Book Title: Mulachar Satik Part 02
Author(s): Pannalal Soni, Gajadharlal Shastri
Publisher: Manikchandra Digambar Jain Granthmala Samiti
Catalog link: https://jainqq.org/explore/022303/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ K.MAYEKERI | sadRzaM pavitramiha / jJAnena hi mANikacanda- digambara jainagranthamAlA & 23 mUlAcAraH saTIkaH / dvitIyA bhAgaH / / Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANikacandra-digambara jainagranthamAlAyAHtrayoviMzatitamo granthaH / zrImahaTTakerAcAryaviracito muulaacaarH| (dvitIyo bhaagH|) zrIvasunandizramaNakRtayA TIkayA sameta prakAzikA mA0 di0 jainagranthamAlAsamitiH / zrAvaNa, zrIvIranirvANasaMvat 2449. vi0 saM0 1980 Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prakAzaka,nAthUrAma premI, maMtrI, mA0 di0 jaina-granthamAlA. hIrAbAga, bambaI / mudraka, ciMtAmaNa sakhArAma devaLe, 'muMbaIvaibhava presa,' sa~DharTa roDa, girgaaNv-bmbii| Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikaar-suucii| pRSThasaMkhyA. 8 dvAdazAnuprekSAdhikAraH ... 9 anagArabhAvanAdhikAraH 10 samayasArAdhikAraH 11 zIlaguNaprastArAdhikAraH 12 paryAptinAmAdhikAraH prazastipATha. ::::: : Page #5 -------------------------------------------------------------------------- Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrIvaTTakerasvAmihato muulaacaarH| zrIvasunandisiddhAntacakravartiviracitaTIkAsahitaH / dvaadshaanuprekssaadhikaarH| siddha NamaMsidUNa ya jhaannuttmkhviydiihsNsaare| daha daha do do ya jiNe daha do aNupehaNA vucchaM // 1 // siddhAn namaskRtya ca dhyAnottamakSapitadIrghasaMsArAn / ... daza daza dvau dvau ca jinAn daza dve anuprekSA vakSye // 1 // TIkA-siddhAn labdhAtmasvarUpAn / namAMsatvA praNamya / kiMviziSTAn ? dhyAnenottamena kSapito dIrghasaMsAro yaiste dhyAnottamakSapitadIrghasaMsArAstAna zukladhyAnavidhvastamithyAtvAsaMyamakaSAyayogAn / daza daza vIpsAvacanaM caitat viMzatitIrthakarAn, dvau dvau caturazcaturviMzatitIrthakarA~zca jinAn praNamya / daza dve ca dvAdazAnuprekSA vakSya iti saMbaMdhaH / dhyAnamadhye yA dvAdazAnuprekSAH sUcitAstAsAM prapaMco'yamiti // 1 // 1.dhyAnamadhye yA dvAdazAnuprekSAH sUcitAstAsAM prapaMcoyamiti pratijJAvAkyena sUcitAstAsAM prapaMco'yamiti, presa-pustake paatthH| Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre pratijJAvAkyena sUcitAnuprekSAnAmAnyAha;addhavamasaraNamegattamaNNasaMsAralogamasucittaM / AsavasaMvaraNijjaradhammaM bodhiM ca ciMtejjo // 2 // adhuvamazaraNamekatvaM anyatsaMsAralokaM azubhatvaM / AsravasaMvaranirjarAdharma bodhiM ca ciMtayet // 2 // TIkA-adhruvamanityamazAzvataM / azaraNamatrANaM / ekatvamasahAyatvaM dvitIyasyAbhAvo na me dvitIyaH / anyatvaM pRthaktvaM zarIrAdapyanyo'hamiti bhAvanaM / saMsArazcaturgatiparibhramaNaM pradezAnAmudvartanaM parivartana ca / lokaM vetrAsanajhallarImRdaMgasaMsthAnaM / azubhatvamazucitvaM sarvaduHkhasvarUpaM / AsravaM karmAgamadvAraM mithyAtvAdikaM / saMvaraM karmAgamadvAranirodhanaM samyakttvAdikaM / nirjarAM karmanirgamanaM / dharmamuttamakSamAdilakSaNaM / bodhiM samyaktvAdilAbhaM cAntakAle saMnyAsena prANatyAgaM cintayet / evaMprakArA dvAdazAnuprekSA dhyAyediti // 2 // ___ tAsu madhye tAvadanityatAbhedamAha;ThANANi AsaNANi ya devAsuramaNuyaiDDisokkhAI / mAdupidusayaNasaMvAsadA ya pIdI vi ya aNicA // 3 // sthAnAni AsanAni ca devAsuramanujarddhisaukhyAni / mAtRpitRsvajanasaMvAsatA ca prItirapi ca anityAni // 3 // TIkA-sthAnAni grAmanagarapattanadezaparvatanadImaTavAdIni, athavA devendracakradharabaladevasthAnAni, athavekSvAkuharivaMzAdisthAnAni, tiSThati sukhena jIvA yeSu tAni sthAnAni / Asante sukhena vizanti yeSu tAnyAsanAni rAjyAGgAni siMhAsanAdIni, athavA azanAni nAnAprakArabhojanAni uttaratrAzanazabdena cAzanAdInAM grahaNAt, devAzcAsurAzca manuSyAzca devAsuramanuSyAsteSAM 1 'cezazanAdInAM ' iti pAThaH presa-pustake / Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / RddhirvibhUtirhastyazvarathapadAtidravyasuvarNAdikAyAH pUrvAvasthAyA atirekaH, saukhyAni zubhadravyendriyajanitAnaMdarUpANi / mAtA jananI, pitA janakaH, svajanA bAndhavAstaiH saMvAsatA sahakatrAvasthAnaM / prItirapi taiH saha sneho'pi / anityA iti saMbaMdhaH / etAni sarvANi sthAnAdInyanityAni nAtra zAzvatarUpA buddhiH kartavyeti // 3 // tathA;sAmaggidiyarUvaM madijovaNajIviyaM balaM teja / gihasayaNAsaNabhaMDAdiyA aNiJceti ciMtejjo // 4 // sAmagrIndriyarUpaM matiyauvanajIvitaM balaM tejaH / gRhazayanAsanabhAMDAdIni anityAnIti ciMtayet // 4 // TIkA-sAmagrI rAjyagRhAdyupakaraNaM hayahastirathapadAtikhagakuMtalaparazubIjakozAdIni, indriyANi cakSurAdIni, rUpaM gauravarNAdiramaNIyatA, matirbuddhiH pUrvAparavivecanaM, yauvanaM dvAdazavarSebhya Urdhva vaya:pariNAmaH, jIvitamAyuH, balaM sAmarthya, tejaH zarIrakAntiH pratApo vA, puruSairAnItAnarthAn gRhNantIti gRhAH striyastatsahacaritaprAsAdAdayazca, zayanAni tUlikAparyaMkAdIni sukhakAraNAni, AsanAni vetrAsanapIThikAdIni sukhahetUni zarIrAdIni vA putramitradAsIdAsAdIni ca, bhAMDAdIni ca zuMThimaricahiMguvastrakarpAsarUpyatAmrAdIni sarvANyanityAni adhruvANi ityevaM cintayet dhyAyediti // 4 // azaraNasvarUpamAha;hayagayarahaNarabalavAhaNANi maMtosadhANi vijjaao| maccabhayassa Na saraNaM NigaDI NIdI ya NIyA ya // 5 // hayagajarathanarabalavAhanAni maMtrauSadhAni vidyaaH| mRtyubhayAt na zaraNaM nikRtiH nItiH ca nijAzca // 5 // Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre wwwmmmmmmmmmm~~~~~~~~~ TIkA-azvagajarathanarabalavAhanAni maMtrauSadhAni ca vidyAzca prajJaptyAdayo mRtyubhayAdyupasthitAnna zaraNaM na trANaM na rakSA, nikRtirvacanA, nItizcANakyavidyA " svapakSaparapakSavRddhihAnipratipAdanopAyo nItiH" / sA ca sAmopapradAnabhedadaMDarUpA / tatra priyahitavacanamaMga svAjanyaM ca sAma, nAnAdravyapradAnamupapradAnaM, trAsanabhartsanAdirbhedaH, tADanaM chedanaM daMDaH, nijA bAMdhavA bhrAtrAdayazcaivamAdIni mRtyubhaye satyupasthite zaraNaM na bhavaMtIti cintanIyamiti // 5 // tathA;jammajarAmaraNasamAhidahmi saraNaM Na vijjade loe / jaramaraNamahAriuvAraNaM tu jiNasAsaNaM muccA // 6 // janmajarAmaraNasamAhite zaraNaM na vidyate loke| jarAmaraNamahAripuvAraNaM tu jinazAsanaM muktvA // 6 // TIkA-janmotpattiH, jarA vRddhatvaM, maraNaM mRtyuH, etaiH samAhite saMyukte suSThu saMkalite zaraNaM rakSA na vidyate loke'smiJjagati, jarAmaraNamahAripuvAraNaM, jinazAsanaM muktvA'nyaccharaNaM na vidyate loke iti saMbaMdhaH // 6 // tathA;maraNabhayasi uvagade devA vi saiMdayA Na tAraMti / dhammo tANaM saraNaM gaditti ciMtahi saraNataM // 7 // maraNabhaye upagate devA api seMdrA na tArayati / dharmastrANaM zaraNaM gatiriti ciMtayAzaraNatvaM // 7 // TIkA-maraNabhaya upagata upasthite devA api sendrA devendrasahitAH surAsurAH na tArayanti na trAyante tasmAddharmo jinavarAkhyAtastrANaM rakSaNaM zaraNamAzrayo gatizceti bhAvaya ciMtayAzaraNatvaM, yasmAnna kazcidanya AzrayaH, dharmo punaH zaraNaM rakSako'gatikAnAM gatiriti kRtvA dharma zaraNaM jAnIhIti // 7 // Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ daadshaanuprekssaadhikaarH| ekatvasvarUpamAha;sayaNassa pariyaNassa ya majjhe ekko ruvaMtao duhido| vajadi maccuvasagado Na jaNo koI samaM edi // 8 // svajanasya parijanasya ca madhye ekaH rujAtaH duHkhitH| vrajati mRtyuvazagataH na janaH kazcidapi samaM pati // 8 // TIkA-svajanasya bhrAtRvyapitRvyAdikasya, parijanasya dAsamitrAdikasya ca madhye, ekosahAyaH, rujArto vyAdhigrasto duHkhitaH vrajati mRtyuvazaMgato na janaH kazcit tena samameti gacchati // 8 // tathA;ekko karei kammaM ekko hiMDadi ya diihsNsaare| ekko jAyadi maradi ya evaM ciMtehi eyattaM // 9 // ekaH karoti karma ekaH hiMDate ca diirghsNsaare| eka: jAyate mriyate ca evaM ciMtaya ekatvaM // 9 // TIkA-ekaH karoti zubhAzubhaM karma, eka eva ca hiNDate bhramati dIrghasaMsAre, eko jAyate, ekazca mriyate, evaM cintaya bhAvayaikatvamiti // 9 // anyatvasvarUpamAha;mAdupidusayaNasaMbaMdhiNo ya savve vi attaNo aNNe / iha loga baMdhavA te Na ya paralogaM samaM Neti // 10 // mAtRpitRsvajanasaMbaMdhinazca sarvepi AtmanaH anye| iha loke bAMdhavAste na ca paralokaM samaM yanti // 10 // TIkA-mAtRpitRsvajanasaMbaMdhinaH sarve'pi Atmano'nye pRthagbhUtA iha Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre loke bAMdhavA kiMcitkAryaM kurvanti te na paralokaM samaM yanti gacchantinAmutra loke bAndhavAste bhavantItyarthaH // 10 // tathA;aNNo aNNaM soyadi madotti mama NAhaotti mnnnnNto| attANaM Na du soyadi saMsAramahaNNave buDaM // 11 // anyaH anyaM zocayati mRta iti mama nAtha iti manyamAnaH AtmAnaM na tu zocayati saMsAramahArNave buDitaM // 11 // TIkA--anyaH kazcidanyaM jIvaM zocayati mRto mama nAtha iti manyamAnaH, AtmAnaM na tu zocayati saMsAramahArNave saMsAramahAsamudre magnamiti // 11 // zarIrAdapyanyatvamAha;aNNaM imaM sarIrAdigaM pi jaM hoja bAhiraM davvaM / NANaM daMsaNamAdAtti evaM ciMtehi aNNattaM // 12 // anyat idaM zarIrAdikamapi yat bhavet bahirdravyaM / jJAnaM darzanamAtmA iti evaM ciMtaya anyatvaM // 12 // TIkA-zarIramapyanyadidaM, kiM punaryadvahirdravyaM nAnyaditi ? tasmAjjJAnaM darzanamAtmetyevaM cintayAnyatvamiti // 12 // saMsArasya svarUpaM vivRNvannAha;micchatteNo chaNNo maggaM jiNadesidaM apekkhNto| bhamihadi bhImakuDille jIvo saMsArakaMtAre // 13 // mithyAtvena Achanno mArga jinadezitaM apazyan / bhramati bhImakuTile jIvaH saMsArakAMtAre // 13 // Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / 8 TIkA - mithyAtvenAchanno'zraddhAnatamasA samaMtAdAvRtaH mArgaH samyagdarzanajJAnacAritrANi ' taM jinadarzitaM jinena pratipAditamapazyan ajJAnAdbhramatyayaM jIvaH, saMsArakAntAre saMsArATavyAM, bhIme bhayAnake, kuTile'tIvagahane mohavalyAdinibaddha iti // 13 // 7 caturvidhaM saMsArasvarUpamAha; - dabve khette kAle bhAve ya cadubbiho ya saMsAro / cadugadigamaNaNibaddho bahupyayArehiM NAdanvo // 14 // dravyaM kSetraM kAlaH bhAvazca caturvidhazca saMsAraH / caturgatigamananibaddhaH bahuprakAraiH jJAtavyaH // 14 // TIkA-saMsaraNaM saMsAraH parivartanaM taccaturvidhaM dravyaparivartanaM kSetraparivartanaM kAlaparivarttanaM bhAvaparivartanaM, bhavaparivarttanaM cAtraiva dRSTavyamanyatra paMcavidhasyopadezAditi / tatra dravyaparivarttanaM dvividhaM nokarmaparivarttanaM karmaparivarttanaM ceti / tatra nokarmaparivarttanaM nAma trayANAM zarIrANAM SaNNAM paryAptInAM yogyA ye pudgalA ekena jIvenaikasmin samaye gRhItAH snigdharUkSavarNagaMdhAdibhinnAstatrimandamadhyabhAvena ca yathAvasthitA dvitIyAdiSu samayeSu nirjIrNAstato gRhItAnaMtavArAnatItya mizrakA~zcAnaMtavArAnpragRhya madhye gRhItA~zcAnaMtavArAn samatItya tenaiva prakAreNa tasyaiva jIvasya nokarmabhAvamApayante yAvattAvatsamuditaM nokarmadravyaparivartanamiti / karmadravyaparivarttanaMmucyate - ekasmin samaye jIvenaikenASTavidhakarmabhAvena ye pudgalA gRhItAH samayAdhikAmAvalikAmatItya dvitIyAdiSu samayeSu nirjIrNAstato gRhItAnagRhItAnmizrAnaMtavArAnatItya ta eva karmaskandhAstenaiva vidhinA tasya jIvasya karmabhAvamApadyante yAvattAvatkarmadravyaparivarttanamiti / kSetraparivartanamucyate - sUkSmanigota jIvo'paryAptakaH sarvajaghanyapradezazarIro lokasyASTamadhyapradezAn svazarIramadhyapradezAn kRtvotpannaH kSudrabhavagrahaNaM jIvitvA mRtaH sa eva punastenaivAvagAhana dvirutpannastathA tristathA caturityevaM yAvadaMgulasya Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre saMkhyeyabhAgapramitAkAzapradezAstAvatkRtvastatraiva janitvA punarekaikapradezAdhikabhAvena sarvo loka Atmano janmano janmakSetrabhAvamupanIto bhavati yAvattAvat kSetraparivartanamiti / kAlaparivartanamucyate-utsapiNyAH prathamasamaye jAtaH kazcijjIva: svAyuSaH parisamAptau mRtaH sa eva punardvitIyAyA utsarpiNyA dvitIyasamaye jAtaH svAyuSaH kSayAnmRtaH sa eva punastRtIyasyA utsarpiNyAstRtIyasamaye jAtaH sa evAnena krameNotsarpiNI parisamAptA tathA'vasarpiNI ca evaM janmanairantaryamuktaM, maraNasyApi tathaiva grAhya, yAvattAvatkAlaparivartanamiti / bhAvaparivartanamucyatepaMcendriyaH saMjJI paryAptako mithyAdRSTiH kazcijjIva: sarvajaghanyAM svayogyAM jJAnAvaraNaprakRteH sthitimantaHkoTyakoTIsaMjJikAmApadyate, tasya kaSAyAdhyavasAyasthAnAni asaMkhyeyalokapramitAni SaTsthAnapatitAni tatsthitiyogyAni bhavanti, tatra sarvajaghanyakaSAyAdhyavasAyasthAnanimittAnyanubhavAdhyavasAyasthAnAnyasaMkhyeyalokapramitAni bhavanti, evaM sarvajaghanyAM sthitiM sarvajaghanyaM ca kaSAyAdhyavasAnaM sarvajaghanyameva cAnubhAgavaMdhasthAnamAskandatastayogyaM sarva jaghanyaM yogasthAnaM bhavati, teSAmeva sthitikaSAyAnubhavasthAnAnAM dvitIyamasaMkhyeyabhAgavRddhiyuktaM yogasthAnaM bhavati, evaM catu:sthAnapatitAni kaSAyAdhyavasAyasthAnAni zreNyasaMkhyeyabhAgapramitAni yogasthAnAni bhavanti, tathA tAmeva sthitiM tadeva kaSAyAdhyavasAyasthAnaM ca pratipadyamAnasya dvitIyAnubhavAdhyavasAyasthAnaM bhavati tasya ca yogasthAnAni pUrvavadRSTavyAni, evaM tRtIyAdiSvapyanubhavAdhyavasAyasthAnedhvasaMkhyeyalokaparisamApteH, evaM tAmeva sthitimApadyamAnasya dvitIyakaSAyAdhyavasAyasthAnaM bhavati tasyApyanubhavAdhyavasAyasthAnAni yogasthAnAni ca pUrvavadveditavyAni, evaM tRtIyAdiSvapi kaSAyAdhyavasAyasthAneSu asaMkhyeyalokaparisamAptervadvikramo veditavyaH, uktAyA jaghanyasthiteH samayAdhikAyAH kaSAyAdhyavasAyasthAnAni anubhAgAdhyavasAyasthAnAni yogasthAnAni ca pUrvavadveditavyAni, evaM samayAdhikakramaNa A utkRSTasthitastriMzatsAgaropamakoTyakoTIparimitAyAH kaSAyAdhyavasAyasthAnAni veditavyAni, evaM sarveSAM karmaNAM mUlaprakRtInAmuttaraprakR Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvaadkssaanuprekssaadhikaarH| tInAM ca parivartanakramo veditavyastadetatsarva samuditaM bhAvaparivartanamiti / cazabdena sUcitaM bhavaparivartanamucyate-narakagatau sarvajaghanyamAyurdazavarSasahasrANi tenAyuSA tatra kazcidutpannaH punaH paribhrAmya tenaivAyuSA tatraiva jAta evaM dazavarSasahasrANAM yAvantaH samayAstAvatkRtvastatraiva jAto tatraiva mRtazca punarekaikasamAyadhikabhAvena trayastriMzatsAgaropamANi parisamApitAni, tataH pracyuttya tiryaggatAvantarmuhUrtAyuH samuptannaH pUrvoktenaiva krameNa trINi palyopamAni tenaiva parisamApitAni, tathaivaM manuSyagatau devagatau ca narakagativat, ayaM tu vizeSaH-ekatriMzatsAgaropamANi parisamApitAni yAvattAvadbhavaparivartanamiti / evaM caturvidha: paMcavidho vA saMsAraH caturgatigamananibaddho narakatiryaanuSyadevagatibhramaNahetuko bahuprakAraiH SaTsaptAdibhedairjJAtavya iti // 14 // tathA SaDDidhasaMsAramAha,-. kiM keNa kassa kattha va kevaciraM kadividho ya bhAvo ya / chahiM aNiogaddAre savve bhAvANugaMtavvA // 15 // kA kena kasya kutra vA kiyacciraM katividhaH ca bhAvazca / SaibhiraniyogadvAraiH sarve bhAvA anugaMtavyAH // 15 // TIkA-kaH saMsAraH ? saMsaraNaM saMsArazcaturgatigamanarUpaH, kena bhAvena saMsAraH? audayikaupazamikakSAyopazamikapAriNAmikAdibhAvena, kasya ? saMsArijIva