidhasamutsargo-tevAM prakAranA mArgane jANanAro hoya tavidha utsarga mArgane jANanAro. 11. mahA mAsevaLa limA noyaTI = abhigraha-Asevana liMgathI yukta sAdhu dararoja navA-navA abhigraha dhAraNa karanArA hoya. abhini veza thI chUTavA mATe abhigraha dhAraNa karavA joie. (AlocanA ApanAra AcAryanAM 6 lakSaNo) 1. nItArtha = gurU koIne paNa koInI AlocanA na kahe tevA gaMbhIra hoya. sUtrArtha vetA utsarga apavAda jJAtA, chaMdasUtravita dravya kSetra kALa bhAvane jANanArA ! 2. DoLI = kRtayogI yogodvahana keTalA hoya, mana-vacana-kAyAnA yogosaMyamamAM che. cittanI samabhAva dazA jeNe meLavI hoya te. 3. vAjiMtrI = mUlottara guNa avirAdhaka 4. grAhaUT surIno = pratipAdanazakti, samajAvavAnI zakti sArI hoya. A AlocanA A jAtanI che. AvI rIte levI joie. ityAdi rIte samajAve. 5. jJa = AtmajJa-dravya-kALa-bhAva no jJAtA. AlocakanA bhAvane jANanArA AlocakanAM khedane jANanArA, AlocakanAM kSetrane jANanArA 6. vistArUM = aviSAdI = ciMtA-zoka-kaMTALo-kheda vinAnAM hoya koInI AlocanA koIne kahe nahi. (gacchAcAra pannA) pakSe caiva catumAsyAM, tathA saMvatsarepi ca / pramAdakRtapApAnte ,prApte ca pravare gurau // 1 // (321 321 ~ For Personal & Private Use Only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 tIrthe ca tapa AraMbhe, mahAraMbhAnta eva ca / iti kAle vidheyaM, syAtprAyazcitaprarupaNAm // 2 // bhAvArtha : pakSe, mAse, cAra mAse, bAra mAse ane pramAdathI karelA pApane cheDe tathA zreSTha gurumahArAjano yoga prApta thAya tyAre prAyazcita levAno kALa kahela che (1) tIrthane viSe tapano AraMbha ane mahAAraMbhanA aMte prAyazcita grahaNa karavAno kALa kahela che (2) prAyazcita na le to doSo utpanna thAya te batAve che. lajjayA gauraveNApi, pramAdenApi kena vA / garveNAvajJayA caiva, mUDhatvenAthavAnaraH // 1 // kadApinAlocayati,pApaM yadi samaM naraH / tadA tasya phalaM sarva, zrUyatAM doSasaMkulam // 2 // anAlocitapApazcitkadAcimriyate punAm / tasya tatpApayogena, durbuddhi syAdbhavAMtare // 3 // durbudhdhayA vipulaM pApaM, karotyanya dvimUDhadhIH / tena pApena dAridraM duHkhaM ca labhatetarAm // 4 // prayAti naraM ghoraM, pazutvaM prApnuyAdapi / kumAnuSatve patito, duSTadezakulodbhavaH // 5 // sarogaH khaMDitAMgazca, kuryAtvapracurapAtakam / tena pApena mahatA, kudevatvAdisaMzritaH // 6 // pazcAttApaM ca kurute, bodhibIjaM na prApnuyAt / dvIndriryatvaikeMdriyatve, nigodatvamavApnuyAt // 7 // bhrAmbhyedanaMtasaMsAraM, kaSTAnniryAtivAtat / / iti doSAn vilokayAtra, prAyazcittamupAcaret // 8 // lajajAvaDe gAravavaDe koI paNa prakAranA pramAdavaDe, abhimAnavaDe avajJAvaDe agara mUDhAvaDe manuSya (1) kadApikAle samyak prakAre potAnA 322 For Personal & Private Use Only Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 pApanI AlocanA na kare to tene bhavAMtare zuM phaLa maLe che te sarva tamo sAMbhaLo (2) pApanI AlocanA lIdhA vinA kadApikAle puruSa marato te pApanA yoge bhavAMtarane viSe te durbuddhi prApta thAya che (3) ane te durbuddhithI mUDhabuddhivALo te bIjA mahAn pApane upArjana kare che. te pApathI dAridrapaNuM temaja atyaMta duHkhane te pAme che. (4) ghora narake jAya che. tyArabAda pazupaNuM pAme che. tyArabAda duSTa deza, duSTa kuLane viSe paDIne kumAnuSatvapaNuM pAme che. (5) tyAM rogI thAya che khaMDita aMgavALo thAya che ane tIvra pApa karanAro thAya che. te mahAn