________________
પ્રા. ઉપદેશમાલાનો ગૂર્જરાનુવાદ રાજાઓના પક્ષમાં તૈયાર થયા. ત્યારપછી ભાલાં, બરછી, તરવાર, બાણ, મુદ્ગર, ગદા વગેરે હથિયારથી તેના ઉપર પ્રહાર કરવા લાગ્યા. આ અગ્નિથી સળગાવેલ ચાબૂક ચારે બાજુ ફેરવે છે, પરંતુ આ બાળક કે બાળ વૃષભોના શરીરને હથિયારો લગીર પણ લાગતાં નથી. બાળ વૃષભોને મુક્ત કરી શત્રુસૈન્યમાં મોકલ્યા એટલે શત્રુસૈન્ય સાથે ઝગડવા લાગ્યા. શત્રુસૈન્યના સુભટોનાં બખ્તરો તોડી નાખ્યાં, પગની કઠણ ખરીથી ચીરી નાખ્યા, હાથીઓની ઘટાને ભેદી નાખી. ભયંકર કેસરીસિંહ સમાન એવો તે યુદ્ધ કરવા લાગ્યો કે, જેથી દરેકના મનમાં ચમત્કાર ઉત્પન્ન થયો. જેમ બળરામે હળ ઉપાડીને રૂક્મીરાજાને કંઠપ્રદેશમાંથી કાપી નાખ્યો, અથવા તો ખેડૂત હળથી પૃથ્વીને ખોદી નાખે, તેમ શત્રુસૈન્યને કોઇને ગબડાવતો હતો, કોઇને બાળતો હતો, કોઇને ચીરતો હતો, જેમ હરણના ટોળામાં સિંહ તેમ શત્રુસૈન્યમાં રણસિંહ ગર્જના કરતો હતો. પરશુરામની જેમ સતત અગ્નિની જાળવાળી ભયંક૨ પરશુ હાથમાં લઇને સમ-વિષમની ગણતરી કર્યા વગર રણમાં ઝઝુમતો હતો. તે સમયે રાજકુમારો-સૈન્ય સાથે નાસી ગયા એટલે રણસિંહ તારાગણમાં જેમ ચંદ્ર તેમ એકલો શોભવા લાગ્યો.
८
આ સમયે હર્ષથી પુલકિત થયેલા કનકરાજાએ કહ્યું કે, ‘હે વત્સ ! આશ્ચર્ય આશ્ચર્ય ! આ તેં કેવી રીતે કર્યું ? એકલા માત્ર હળથી બખ્તરવાળા હાથીની ઘટા કેવી રીતે તગડી મૂકી ?' ત્યારે તેણે કહ્યું કે, ‘આ તો માત્ર મારા રખવાલ યક્ષની ક્રીડા છે.'
હાથમાં ધૂપનો કડછો ઉંચો રાખી કનકશેખર રાજા યક્ષને તેવી વિનંતિ કરવા લાગ્યો, જેથી તરત યક્ષ પ્રત્યક્ષ થયો. યક્ષે કનકરાજાને રણસિંહની જન્મથી માંડી અત્યાર સુધીની સર્વ હકીકત જણાવી અને મેં જ તેને અહિં આણ્યો છે. વિજયસેન રાજા અને વિજયા રાણીનો આ પુત્ર છે, ખેડૂત નથી. પુત્ર-વિયોગના દુઃખથી તપી રહેલા એવા તેઓએ દીક્ષા અંગીકાર કરી છે. (૧૦૦)
પછી તે રાજાએ હર્ષ પામીને પેલા સર્વ રાજકુંવરોને બોલાવ્યા. દેવે કહેલી હકીકત જણાવી અને તેમનું સન્માન કર્યું. આવેલા કુમારોને રજા આપી, એટલે તેઓ પોતાના સ્થાને ગયા. રણસિંહકુમાર પણ કનકવતી સાથે વિષયસુખ ભોગવતો હતો. સસરાએ આપેલ એક દેશનું રાજ્ય ન્યાય-નીતિપૂર્વક ભોગવતો હતો. તે નરસિંહ પોતાનું રાજ્ય પાપ છોડીને કરતો હતો. પેલા પાલક સુંદર ખેડૂતને પોતાની પાસે બોલાવ્યો, ઉચિત કાર્યનો જાણકાર તે પણ રાજ્યની સાર-સંભાળ-ચિંતા કરતો હતો.
હવે સોમાપુરી નગરીમાં પુરુષોતમ રાજાની તિના રૂપ સમાન રૂપવાળી કનકવતીના ફઇની પુત્રી રત્નવતી નામની હતી, તે રાજકુંવરીએ કનકવતીના વિવાહનું કૌતુક સાંભળ્યું એટલે રણસિંહકુમા૨ ઉપ૨ તેનો સ્નેહાનુરાગ-સાગર એકદમ ઉછળ્યો. જેટલી વાત સાંભળેલી