syASTavidhakarmAvaSTabdhanArakatiryaanuSyadevarUpasya, ka saMsAraH ? mithyAtvAsaMyamakapAyayogeSu tiryagloke vA, kiyacciraM saMsAraH ? anAdyanidhano'nAdisanidhanaH, katividhaH ? katiprakAra iti / anena prakAreNa saMsAra ekavidho dvividhastrividhazcaturvidhaH SaDvidhaH paMcavidha ityAdi, na kevalaM saMsAraH SaDbhiraniyogadvArairjJAyate kintu sarve'pi bhAvAH padArthA anugaMtavyA ityarthaH // 15 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 10 saMsAre duHkhAnubhavamAha;" tattha jarAmaraNabhayaM dukkhaM piyavippaoga bIhaNayaM / appiyasaMjogaM vi ya rogamahAvedaNAo ya // 16 // tatra jarAmaraNabhayaM duHkhaM priyaviprayogaM bhISaNakaM / apriyasaMyogamapi ca rogamahAvedanAzca // 16 // mUlAcAre Wergghug TIkA - tatraivaMvidhe saMsAre jarAmaraNabhayaM janmabhayaM duHkhaM, jarAmaraNabhavaM janmabhatraM vA duHkhaM kAyikaM vAcikaM mAnasikaM, priyeNa viprayogaH pRthagbhAva iSTaviyogaduHkhaM, bhISaNaM ca mahAbhayAnakaM, apriyeNa saMyogo'niSTena sahaikatra vAsodbhavaM duHkhaM cA'pi, rogAn kAsazvAsachardikuSThabyAdhyAdijanitavedanAzcAnuvaMtIti saMbaMdhaH // 16 // - tathA; jAyaMto ya maraMto jalathalakhayaresu tiriyaNiraesu / mANusse devatte dukkhamahassANi pappAdi // 17 // jAyamAnazca mriyamANa: jalasthalakhacareSu tiryaGkarakeSu / mAnuSe devatve duHkhasahasrANi prApnoti // 17 // TIkA -- tatra saMsAre jAyamAno mriyamANazca jalacareSu sthalacareSu khacareSu ca madhye tiryakSu narakeSu ca duHkhasahasrANi prApnoti, manuSyatve devatve ca pUrvoktAni duHkhasahasrANi prApnotIti sambandhaH // 17 // tathA; je bhogA khalu keI devA mANussiyA ya aNubhUdA / dukkhaM ca NaMtakhutto Nirae tiriesu joNIsu // 18 // ye bhogAH khalu kecit daivA mAnuSAzca anubhUtAH / duHkhaM cAnaMtakRtvaH narake tiryakSu yoniSu // 18 // Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / 11 TIkA- ye kecana bhogA devA mAnuSAzvAnubhUtAH sevitAsteSu bhogeSu anaMtavArAn duHkhaM ca prAptaM narakeSu tiryagyoniSu ca duHkhamanaMtavArAn prAptamiti // 18 // tathA; -- saMjogavippaogA lAhAlAhaM suhaM ca dukkhaM ca / saMsAre aNubhUdA mANaM ca tahAvamANaM ca // 19 // saMyogaviprayogA lAbho'lAbhaH sukhaM ca duHkhaM ca / saMsAre anubhUtA mAnaM ca tathApamAnaM ca // 19 // TIkA - asmin saMsAre jIvena saMyogA iSTasamAgamAH, viprayogA aniSTasamAgamAH, sveSTavastuno lAbhaH prAptiH, alAbho'prApti sarve'pyanubhUtAstathA sukhaM duHkhaM cAnubhUtaM, tathA mAnaM pUjA, apamAnaM paribhavazvAnubhUtamiti // 19 // saMsArAnuprekSAmupasaMharannAha; -- evaM bahuppayAraM saMsAraM vivihadukkhathirasAraM / NAUNa viciMtijjo taheva lahumeva NissAraM // 20 // evaM bahuprakAraM saMsAraM vividhaduHkhasthira sAraM / jJAtvA vicitayet tathaiva laghumeva nissAraM // 20 // TIkA - evaM bahuprakAraM saMsAraM vividhAni duHkhAni sthiraH soro yasyAsau vividhaduHkhasthirasArastaM saMsAraM jJAtvA laghumeva zIghraM niHsAraM cintayet bhAvayediti // 20 // lokAnuprekSAM vivRNvannAha; -- egaviho khalu loo duviho tiviho tahA bahuviho vA davvehiM pajjaehiM ya ciMtijjo loyasambhAvaM // 21 // 1' saMsAro' iti pATha: presa - pustake | Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 12 mUlAcAre ekavidhaH khalu lokaH dvividhaH trividhaH tathA bahuvidho vA / dravyaiH paryAyaiH ca ciMtayet lokasadbhAvaM // 21 // TIkA-badhiraniyogadvArairloko'pi jJAtavyaH / sAmAnyanaikavidhaH, lokyanta upalabhyante padArthA yasminniti sa lokaH / UrdhvAdhaHsvarUpeNa dvividhaH, UrdhvAdhastiryasvarUpeNa trividha utpAdavyayadhauvyasvarUpeNa vA trividhaH, gatirUpeNa caturvidhaH, astikAyAdibhedena paMcavidhaH, SadravyasvarUpeNa SaDDidhaH, padArthadvAreNa saptavidhaH, karmarUpeNA'STavidhaH, ityevaM bahuvidhaH, dravyaiH paryAyazca dravyabhedena paryAyabhedena lokasadbhAvaM bahuprakAraM cintayet dhyAyediti // 21 // lokasvarUpamAha;loo akihimo khalu aNAiNihaNo sahAvaNippaNNo jIvAjIvahiM bhuDo Nicco tAlarukkhasaMThANo // 22 // lokaH akRtrimaH khalu anAdinidhanaH svabhAvaniSpannaH / jIvAjIvaiH bhRtaH nityaH tAlavRkSasaMsthAnaH // 22 // TIkA-loko'kRtrimaH khalu na kenA'pi kRtaH, khalu sphuTametatpramANaviSayatvAt, anAdinidhana AdyantavarjitaH, svabhAvaniSpanno vizvasArUpyeNa sthitaH, jIvAjIvaizca padArthairbhUtaH pUrNaH, nityaH sarvakAlamupalabhyamAnatvAt, tAlavRkSasaMsthAnastAlavRkSAkRtiH, adho vistIrNaH saptarajjupramANo madhye saMkIrNa ekarajjupramANaH punarapi brahmaloke vistIrNaH paMcarajjupramANa Urdhva saMkIrNa ekarajjupramita iti // 22 // lokasya pramANamAha;dhammadhammAgAsA gadirAgadi jIvapuggalANaM ca / jAvattAvallogo AgAsamado paramaNaMtaM // 23 // Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvaadshaanuprkssaadhikaarH| . dharmAdharmAkAzAni gatirAgatiH jIvapudgalAnAM c| .. yAvattAvallokaH AkAzamataH paramanaMtam // 23 // TIkA-dharmAdharmI lokAkAzaM ca yAvanmAtre jIvapudgalAnAM ca gatirAgatizca yAvanmAnaM tAvalloko'taH paramita UrdhvamAkAzaM paMcadravyAbhAvo'naMtamapramANaM kevalajJAnagamyamiti // 23 // punarapi kasya saMsthAnamityAha;heTTA majjhe uvari vettaasnnjhllriimudNgnnibho| majjhimavitthAreNa ducodasaguNamAyado loo // 24 // adho madhye upari vetrAsanajhallarImRdaMganibhaH / madhyamavistAreNa tu caturdazaguNa Ayato lokaH // 24 // TIkA-adhaHpradeze madhyapradeze uparipradeze ca yathAsaMkhyena vetrAsanajhallarImRdaMganibhaH, adho vetrAsanAkRtimadhye jhallAkRtirUvaM mRdaGgAkRtiriti, madhyamavistArapramANena caturdazaguNaH, madhyamavistArasya pramANamekA rajjuH sA ca caturdazabhirguNitA lokasyAyAmo bhavati, vAtavalayAdadhastAdArabhya yAvanmokSasthAnaM tayomadhya AyAma ityucyate / sa AyAmazcaturdazarajjumAtra iti / ghanAkAreNa yadi punarmIyate tadA tricatvAriMzadadhikatrizatarajjumAtro bhavatIti // 24 // ___ tatra loke jIvAH kiM kurvantItyAha;tatthaNuhavaMti jIvA sakammaNivvattiyaM suhaM dukkhaM / jammaNamaraNapuNabbhavamaNaMtabhavasAyare bhIme // 25 // tatrAnubhavaMti jIvAH svakarmanivartitaM sukhaM duHkhaM / janmamaraNapunarbhavaM anaMtabhavasAgare bhIme // 25 // 1 'jIvapudgalAnAM ca jIvapudgalAnAM ca ' iti dviruktaM pres-pustke| . Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mulAcAre TIkA-tatra ca loke jIvAH svakarmanivartitaM svakriyAniSpAditaM sukhaM du:khaM cAnubhavanti, anaMtabhavasAgare ca janmamaraNaM punarbhavaM ca punarAvRttiM ca bhIme bhayAnake kurvantItyarthaH // 25 // punarapyasamaMjasamAha;mAdA ya hodi dhUdA dhUdA mAduttaNaM puNa uvedi| puriso vi tattha itthI pumaM ca apumaM ca hoi jae // 26 // mAtA ca bhavati duhitA duhitA mAtRtvaM punarupaiti / puruSopi tatra.strI pumAMzca apumAMzca bhavati jagati // 26 // TIkA-asmiMlloke saMsAre mAtA ca bhavati duhitA sutA, duhitA ca punarmAtRtvamupaiti prAmoti, puruSo'pi tatra jagati strI bhavati, syapi pumAn, puruSo'pumAnnapuMsakaM ca loke bhavatIti saMbaMdhaH // 26 // punarapi lokagatasaMsAravirUpatAM darzayannAha;hoUNa teyasattAdhio du blviriyruuvsNpnnnno| jAdo vaccaghare kimi dhigatthu saMsAravAsassa // 27 // bhUtvA tejaHsattvAdhikastu blviiryruupsNpnnH| jAtaH varcIgRhe kRmiH dhigastu saMsAravAsam // 27 // TIkA-videhasvAmI rAjA tejaH-pratApaH sattvaM svAbhAvikasauSThavaM tAbhyAmadhikastejaHsatvAdhiko bhUtvA tathA balavIryarUpasampannazca bhUtvA pazcAtsa rAjA va!gRhe'zucisthAne kRmiH saMjAto yata evaM tataH saMsAravAsaM dhigastu dhigbhavatu saMsAre vAsamiti // 27 // punarapi lokasya svarUpamAha;dhigbhavadu logadhamma devA vi ya suravadIya mahaDDIyA / bhottUNa sukkhamatulaM puNaravi dukkhAvahA hoti // 28 // Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvaadshaanuprekssaadhikaarH| wwwwwwwwwwwwwwww dhigbhavatu lokadharma devA api ca surapatayo mhdhikaaH| bhuktvA ca sukhamatulaM punarapi duHkhAvahA bhavaMti // 28 // TIkA-dhigbhavatu lokadharma lokasvarUpaM, yasmAddevAH surapatayo'pi maharddhikA mahAvibhUtayo bhUtvA saukhyamatulaM sukhamanupamaM bhuktvA punarapi duHkhAvahA bhavanti-duHkhasya bhoktAro bhavantIti // 28 // lokAnuprekSAmupasaMharannAha;NAUNa logasAraM NissAraM dIhagamaNasaMsAraM / logaggasiharavAsaM jhAhi payatteNa suhavAsaM // 29 // jJAtvA lokasAraM nissAraM diirghgmnsNsaarN| lokAyazikharavAsaM dhyAyasva prayatnena sukhavAsaM // 29 // TIkA-evaM lokasya sAraM niHsAraM tu jJAtvA dIrghagamanaM saMsAraM ca jJAtvA saMsAraM cAparyantamavabudhya lokAgrazikharavAsaM mokSasthAnaM sukhavAsaM nirupadravaM dhyAyasva cintaya prayatneneti // 29 // azubhAnuprekSAsvarUpaM nirUpayannAha;Niriesu asuhameyaMtameva tiriyesu baMdharohAdI / maNuesu rogasogAdiyaM tu divi.mANasaM asuhaM // 30 // narakeSu azubhamekAMtameva tiryakSu baMdharodhAdayaH / - manujeSu rogazokAdayastu divi mAnasaM azubhaM // 30 // TIkA-narakeSvazubhamekAntataH sarvakAlamazubhameva, tiryakSu mahiSAzvavAraNAjAdiSu rodhAdayo baMdhanadharaNadamanadahanatAr3anAdayaH, manuSyeSu rogazokAdayastu, divi devaloke mAnasamazubhaM parapreSaNavAhanamaharddhikadarzanena manogataM suSThu duHkhamiti // 30 // Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 16 mUlAcAre tathArthadvAreNa duHkhamAha; -- AyAsadukkhaverabhayasogakalirAgadosamohANaM / ahANamAvaho viya attho mUlaM aNatthANaM // 31 // / AyAsaduHkhavairabhayazokakalirAgadveSamohAnAm azubhAnAmAvahopi ca artho mUlamanarthAnAm // 31 // TIkA- AyAso'rthArjanatatparatA, duHkhamasAtavedanIyakarmodayanimittAsukharUpaM, vairaM maraNAnubaMdhaH, bhayaM bhayakarmodayajanitatrastatA, zokaH zokakarmodayapUrva ke viyogajaH saMtApaH, kalirvacanaprativacanakRto dvandvaH, rAgo ratikarmodayajanitA prItiH, dveSo'ratikarmodayodbhUtA'prItiH, moho mithyAtvAsaMyamAdirUpa ityevamAdInAmazubhAnAmAvaho'vasthAnaMH, arthaH strIvastrasuvarNAdirUpaH, athavaitAnya-zubhAnyAvahati prApayatIti AyAsAyazubhAvahaH, anarthAnAM ca sarvaparibhavAnAM ca mUlaM kAraNamarthastasmAttena yacchubhaM tacchubhaM eva na bhavatIti // 31 // tathA kAmasukhamapyazubhamiti pratipAdayati ; duggamadulahalAbhA bhayapaurA appakAliyA lahuyA / kAmA dukkhavivAgA asUhA sevijjamANA vi // 32 // durgamadurlabhalAbhA bhayapracurA alpakAlikA laghukAH / kAmA duHkhavipAkA azubhAH sevyamAnA api // 32 // TIkA - duHkhena kRcchreNa gamyanta iti durgamA viSamasthA durArohAH, durlabho lAbho yeSAM te durlabhalAbhAH svepsitaprAptayo na bhavanti, bhayaM pracuraM yebhyaste bhayapracurA daMDamAraNavacanAdibhayasahitAH, alpakAle bhavA alpakAlikAH suSThu stokakAlAH, laghukA niHsArAH, ke te ? kAmA maithunAdyabhilASA duHkhaM vipAka phalaM yeSAM baMdhanAdi te duHkhavipAkA duHkhAvasAnAH azubhAH sevyamAnA api, tatrA'pi na sukhamastIti bhAvaH sarvAzubhamavati // 32 // Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / AhArAdapi na sukhaM bhavatItyAha;asuivilivile gambhe vasamANo vsthipddlpcchnnnno| mAdUisebhalAlAiyaM tu tivvAsuhaM pibadi // 33 // azucyAvile garbhe vasana vstipttlprcchnnH| mAtRzleSmalAlAyitaM tu tIvrAzubhaM pibati // 33 // TIkA-azucyAvile mUtrapurISazleSmapittarudhirAdibIbhatse, garbha udarAbhyaMtare, vasan sAMtaSThamAnaH, vastipaTalapracchannaH jarAyurAvRtaH, mAtRzleSmalAlAyitaM jananyA carvitaM zleSmalAlAsamanvitaM rasaM tIvra durgandhaM pibati yata evaMbhUto mUlAhArastataH kayamAhArat sukhamityAhAro'pyazubharUpa eveti // 33 // zarIrama yazubhamiti nirUpayannAha;-- mNsdvisiNbhvsruhircmmpittNtmuttkunnipkuddiN| bahudukkharogabhAyaNa sarIramasubhaM viyANAhi // 34 // maaNsaasthishlessmvsaarudhircrmpittaaNtrmuutrkunnipkuttiiN| bahuduHkharogabhAjanaM zarIramazubhaM vijAnIhi // 34 // TIkA-mAMsAsthizleSmavasArudhiracarmapittAMtramUtrakuNipAzucikuTI gRhameteSAM bahudaHkharogabhAjanaM zarIramidazubhamazuci vijAnIhIti // 34 // tasmAt;atthaM kAmasarIrAdiyaM pisavvamasubhatti NAdaNa / NiIvajaMto jhAyasu jaha jahasi kalevaraM asuiN||35|| artha kAmazarIrAdikamapi sarvamazubhamiti jJAtvA / nirvajamAnaH dhyAyasva yathA jahAAsa kalevaraM azuci // 35 // Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malAcAra TIkA-artha strIvastrAdikaM, kAmaM maithunAdikaM, zarIrAdikamapi sarvamazubhamiti jagati jJAtvA nirvedaM gacchan dhyAyasva cintaya yathA jahAMsi kutsitakalevaramazuci, zarIravairAgyaM saMsAravairAgyaM ca samyak ciMtayeti // 35 // ___ azubhAnuprekSAM saMkSepayannAha;mottUNa jiNakkhAdaM dhammaM suhamiha du Natthi logammi / sasurAsuresu tiriesu NirayamaNuesu ciMtejjo // 36 // muktvA jinakhyAtaM dharma zubhamiha tu nAsti loke / sasurAsureSu tiryakSu narakamanujeSu ciMtayet // 36 // TIkA-sasurAsureSu narakatiryamanuSyeSu jinakhyAtaM dharma muktvA zubhamihAnyannAsti, evaM cintayet, loke dharmamantareNAnyacchubhaM na mavatIti jAnIhi // 36 // __AsravAnuprekSAM prakaTayannAha;dukkhabhayamINapaure saMsAramahaNNave paramaghore / jaMtU jaMtu Nimajadi kammAsavaheduyaM savvaM // 37 // duHkhabhayamInapracure saMsAramahArNave paramaghore / jaMtuH yattu nimajjati karmAsravahetukaM sarva // 37 // TIkA-duHkhabhayAnyeva mInA matsyAsta eva pracurA bhUtA yasmin sa duHkhabhayamInapracurastasmin saMsAramahArNave paramaghore suSTu raudre jantu vo yasmAnimajjati pravizati tatsarva karmAsravahetukaM karmAdAnanimittamiti // 37 // ka AsravA ityAzaMkAyAmAha;rAgo doso moho iMdiyasaNNA ya gaarvksaayaa| maNavayaNakAyasahidA du AsavA hoMti kammassa // 38 // . 