pApavaDe karIne kudevatva Adi bhavone Azraya karanAra thAya che. (6) pachI pazcAttApa ghaNo kare che ane bodhi bIjane pAmato nathI temaja bendriyapaNuM tathA ekeMdriyapaNu temaja nigodapaNuM pAme che. (7) evI rIte anaMta saMsAra paribhramaNa karavAvALo thAya che. AvI rIte paribhramaNa karatA mahAkaTathI saMsArathI nIkaLe che. mATe uparokta doSonu uttama jIvoe jarUra prAyazcita levuM. (8) prAyazcita levAthI kevA prakAranA guNo prApta thAya che te batAve che. sarvapApazamanaM, sarvadoSanivAraNam / pravardhanaM ca puNyAnAM, dharmiNAmAtmamodanam // 1 // zalyApahAro jIvasya, nairmalyaM jJAnasaMgatiH / puNyasya saMcayo bhUyAdvighnasya ca parikSayaH // 2 // saMprAptiM svargazivayoH, kIrtivistAriNI bhuvi / prAyazcittIghara , pennAdyate rUpA bhAvArtha : sarpa pApa nAza thAya che, sarva doSonuM nivAraNa thAya che punyanI vRddhi thAya che, dharmiSTa mANasanA AtmAne harSa thAya che. (1) zalyanuM apaharaNa thAya che, jIvanuM nirmala paNuM thAya che, jJAnanI saMgati thAya che, punyano saMcaya thAya che, viblovaeNsapaNAne pAme che. (2) svarga 323 For Personal & Private Use Only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vividha viSaya vicAramALA bhAga-6 ane mokSanI prApti thAya che, pRthvIne viSe vistAravALI kIrti utpanna thAya che, prAyazcitanuM AcaraNa karavAthI evA prakAranA uttama phaLanI prApti thAya che mATe avazya prAyazcita levuM joie (3) dasa prakAranA prAyazcita kahelA che. vyavahAra sUtra jitakalpa AcAradinakara, gacchAcAra pannA vigere graMthone viSe vistArathI prAyazcittano adhikAra lakhela che no vizeSa jANavAnI icchAvALAye sUtro tathA graMthone avazya jovA jovAthI kAMI paNa vaLe nahi paraMtu doSo lAgelA hoya tenuM avazya prAyazcita laI Atmazuddhi karI bhavyAtmA jIvoe sadgati meLavavA cukavuM nahi. graMthakAra prazasti itizrImattapAgacchapUrvAcalagaganamaNiH zrImAn 1008 buTerAyajI aparanAma buddhivijayajI ziSyavaryaM 1008 zrImAn mUlacaMdajI aparanAma muktivijayajI gaNi ziSyavarya 1008 zrImAngulAbavijayajI mahArAja ziSya munimaNivijayajIkRta vividhaviSaya vicAramAlA nAmaka paSTho bhAgaH samAptimagamat, zrIdarbhAvatyAM nagam izrImAn loDhaNapArzvanAthasvAmIprasAdAt zrImanmahAvIrasya 2468 tame varSe bhAdrapadamAse zuklapakSe pUrNimAyA zukravAsare ayaM graMthaH vAcakavargasya kalyANakArako mUyAt. ( punaHsaMpAdana kartA) pa.pU. sva. AcAryadeva zrI ratnazekharasUrIzvarajI ma.sA.nAM ziSya ratna pa.pU. AcAryadeva zrI ratnAkarasUrIzvarajI ma.sA.nAM ziSya munizrI ratnatrayavijayajI ma.sA. 324 324 - For Personal & Private Use Only Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ amArAM anya prakAzano ICOT saMca GrkabhASA muje pAnuMmada sAdhano hasI hasIsa Whirlangan ako exorta sve pApa kI mana kI sajA ratna saMcaya IPsAgaramAM paDI hatI. A grAma kAnajanavALA manoja javAmaMAmAvALAnI zrIziddha hemazabdAnuzAsanam vADI) kALIgA DopAbA thI sara ramaNIya zrI jawI prakA have {o saMyaya 2ii 2AcAya CEPLY 1 (InuM mUlazaddhiprakaraNam grAid Uhi, Printed by : Navneet Printers. Ph. 079-5625326 Mobile : 98252-61177 I khAI para vividha viSaya vicAraNA Serving Jin Shasan 108249. gyanmandir@kobatirth.org prAptisthAnA zrI pArasa-gaMgA jJAna maMdira bI-103-104, kedAra TAvara, rAjasthAna hospITalanI sAme, DA) Education from zAhIbAga, amadAvAda-4. phona : 2860247 (rAjendrabhAI) eleran,