1'yabhAsya ' presa-pustake paatthH| Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / rAgaH dveSaH mohaH indriyasaMjJAzca gauravakaSAyAH / manovacanakAyasahitAstu AsravA bhavaMti karmaNaH 19 38 // TIkA- rAgadveSamohapaMcendriyAhArabhayamaithunaparigrahasaMjJAH RdvigauravarasagauravasAtagauravakaSAyAzca manovacanakAyasahitA evaM sarva ete karmaNa AsravA bhavanti -- karmANyetairAgacchantIti // 38 // rAgAdIn vivecayannAha; - raMjedi asuhakuNape rAgo doso vi dUsadI NicaM | moho vi mahArivu jaM Niya mohedi sambhAvaM // 39 // raMjayati azubhakuNape rAgo dveSopi dveSTi nityaM / mohopi mahAripuH yanniyataM mohayati sadbhAvaM // 39 // TIkA - rAgo jIvaM kuNape vastuni raMjayati -- kutsite dravye'nurAgaM kArayati rAgaH / dveSo'pi zobhanamapi dveSTi - samyagdarzanAdiSu dveSaM kArayati / nityaM sarvakAlaM, / moho'pi mahAripurmahAvairI yasmAnniyataM nizcayena mohayati sadbhAvaM jIvasya paramArtharUpaM tirayatIti // 39 // yata evaMbhUto moho'tastaM kutsayannAha ; dhiddhI mohassa sadA jeNa hiduttheNa mohido saMto / Na vibujjhadi jiNavayaNaM hidasivasuhakAraNaM maggaM // | dhik dhik mohaM sadA yena hRdayasthena mohitaH san / na vibudhyate jinavacanaM hitazivasukhakAraNaM mArgam // 40 // TIkA - dhik dhik bhavatu mohaM-- mohaH pralayaM gacchatu / yena mohena hRdayasthena mohito mUDhaH san na vibudhyate tanna jAnAti jinavacanaM paramAgamaM / Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre kiMviziSTaM ? hitazivasukhakAraNaM mArga -- ekAMtavAdiparikalpitasukhanimittamA rgaviparItaM yena mohena na vibudhyate taM mohaM dhigbhavantviti // 40 // 20 rAgadveSau kutsayannAha - jiNavayaNa sahANo vi tivvamasuhagadipAvayaM kuNai / abhibhUdo jehiM sadA dhittesiM rAgadosANaM // 41 // jinavacanaM zraddadhAnopi tIvramazubhagatipApaM karoti / abhibhUto yAbhyAM sadA dhik tau rAgadveSau // 41 // TIkA - yAbhyAM rAgadveSAbhyAmabhibhUtaH kadarthito'yaM jIvo jinavacanaM zraddadhAno'pi tatvarucisahito'pyazubhagatihetukaM tIvraM pApaM karoti zreNikAdivat, dhigbhavatastau rAgadveSau, iti darzane satyapi rAgadveSau puruSasya pApaM janayata iti tayornirAkaraNe saMbhramaH kAryaiti // 41 // viSayANAM duSTatvamAha; aNihumaNasA de iMdiyAvasayA NigehiduM dukkhaM / maMtosahihINeNa vaduTThA AsIvisA sappA // 42 // anibhRtamanasA etAn iMdriyaviSayAn nigrahItuM duHkhaM / maMtrauSadhahInena iva duSTA AzIviSAH sarpAH // 42 // TIkA - ekAgracittamantareNaitAnindriyaviSayAnnigrahItuM duHkhameteSAM rUparasagaMdhasparzazabdaviSayANAmindriyANAM nigrahaM karttuM na zakyate calacittena / yathA maMtrauSadhihInena duSTA AzIviSAH sarpA vazIkartuM na zakyanta iti // 42 // tAni kutsayannAha ; dhittosamaMdiyANaM jesiM vasado du pAvamajjaNiya | pAvadi pAvavivAgaM dukkhamaNaMtaM bharvagadisu // 43 // 1' cauggadisu' pAThAntaram / Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvaadshaanuprekssaadhikaarH| 21 dhika tAni indriyANi yeSAM vazatastu pApamarjayitvA / prApnoti pApavipAkaM duHkhamanataM bhavagatiSu // 43 // . TIkA-dhigbhavatu tAnIndriyANi, yeSAmindriyANAM vazato vazaM gataH pApamarjayitvA ca pApaM saMgRhya prApnoti, tasya pApasya vipAkaM phalaM bhavagatiSu ca duHkhamanaMtaM prApnotIti // 43 // saMjJAgauravANAM svarUpamAha;saNNAhiM gAravehiM a guruo gurugaM tu pAvamajjaNiya / to kammabhAraguruo gurugaM dukkhaM samaNubhavai / / 44 // saMjJAbhiH gauravaizca gururgurukaM tu pApamarjayitvA / tataH karmabhAraguruH gurukaM duHkhaM samanubhavati // 44 // TIkA-AhArAdisaMjJAbhirgauravaizca guruH san gurukaM tu pApamarjayitvA * pApabhAra svIkRtya tataH pApabhAreNa gururbhUtvA tato gurukaM duHkhaM smnubhvtiiti||44|| kaSAyAsravasvarUpamAha;kodho mANo mAyA lobho ya durAsayA ksaayriuu| dosasahassAvAsA dukkhasahassANi pAvaMti // 45 // krodhaH mAnaH mAyA lobhazca durAzrayAH kaSAyaripavaH / doSasahasrAvAsAH duHkhasahasrANi prApayati // 45 // TIkA-krodhamAnamAyAlobhA durAzrayA duSTAzrayAH kaSAyaripavaH doSasahasrANAmAvAsAH duHkhasahasrANi jIvAn prApayaMti-duHkhasahasraiH kaSAyA jIvAn saMbaMdhayantItyarthaH // 45 // Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 22 mUlAcAre* mmmmmmmmmmmmmmmmmm punarapyAsravAnAha;hiMsAdiehiM paMcahiM AsavadArehiM Asavadi pAvaM / tehito dhuva viNAso sAsavaNAvA jaha samudde // 46 // hiMsAdibhiH paMcabhiH AsravadvAraiH Asravati pApaM / tebhyo dhruvaM vinAzaH sAsravanauH yathA samudre // 46 // TIkA-hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahaiH paMcabhirAsravadvArairAsravati karmopaDhaukate pApaM / tebhyazcAzritebhyo dhruvo nizcayarUpo vinAzo jIvasya bhavati / yathA sAsravA nauH potaH samudre nimajjati, evaM karmAsravairjIvaH saMsArasAgare nimajjatIti // 46 // ___ AsravAnuprekSAmupasaMharannAha;evaM bahuppayAraM kammaM Asavadi duTThamaDhavihaM / NANAvaraNAdIyaM dukkhavivAgaM ti ciMtejjo // 47 // evaM bahuprakAraM karma Asravati duSTamaSTavidhaM / jJAnAvaraNAdikaM duHkhavipAkamiti ciMtayet // 47 // TIkA-evaM jJAnAvaraNAdikaM karmASTavidhaM bhedena bahuprakAraM duSTaM vA''sravati yasmAttasmAttamAJavaM duHkhavipAkamiti kRtvA cintayet bhaavyediti||47|| yasmAdevamAsravaiH karmAsravati tasmAtsaMvaramAha;tamhA kammAsavakAraNANi savvANi tANi ruMdhejjo // iMdiyakasAyasaNNAgAravarAgAdiAdINi // 48 // tasmAt karmAsravakAraNAni sarvANi tAni rodhayet / indriyakaSAyasaMjJAgauravarAgAdikAdIni // 48 // TIkA-tasmAtkarmAsravakAraNAni sarvANi yAni tAni nirodhayet nivA Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / 23 rayet / kAni tAni ? indriyakaSAyasaMjJAgauravarAgAdikAni / yasmAdetaiH karmAgacchati tasmAdetAni sarvANi nirodhayediti // 48 // ruddheSu yeSu yadbhavati tadAha;ruddhasu kasAyesu a mUlAdo hoti AsavA ruddhA / dubbhattamhi Niruddhe vaNammi NAvA jaha Na edi // 49 // ruddheSu kaSAyeSu ca mUlAt bhavaMti AsravA ruddhaaH| durvahati niruddha vane nauH yathA na eti // 49 // TIkA--ruddheSu ca kaSAyeSu ca mUlAdArabhya mUlata AsravAH sarve'pi ruddhAH samyak pihitA bhavaMti yathA durvahati vane pAnIye-duSTe vahati srotasi z2ale, atha vraNe--vivare, duSTe vahati, niruddhe vidhRte, nAvaM naiti jalaM yathA / athavA nAlikerAditvAgbhirbaddhA nauH sAsravA satyapi nayati prApnoti paratIraM, athavA naiti vinAzaM / kaSAyeSu nirudveSu AsravA ruddhA yathA nAvaM naiti jalaM ruddheSu, yathA ca sAsavA nauvahati pAnIya niruddha mUlatastasyA nAvaH sarve'pi AsravA niruddhA bhavaMti tataH sA naunayati prApayatISTasthAnamAnayati vA svaSTaM vastu vinAzaM ca na gacchati, evaM kaSAyeSu ruddheSu mUlataH sarve'pyAsravA niruddhA bhavati tato yadyapi yogAdidvAraiH sAsravo jaMtustathA'pi ratnatrayaM mokSapattanaM nayatIti // 49 // indriyasaMvarasvarUmAha;iMdiyakasAyadosA NigdhippaMti tavaNANaviNaehiM / rajjUhi Nidhippati hu uppahagAmI jahA turayA // 50 // indriyakaSAyadoSA nigRhyate tapojJAnavinayaiH / rajjubhiH nigRhyate khalu utpathagAmino yathA turagAH // 50 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 24 mUlAcAremmmmmmmmmmmmmmmmmm TIkA-indriyANi kaSAyA dveSAzcaite nigRhyante nirudhyante yathAsaMkhya tapasA jJAnena vinayena / indriyANi tapasA nigRhyante, kaSAyA jJAnabhAvanayA vazIkriyate, dveSo vinayakriyayA pralayamupanIyate / yathotpathagAmina unmArgayAyinasturagA azvA nigRhyante vazatAmupanIyante rajjubhirvaratrAbhiH khlviti||50|| cAritrasaMvarasya svarUpamAha;maNavayaNakAyaguttiMdiyassa samidIsu appamattassa / AsavadAraNirohe NavakammarayAsavo Na have // 51 // manovacanakAyagupteMdriyasya samitiSu apramattasya / AsravadvAranirodhe navakarmarajaAsravo na bhavet // 51 // 'TIkA-manovacanakAyairguptondrayasya samitiSu ce bhASaiSaNA''dAnaninikSepoccAraprasravaNasaMjJikAsvapramattasya suSTu pramAdarahitasya cAritravata AsravadvAranirodhe yaiAraiH kAgacchati teSAM nirodhe sati navakarmarajasa Asravo na bhavet-abhinavakarmAgamo na bhavediti // 51 // punarapi saMkSepata AsravaM saMvaraM cAha;micchattAviradIhiM ya kasAyajogehiM jaM ca Asavadi / dasaNaviramaNaNiggahaNirodhaNehiM tu NAsavadi // 52 // mithyAtvAviratibhiH ca kaSAyayogaiH yacca Asravati / darzanaviramaNanigrahanirodhanaistu na Asravati // 52 // TIkA-mithyAtvAviratikaSAyayogairyatkarmAsravati tatkarma samyagdarzanaviratinigrahanirodhanastu yathAsaMkhyaM nAsravati nAgacchatIti // 52 // 1 mithyAtvAviratipramAdakaSAyayogairiti presa-pustake pAThaH / mUlapATho'pi 'micchattAviradipamadakasAyajogehi ' ityevaM rUpaH kintu mithyAtvAdInAM paMcAnAM caturbhiH samyagdarzanAdibhiH saha yAthAsaMkhyaM na saMgacchate'to. nisskaasitH|-sNshodhkH| Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / saMvarAnuprekSAM saMkSepayan tasyAzca phalaM pratipAdayannAha; - saMvaraphalaM tu NivvANametti saMvarasamAdhisaMjutto / Niccujjutto bhAvaya saMvara iNamo visuddhappA // 53 // saMvaraphalaM tu nirvANamiti saMvarasamAdhisaMyuktaH / nityodyukto bhAvaya saMvaramimaM vizuddhAtmA // 53 // 25 TIkA - saMvaraphalaM nirvANamiti kRtvA saMvareNa samAdhinA cAthavA saMvaradhyAna saMyuktaH san nityoyuktazca sarvakAlaM yatnaparaM bhAvayemaM saMvaraM vizuddhAtmA sarvadvandvaparihINaH - saMvaraM prayatnena cintayeti // 53 // nirjarAsvarUpaM vivRNvannAha; -- rudrAsavassa evaM tavasA juttassa NijjarA hodi / duvihAya sA vibhaNiyA desAdo savvado ceya // 54 // rudvAsravasya evaM tapasA yuktasya nirjarA bhavati / dvividhA ca sApi bhaNitA dezataH sarvatazcaiva // 54 // TIkA --rudvAsravasya pihitakarmAgamadvArasyaivaM tapasA yuktasya nirjarA bhavati -- karmazAtanaM bhavati / sA'pi ca nirjarA dvividhA bhaNitA, dezataH sarvatazca karmaikadezanirjarA sarvakarmanirjarA ceti // 54 // dezanirjarAsvarUpamAha; -- saMsAre saMsaraMtassa khaovasamagadassa kammassa / savvassa vi hodi jage tavasA puNa NijjarA viulA // 55 // saMsAre saMsarataH kSayopazamagatasya karmaNaH / sarvasyApi bhavati jagati tapasA punaH nirjarA vipulA // 55 // 1' ekakamaika' iti presa - pustake pAThaH / Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre TIkA-saMsAre caturgatisaMsaraNe, saMsarataH paryaTataH, kSayopazamagatakarmaNaH kiMcit kSayamupagataM kiMcidupazAntaM kiMcittatsvarUpeNa sthitaM karma tasya karmaNo yA nirjarA sA sarvasyaiva jIvasya bhavati jagati sA ca dezanirjarA tapasA punanirjarA vipulA-tapogninA bhasmIkRtasya sarvasya karmaNo nirjarA sakaleti // 55 // sakalanirjarAyAH phalaM svarUpaM cAha;jaha dhAdU dhammato sujjhadi so aggiNA du sNttto| tavasA tahA visujjhadi jIvo kammeMhi kaNayaM va // 56 // yathA dhAtuH dhamyamAnaH zudhyati so'gninA tu sNtptH| tapasA tathA vizudhyati jIvaH karmabhyaH kanaka iva // 56 // TIkA-yathA dhAturdhamyamAnaH zudhyati kiTTakAlimAdirahito bhavati agninA tu santaptaH san, tathA tapasA vizudhyati karmabhyo jIvaH sarvakarmavimuktaH syAtkanaka iva / yathA dhAturdhamyamAno'gninA santaptaH kanakaH syAttathA jIvastapasA saMtaptaH siddhaH saMpadyata iti // 56 // tapaso mAhAtmyamAha;- - - NANavaramArudajudo siilvrsmaadhisNjmujjlido| dahai tavo bhavabIyaM taNakaTThAdI jahA aggI // 57 // jJAnavaramArutayutaM shiilvrsmaadhisNymojjvlitN| dahati tapo bhavabIjaM tRNakASThAdikaM yathA agniH // 57 // TIkA-jJAnavaramArutayutaM matyAdijJAnabRhadvAtasahitaM, zIlaM vrataparirakSaNa, varasamAdhirekAgracintAnirodhaH, paMcanamaskRtisahitaH saMyamaH prANidayA indriyanigrahazcaitairujjvalitaM prajvalitaM dIptaM tapo dahati bhavabIjaM saMsArakAraNaM / tRNakASThAdikaM yathA'gnirdahati tatheti // 57 // Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvaadshaanuprekssaadhikaarH| 27 vvvvvvvvvvv vvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvvv punarapi;cirakAlamajjidaMpiya vihuNaditavasA rayatti NAUNa / duvihe tavammi NicaM bhAvedavvo havadi appA // 58 // cirakAlamarjitamapi ca vidhUyate tapasA raja iti jJAtvA / dvividhe tapasi nityaM bhAvayitavyo bhavati AtmA // 58 // TIkA-cirakAlaM saMkhyA(ma)tItasamayaM karmArjitamapi tapasA vidhUyata iti jJAtvA tapasi nityaM nirantaramAtmA bhAvayitavyo bhavatIti // 58 // bhAvitAtmA sa nu kiM syAdityAha;Nijjariyasavvakammo jaadijraamrnnbNdhnnvimukko| pAvadi sukkhamaNaMtaM NijjaraNaM taM maNasi kujjA / / 59 // nirjIrNasarvakarmA jAtijarAmaraNabaMdhanavimuktaH / prApnoti sukhamanataM nirjaraNaM tanmanasi kRtvA // 59 // TIkA-tato nirjIrNaH sarvakarmanirmukto jAtijarAmaraNabandhanavimuktaH prApnoti saukhyamatulamanaMtaM, tannirjaraNaM manasi kRtvA vidhAyeti // 59 // nirjarAnuprekSAM vyAkhyAya dharmAnuprekSAsvarUpaM vivecayannAha;savvajagassa hidakaro dhammo titthaMkarahiM akkhaado| dhaNNAM taM paDivaNNA visuddhamaNasA jage maNuyA // 60 // sarvajagato hitakaro dharmaH tIrthakaraiH aakhyaatH| dhanyAstaM pratipannA vizuddhamanasA jagati manujAH // 60 // TIkA-sarvasya jagato bhavyalokasya hitakaro dharma uttamakSamAdilakSaNastIrthakarairAkhyAtaH pratipAditastaM dharma ye pratipannAstaM dharmamadhiSThitA ye puruSA vizuddhamanasA zuddhabhAvena te dhanyAH puNyavaMtaH kRtArthA jagatIti // 60 // 1 'dhaNNA taM tu pavaNNA' presa-pustake pAThAntaraM / Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 28 mUlAcAre dharmAnurAge kAraNamAha;jeNeha pAvidavvaM kallANaparaMparaM paramasokkhaM / / so jiNadesiddhammaM bhAveNuvavajjade puriso // 61 // yeneha prAptavyaM kalyANaparaMparA paramasaukhyaM / sa jinadezitaM dharma bhAvena upapadyate puruSaH // 61 // TIkA-yeneha-yena jIvenAsmiMlloke kalyANaparaMparA mAMgalyanairantarya paramasaukhyaM prAptavyaM sa jIvo jinadezitaM tIrthakarAkhyAtaM dharma bhAvenopapadyate puruSaH paramArthato dharma addadhAti sevate-pApakriyAM manAgapi nAcaratIti // 61 // dharmasya vikalpAnAha;khaMtImaddavaajjavalAghavatavasaMjamo aakiNcnndaa| taha hoi baMbhaceraM saccaM cAo ya dasadhammA // 62 // kSAMtimArdavArjavalAghavatapaHsaMyamAH akiNcntaa| tathA bhavati brahmacarya satyaM tyAgazca dazadharmAH // 62 // TIkA-kSAntyArjavamArdavalAghavatapaHsaMyamA AkiMcanyaM tathA brahmacarya satyaM tyANazcaivaM dharmo dazavidho bhavati jJAtavya iti // 62 // . dharmabhAvanAphalamAha;uvasama dayA ya khaMtI vaDDai veraggadA ya jaha jaha se / taha taha ya mokkhasokkhaM akkhINaM bhAviyaM hoi||63|| upazamo dayA ca kSAMtiH vardhate vairAgyatA ca yathA yathAsya / tathA tathA ca mokSasaukhyaM akSINaM bhAvitaM bhavati // 63 // TIkA-upazama indriyanigrahe puruSavyApAro, dayA'nukaMpA, kSAntiH krodhAanutpattiranyakRtopadravasahanaM, ete virAgatA ca yathA yathA varddhante-vairAgyakAra Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / 29 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww Nena vRddhiM gacchanti yathA yathAsya, jIvasya tathA tathA tasya jIvasya mokSasaukhyamakSayaM bhAvitaM bhavatIti // 63 // ___ dharmAnuprekSAmupasaMhartukAma: prAha;saMsAravisamadugge bhavagahaNe kaha vi me bhamaMteNa / diho jiNavaradiDo jeho dhammotti ciMtejjo // 64 // saMsAraviSamadurge bhavagahane kathamapi mayA bhramatA / dRSTo jinavaradiSTo jyeSTho dharma iti ciMtayet // 64 // TIkA-saMsAraviSamadurge bhavagahane bhavAkule kathamapi bhramatA paryaTatA mayA jinavaropadiSTo jyeSThaH pradhAno dharmo dRSTa ityevaM cintayaditi // 64 // bodhidurlabhatAsvarUpamAha;-- saMsArahmi aNaMte jIvANaM dullahaM maNussattaM / jugasamilAsaMjogo lavaNasamudde jahA ceva // 65 // saMsAre anaMte jIvAnAM durlabhaM manuSyatvaM / yugasamilAsaMyogo lavaNasamudre yathA eva // 65 // TIkA-saMsAre'naMte'tyantadIrgha jIvAnAM durlabhaM manuSyatvaM manuSyajanma, yathA lavaNasamudre yugasamilAsaMyogaH / pUrvasamudrabhAge yugaM nikSiptaM, pazcimasamudrabhAge samilA nikSiptA, tasyAH samilAyA yugavivare yathA pravezo durlabhastathA jIvasya caturazItiyonilakSamadhye manuSyatAM durlabhameveti // 65 // manuSyatve labdhe'pi baddurlabhaM tadAha;-- desakulajamma evaM AU Arogga vIriyaM vinno| savaNaM gahaNaM mAdi dhAraNA ya edevi dullahA loe||66|| dezakulajanma rUpaM AyuH ArogyaM vIrya vinyH| zravaNaM grahaNaM matiH dhAraNA ca etepi durlabhA loke // 66 // Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre TIkA--manuSyatve labdhe'pyatidurlabha AryadezaH, manuSyatvaM yato mlecchakhaMDeSu bhogabhUmAvapi vidyate / Aryadeze labdhe'pi durlabhaM kule janma, Aryadeze bhillavavaracAMDAlAdikulAnAmapi saMbhavAt / vizuddhakule labdhe'pyatIva durlabhaM rUpamavayavasaMpUrNatA, zuddhakule'pi yato vikalAMgadarzanAmiti / rUpe labdhe'pi durlabhaM saSThu dIrghAyuzciraMjIvitvaM / cirajIvanAdapyArogyaM durlabhataraM / ArogyAdapi vIrya durlabhatamaM / vIryAdapi vinayo'tIva durlabhatamaH / tasmAdapi zravaNamA disaMprAptiH / tasmAdapi grahaNamavadhAraNaM suSThu na sulabhaM / tasmAdapi pUrvAparavivekarUpatA matiH smaraNAdikamatIva durlabhA / tato'pi dhAraNA kAlAntare'pyavismaraNatvaM durlabhA / manuSyatve labdhepyete sarve krameNa durlabhA loke jgtiiti||66|| etebhyo'pi durlabhatamamAha;laddhesu vi edesu ya bodhI jiNasAsaNami Na hu sulhaa| kupahANamAkulattA jaM baliyA rAgadosA ya // 67 // labdheSvapi eteSu ca bodhiH jinazAsane na hi sulabhA / kupathAnAmAkulatvAt yat baliSThau rAgadveSau ca // 67 // TIkA-labdheSvepyeteSu bodhiH samyaktvaM darzanavizuddhistatkAraNe ca jinazAsane paramAgame naiva sulabhA na sukhena labhyate / kutaH ? kupathAnAmAkulattvAt yataH kutsitamArgaduSTAbhiprAyairdhAnto'yaM lokaH, yasmAcca rAgadveSau balavantau, athavA kupathAnAmAkulatvahetorbalinau rAgadveSau yata iti // 67 // evaM bodhidurlabhatvaM vijJAya tadarthapariNAma kartukAma: prAha;seyaM bhavabhayamahaNI bodhI guNavitthaDA mae laddhA / jadi pADedA Na hu sulahA tamhANa khamopamAdo me // 6 // seyaM bhavabhayamathanI bodhiH guNavistRtA mayA labdhA / / yadi patitA na khalu sulabhA tasmAt na kSamApramAdo mama // 68 // Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / 31 rrrrrrrrrrrrromanimronew TIkA-seyaM bodhirbhavabhayamathanI saMsArabhItivinAzinI guNavistarA guNaivistIrNA sarvaguNAdhArA mayA labdhA prAptA, yadi kadAcitsaMsArasamudre patitA prabhraSTA na khalu naiva sphuTaM punaH sulabhA'rddhapudgalaparAvarttanamantareNa tasmAnnaiva kSamo naiva yogyaH pramAdo mama-bodhiviSaye pramAdakaraNaM mama naiva yuktamiti // 68 // bodhiviSaye yaH prabhAdaM karoti taM kutsayannAha;dullahalAhaM lakSNa bodhi jo Naro pmaadejo| so puriso kApuriso soyadi kugadiM gado sNto||69|| durlabhalAbhAM labdhvA bodhiM yo naraH pramAdayet / sa puruSaH kApuruSaH zocati kugatiM gataH san // 69 // TIkA-durlabhalAbhAM bodhi saMsArakSayakaraNasamarthI yo labdhvA prApya pramAdayet pramAdaM kuryAtsaH puruSaH kApuruSaH kutsitaH puruSaH zocati duHkhI bhavati kugati narakAdigatiM gataH sanniti // 69 // . bodhivikalpaM tatphalaM ca pratipAdayannAha;uvasamakhayamissaM vA bodhi laghRNa bhaviyapuMDario / tavasaMjamasaMjutto akkhayasokkhaM tadA lahadi // 70 // upazamakSayamizrAM vA bodhi labdhvA bhavyapuMDarIkaH / tapaHsaMyamasaMyuktaH akSayasaukhyaM tadA labhate // 70 // TIkA-kSayopazamavizuddhidezanAprAyogyalabdhIlabdhvA pazcAdadhaHpravRtyapUrvAnivRttikaraNAn kRtvopazamakSayopazamakSayarUpAM bodhiM labhate jIvaH / pUrvasacitakarmaNo'nubhAgasparddhakAni yadA vizujhyA pratisamayamanaMtaguNahInAni bhUtvodIyante tadA kSayopazamalabdhirbhavati / pratisamayamanaMtaguNahInakramaNodIri Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 32 mUlAcAre tAnubhAgasparddhakajAnitajIvapAraNAmaH sAtAdisukhakarmabaMdhanimitto'sAtAdyasukhakarmabaMdhaviruddho vizuddhilabdhirnAma / SaDvvyanavapadArthopadezakAcAryAApalabdhirvopadiSTArthagrahaNadhAraNavicAraNazaktirvA dezanAlabdhirnAma / sarvakarmaNAmutkRTasthitimutkRSTAnubhAgaM ca hatvA'ntaHkoTyakoTIsthitau dvisthAnAnubhAgasthAnaM prAyogyalabdhirnAma / tathoparisthitapariNAmairadhaHsthitapariNAmAH samAnA adhaHsthitapariNAmairuparisthitapariNAmAH samAnA bhavanti yasminnavasthAvizeSakAle'dhaHpravartanAdadhaH pravRttikaraNaH / apUrvApUrvazuddhatarAH karaNAH pariNAmA yasmin kAlavizeSa syurasAvapUrvakaraNaH pariNAmaH / ekasamayapravarttamAnAnAM jIvAnAM pariNAmairna vidyate nivRttibhedo yatra so'nivRttikaraNa iti / evaM kriyAM kRtvA'naMtAnubaMdhikrodhamAnamAyAlobhaprakRtInAM samyaktvasamyaGgithyAttvamithyAvaprakRtImAM copazamAdupazamasamyaktvabodhirbhavati / tathA tAsAmeva saptaprakRtInAM kSayopazamAt kSAyopazamikasamyaktvabodhirbhavati / tathA tAsAmeva saptAnAM prakRtInAM kSayAt kSAyikasamyaktvaM bhavati / evamatidurlabhatarAM triprakArAM bodhiM labdhvA bhavyapuNDarIko bhavyottamastapasA saMyamena ca yukto'kSayasaukhyaM tato labhate sarvadvandavinirmuktaH siddhimadhitiSThatIti yato bodhyAM sarvo'pi jIva: siddhiM lbhte||7|| tamhA ahamavi NicaM saddhAsaMvegaviriyaviNaehiM / attANaM taha bhAve jaha sA bohI have suiraM / / 71 // tasmAt ahamapi nityaM zraddhAsaMvegavIryavinayaiH / AtmAnaM tathA bhAvayAmi yathA sA bodhiH bhavet suciraM // 71 // TIkA-yasmAdevaM viziSTA bodhistasmAdahamapi nityaM sarvakAlaM zraddhA mAnasikaH zAsanAnurAgaH, saMvego dharmadharmaphalaviSayAdanurAgaH vIrya vIryAntarAyakSayopazamajanitazaktiH, vinayo manovAkkAyAnAmanuddhatirnamratA tairAtmAnaM tathA bhAvayAmi yathA'sau bodhirbhavetsuciraM sarvakAlamiti // 71 // Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . dvaadshaanuprekssaadhikaarH| kimartha bodhi vyaMta ityAzaMkAyAmAha;bodhIya jIvadavvAdiyAI bujjhai hu Nava vi tcaaii| guNasayasahassakaliyaM evaM bohiM sayA jhAhi // 72 // bodhyA jIvadravyAdIni budhyate hi navApi tattvAni / guNazatasahasrakalitAM evaM bodhi sadA dhyAya // 72 // TIkA-yato bodhimavApya jIvAjIvAsravapuNyapApabaMdhasaMvaranirjarAmokSAH padArthA dravyANi astikAyAzca tatvAni ca budhyate bodhyA vA budhyate tato guNazatasahasrakalitAmevaMbhUtAM bodhiM sadA sarvakAlaM dhyAya bhAvayeti // 72 // dvAdazAnuprekSAmupasaMhartukAmaH prAha;dasa do ya bhAvaNAo evaM saMkhevado smudditttthaa| jiNavayaNe diTThAo buhajaNaveraggajaNaNIo // 73 // daza dve ca bhAvanA evaM saMkSepataH smuddissttaaH|| jinavacane dRSTA budhajanavairAgyajananyaH // 73 // TIkA-evaM daza dve cAnuprekSA bhAvanAH saMkSepataH samupadiSTAH pratipAditA jinavacane yato dRSTA nAnyatrAnena prAmANyaM khyApitaM tAsAM syAt, budhajanAnAM vairAgyasya jananyo vairAgyakAriNyo'nena rAgAbhAvazca khyApitaH zrutasya bhavatIti // 73 // anuprekSAbhAvane kAraNamAha;aNuvekkhAhiM evaM jo attANaM sadA vibhaavdi|| so vigadasavakammo vimalo vimalAlayaM lhdi||74|| Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 34 ... mUlAcAre anuprekSAbhiH evaM ya AtmAnaM sadA vibhAvayati / sa vigatasarvakarmA vimalo vimalAlayaM labhate // 74 // .. * TIkA-evamanuprekSAbhirAtmAnaM yaH sadA bhAvayedyojayetsaH puruSo vigatasarvakarmA vimalo bhUtvA vimalAlayaM mokSasthAnaM labhate prAmotIti // 74 // dvAdazAnuprekSAvasAne kRtakRtya AcAryaH pariNAmazuddhimabhidadhanmaMgalaM phalaM vA vAJchazcAha;jhANehiM khaviyakammA mokkhaggalamoDayA vigymohaa| te me tamarayamahaNA tAraMtu bhavAhi lahumeva // 75 // dhyAnaiH kSapitakarmANaH mokSArgalabhedakA vigatamohAH / te'smAn tamorajomathanAH tArayaMtu bhavAt laghu eva // 75 // . TIkA-ye imA anuprekSA bhAvayitvA siddhiM gatAste dhyAnaiH kSapitakarmANo mokSArgalacchedakA vigatacAritramohAstamorajomathanA mithyAtvamohanIyajJAnAvaraNAdivinAzakAstArayaMtu bhavAtsaMsArAcchIghramevAsmAniti // 75 // punarapyanuprekSAM yAcamAnaH prAha;jaha majjha tahmi kAle vimalA aNupehaNA bhavejaNhU / taha savvalogaNAhA vimalagadigadA pasIdaMtu // 76 // yathA mama tasmin kAle vimalA anuprekSA bhaveyuH / tathA sarvalokanAthA vimalagatigatAH prasIdaMtu // 76 // TIkA-yathA yena prakAreNa mama tasminnaMtakAle vimalA anuprekSA dvAdaza Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dvAdazAnuprekSAdhikAraH / marmarrrrrrrrrrrrrrrrrrrr "prakArA bhaveyustathA te sarvalokanAthA vimalagatiM gatAH prasIdaMtu prasannA bhavaMtu dvAdazAnuprekSAbhAvanAM mama dizaMtviti // 76 // iti zrImaddaTTakerAcAryavaryavinirmitamUlAcAre vasunaMdyAcAryapraNItaTIkAsahite dvAdazAnuprekSakanAmA: STamaH paricchedaH samAptaH / * 1 prathama-dvitIyaphArmamudraNAnantaramekaM mUlapustakaM samprApta, ato'tra phArmadvaye yA azuddhayaH saMjAtAstA atra vilikhyate / adhyAyaprAraMbhe'dholikhitaH zlokaH "pAThazca vidyate anantapadalAbhAya yatpadadvandvacintanam / jagadarhaH sa vaH pAyAddevastyAgadigambaraH // 1 // dvAdazAnuprekSAdhikAramaSTamaM prapaMcayan tAvadAdau namaskArapUrvakaM pratijJAvAkyamAha prathamapRSThe yaH pATho'smAbhiH svabuddhayA saMyojitaH sa eva mUlapustake vartate na tu TippaNasthaH / dvitIyapRSThe ' cAzanAdInAM grahaNAt ' asya sthAne. 'vetrAsanAdInAM grahaNAt ' iti paatthH| ekAdaza trayodazapRSThe'pi asmAbhiH saMyojitapATha eva na tu ttippnnsthH| aSTAdazapRSThe tu 'jahAsi' sthAne ' tyajasi ' iti paatthH| caturviMzatitame pRSThe asmAbhiH svabuddhayA yaH pAThaH kalpitaH sa eva mUlapustake na tu TippaNagataH / paMcavizatitame pRSThe tu ' sarvatazca ' sthAne ' sarvatazcaiva' pAThaH anyazcAsmAbhiH yojitaH na tu TippaNavihitaH * granthAvasAne'sya sthAne'yaM pAThaHityAcAravRttau vasunandikRtAvatArAyAmaSTamaH prastAvaH samAptaH / -sNshodhkH| Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre angaarbhaavnaadhikaarH| - - anagArabhAvanAkhyaM navamamadhikAra vyAkhyAtukAmastAvadAdau zubhapariNAmanimittaM maMgalamAha;vaMdittu jiNavarANaM tihuyaNajayamaMgalovavedANaM / kaMcaNapiyaMguvidumaghaNakuMdamuNAlavaNNANaM // 1 // vaMditvA jinavarAna tribhuvanajayamaMgalopetAn / kAMcanapriyaMguvidrumadhanakuMdamRNAlavarNAn // 1 // TIkA-jinavarAn vaMditvA, kiMviziSTAn ? tribhuvane yA jayazrIryacca maMgalaM sarvakarmadahanasamarthaM puNyaM tAbhyAmupetAstatra sthitAstA~stribhuvanajayamaMgalopetAnA prakRSTazriyA yuktAn sarvakalyANabhAjanA~zca / punarapi kiMviziSTAn ? kAMcanaM sarvAdhikaM suvarNa, priyaMguH zirISapuSparUpadravyakAntiH, vidrumaH pravAladravyaM suramaNIyaraktabhAvadravyaM, ghanaH suSTu ramyanavajaladharaH, kundo ramaNIyapuSpavizeSaH, mRNAlaM suramyapadmakomalanAlaM, eteSAM varNavadvarNa yeSAM te kAMcanapriyaMgupravAladhanakundamRNAlavarNAstAn kAMcanapriyaMgupravAlaghanakundamRNAlavarNAn / arhatAmupAdAnAya varNavizeSaNamupAttaM, nAmasthApanAdravyajinaparihArAya bhAvajinopAdAnAya cAvazeSavizeSaNaM / uttarasUtre vakSyAmIti kriyA tiSThati tayA saha saMbaMdhaH / kriyAsApekSaM namaskArakaraNaM nityakSaNikayogacArvAkamImAMsakaikAntanirAkaraNArthaM ceti // 1 // anagArabhAvanAsUtrArtha pratijJAmAha;aNayAramaharisINaM NAiMdaNariMdaiMdamahidANaM / vocchAmi vivihasAraM bhAvaNasuttaM guNamahaMtaM // 2 // Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ L anagAra bhAvanAdhikAraH / anagAra maharSINAM nAgeMdranareMdramahitAnAM / vakSyAmi vividhasAraM bhAvanAsUtraM guNamahat // 2 // 37 TIkA-na vidyate'gAraM gRhaM khyAdikaM yeSAM te'nagArAsteSAmanagArANAM mahAntazca te RSayazca maharSayaH samyagRddhiprAptAsteSAM maharSINAM, nAgendranarendrendramahitAnAM zrIpArzvanAtha saMjayaMtAdyupasarganivAraNena prAdhAnyAnnAgendrasya pUrvanipAto'thavA bahUnAM niyamo nAsti, mokSArhatvAttadantaraM narendrasya grahaNaM, pazcAdUvyantarAdInAM grahaNAmetairye pUjitAsteSAmanagArANAM bhAvanAnimittaM vividhasAraM sarvazAstrasArabhUtaM sUtraM guNairmahadvakSyAmi, arhataH praNamyAnagArasUtraM vakSyAmIti saMbandhaH // 2 // svakRtapratijJAnirvahaNAya daza saMgrahasUtrANyAha; - liMgaM vadaM ca suddhI vasadivihAraM ca bhikkha NANaM ca / ujjhaNasuddhI ya puNo vakkaM ca tavaM tathA jhANaM // 3 // liMgasya vratasya ca zuddhiH vasativihArazca bhikSA jJAnaM ca / ujjhanazuddhiH ca punaH vAkyaM ca tapaH tathA dhyAnaM // 3 // * * TIkA -- * liMga nirmantharUpatA zarIrasya sarvasaMskArAbhAvo'celakatvalocapratilekhanagrahaNadarzanajJAnacaritratapobhAvazca vratAnyahiMsAdIni / zuddhizabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, liMgasya zuddhirliMgazuddhirliMgAnurUpAcaraNaM / vratAnAM zuddhizuddhirnirIcAratA / atra prAkRtalakSaNena SaSThyarthe prathamAnirdezaH kRtaH / vasatiH strIpazupAMDakAbhAvApalakSitapradezaH paramavairAgyakAraNasthAnaM / vihAro niyatavAso darzanAdinirmalIkaraNanimittaM sarvadezaviharaNaM / bhikSA caturvidhAhAraH / jJAnaM yathAvasthitavastvavagamo matyAdikaM / ujjhanaM parityAgaH zarIrAdyamamatvaM / zuddhizabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / vasatizuddhirvihArazuddhirbhikSAzuddhirjJAnazuddhi-.-. puSpamadhyagataH pAThaH presa - pustake nAsti / Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 38 mUlAcAre rujjhnshuddhiH| atrApi prAkRtalakSaNe SaSThyarthe prathamA / punarapi ca vAkyaM strIkathA-- divirahitavacanaM / tapaH pUrvasaMcitakarmamalazodhanasamarthAnuSThAnaM / tathA dhyAnaM zobhanavidhAnenaikAgracintAnirodhanaM / atrApi zuddhirdraSTavyA cazadvAtsarve'pi svagatasarvabhe-- dasaMgrahaNArthA draSTavyA iti // 3 // eteSAM sUtrANAM pAThe prayojanamAha;- . edamaNayArasuttaM dasavidhapada viNayaatthasaMjuttaM / jo paDhaha bhattijutto tassa paNassaMti pAvAiM // 4 // etAni anagArasUtrANi dazavidhapadAni vinayArthasaMyuktAni / yaH paThati bhaktiyuktaH tasya praNazyati pApAni // 4 // TIkA-etAnyanagArasUtrANi dazavidhapadAni dazaprakArAdhikAranibaddhAni navaikAdazasaMkhyAni na bhavaMti , vinayArthasaMyuktAni vinayapratipAdakAni sUkSmArthasaMyuktAni ca yaH paThati bhaktiyuktastasya praNazyanti pApAni duritAnIti // 4 // punarapi sUtrANAM stavanamAha;NissesadesidamiNaM suttaM dhIrajaNabahumadamudAraM / aNagArabhAvaNamiNaM susamaNaparikittaNaM suNaha // 5 // nizzeSadarzakAnImAni sUtrANi dhIrajanabahumatAnyudArANi / anagArabhAvanAnImAni suzramaNaparikIrtanAni zRNuta // 5 // TIkA-niHzeSadarzakAnImAni sUtrANi sarvazobhanAcArasiddhAMtArthaprati-- pAdakAnyetAni sUtrapadAni, * dhIrajanAnAM tIrthakaragaNadharadevAnAM bahumatAni suSTu matAni bAhulyena vAbhimatAni, udArANi svargApavargaphaladAyakAni, anagAra-- bhAvanAnImAni zobhanazramaNAnAM parikIrtanAni susaMyatajanakIrtanakhyApakAni zRNuta he sAdhujanAH ! budhyadhvamiti * // 5 // 1' na caikAdazasaMkhyAni santi ' iti presa-pustake pAThaH / * puSpamadhyagata:: pAThaH presa-pustake nAsti / Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| ~~~mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmwwwwwwwwwwwwwwwwwww na kevalametAni vakSye maharSINAM guNAMzca vakSyAmItyAha;NiggaMthamaharisINaM aNayAracarittajuttiguttANaM / Nicchi damahAtavANaM vocchAmi guNe guNadharANaM // 6 // nirgrathamaharSINAM anagAracaritrayuktiguptAnAm / nizcitamahAtapasAM vakSyAmi guNAn guNadharANAm // 6 // TIkA-nigranthamaharSINAM sarvagranthavimuktayatInAM, anagAracaritrayuktiguptAnAM anagArANAM yo'yaM cAritrayogastena guptAnAM saMvRtAnAM, nizcintamahAtapasAM dvAdazavidhatapasyudyuktAnAM guNadharANAM guNAn vakSyAmIti // 6 // tAvalliMgazuddhiM vivecayannAha;- . calacavalajIvidamiNaM NAUNa maannusttnnmsaarN| .. NiviNNakAmabhogA dhammammi uvadvidamadIyA // 7 // calacapalajIvitamidaM jJAtvA manuSyatvamasAraM / nirviNNakAmabhogA dharme upasthitamatayaH // 7 // TIkA-calamasthiraM pratisamayaM vinazvaraM, capalaM sopaghAtaM vidyutsphuraNamivAviditasvarUpaM, jIvitaM prANadhAraNaM calacapalajIvitaM AvIcItadbhaka svarUpeNAyuHkSayarUpamidaM jJAtvA, manuSyatvaM manuSyajanmasvarUpaM, asAraM paramArtharaihitaM, niviNakAmabhogAH sveSTavastusamIhA kAma upabhogaH svyAdikaH bhogaH sakRtsevitasya punarasevanaM tAMbUlakuMkumAdi tadviSayo nirvedo'nabhilASo yeSAM te nirviNakAmabhogAH, dharme cAritre nainthyAdirUpa upasthitama 1 'vidyutsphuraNavadevaviditasvarUpaM pratipAdanametaditi ' iti presa-pustake pAThaH / 2 AvIcIzabdaH presa-pustake nAsti / 3 'nAsAraM paramArtharUpaM jJAtvA' iti prespustke| 4 'punarapi sevanaM' iti presa-pustake / Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - mUlAcAre tikA gRhItAcelakatvasvarUpA ityarthaH, tAtparyeNa nainthyasvarUpapratipAdanametaditi // 7 // . . punarapi tatsvarUpamAha;NimmAliyasumiNAviya dhaNakaNayasamiddhabaMdhavajaNaM ca / payahaMti vIrapurisA virattakAmA gihAvAse // 8 // nirmAlyasumanasa iva dhanakanakasamRddhabAMdhavajanaM ca / prajahaMti vIrapuruSAH viraktakAmA gRhavAse // 8 // TIkA-nirmAlyasumanasa ivopabhogitapuSpanicayamiva dhanaM gozvamahiSyAdikaM, kanakaM suvarNAdikaM tAbhyAM samRddhamADhyaM dhanakanakasamRddhaM bAMdhavajanaM svajanaparijanAdikaM parityajanti gRhavAsaviSaye viraktacittAH santaH / yathA zarIrasaMspRSTaM puSpAdikamakiMcitkaraM tyajyate tathA dhanAdisamRddhamapi baMdhujanaM dhanAdika cAthavA gRhavAsaM ceti saMbaMdhaH parityajyantIti // 8 // evaM nairgranthyaM gRhItvA tadviSayAM zuddhimAha;-.. jammaNamaraNuviggA bhIdA sNsaarvaasmsumss| rocaMti jiNavaramadaM pAvayaNaM vaDDamANassa // 9 // .. janmamaraNodvimA bhItAH saMsAravAse azubhAt / rocaMte jinavaramataM pravacanaM vardhamAnasya // 9 // TIkA-janmamaraNebhyaH suSdvignA nirviNNA bhavatrastaMhRdayAH saMsAravAse yadazubhaM duHkhaM tasmAcca bhItAH santaH punarye rocaMte samicchanti jinavaramataM pravacanaM, rocaMte vA mataM munibhyo vRSabhAdaniAM jinavarANAM, mataM varddhamAnabhaTTArakasya pravacanaM dvAdazAMgacaturdazapUrvasvarUpaM samicchaMtIti // 9 // - 1 'kanaka' ayaM zabdaH presa-pustake nAsti / 2 bandhujana kha-pustake / 3 bhaya trastahRdayA kha-pustake / Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / 41 tathA; pavaravaradhammatitthaM jiNavaravasahassa vaDUmANassa / tiviheNa saddati ya Natthi ido uttaraM aNNaM // 10 // pravaravaradharmatIrthaM jinavaravRSabhasya vardhamAnasya / trividhena zraddadhati ca nAsti ita uttaramanyat // 10 // TIkA-pravarANAM varaM pravaravaraM zreSThAdapi zreSThaM dharmatIrthaM jinavaravRSabhasya varddhamAnasya caturviMzatitIrthakarasya triprakAreNa manovacanakAyazuddhyA zraddadhati bhAvayanti / ita UMrdhvaM nAstyanyaditi kRtvAsmAdvarddhamAnatIrthakara tIrthAdanyattIrthaM nAsti yato'nayA liMgazuddhyA samyagdarzanazuddhirjJAnazuddhizca vyAkhyAteti // 10 // tapaH zuddhisvarUpaM nirUpayannAha;ucchAhaNicchidamadI vavasidavavasAyabaddhakacchA ya / bhAvANurAyarattA jiNapaNNattammi dhammammi // 11 // utsAhanizcitamatayo vyavasitavyavasAyabaddhakakSAzca / bhAvAnurAgaraktA jinaprajJapte dharme // 11 // TIkA - utsAha udyogo dvAdazavidhe tapasi tanniSThatA tasminnitAntaM nizcitamatayastatra kRtadarAH, vyavasitavyavasAyAH kRtapuruSakArAH, baddhakakSAH susaMyamitAtmAnaH karmanirmUlanasaMsthApitacetovRttayaH, bhAvAnurAgaraktAH paramArthabhUto yo'yamanurAgo'rhadbhaktistena raktA bhAvitAH, athavA bhAvaviSayaH padArthaviSayo'nurAgo darzanaM jJAnaM ca tAbhyAM raktAH samyagekIbhUtAH, jinaprajJapte dharme bhAvAnuraktAstasmin baddhakakSAzceti // 11 // 1 iti uttaramU presa - pustake / 2 kRtAvatArA: kha- pustake / 3 cittavRttayaH -kha-pustake | Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 42 mUlAcAre cAritrazuddhisvarUpamAha;dhammamaNuttaramimaM kammamala paDalapADayaM jiNakkhAdaM / saMvegajAyasaGgrA givhaMti mahavvadA paMca // 12 // dharmamanuttaramimaM karmamalapaTalapATakaM jinAkhyAtaM / saMvegajAtazraddhA gRhNati mahAvratAni paMca // 12 // TIkA --- dharmamuttamakSamAdilakSaNamanuttaramadvitIyamimaM karmamalapaTalapATana-samartha jinAkhyAtaM gRhNanti mahAvratAni ca saMvegajAtaharSAH, athavA dharmoyaM kRtvA gRhNanti mahAvratAni paMca / anena tAtparyeNa liMgazuddhirvyAkhyAtA veditavyA // 12 // kAni tAni mahAvratAnItyAzaMkAyAM vratazuddhiM ca nirUpaya~stAvadvatAnyAha ;saJcavaNaM ahiMsA adattaparivajjaNaM ca rocaMti / taha baMbhaceraguttI pariggahAdo vimuttiM ca // 13 // satyavacanaM ahiMsAM adattaparivarjanaM ca rocaMte / tathA brahmacaryaguptiM parigrahAt vimuktiM ca // 13 // TIkA - satyavacanaM hiMsAviratiM adattaparivarjanaM rocante samyagabhyupagacchanti tathA brahmacaryaguptiM samicchanti parigrahAdvimuktiM ca liMgagrahaNottarakAlaM prayacchantIti // 13 // yadyapi vyatirekamukhenAvagataH prANivadhAdiparihArastathApi paryAyArthikazi - SyapratibodhanAyAnvayamAha; --- pANivaha musAvAda adatta mehuNa pariggarha ceva / tiviheNa paDikkaMte jAvajjIvaM diDhadhidIyA // 14 // prANivadhaM mRSAvAdaM adattaM maithunaM parigrahaM caiva / trividhena pratikrAmaMti yAvajjIvaM dRDhadhRtayaH // 14 // TIkA - pratikrAmati parityajaMtIti pRthagabhisaMbadhyate, prANivadhaM parikA Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / manti pariharantItyarthaH, tathA mRSAvAdaM, adattagrahaNaM, maithunaprasaMgaM, parigrahaM ca tyajanti manovacanakAyairyAvajjIvaM maraNAntaM dRDhadhRtayo munayaH - sthiramatiyuktAna sAdhavaH prANivadhAdikaM sarvakAlaM pariharantIti // 14 // vrataviSayAM zuddhimAha; -- te savvagaMthamukkA amamA apariggahA jahAjAdA / vosaTTacattadehA jiNavaradhammaM samaM rNeti // 15 // te sarvagraMthamuktA amamA aparigrahA yathAjAtAH / vyutsRSTatyaktadehA jinavaradharmaM samaM nayaMti // 15 // 43 TIkA - te munayaH sarvagranthamuktA mithyAtvavedakaSAyarAgahAsyaratyaratizoka-bhayajugupsA ityetaizcaturdazAbhyantaragraMthairmuktAH, amamAH snehapAzAnnirgatAH, aparigrahAH kSetrAdidazavidhaparigrahAnnirgatAH, yathAjAtA nAgnyaguptiM gatAH, vyutsRSTatyaktadehA mardanAbhyaMgodvartanasnAnAdidehasaMskArarahitA evaMbhUtA jinavaradharma cAritraM yugapannayati bhavAntaraM prApayantIti // 15 // kathaM te sarvagraMthamuktA ityAzaMkAyAmAha ; - --- savvAraMbhaNiyattA juttA jiNadesidammi dhammammi / Na ya icchaMti mamattiM pariggahe bAlamittammi // 16 // sarvAraMbhanivRttA yuktA jinadezite dharme / na ca icchaMti mamatvaM parigrahe bAlamAtre // 16 // TIkA - yataste munayaH sarvAraMbhebhyo'simaSikRSivANijyAdivyApArebhyo nivRttA jinadezite dharme coyuktA yataH zrAmaNyAyogyabAla mAtraparigrahabiSaye mamatvaM necchanti yataste sarvagranthavimuktA iti // 16 // 1 bAlamAtramapi presa-pustake | Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 44 mUlAcAre wwwm _ kathaM tvamamA ityAzaMkAyAmAha;apariggahA aNicchA saMtuTThA suvidA carittammi / avi NIe vi sarIre Na kareMti muNI mamattiM te // 17 // aparigrahA anicchAH saMtuSTAH susthitAH caaritr| api nijepi zarIre na kurvati munayaH mamatvaM te // 17 // TIkA-yasmAdaparigrahA nirAzrayA anicchAH sarvAzAvipramuktAH saMtuSTAH saMtoSaparAyaNAzcAritre susthitAzcAritrAnuSThAnaparAH, api ca nije'pi zarIre AtmIyazarIre'pi mamatvaM na kurvanti munayaH, athavA'vinIte zarIre mamatvaM na kurvAnta tataste nirmamA iti // 17 // __ atha kathaM te niSparigrahAH kathaM vA yathAjAtA ityAzaMkAyAmAha;te NimmamA sarIre jatthatthamidA vasaMti anniedaa| . savaNA appaDibaddhA vijjU jaha diTThaNaTThA vA // 18 // te nirmamAH zarIre yatra astamitA vasaMti aniketaaH| zramaNA apratibaddhA vidyudyathA dRSTanaSTA vA // 18 // TIkA-yataste zarIre'pi nirmamA nirmohAH, yatrAstamito raviyasmin pradeze ravirestaM gatastasminneva vasaMti tiSThati, aniketA na kiMcidapekSate, zravaNA yatayaH, apratibaddhAH svataMtrAH, vidyuyathA dRSTanaSTA tato'parigrahA yathAjAtAzceti // 18 // . vasatizuddhiM nirUpayannAha,gAmeyarAdivAsI jayare paMcAhavAsiNo dhiiraa| . -savaNA phAsuvihArI vivittaegaMtavAsI ya // 19 // grAme ekarAtrivAsinaH nagare paMcAharvAsino dhiiraaH| zramaNAH prAsukavihAriNo viviktaikAMtavAsinazca // 19 // 1 ravirastamana kha-pustake / 2 pATho'yaM presa-pustake nAsti / Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| 45 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwww TIkA-vRttyAvRto grAmastasminnekarAtraM vasanti tatraikayaiva rAtryA sarvasaMvedanAt, caturgopuropalakSitaM nagaraM tatra paMcadivaMsaM vasanti paMca dinAni nayanti yataH paMcadivasaiH sarvatIrthAdiyAtrAyAH siddhiruttaratra mamatvadarzanAt, dhIrA dhairyopetAH, zramaNAH, prAsukabihAriNaH sAvadyapariharaNazIlAH, vivikte strIpazupAMDakavarjite deza ekAnte pracchanne vasaMtItyevaM zIlA viviktaikAMtavAsinaH, yato viviktaikAMtavAsino yatazca niravadyAcaraNazIlA yato grAma ekarAtrivAsino nagare paMcAharvAsinazcottaratraudezikAdidarzanAnmohAdidarzanAcca na vasaMtIti // 19 // ekAntaM mRgayatAmeteSAM kathaM sukhamityAzaMkAyAmAha;egaMtaM maggaMtA susamaNA varagaMdhahatthiNo dhiiraa| sukkajjhANaradIyA muttisuhaM uttamaM pattA // 20 // . ekAMtaM mRgayamANAH suzramaNA varagaMdhahastinaH dhIrAH / . zukladhyAnaratayaH muktisukhamuttamaM prAptAH // 20 // 'TIkA-ekAMtamekatvaM viviktaM mRgayamANA anveSayaMta: suzramaNA varagaMdhahastina iva dhIrAH zukladhyAnarataya uttamaM muktisukhaM prAptAH / yathA gaMdhahastina ekAMtamabhyupagacchaMtaH sukhaM prAmuvaMti tathA zramaNA ekAMtaM mRgayamANA api sukhaM prAptA yataH zukladhyAnarataya iti // 20 // kathaM te dhIrA ityAzaMkAyAmAha;eyAiNo avihalA vasati girikaMdaresu sappurisA / dhIrA adINamaNasA ramamANA vIravayaNammi // 21 // ekAkinaH avikalA vasaMti girikaMdareSu stpurussaaH| dhIrA adInamanaso ramamANA vIravacane // 21 // 1 divasAn kha-pustake / 2 pAMDakazabdo napuMsakArthe jnyaayte| Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre . Amarrrrrrrrrrrrrrrrrrrrr TIkA-ekAkino'sahAyAH, avikalA avihvalA dhRtisaMtoSasatvotsAhAdisaMpannA vasaMti saMtiSThate girikaMdarAsu parvatajaledAritapradezeSu, satpuruSAH pradhAnapuruSAH, dhIrAH, adInamanaso dainyavRttirahitAH, ramamANA krIDaMto ratiM kurvato vIravacane / yata ekAkino'pi vaikalyarahitA adInabhAvA vIravacane bhedabhAvane ratiM kurvANA girikaMdarAsu yato vasaMti dhIrAH satpuruSAzceti // 21 // atazca te dhIrA;vasadhisu appaDibaddhA Na te mamattiM kareMti vasadhIsu / suNNAgAramasANe vasaMti te vIravasadIsu // 22 // vasatiSu apratibaddhA na te mamatvaM kurvati vasatiSu / zUnyAgArasmazAneSu vasaMti te vIravasatiSu // 22 // TIkA-vasatiSvapratibaddhAH sa madIya Azrayastatra vayaM vasAma ityevamabhiprAyarahitAH, mamatvaM na kurvati vasatiSu nivAsanimittamohamuktAste sAdhavaH, zUnyagRheSu zmazAneSu pretavaneSu vasanti te vIravasatiSu yato vIrAdhiSThiteSu sthAneSu mahAbhayaMkareSu saMskRtavasativiSaye muktasaMgA apaMsaMgA vasantyatastenyaH ke'nye zUrA iti // 22 // punarapi satvavyAvarNanAyAha,pabbhArakaMdaresu a kApurisabhayaMkaresu sppurisaa|| vasadhI abhirocaMti ya sAvadabahughoragaMbhIrA // 23 // prAgbhArakaMdareSu ca kApuruSabhayaMkareSu stpurussebhyH| vasatayo'bhirocate zvApadabahughoragaMbhArAH // 23 // TIkA-prAgbhAreSu parvatanitaMbeSu kandareSu jalahatikRtapradezeSucaivaMprakAreSu durgapradezeSu, kApuruSabhayaMkareSu satvahInapuruSabhayajanakeSu vasatayo'bhirocante 1 giri kha-pustake pAThaH / 2 avasaMgA sn-pustke| 3 'punarapi' zabdaHpresa-pustake mAsti / upanyA / Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / satpuruSebhyaH avasthAnamabhivAMchaMti satpuruSAH satvAdhikAH zvApadabahughoragaMbhIrA vasataya ityabhisaMbaMdha: siMhavyAghrasarpanakulAdibAhulyena raudragahanasthAneSvAvAsamabhivAMchaMtIti // 23 // 47 tathA;-- eyaMtammi vasaMtA vayavagghataraccha acchabhallANaM / AguMjayamArasiyaM suNaMti saddaM giriguhAsu // 24 // ekAMte vasaMto vRkavyAghratarakSukrakSabhallAnAM / AguMjitamArasitaM zRNvaMti zabda giriguhAsu // 24 // TIkA - ekAnte giriguhAsu vasaMtaH saMtiSThamAnA vRkavyAghratarakSaRkSabhallAdInAmAguMjitamArasitaM zabdaM zRNvaMti tathA'pi satvAnna vicalaMtIti // 24 // tathA;---- rattiMcarasauNANaM NANArudrarasidabhIdasaddajhalaM / uNAveMti varNataM jattha vasaMtA samaNasIhA // 25 // rAtricarazakunAnAM nAnArutarasitabhItazabdAlaM / unnAdayaMti vanAMtaM yatra vasati zramaNasiMhAH // 25 // TIkA -- rAtrau carantIti rAtriMcarA ulkAdayasteSAM zakunInAM nAnArutAni nAnAbhAtizabdAMzca * alamatyartha uNNAveMti * unnAdiyaMti pratizabdayanti vanAtaM vanamadhyaM, udgatazabdaM sarvamapi vanaM gahvarATavIM kurvanti yatra vasanti zramaNasiMhA iti // 25 // tathA; sIhA va NarasIhA pavvayataDakaDayakaMdaraguhAsu / jiNavayaNamaNumaNaMtA aNuviggamaNA parivasati // 26 // * puSpamadhyagataH pAThaH presa - pustake nAsti / Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre siMhA iva narasiMhAH prvttttkttkkNdrguhaasu| jinavacanamanumanyaMto anudvignamanasaH parivasaMti // 26 // TIkA-siMhA iva siMhasadRzA narasiMhA narapradhAnAH parvatataTakaTake "parvatasyAdhobhAgasya sAmIpya taTaM UrzvabhAgasya sAmIpyaM kaTakaM" parvatataTakaTakakandarAguhAsu jinavacanamanugaNayanto jinAgamaM tattvena zraddadhAnA anudvignamanasa utkaMThitamAnasA: pari-samantAdvasaMtIti // 26 // tathA;sAvadasayANucariye pribhybhiimNdhyaargNbhiire| dhammANurAyarattA vasaMti rattiM giriguhAsu // 27 // zvApadasadAnucarite paribhayabhIme aMdhakAragaMbhIre / dharmAnurAgaraktA vasaMti rAtrau giriguhAsu // 27 // TIkA-zvApadasadAnucarite siMhavyAghrAdibhiH sarvakAlaM parisevite paribhayabhIme samaMtAdbhayAnake'ndhakAre AdityakiraNAnAmapi duSpraveze gaMbhIre suSTu gahane vane iti saMbaMdha: / dharmAnurAgaraktAzcAritrAnuSThAnatatparA rAtrau vasaMti giriguhAsviti // 27 // tAdRgbhUte vane rAtrau kena vidhAnena vasaMtIttyAzaMkAyAmAha;sajjhAyajhANajuttA rattiM Na suvaMti te payAmaM tu / suttatthaM ciMtaMtA NidAya vasaM Na gacchati // 28 // . svAdhyAyadhyAnayuktA rAtrau na svapaMti te prayAmaM tu / sUtrArtha ciMtayaMtaH nidrAyA vazaM na gacchati // 28 // TIkA-svAdhyAyadhyAnayuktAH zrutabhAvanAyAM yuktA ekAgraciMtAnirodhe dhyAne ca tatparamAnasA rAtrau na svapaMti te munayaH, prayAmaM pracura-prathamayAma pazcimayAma Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / ca varjayantItyarthaH, sUtrArtha ca sUtramarthaM tadubhayaM ca ciMtayaMto bhAvayato nidrAvazaM na gacchaMti-na nidrA-rAkSasyAH pIDyaMta iti // 28 // tatrAsanavidhAnaM ca pratipAdayannAha;paliyaMkaNisijjagadA vIrAsaNaeyapAsasAIyA / ThANukkaDehiM muNiNo khavaMti rattiM giriguhAsu // 29 // paryakaniSadyAgatA viiraasnaikpaarshvshaayinH| ... sthAnotkuTikAbhyAM munayaHkSapayaMti rAtri giriguhAsu // 29 // TIkA-gatazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, paryaMkaM gatAH paryaGkaNa sthitAH, niSadyAM gatAH sAmAnyenopaviSTAH, vIrAsanaM ca gatA vIrANAmAsanena sthitAstathaikapArzvazAyinastathA sthAnena kAyotsargeNa sthitA utkuTikena sthitAstathA hastizuMDamakaramukhAyAsanena ca sthitA munayaH kSapayaMti nayaMti gamayaMti rAtriM giriguhAsu nAnyatheti samAdhAnatA'nena prakAreNa pratipAditA bhavatIti // 29 // pratIkArarahitatvaM niSkAztvaM ca pratipAdayannAha;uvadhibharavippamukkA vosaTuMgA NiraMbarA dhiiraa| NikiMcaNa parisuddhA sAdhU siddhiM vi maggaMti // 30 // upadhibharavipramuktA vyutsRSTAMgA niraMbarA dhIrAH / niSkicanAH parizuddhAH sAdhavaH siddhiM Apa mRgayaMte // 30 // TIkA-upadhibharavipramuktAH zrAmaNyAyogyopakaraNabhAreNa suSTha muktAH, vyutsRTAMgAstyaktazarIrAH, niraMbarA nAgnyamadhigatAH, dhIrA suSThu zUrAH, niSkicanA nirlobhAH, parizuddhAH kAyavAGganobhiH zuddhAcaraNAH sAdhavaH, siddhiM karmakSayaM samicchaMti mRgayaMte, tenehalokAkAMkSA paralokAkAMkSA ca parISahapratIkArazca na vidyate teSAmiti khyApitaM bhavati / vasatizuddhyA tapaHsUtrasatvaikatvadhRtibhAvanAzca pratipAditA iti // 30 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 50 mUlAcAre vihArazuddhiM vivRNvannAha;muttA NirAvavekkhA sacchaMdavihAriNo jahA vaado| hiMDaMti NirubiggA jayarAyaramaMDiyaM vasuhaM // 31 // muktA nirapekSAH svacchaMdavihAriNaH yathA vaatH| hiMDate nirudvignA nagarAkaramaMDitAyAM vasudhAyAM // 31 // TIkA-muktAH sarvasaMgarahitAH, nirapekSAH kiMcidamyanIhamAnAH, svacchandavihAriNaH svataMtrA yathA vAto vAta iva nagarAkaramaMDitAyAM vasudhAyAM pRthivyAM hiNDaMte bhramaMtIti // 31 // nanu viharatAM kathaM neryApathakarmabandha ityAzaMkAyAmAha;vasudhammi vi viharaMtA paDi Na kareMti kassai kyaaii| jIvesu dayAvaNNA mAyA jaha puttabhaMDesu // 32 // vasudhAyAmapi viharaMtaH pIDAM na kurvati kasyacit kadAcit / jIveSu dayApannA mAtA yathA putrabhAMDeSu // 32 // TIkA-vasudhAyAM viharaMto'pi pRthivyAM paryaTato'pi pIDAM vyathAM na kurvati notpAdayati kasyacijjIvavizeSasya kadAcidapi jIvadayAyAM pravRttAH, yathA mAtA jananI putraputrISu dayAM vidadhAti tathaiva te'pi na kurvati kasyApi kadApi pIDAmiti // 32 // nanu nAnAdezeSu viharatAM kathaM sAvadhaparihAra ityAzaMkAyAmAha;jIvAjIvavihattiM NANujoeNa suTu NAUNa / to pariharaMti dhIrA sAvaja jattiyaM kiMci // 33 // 1'jIvadayAyAmApannAH sarvaprANidayAparA yataH yathA mAtA jananI putrabhAMDeSu, jananI yathA putraviSaye'tIva hitamAcarati tathA te'pi sAdhavaH sarvajIvaviSayadayAyAM pravRttAH, iti kha-pustake pAThaH / ga-pustake'pyayameva paatthH| Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anAH ~~~~ viyazAyayaMdrasUri atha sml| jIvAjIvavibhaktiM jJAnotina suSTu jnyaatvaa| tataH pariharaMti dhIrA sAvadhaM yAvat kiMcit // 33 // TIkA-jIvavibhaktiM jIvavibhedAn sarvaparyAyAn , ajIvavibhaktimajIvapudgaladharmAdharmAkAzakAlasvarUpaM sabhedaM saparyayaM jJAnodyotena suSTu jJAtvA'vabudhya tataH / pariharAMti parityajanti sAvayaM yatkiMcitsarvadoSajAtaM sarvathA prihrNtiiti||33|| sAvadyakAraNamapi pariharaMtItyAha;sAvajjakaraNajoggaM savvaM tiviheNa tiyaraNavisuddhaM / vajaMti vajjabhIrU jAvajjIvAya NiggaMthA // 34 // sAvadhakaraNayogyaM sarva trividhena trikaraNavizuddhaM / varjayaMti avadyabhIravaH yAvajjIvaM nirgrathAH // 34 // .. TIkA-sAvadyAni sadoSAni yAni karaNAnIndriyANi pariNAmAH kriyA vA tairyogaH saMparkastaM sAvadhakaraNayogaM sarvamapi trividhena triprakAreNa kRtakAritAnumatarUpeNa trikaraNavizuddhaM yathA bhavati manovacanakAyakriyAzuddhaM yathA bhavati tathA varjayaMti pariharaMtyavadyabhIravaH pApabhIravo yAvajjIvaM yAvanmaraNAMtaM nigraMthAH pariharaMtIti // 34 // - kiM tatsAvayaM yanna kurvantItyAzaMkAyAmAha;taNarukkhaharidachedaNatayapattapavAlakaMdamUlAI / phalapupphabIyaghAdaM Na kareMti muNI Na kAreMti // 35 // tRNavRkSaharitachedanatvapatrapravAlakaMdamUlAni / phalapuSpabIjaghAtaM na kurvati munayo na kArayati // 35 // .. TIkA-tRNacchedaM, vRkSacchedaM, haritAlimachidamaM ca na kurnati na kArayati munayaH, tathA tvakpA cAlakadamUsAmi chidati na ThaTyauta, tathA phalapuSpabIjaghAtanaM na kurvati na(kArayati munayaH // 35 // ) Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre tathA;puDhavIya samAraMbhaM jalaparvaNaggItasANamAraMbhaM / Na kareMti Na kAreMti ya kAreMtaM NANumodaMti // 36 // pRthivyAH samAraMbhaM jalapavanAgnitrasAnAmAraMbhaM / na kurvati na kArayati ca kurvataM nAnumodate // 36 // TIkA-pRthivyAH samAraMbhaM khananotkIrNanacUrNanAdikaM na kurvatina kArayaMti kurvataM nAnumanyante dhIrAstathA jalapavanAgnitrasAnAmAraMbhe secanotkarSaNabIjanajvAlanamardanatrAsanAdikaM na kurvanti na kArayaMti nAnumanyaMta iti // 36 // yataH;NikkhittasatthadaMDA samaNA sama savapANabhUdesu / appaDaM ciMtatA havaMti avvAvaDA sAhU // 37 // nikSitazastradaMDAH zramaNAH samAH sarvaprANabhUteSu / AtmArtha ciMtayaMto bhavaMti avyApRtAH sAdhavaH // 37 // TIkA-nikSiptazastradaMDAH sarvahiMsAkAraNopakaraNamuktA yataH, zramaNA yatazca, sarvaprANabhUteSu samAH -samAnA yatazcAtmArtha ciMtayato bhavaMtyavyApRtA vyApArarAhitAstataste na kasyacitkadAcitpIDAM kurvatIti // 37 // viharaMtaH kathaMbhUtaM pariNAmaM kurvatItyAzaMkAyAmAha;uvasaMtAdINamaNA uvakkhasIlA havaMti majjhatthA / NihudA alolamasaThA abijhiyA kAmabhogesu // 38 // upazAMtA adInamanasaH upekSAzIlA bhavaMti mdhysthaaH| nibhRtA alolA azaThA avismitA kAmabhogeSu // 38 // TIkA-upazAMtA akaSAyopayuktAH; adInamanaso dainyavirahitAH, pathazramakSatpipAsAjvarAdiparISahairaglAnacittavRttayaH,upekSAzIlA:sarvopasargasahanasamarthA Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___anagArabhAvanAdhikAraH / bhavanti, madhyasthAH samadarzinaH, nibhRtAH saMkucitakaracaraNAH kUrmavat, alolA nirAkAMkSAH, azaThA mAyAprapaMcarahitAH, AvismitAH kAmabhogeSu kAmabhogaviSaye vismayarahitAH kRtAnAdarA iti // 38 // tathA; jiNavayaNamaNugaNetA saMsAramahabbhayaM hi ciNttaa| gabbhavasadIsu bhIdA bhIdA puNa jammamaraNesu // 39 // jinavacanamanugaNayaMtaH saMsAramahAbhayaM hi ciNtyNtH| garbhavasatiSu bhItA bhItAH punaH janmamaraNeSu // 39 // TIkA-jinavacanamanugaNayaMto'haMdAgamarAMjitamatayaH, saMsArAnmahadbhaya : cintayaMtaH saMtrastamanasaH, garbhavasatiSu garbhavAsaviSaye bhItAH suSTu trastAH, punarapi janmamaraNeSu bhItA jAtijarAmaraNaviSaye ca samyagbhItA iti // 39 // kathaM kRtvA garbhavasatiSu bhItA ityAzaMkAyAmAha;ghore Nirayasaricche kuMbhIpAe supaJcamANANaM / ruhiracalAvilapaure vasidavvaM gabbhavasadIsu // 40 // ghore narakasadRze kuMbhIpAke supacyamAnAnAM / rudhiracalAvilapracure vastavyaM garbhavasatiSu // 40 // TIkA-ghore bhayAnake narakasadRze kuMbhIpAke " vyathAM kRtvA saMdahanaM kuMbhIpAkaH" tasmin supacyamAnAnAM suSThu saMtapyamAnAnAM " kartari SaSThI" tena supacyamAnairityarthaH, rudhiracalAvilapracure rudhireNa cale Avile vIbhatse'thavA vIbhasena pracure vastavya sthAtavyaM, udare garbhe, evaM viziSTe garbhe yA vasatayastAsu vastavyamasmAbhiraho iti // 40 // Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 54 mUlAcAre garbhavasatibhyo bhItAH saMtaH kimicchaMtIti;diTThaparamaTThasArA viNNANaviyakkhaNAya buddhIe / NANakayadIviyAe agabbhavasadI vimagaMti // 41 // dRSTaparamArthasArA vijJAnavicakSaNayA buddhyA // jJAnakRtadIpikayA agarbhavasatiM vimRgayante // 41 // TIkA-te sAdhavo dRSTaparamArthasArAH saMsArasya zarIrasya bhogAnAM ca dRSTajJAtaM sAraM paramArtharUpaM yaiste tathAbhUtAH, vijJAnena vicakSaNayA bujhyA matijJAnA dinA suSTu kuzalatayA vijJAnavicakSaNayA bujhyA jJAnakRtadIpikayA zrutajJAnadIpena cAgarbhavasatiM vizeSeNa mRgayaMte samIhaMta iti // 41 // viharataH kiM bhAvayatItyAha;bhAveti bhAvaNaradA vairaggaM vIdarAgayANaM ca / NANeNa daMsaNeNa ya carittajoeNa virieNa // 42 // bhAvayati bhAvanAratA vairAgyaM vItarAgANAM ca / jJAnena darzanena ca cAritrayogena vIryeNa // 42 // TIkA-bhAvanAyAM ratA vItarAgANAM jJAnadarzanacAritrayogaivIryeNa ca saha vairAgyaM bhAvayantIti // 42 // tathA;dehe NirAvayakkhA appANaM damaruI dmemaannaa| / dhidipaggahapaggahidA chidaMti bhavassa mUlAI // 43 // dehe nirapekSA AtmAnaM damarucayaH dmyNtH| dhRtipragrahapragRhItA chiMdaMti bhavasya mUlAni // 43 // Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| mmmmmmm TIkA-dehe dehaviSaye nirapekSA mamatvarahitAH, damarucaya iMdriyAnigrahatatparAH, AtmAnaM damayaMtaH, dhRtipragrahapragRhItA dhRtivalasaMyuktAH chiMdaMti bhavasya mUlAnIti // 43 // . vihArazuddhiM vyAkhyAya bhikSAzuddhiM prapaMcayannAha;chahaTTamamattehiM pAreMti ya paragharammi bhikkhaae| jamaNahUM muMjaMti ya Na vi ya payAmaM rasahAe // 44 // SaSThASTamabhaktaiH pArayati ca paragRhe bhikSayA / yamanArtha bhuMjate ca nApi ca prakAmaM rasArthAya // 44 // TIkA-SaSThASTamabhaktaistathA dazamadvAdazAdicaturthazca pArayati bhuMjate paragRhe bhikSayA kRtakAritAnumatirahitalAbhAlAbhasamAnabujhyA, yamanArtha cAritrasAdhanArtha ca kSudupazamanArthaM ca yAtrAsAdhanamAtraM bhuMjate, naivaM prakAmaM na ca pracuraM rasArthIya, athavA naiva tyAgaM kuvaiti sadrasArtha yAvanmAtreNAhAreNa svAdhyAyAdikaM pravarttate tAvanmAnaM gRhNati nAjIrNAya bahvAhAraM gRhaMtIti // 44 // ..... kayA zuddhyA bhuMjata ityAzaMkAyAmAha;NavakoDIparisuddhaM dasadosavivajjiyaM malavisuddhaM / . bhujati pANipatte pareNa dattaM paragharammi // 45 // navakoTiparizuddhaM dazadoSavivarjitaM malavizuddhaM / bhuMjate pANipAtre pareNa dattaM paragRhe // 45 // TIkA-navakoTiparizuddhaM manovacanakAyaiH kRtakAritAnumatirahitaM zaMkitAdidoSaparivarjitaM nakharomAdicaturdazamalavizuddhaM bhuMjate pANipAtreNa pareNa dattaM paragRhe, anena kimuktaM bhavati? svayaM gRhItvA na bhoktavyaM, pAtraM ca na grAhya, svagRhe mamatvamadhiSThite na bhoktavyAmati // 45 // Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 56 mUlAcAre tathA;uddesiya kIdayaDaM aNNAdaM saMkidaM abhihaDaM ca / muttappaDikUDANi ya paDisiddhaM taM vivajjati // 46 // auddezikaM krItaM ajJAtaM zaMkitaM abhighaTaM ca / sUtrapratikulaM ca pratisiddhaM tat vivarjayaMti // 46 // TIkA--auddezikaM, krItaM,ajJAtamaparijJAtaM,zaMkitaM saMdehasthAnagataM prAsukAprAsukabhrAntyA, abhighaTamityevamAdi sUtrapratikUlaM sUtrapratiSiddhamazuddhaM ca yattatsarva vivarjayaMtIti // 46 // bhikSAbhramaNavidhAnamAha,aNNAdamaNuNNAdaM bhikkhaM Nicuccamajjhimakulesu / gharapaMtihiM hiMDaMti ya moNeNa muNI samAditi // 47 // ajJAtAmanujJAtAM bhikSA niicoccmdhymkulessu| gRhapaMktibhiH hiMDate ca maunena munayaH samAdadate // 47 // TIkA--ajJAtaM yatra gRhasthaiH sAdhava AgamiSyaMti bhikSArtha nAnumataM *svena ca tatra mayA na gaMtavyamiti nAbhipretaM anujJAtaM gRhasthairyataya AgamiSyati bhikSArtha svena cAvagrahAdirUpeNa mayA tatra gaMtavyaM nAnumataM, bhikSAM caturvidhAhAraM, nIcoccamadhyamakuleSu daridrezvarasamAnagRhiSu gRhapaMktyA hiMDaMti paryaTaMti, maunena munayaH samAdadate bhikSAM gRhaMtIti // 47 // tathA rasaneMdriyajayamAha;sIdalamasIdalaM vA sukkaM lukkhaM siNiddha suddhaM vA / loNidamaloNidaM vA bhuMjaMti muNI aNAsAdaM // 48 // 1' azuddhaM ' kha-pustake nAsti / 2 mayA gaMtavyamiti presa-pustake / 3 ananujJAtaM cAnumataM ga-pustake / * puSpamadhyagataH pAThaH ga-pustake naasti| 4 gRheSu kh-pustke| Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagAsbhAvanAdhikAraH / zItalamazItalaM vA zuSkaM rUkSaM snigdhaM zuddhaM vA / lavaNitamalavaNitaM vA bhuMjate munayaH anAsvAdam // 48 TIkA - zItalaM pUrvAhnavelAyAM kRtaM parityaktoSNabhAvaM bhojyaM, azItalaM tatkSaNAdevAvatIrNamaparityaktoSNabhAvamodanAdikaM, rUkSaM ghRtatailAdirahitaM kodravamakuSTAdikaM vA, zuSkaM dugdhadadhivyaMjanAdirahitaM stridhaM ghRtAdisahitaM zAlyodanAdikaM zuddhaM piTharAdavatIrNarUpaM na ca manAgapi vikRtaM, lavaNayuktaM alavaNaM vA bhuMjate munayo'nAsvAdaM yathA bhavati jihvAsvAdarahitamiti // 48 // 9 yamanArthapadasyArthe nirUpayannAha ; -- 57 akkhomakkhaNamettaM bhuMjaMti muNI pANadhAraNaNimittaM / pANaM dhammaNimittaM dhammaM pi caraMti mokkhaTuM // 49 // akSamRkSaNamAtraM bhuMjate munayaH prANadhAraNanimittaM / prANaM dharmanimitaM dharmamapi caraMti mokSArtham // 49 // TIkA - akSamRkSaNamAtraM yathA zakaTaM dhurAlepanamaMtareNa na vahatyevaM zarIramapyazanamAtreNa vinA na saMvahatIti munayaH prANadhAraNanimittaM kiMcinmAtraM bhuMjate, prANadhAraNaM ca dharmanimittaM kurveti, dharmamapi caraMti mokSArtha muktinimittamiti // 49 // lAbhAlAbhaviSaye samatvamAha; -- laddhe Na hoMti tuTThA Na vi ya aladveNa dummaNA hoMti / . dukkhe suhe ya muNiNo majjhatthamaNAulA hoMti // 50 // labdhe na bhavaMti tuSTA nApi ca alabdhena durmanaso bhavaMti / duHkhe sukhe ca munayaH madhyasthA anAkulA bhavaMti // 50 // * 1 sambandha' presa - pustake | Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre TIkA - bhikSAyA lAbhe AhArAdisaMprAptau na bhavaMti saMtuSTAH saMtoSeparigatA jihvendriyavazaM gatA * adya labdhA bhikSeti na harSa vidadhati svacitte * na cApyalabdhe bhikSAyA alAbhe'saMprAptau satyAM durmanaso vimanaskA na bhavati 'asmAbhi rAhArAdikamadya na labdhamiti dInamanaso na bhavaMti' duHkhe saMjAte sukhe ca samudbhUte munayo madhyasthAH samabhAvA anAkulAzca bhavatIti // 50 // caryIyAM munInAM sthairya nirUpayannAha ; Na vi te abhitthuNaMti ya piMDatthaM Na vi ya kiMci jAyaMti / moNavvadeNa muNiNo carAMta bhikkhaM abhAsaMtA // 51 // nApi te abhiSTuvaMti piMDArthaM nApi ca kiMcit yAcaMte / maunavratena munayaH caraMti bhikSAM abhASayaMtaH // 51 // 58 TIkA - nApi te munayo'bhiSTuvanti naivopazlokAdibhiH stutiM kurveti piMDArthaM grAsanimittaM, naivApi ca kiMcit yAcaMte na cApi prArthayaMte dravyAdi - kamAhArAya maunavratena toSaimAdAya munayazcaraMti bhikSArthamAhArArthaM paryaTaMti, abhASayaMtaH khAtkAraghaMTikAdisaMjJAM vA na kurvetIti na paunaruktyamiti // 51 // , tathA; dehIti dINakasaM bhAsaM cchaMti erisaM votaM / avi NIdi alAbheNaM Na ya moNaM bhaMjade dhIrA // 52 // dehIti dInakaluSAM bhASAM necchati IdRzIM vaktuM / api nivartate lAbhena na ca maunaM bhaMjate dhIrAH 52 // TIkA - dehIti mama grAsamAtraM dadhvaM yUyamiti dInAM karuNAM ca bhASAM necchaMti / IdRzIM vaktuM suSThu ahaM bubhukSito mama paMca sapta vA dinAni vartta 1 1 saMtoSaparAH kha - puste / * puSpamadhyagataH pAThaH presa - pustaka eva / 2 ' joSa kha-pustake | Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| wwwwwwwwwwww bhojanamaMtareNeti vacanaM dInaM yadi mAM bhojanaM na prayacchata tadA mRto'haM zarIrasya mama suSTu kRzatA rogAdibhimrasto'haM nAsmAkaM kiMcidvidyate yAcanAdi pUrvakaM vacanaM karuNopetamiti, api nivartate'lAbhe vA lAbhe saMjAte nivartate bhikSAgRheSu na punaH pravizaMti na ca maunaM bhaMjaMti na kiMcidapi prArthayate bhojanAya. dhIrAH satvasaMpannA iti // 52 // yadi na yAcate kimAtmanA kiMcit kurvatItyAzaMkAyAmAha;payaNaM va pAyaNaM vA Na kareMti a va te karAveMti / payaNAraMbhaNiyattA saMtuhA bhikkhametteNa // 53 // pacanaM vA pAcanaM vA na kurvati ca naiva te kArayati / pacanAraMbhanivRttAH saMtuSTA bhikSAmAtreNa // 53 // TIkA-pacanaM svenaudanAdinivarttanaM pAcanaM svopadezenAnyena nirvartanaM na kuti nApi kArayaMti munayaH, pacanAraMbhAnnivRttA dUrataH sthitAH saMtuSTAH, bhikSAmAtreNa-kAyasaMdarzanamAtreNa bhikSArtha paryaTaMtIti // 53 // labdhamapi saMnirIkSya gRhaMtItyevaM nirUpayannAha;asaNaM jadi vA pANaM khajjaM bhojaM ca lijja pejjaM vaa| paDilehiUNa suddhaM bhuMjaMti pANipattesu // 54 // azanaM yadi vA pAnaM khAdyaM bhojyaM ca leAM peyaM vaa| pratilekhya zuddhaM bhuMjate pANipAtreSu // 54 // TIkA-azanaM bhaktAdikaM, yadi vA pAnaM dugdhajalAdikaM, khAdyaM laDDukAdikaM, bhojyaM bhakSyaM maMDakAdikaM, leDamAsvAdyaM, peyaM stokabhaktapAnabahulaM, vA vikalpavacanaH, pratilekhya zuddhaM bhuMjate pANipAtreSu na bhAjanAdiSviti // 54 // / ___ aprAsukaM pariharannAha;jaM hojja avinvaNNaM pAsuga pasatthaM tu esaNAsuddhaM / muMjaMti pANipatte laddhaNa ya goyaraggammi // 55 // Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ malAcAre mmmmmmmmmm yat bhavati avivarNa prAsukaM prazastaM tu eSaNAzuddhaM / . bhuMjate pANipAtre labdhvA ca gocarAgre // 55 // ... TIkA-yadbhavatyavivarNarUpaM, prAsukaM sammurchanAdirahitaM nirjIva jaMturahitaM ca, prazastaM manoharaM, eSaNAsamitivizuddhaM, gocarAgre bhikSAvelAyAM, labdhvA pANipAtreSu muMjata iti // 55 // tathA;jaM hoja behi tehi ca vevnnnnjNtusNsihN| appAsugaM tu NaccA taM bhikkhaM muNI vivajjati // 56 // yat bhavati yahaM vyahaM vivarNa jaMtusaMzliSTaM / aprAsukaM tu jJAtvA tAM bhikSA munayaH vivarjayaMti // 56 // TIkA-yadbhavati vyahajAtaM vyahajAtaM dvidinabhavaM tridinabhavaM ca, vivarNarUpaM svabhAvacalitaM, jaMtusammizramAgaMtukaiH sammUrcchanajaizca jIvaiH sahitamaprAsukamiti jJAttvA tAM bhikSAM munayo vivarjayantIti // 56 // . varjanIyadravyamAha;-- jaM puphiya kiNNaidaM dahaNaM pUpapappaDAdINi / vajaMti vajjaNijjaM bhikkhU appAsuyaM jaM tu // 57 // yat puSpitaM klinnaM dRSTvA apUpaparpaTAdIni / varjayaMti varjanIyaM bhikSavaH aprAsukaM yattu // 57 // TIkA-yatpuSpitaM nIlakRSNazvetapItAdirUpajAtaM, klinnaM kuthitaM dRSTvA apUparpaTAdikaM varjanIyaM, labdhamapi. yatsarva yatkiMcidaprAsukaM tadadInamanaso varjayaMti pariharaMtIti // 57 // ___ evambhUtaM tu gRhaMtItyAha;- .. jaM suddhamasaMsattaM khajjaM bhojaM ca leja pejjaM vaa| girhati muNI bhikkhaM sutteNa aNidiyaM jaM tu // 58 // Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - angaarbhaavnaadhikaarH| yat zuddhamasaMsaktaM khAdyaM bhojyaM ca lehyaM paMyaM vA / . . gRhNati munayaH bhikSA sUtreNa aniMditaM yat // 58 // TIkA-yacchuddhaM vivarNAdirUpaM na bhavati, jaMtubhiH saMsRSTaM ca na bhavati / khAdyaM bhojyaM lehyaM peyaM ca, sUtreNAninditaM tadbhakSyaM munayo gRhaMtIti // 58 // - AmaparihArAyAha;phalakaMdamUlabIyaM aNaggipakkaM tu AmayaM kiMci / NaccA aNesaNIyaM Na vi ya paDicchaMti te dhIrA // 59 // phalakaMdamUlabIjaM anagnipakkaM tu AmakaM kiMcit / . jJAtvA anazanIyaM nApi ca pratIcchati te dhIrAH // 59 / / TIkA-kalAni kaMdamUlAni bIjAni cAgnipakkAni na bhavaMti yAni anyadapyAmakaM yatkiMcittadanazanIyaM jJAtvA naiva prayacchanti nAbhyupagacchanti te dhIrA iti // 59 // yadazanIyaM tadAha;jaM havAda ANivIyaM NivATTamaM phAsuyaM kayaM ceva / / NAUNa esIyaM taM bhikkhaM muNI paDicchaMti // 60 // yat bhavati abIjaM nirvatimaM prAsukaM kRtaM caiva / jJAtvA azanIyaM tat bhaikSyaM munayaH pratIcchati // 60 // * TIkA-yadbhavatyabIjaM nirbIjaM, nirvarttimaM nirgatamadhyasAraM, prAsukaM kRtaM caiva jJAtvA'zanIyaM tadbhakSyaM munayaH pratIcchaMtIti // 60 // ___ bhuktvA kiM kurvatItyAzaMkAyAmAha;bhottaNa goyaragge taheva muNiNo puNo vi paDikaMtA / parimidaeyAhArA khamaNeNa puNo vi pAreti // 61 // Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre bhuktvA gocarAye tathaiva munayaH punarapi pratikAMtAH / parimitaikAhArAH kSamaNena punarapi pArayati // 61 // 62 TIkA - gocarA bhuktvA bhikSAcaryAmArge bhuktvA tathApi munayaH punarapi pratikrAmati doSanirharaNAya kriyAkalApaM kurvate, yadyapi kRtakAritAnumatirahitA bhikSA labdhA tathApi tadarthaM vA zuddhiM kurvantyatIva yatayaH, parimitaikAhArAH pari mita eka ekavelAyAmAhAro yeSAM te parimitaikAhArAH kSamaNenopavAsenaikasthAnena vA punarapi pArayaMti bhuMjate iti // 61 // jJAnazuddhiM nirUpayannAha; - te lavaNANacakkhU NANujjoeNa diTThaparamaTThA / NissaMkidaNivvidigiMchAdabalaparakkamA sAdhU // 62 // te labdhajJAnacakSuSo jJAnodyotena dRSTaparamArthAH / niHzaMkAnirvicikitsAtmabalaparAkramAH sAdhavaH // 62 // TIkA - te munayo labdhajJAnacakSuSo jJAnoyotena dRSTaparamArthA matijJAnaM zrutajJAnaM manaHparyayAvadhijJAnamudyotastena jJAtaH sarvalokasAraH, zaMkAyA zrutajJAnAdinirUpitapadArthaviSayasaMdehAnnirgatA niHzaMkA, vicikisAyA nirgatA nirvicikitsAM AtmabalAnurUpaH parAkramo yeSAM ta Atmabala parAkramA yathAzaktyutsAhasamanvitAH sAdhava iti // 62 // punarapi kiMviziSTA ityAzaMkAyAmAha ; - aNubaddhatavokammA khavaNavasagar3hA taveNa taNuaMgA / dhIrA guNagaMbhIrA abhaggajogA ya diDhacarittA ya // 63 // 1 asmAdagre cakSuriti padaM presa - pustake / 2 asmAdagre tAbhyAM sahitAH sAdhavastathA''tmabalaparAkramA iti pAThaH presa - pustake | Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| Annnn anubaddhatapaHkarmANaH kSamaNavazaMgatAH tapasA tnvNgaaH| dhIrA guNagaMbhIrA abhannayogAzca dRDhacaritrAzca // 63 // TIkA-anubaddha saMtataM tapaHkarma tapo'nuSThAnaM yeSAM te'nubaddhatapaHkarmANo dvAdazavidhe tapasyudyatAH, kSamaNavazaMgatAH, tapasA tanuzarIrAH dhIrAH, guNagaMbhIrA guNasaMpUrNAH, abhagnayogAH, dRDhacaritrAzca // 63 // tathA;AlINagaMDamaMsA pAyaDabhiuDImuhA adhiyadacchA / savaNA tavaM caraMtA ukkiNNA dhammalacchoe // 64 // AlInagaMDamAMsAH prakaTabhrakuTImukhA adhikaakssaaH| zramaNAH tapazcaraMta utkIrNA dharmalakSmyA // 64 // TIkA--AlInagaMDamAMsAH kSINakapolAH prakaTabhRkuTimukhA adhikAkSAstArakAmAtranayanAzcarmAsthizeSAH zramaNAstapazcaraMta evaMbhUtA api saMyuktA dharmalakSyA jJAnabhAvanayopetA yato ne jJAnamAtrAsiddhiriti // 64 // kathaM jJAnabhAvanayA saMpannA ityAzaMkAyAmAha,AgamakadaviNNANA ahaMgavidU ya buddhisNpnnnnaa| aMgANi dasa ya doSiNa ya codasa ya dharaMti puvaaiN||65|| AgamakRtavijJAnA aSTAMgavidazca buddhisNpnnaaH| aMmAni daza ca dve caturdaza ca dhArayAMta pUrvANi // 65 // TIkA- na kevalaM bhikSAdizuddhau ratAH kiM tu jJAnazuddhAvapi ratA yataH Agamena kRtaM vijJAnaM yaiste AgamakRtavijJAnAH zrutajJAnadRSTaparamArthAH, aSTAMgavidoM'gavyaMjanAdiniminakuzalAzcaturvidhabuddhisaMpannAzca / kathamAgamakRtavijJAnA iti cedaMgAni daza he cAcArasUtrakRtasthAnasamavAyavyAkhyAprajJAptijJAtRkathopA 1 . yato na ' iti padaM presa-pustake nAsti / Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre an sakAdhyayanAMtaHkRddazAnuttaradazapraznavyAkaraNavipAkasUtradRSTivAdasaMjJakAni dvAdazAMgAni dhArayati tathA dRSTivAdodbhUtacaturdazapUrvANyutpAdAgrAyaNIvIryAnupravAdAstinAstipravAdajJAnapravAdasatyapravAdAtmapravAdakarmapravAdapratyAkhyAnapravAdavidyAnupravAdakalyANaprANavAyakriyAvizAlalokabindusArasaMjJakAni dharati jAti yato'ta AgamakRtavijJAnA iti // 65 // na kevalaM tAni paThaMti zRNvaMti, kiM tu;dhAraNagahaNasamatthA padANusArIya bIyabuddhIya / saMbhiNNakoTThabuddhI suyasAgarapArayA dhIrA // 66 // dhAraNagrahaNasamarthAH padAnusAriNo biijbuddhyH| saMbhinnakoSThabuddhayaH zrutasAgarapAragA dhiiraaH||66|| TIkA-teSAmaMgAnAM pUrvANAM cArthagrahaNasamarthA yathaivopAdhyAyaH pratipAdayatyartha tathaivAvinaSTaM gRhaMti pratipadyate grahaNasamarthAH, gRhItamartha kAlAMtaraNa na vismaraMtIti dhAraNasamarthAH / caturvidhabuddhisaMpannA ityuktAH ke te ityAzaMkAyAmAha; padAnusAriNaH, bIjabuddhayaH, saMbhinnabuddhayaH, koSThabuddhayazca / dvAdazAMgacaturdazapUrvamadhye ekaM padaM prApya tadanusAreNa sarva zrutaM budhyate pAdAnusAriNaH / tathA sarvazrutamadhye ekaM bIjaM pradhAnAkSarAdikaM saMprApya sarvamavabudhyante bIjabuddhayaH / tathA cakravartiskandhAvAramadhye yadvRttamAryAzlokamAtrAdvipadadaMDakAdikamanekabhedabhinnaM sarvaiH paThitaM geyavizeSAdikaM ca svarAdikaM ca yacchutaM yasmin yasmin yena yena paThitaM tatsarva tasmin tasminkAle tasya tasyAvinaSTaM ye kathayaMti te sNbhinnbuddhyH| tathA koSThAgAre saMkaravyatikararahitAni nAnAprakArANi bIjAni bahukAlenA'pi na vinazyati na saMkIryate ca yathA tathA yeSAM zrutAni padavarNavAkyA dIni bahukAle gate tenaiva prakAreNAvinaSTArthAnyanyUnAdhikAni saMpUrNAni saMtiSThate te koSThabuddhayaH / zrutasAgarapAragA: sarvazrutabuddhaparamArthA avadhimana:paryayajJAninaH saptarddhisampannA dhIrA iti // 66 // Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA; - anNgaarbhaavnaadhikaarH| 65 sudarayaNapuNNakaNNA heuNayavisAradA viulabuddhI / NiuNatthasatthakusalA paramapayaviyANayA samaNA // 67 // zrutaratnapUrNakarNA hetunayavizAradA vipulabuddhayaH / nipuNArthazAstrakuzalAH paramapadavijJAyakAH zramaNAH // 67 // TIkA - zrutameva ratnaM padmarAgAdikaM tena pUrNau samalaMkRtau karNau yeSAM te zrutaratnapUrNakarNAH / heturdvividho bahirvyAptilakSaNo'ntarvyAptilakSaNazca, tatra bahirvyAptilakSaNastrividhaH sapakSe satvaM vipakSe cAsatvaM pakSadharmatvamiti / antarvyAptilakSaNa ekavidhaH, sAdhyAvinAbhAva ekaM lakSaNaM yasya sa sAdhyAvinAbhAvaikalakSaNaH / yadaMtareNa yanopapadyate tatsAdhyaM, itaratsAdhanaM / anyathAnupapattivaikalyavizeSAdasiddhaviruddhAnaikAntikA hetvaabhaasaaH| tatra sAdhye'nupapattirajJAtazcAsiddhaH, tadvizeSo'kiMcitkaraH, anyathopapanno viruddhaH, anythaapyuppnno'naikaaNtikH| zrutanirUpitaikadezAdhyavasAyo nayaH saptaprakAro naigamAdibhedena, tatra sAmAnyavizeSAdiparasparApekSAnekAtmakavastunigamanakuzalo naigamaH, yadasti na tadayamatilaMghya varttata iti / svajAtyAvirodhena naikaTyamupanIya paryAyAnAkrAntabhedAn samastasaMgrahaNAtsaMgrahaH, yathA sarvamekaM sadavizeSAditi / saMgrahanayAkSiptAnAM padArthAnAM vidhipUrvakaM vyavaharaNaM vyavahAraH, yathA pRthivyAdayo'nekadhA vyavasthitAstattvaM tatra saMvyavahAradarzanAditi / atItAnAgatakoTivinirmuktaM vastu samayamAtraM Rju sUtrayatIti RjusUtraH, yathA vizvaM kSaNikaM satvAditi / yathArthaprayogasaMzabda nAcchabdArthabhedakRt-kAlakArakaliMgAnAM bhedAditi / pratyarthamekaikasaMjJAbhirohaNAdindrazakrapurandaraMparyAyazabdabhedanAtsamabhirUDha iti / tatkriyApariNAmakAla eva taditthaMbhUto yathA kurvata eva kArakatvamiti / catvAro'rthanayAstrayaH zabdanayAH, pUrve trayo dravyanayAH zeSAH paryAyanayA ityevaMbhUte hetau naye ca vizAradA nipuNA hetuna 1' parapakSe ' iti ga-pustake | 5 Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mulAcAre yavizAradAH / vipulabuddhayaH mahAmatayaH athavA Rjumatayo vipulamatayazca manaHparyayajJAnina ityarthaH / nipuNArthazAstrakuzalAM niravazeSArthakuzalAH siddhAMtavyAkaraNatarkasAhityachandaHzAstrAdikuzalAH, / paramapadasya vijJAyakA muktisvarUpAvabodhanaparAH zramaNA munaya iti // 67 // jJAnamadanirAkaraNAyAha;- . avagadamANatthaMbhA aNussidA agagvidA acaMDA ya / daMtA maddavajuttA samayavidaNhU viNIdA ya // 68 // apagatamAnastaMbhA anutsRtA arvitA acaMDAzca / dAMtA mArdavayuktAH samayavido vinItAzca // 68 // TIkA-apagatamAnastaMbhA jJAnagarveNa muktAstathA'garvitA jAtyAdimadarahitAH, anutsRtA anutsukA vA kApotalezyArahitAH, acaMDAzca krodharahitAH, dAtA iMdriyajayasametAH, mArdavayuktAH, svasamayaparasamayavidaH, vinItAzca paMcavidhavinayasaMyuktA iti // 68 // ___ tathA;uvaladdhapuNNapAvA jiNasAsaNagahida muNidapajjAlA / karacaraNasaMvuDaMgA jhANuvajuttA muNI hoti // 69 // upalabdhapuNyapApA jinazAsanagRhItA jJAtavyasvarUpAH / karacaraNasaMvRtAMgA dhyAnopayuktA munayo bhavati // 69 // . TIkA-upalabdhapuNyapApAH puNyaprakRtInAM pApaprakRtInAM svarUpasya bodatArastathA puNyaphalasya pApaphalasya ca jJAtAraH, jinazAsanagRhItA jinazAsane sthitA ityarthaH, muNidapajjAlA-jJAtAzeSadravyasvarUpA athavA vijJAtarAgasvarUpAH, karaNaM trayodazavidhaM cAritraM trayodazavidhaM tAbhyAM saMvRtamaMgaM yeSAM te karacaraNa Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| 67 savRtAMgo atra prAkRte NakArasyAbhAvaH kRtaH / athavA karau hastau caraNau pAdau taiH saMvRtamaMgaM te'vayavaprAvaraNA yatra tatra nikSepaNamuktAzca, dhyAnodyatA bhavaMtIti // 69 // ujjhanazuddhiM nirUpayannAha;te chiNNaNehabaMdhA NiNNehA appaNo sarIrammi / Na karaMti kiMci sAhU parisaMThappaM sarIrammi // 70 // te chinnasnehabaMdhA nisnehA AtmanaH zarIre / na kurvati kiMcit sAdhavaH parisaMskAraM zarIre // 70 // TIkA--ujjhanazuddhirnAma zarIrasaMskAraparityAgo baMdhvAdiparihAro vA saMrvasaMgavinirmuktirvA rAgAbhAvo vA tatra baMdhuviSaye zarIraviSaye ca gagAbhAvaM tAvadAcaSTe iti te munayaH chinnasnehabaMdhAH putrakalatrAdiviSaye snehahInAH, na kevalamanyatra kiM tvAtmIyazarIre'pi niHsnehA yataH svazarIre kiMcidapi saMskAra snAnAdikaM na kurvati sAMdhava iti // 70 // ___ saMskArasvarUpabhedanirUpaNAyAha;muhaNayaNadaMtadhovaNamuvvaTTaNa pAdadhoyaNaM ceva / saMvAhaNa parimaddaNa sarIrasaMThAvaNaM savvaM // 71 // mukhanayanadaMtadhAvanamudvartanaM pAdadhAvanaM caiva / saMvAhanaM parimardanaM zarIrasaMsthApanaM sarva // 71 // TIkA-mukhasya nayanayordatAnAM ca dhAvanaM zodhanaM prakSAlanaM, udvartanaM sugaMdhadravyAdibhiH zarIroddharSaNaM, pAdaprakSAlanaM kuMkumAdirAgeNa pAdayornirmalIkaraNaM, saMvAhanamaMgamardanaM puruSeNa zarIroparisthitena mardanaM parimardanaM karamuSTibhi 1 asmAdane 'cirakaraNacaraNasaMvRtAMgA'. presa-pustake / 2 rAgAbhAvAtAmAcaSTe presa-pustake paatthH| Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre stADanaM kASThamayayaMtraNa vA pIDanaimityevaM sarva zarIrasaMsthApanaM zarIrasaMskAraM sAdhavoM na kurvatIti saMbaMdhaH // 71 // tathA;dhUvaNa vamaNa vireyaNa aMjaNa abhaMga levaNaM ceva / Natthuya vatthiyakammaM siravejjhaM appaNo savvaM / / 72 // dhUpalaM vamanaM virecanaM aMjanaM abhyaMga lepanaM caiv| . nAsikA vastikarma zirAvedhaM AtmanaH sarva // 72 // TIkA-dhUpanaM zarIrAvayavAnAmupakaraNAnAM ca dhUpena saMskaraNaM, vamanaM kaMThazodhanAya svaranimittaM vA bhuktasya chardanaM, virecanamauSadhAdinAdhodvAreNa malanirharaNaM, aMjanaM nayanayoH kajjalaprakSepaNaM, abhyaMganaM sugaMdhatailena zarIrasaMskaraNaM, lepanaM caMdanakastUrikAdinA zarIrasya mrakSaNaM, nAsikAkarma, vastikarma zalAkAvartikAdikriyA, zirAvedhaH zirAbhyo raktApanayanaM, ityevamAdyAtmanaH sarva zarIrasaMskAraM na kurvatIti // 72 // yadyevaM vyAdhyutpattau kiM kurvantItyAzaMkAyAmAha;uppaNNammi ya vAhI siraveyaNa kukkhiveyaNaM ceva / adhiyAsiMti sudhidiyA kAyatigiMcha Na icchaMti 73 // utpanne ca vyAdhau zirovedanAyAM kukSivedanAyAM caiv| .. adhyAsaMte sudhRtayaH kAyacikitsAM na icchaMti // 73 // TIkA-utpanne'pi vyAdhau jvararogAdAvupasthite'pi tathA zirovedanAyAM kukSivedanAyAM copasthitAyAmanyasmin zarIrAvayave samutpanne vedanAyAmapratIkArarUpAyAM adhyAsaMte sahate upekSAM kurvanti sudhatayo dRDhacAritrapariNAmAH kAyacikitsaM necchanti zarIrotpannavyAdhipratIkAra na samIhante jJAnadarzanabhAvanayopeto iti||73 1 pATho'yaM kha-pustake nAsti / 2 'jJAnadarzanAdibhAvitamatayo yata' iti-kha / Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / nApyArttadhyAnaM kurvantItyAvedayannAha; - Naya dummaNANa vihalA aNAulA hoMti ceya sappurisA / NippaDiyammasarIrA deti uraM vAhirogANaM // 74 // na ca durmanasaH na vikalA anAkulA bhavaMti caiva satpuruSAH / niSpratikarmazarIrA dadate uro vyAdhirogebhyaH // 74 // 69 TIkA - nA'pi durmanaso vimanaskA naiva bhavaMti, na vikalA nApi hitAhitavivekazUnyAH, anAkulAH kiMkartavyatAmoharahitAH satpuruSAH prekSApUrvakAriNaH, niSpratIkArazarIrAH zarIraviSaye pratIkArarahitAH, dadate prayacchaMti uro hRdayaM, vyAdhirogebhyaH sarvavyAdhirogAn samupasthitAna dhairyopetAH saMtaH sahante // 74 // kiM sarvauSadhaM virecanAdikaM ca necchati naitat kathamidaM icchaMti yata Aha;jiNavayaNamosahamiNaM vimayasuhavireyaNaM amidabhUdaM / jaramaraNavAhiveyaNa khayakaraNaM savvadukkhANaM // 75 // jinavacanamauSadhamidaM viSayasukhavirecanaM amRtabhUtaM / 'jarAmaraNavyAdhivedanAnAM kSayakaraNaM sarvaduHkhAnAm // 75 // , - TIkA - jinavacanamevauSadhamidaM, viSayasukhavirecanamindriyadvArAgatasya sukhasya nirharaNaM, amRtabhUtaM sarvAMgasaMtaparNakAraNaM, jarAmaraNavyAdhivedanAnAM kSayakaraNasamartha, sarvaduHkhAnAM ca kSayakaraNaM sarvANi jvarAdIni kAraNAni duHkhAdIni ca kAryANi sarvasya kRtsnasya kAryakAraNarUpasya karmaNo vinAze samarthamiti // 75 // punarapi kriyAM kurvantItyAha; - jiNavayaNaNicchidamadIa - viramaNaM abbhuveMtisappurisA / Naya icchaMti akiriyaM jiNavayaNavadikkamaM kArTu // 76 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre jinavacananizcitamatayaH viramaNaM abhitiSThati stpurussaaH| na ca icchaMti akriyAM jinavacanavyatikramaM kRtvA // 76 // TIkA-jinavacane nizcitamatayaH samyaktatvArtharucayaH, viramaNaM cAritraM " api maraNamiti " pAThAntaraM, abhitiSThati samyagabhyupagacchaMti satpuruSAH satvasaMpannAH, na caivecchaMti naiva samIhaMte jinavacanavyatikramaM kRtvA'kriyAM zarIrakhyAdhyAdipratIkArAya jinAgamaM vyatikramyApAsukasevanaM manAgapi prANatyAge'pi necchaMtIti // 76 // anyaccetthaMbhUte zarIre kathamasmAbhiH pratIkAraH kriyata ityAzaMkAyAmAha;rogANaM AyadaNaM vAdhisadasamucchidaM sarIragharaM / dhIrA khaNamavi rAgaMNa karoti muNI sarIrammi // 77 // rogANAM AyatanaM vyAdhizatasammUchitaM zarIragRhaM / dhIrAH kSaNamapi rAgaM na kurvati munayaH zarIre // 77 // TIkA-idaM zarIraM rogANAmAyatanaM nilayaH, vyAdhizataiH sammUrchitaM nirmita, vAtapittazleSmAdayo rogAstajjanitA jvarAdayo vyAdhayo'to na paunaruktyaM zarIragRhaM yata evaM bhUtamidaM zarIramato dhIrA munayaH kSaNamapi rAga snehAnubaMdha na kurvati zarIraviSaya iti // 77 // punarapi zarIrasyAzucitvaM pratipAdayannAha;edaM sarIramasuI NicaM kalikalu sabhAyaNamacokkhaM / aMtochAida DhiDDisa khibbhisabharidaM amejjhagharaM // 78 // etat zarIramazuci nityaM kalikaluSabhAjanamacaukSaM / aMtazchAditaM DiDisaM kilbiSabhRtaM amedhyagRhaM // 78 // TIkA-zarIramidamazuci yato nityaM kalikaluSabhAjanaM rAgadveSapAtraM, acaukSamazubhaM subhalezyayApi parihInaM, chAditaM carmaNA saMvRtamantarabhyantaraM yasya Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / 71 www. ri tadantazchAditaM, antaHzabdasya pUrvanipAto jJApakAt, athavAMtrairmAsarajjubhizchAditaM pariveSTitaM, hiDDisaM karpAsasamAnaM rudhirAhitamabhyantarasthaM mAMsavasAvizeSarUpaM, khibbhisaM-kilbiSaM zukrazoNitAzucikAlejjakAdikaM tairbhUtaM pUrNa,amedhyagRhaM mUtrapurISAdyavasthAnamiti // 78 // kilviSasvarUpamAha;vasamajjamaMsasoNiyapupphasakAlejasiMbhasIhANaM / ' sirajAlaahisaMkaDa cammeM NaddhaM sarIragharaM // 79 // . vasAmajjAmAMsazoNitaphupphusakAlejazleSmasiMhAnakaM / zirAjAlAsthisaMkIrNa carmaNA naddhaM zarIragRhaM // 79 // TIkA-vasA mAMsagatasnigdhatvaM tailarUpaM, majjA'sthigatasAraH, mAMsaM rudhirakArya, zoNitaM rudhiraM rasakArya, phuphphusaM phenarUpaM niHsAraM, kAlejjakamatIvakRSNamAMsakhaMDarUpaM, zleSmasiMhAnakaM, zirAjAlamasthInyataiH saMkIrNa saMpUrNa, carmaNA naddhaM tvakpracchAditaM zarIragRhamazucIti sabaMdhaH // 79 // tathA;bIbhacchaM vicchuiyaM thahAyasusANavaJcamuttANaM / aMsUyapUyalasiyaM payaliyalAlAulamacokkhaM // 80 // .. bIbhatsaM vizaucaM thuutkaarsusaannv!muutraiH| azrupUyalasiyaM pragalitalAlAkulaM acaukSaM // 80 // TIkA-bIbhatsaM draSTumazakyaM kuthitavaNavat, vicchuiyaM-anityaM zAzvatarUpa na bhavati athavA vizaucaM sarvAzucidravyarghaTitatvAt , thUhAya-kaMThAgatazleSmA athavA nagaramadhyasthakacavarotkUTasadRzaM, susANa-nAsikAgUthaM athavA zmazAnadRzaM, varNo'zuci, mUtraM prasravaNametairbIbhatsaM, na kevalaM bIbhatsamanityaM ceti / Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre asUya- azrUNi nayanapracyutodakaM, pUya-pUyaM pakkavaNakkedarUpaM, lasiyaM-nayanagUthaM, pragalitalAlAkulaM mukhodbhavaM kuthitapratisrAvAkulametaiH sarvairAkulaM bIbhatsamacokSamadarzanIyaM sarvAzucisamUhavat zmazAnavadveti // 80 // punarapi zarIrasyAzucitvamAha; kAyamala matthuliMgaM daMtamala vicikkaNaM galidasedaM / kimijaMtudosa bharidaM seMdaNiyAkaddamasaricchaM // 81 // kAyamalaM mastuliMgaM daMtamalaM vicitryaM galitasvedaM / kRmijaMtudoSabhRtaM syaMdanIkardamasadRzam // 81 // 72 TIkA - kAyamala mUtrapurISAdikaM, mastuliMgaM mastakasthaM zukradravyarUpaM kuMdAntaraM, dantamalaM dantasthaM durgandhaM malaM, vicikkaNaM vicikyaM cakSuSo malaM, galitasvedaM prasravatsvedaM,kRmijaMtubhirdoSaizca bhRtaM saMpUrNa syeMdaNiyAkaddamasaricchaM-syandanakardumasa dRzaM rajakavastraprakSAlananimittagartakuthitakardamasamAnaM, athavA kAyamalamastuliMgadantamalairvicikyamadarzanIyaM kRmijaMtudoSapUrNa syaMdanakardamasadRzaM zarIraimiti saMbaMdhaH // 81 // punarapi vRttadvayena zarIrAzucitvamAha; - aTThi ca cammaM ca taheva maMsaM pittaM ca siMbhaM taha soNidaM ca / amejjhasaMghAyamiNaM sarIraM passaMti NivvedaguNANupehi 82 asthIni ca carma ca tathaiva mAMsaM pittaM ca zleSmA tathA zoNitaM ca / amedhyasaMghAtamidaM zarIraM pazyaMti nirvedaguNAnuprekSiNaH // 82 // TIkA asthIni ca carmANi ca tathaiva tenaiva prakAraNa mAMsaM pittaM zleSmA tathA zoNitamityevaMprakArairamedhyasaMghAtabhUtamidaM zarIraM pazyanti nirvedaguNAnuprekSiNaH, ye munayo dehasaMsArabhoganirvedamApannA zarIramevaMbhUtaM pazyantIti // 82 // 1 zarIramidamiti kha / Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| 73 andAAAAAAA tathA;ahiNichaNNaM NAliNibaddhaM kalimalabharidaM kimiulapuNNaM maMsavilittaM tayapaDichaNNaM sarIragharaM taM sadadamacokkhaM 83 asthinicchannaM nAlinibaddhaM kalimalabhRtaM kRmikulapUrNa / mAMsavilitaM tvapraticchannaM zarIgRhaM tat sttmcaukhyN|| 83 // TIkA-*pUrvagranthenopakaraNaM pratipAditaM yattaccharIre niyojayannAha AsthibhirnicchAditaM saMvRtaM, nAlikAbhiH zirAbhirnibaddhaM saMghaTitaM, kalimalabhRtaM sarvAzucidravyapUrNa, kRmikulanicitaM, mAMsaviliptaM ' mAMsenopacitaM, tvakpracchAditaM darzanIyapathaM nItaM, zarIragRhaM tatsatataM sarvakAlamacaukhyamazuci, nAtra paunaruktyadoSa AzaMkanIyaH paryAyArthikaziSyAnugrahaNAdathavA'madhyagRhaM pUrva sAmAnyena pratipAditaM tasya vArtikarUpeNedaM tadA'zucitvaM sAmAnyanoktaM tasya ca prapaMcanArthaM vairAgyAtizayapradarzanArthaM ca yata iti // 83 // - IdRgbhUte zarIre munayaH kiM kurvantItyAzaMkAyAmAha;edArise sarire duggaMdhe kuNimapUdiyamacokkhe / saDaNapaDaNe asAre rAgaM Na karita sappurisA // 84 // etAdRze zarIre durgadhe kuNapapUtike acaukhye / saDanapatane asAre rAgaM na kurvati satpuruSAH // 84 // TIkA-etAdRze zarIre IdRgbhUte dehe durgandhe kuNapapUtike kazmalena kuthite zucitvena vivarjite zucivivarjite zatanapatane sAre rAgaM snehaM na kurvate satpuruSAH sAdhava iti // 84 // * puSpamadhyagataH pAThaH presa-pustake naasti| Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 74 mUlAcAra ujjhanazuddhimupasaMharannAha;jaM vaMtaM gihavAse visayasuhaM iMdiyatthaparibhoe / taM khu Na kadAibhUdo muMjaMti puNo vi sappurisA / / 85 // yat vAMtaM gRhavAse viSayasukhaM iNdriyaarthpribhogaat| tat khalu na kadAcidbhUtaM bhuMjate punarapi satpuruSAH // 85 // TIkA yatkiMciddhAMtaM tyaktaM gRhavAse viSayasukhaM gArhasthyaM rUparasagandhasparzadvArodbhUtaM jIvasaMtarpaNakAraNamindriyAmindriyakAraNena janitaM paribhogAzca ye ca khyAdikA vAntAH paribhoganimittaM vA tatsukhaM tAnindriyArthAn tA~zca paribhogAn khalu sphuTaM kadAcidapi bhUdo-bhUtaM samupasthitaM kenacitkAraNAntareNa na bhuMjate na paribhogayanti satpuruSAH sAdhavaH, yadvAntaM viSayasukhaM tadeva kenacitkAraNAntareNa samupasthitaM yadibhavettadApi satpuruSA nabhuMjate na sevanta iti||85|| tathA;puvvaradikelidAiM jA iDrI bhogabhoyaNavihiM ca / Na vite kahaMti kassa vi Na vi te maNasA viciNtNti||86|| pUrvaratikrIDitAni yAni RddhiM bhAgabhojanavidhi ca / nApi te kathayaMti kasyApi nApi te manasA viciNtyaaNt||86|| TIkA-pUrvaratyA krIDitAni pUrvakAle yAnyupabhogitAni strIvastrAbharaNarAjyahastyazvarathAdikAni yAni RddhirvibhUtidrvyasuvarNarUpyAdisaMpattiH saubhAgyAdikaM ca bhogAH puSpacandanakuMkumAdikAni bhojanavidhizca ghRtapUrAzokavartizAlyodanAni caturvidhAhAraprakArastadetatsarvaM na te munayaH kasyacidapi kathayaMti nApi manasA vicintayanti, tatsarvamupabhuktaM na vacanenAnyasya pratipAdayanti nA'pi citte kurvantIti // 86 // Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| 75 ujjhanazuddhiM vyAkhyAya vAkyazuddhiM nirUpayannAha;bhAsaM viNayavihaNaM dhammavirohI vivajjae vayaNaM / pucchidamapucchidaM vA Na vi te bhAsaMti sappurisA // 8 // bhASAM vinayavihInAM dharmavirodhi vivarjayaMti vacanaM / pRSTamapRSTaM vA nApi te bhASate stpurussaaH|| 87 // TIkA-bhASAM vacanapravRttimAryA karNATikAM gauDI lATI vinayavihInAM kharaparuSAdisamanvitAM varjayanti, vacanaM dharmavirodhi ramyamapi vacanaM dharmapratikUlaM varjayanti,anyadapi yadviruddhaM pRSTAH saMto'pRSTAzca pareNa niyuktA aniyuktAzca na te satpuruSA bhASate bruvata iti // 87 // kathaM tarhi tiSThantItyAzaMkAyAmAha;-- acchIhiMya pecchaMtA kaNNehiMya bahuvihAiM sunnmaannaa| atthaMti mUyabhUyA Na te karaMti huM loiyakahAo // 8 // akSibhiH pazyataH karNaiH bahuvidhAni shRnnvNtH| tiSThati mUkabhUtA na te kurvati hi laukikakathAH // 88 // TIkA-akSibhinayanaiH pazyanto nirUpayantaH sadrUpamasadrUpaM vA yogyama-- yogyaM ca vastujAtaM nirUpayanto'pi dRSTirahitA iva tiSThati, karNaiH zrotrandriyaibahuvidhAni zravyANi yuktAnyayuktAni ca zRNvanto nAnAprakArazabdAn karNazaSkulyA gRhNanto'pi tiSThati mUkabhUtA iva jihvAnayanakarNarahitA iva, na te munayo vyaktaM kurvanti laukikIH kathA lokavyApArAniti // 88 // kAstA laukikyaH kathA ityAzaMkAyAmAha;itthikahA atthakahA bhattakahA kheDakavvaDANaM ca / rAyakahA corakahA jnnvdnnyraayrkhaao|| 89 / / Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 76 mUlAcAre strIkathA arthakathA bhaktakathA kheTakarvaTayozca / rAjakathA corakathA jnpdngraakrkthaaH|| 89 // TIkA-strINAM kathAH surUpAstAH saubhAgyayuktA manoramA upacArapravaNA komalAlApA ityevamAdikathanaM vanitAkathAH / arthasya kathA arthArjanopAyakathanaprabaMdhAH sevayA vANijyena lekhavRttyA kRSikarmaNA samudrapravezena dhAtuvAdena maMtrataMtraprayogeNa vA ityevamAdyarthArjananimittavacanAnyarthakathAH / bhaktasya kathA rasanendriyalubdhasya caturvidhAhArapratibaddhavacanAni tatra zobhanaM bhakSyaM khAdyaM leA peyaM surasaM miSTamatIvarasotkaTaM jAnAti sA saMskartuM bahUni vyaMjanAni tasyA hastagatamazobhanamapi zobhanaM bhavettasya ca gRhe sarvamaniSTaM durgandhaM sarva svAdurahitaM virasamityevamAdikathanaM bhaktakathAH / kheTe nadyadriveSTitaM naMdIparvatairavaruddhaH pradezaH, karvaTaM sarvatra parvatena veSTito dezaH kathAtra sambadhyate karvaTakathAH kheTakathAstathA saMvAhanadroNamukhAdikathAzca, tAni zobhanAni niviSTAni sudurgANi vIrapuruSAdhiSThitAni suyaMtritAni paracakrAbheyAni bahudhanadhAnyArthanicitAni sarvathAyodhyAni na tatra praveSTuM zaknotItyevamAdivAkpralApAH kheTAdikathAH / rAjJAM kathA: nAnAprajApatipratibaddhavacanAni sa rAjA pracaMDaH zUrazcANakyanipuNazcArakuzalo -yogakSemodyatamatizcaturaMgabalo nijitAzeSavairinivaho na tasya purataH kenApi sthIyate ityevamAdikaM vacanaM rAjakathAH / caurANAM kathAH-sa cauro nipuNaH khAtakuzalaH sa ca vartmani grahaNasamarthaH pazyatAM gRhItvA gacchati tena sarva AkrAMtA ityevamAdikathanaM caurkthaaH| janapado dezaH,nagaraM prAkArAgrupalakSitaM,Akaro vajrapadmarAgasuvarNakuMkumamuktAphalalavaNacandanAdInAmutpattisthAnaM teSAM kathAstatpratibaddhakathArjanAnayanayAnAdivAkprabaMdhAstatra ratnaM sulabhaM zobhanamanargha muktAphalaM tatra jAtyamutpadyate tatra kuMkumAdikaM samaharghamatrAnItaM bahumUlyaM phaladaM tannagaraM surakSitaM prAsAdAdivirAjamAnaM divyava 1 upacArakuzalA kh-g-pustke| 2 nadyA parvatenAvaruddhaH kha-ga-pustake / Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / 77 romo.nn nitAjanAdhiSThitaM, sa dezo ramyaH sulabhAnapAno manoharaveSaH pracuragandhamAlyAdikaH sarvabhASAvidagdhamatirityevamAdivacanaprabaMdho janapadanagarAkarakathAH, tAsa kathAsu na rajyaMti dhIrA ityuttareNa saMbaMdhaH // 89 // tathA;NaDabhaDamallakahAo mAyAkarajallamuTThiyANaM ca / ajjaulalaMdhiyANaM kahAsu Na vi rajjae dhIrA // 90 // naTabhaTamallakathAH mAyAkarajalamuSTikayozca / AryAkulalaMghikAnAM kathAsu nApi rajyaMte dhiiraaH|| 90 // TIkA-naTA bharataputrakA raMgopajIvinaH, bhaTA yuddhasamarthAH sahasrAdInAM jetAraH, mallA aMgayuddhasamarthA anekakacchapabaMdhAdikaraNasamarthAH, mAyAM mahendrajAlAdikaM pratAraNaM kurvantIti mAyAkarA mAyAkRtaraMgopajIvinaH, jallA matsyabadhAH zAkunikAzca SaTTikAmlecchAdayazca, muSTikA dyUtakArA dyUtavyasaninaH, ajjaulA-AryA kulamAmnAyo durgA yeSAM te AryakulA hastapAdaziraHzarIrAvavayavabhedena kuzalA durgaputrikA jIvahiMsanaratA athavA ajAvikArakSakAH sarvapazupAlAzca laMghiko varatraveNUparinRttakuzalA ityevamAdInAM yAH kathAstadvyApArakaraNaM sarAgacetasA sa zobhanataro'zobhanataro vA kuzalo'kuzalo vetyevamAdayastAsu kathAsu pUrvoktAsu naiva rajyaMti naivAnurAgaM kurvanti dhIrA vairAgyaparA iti // 90 // 'na kevalaM kathA vacanena varjayaMti kiM tu manasA'pi na kurvantItyAha;vikahA visottiyANaM khaNamavi hidaeNa te Na ciMtaMti / dhamme laddhamadIyA vikahA tiviheNa vajjati // 91 // 1 laMpAkA prespustke| Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 78 mUlAcArammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm * vikathA vizrutIna kSaNamapi hRdayena te na ciMtayati / dharme labdhamatayaH vikathAH trividhena varjayaMti // 91 // TIkA-ityevamAdivikathAH strIbhaktacaurarAjakathAH vizrutikathAzca samyagdarzanajJAnacAritratapasAM pratikUlavacanAni tatpratibaddhapariNAmAMzca kSaNamapi nayanonmeSamAtramapi hRdayena cetasA na te munayazcintayati na vyavasthApayaMti dharme dharmaviSaye labdhamatayo yato vikathAstriprakAreNa mnovaakkaayairvrjyntiiti|91|| tathA;kukkaya kaMdappAiya hAsa ullAvaNaM ca kheDaM ca / madadappahatthavaNiM Na kareMti muNI Na kAmeti // 92 // kautkucyaM kaMdAyitaM hAsyaM ullApanaM ca kheDaM ca / madadarpahastatADanaM na kurvati munayaH na kArayati // 92 // TIkA-kukkaya-kautkucyaM hRdayakaMThAbhyAmavyaktazabdakaraNaM, kaMdappAiyakaMdAyitaM kAmotpAdakavacanAnyathavA rAgodrekAtprahAsasaMmizrAziSTavAkprayogaH kaMdarpaH, hAsaM-hAsyamupahAsyavacanAni, ullAvaNaM-anekavaidagdhyayuktaramyavacanaM, kheDaM copaplavavacanaM aduSTahRdayena parapratAraNaM, madadarpaNa svahastenAnyahastatADanaM ca munayo na kurvanti na kArayati nA'pyanumanyante ca // 92 // yataH;te hoMti NivviyArA thimidamadI padidvidA jahA uddhii| Niyamesu dRDhavvAdaNo pArattavimaggayA samaNA // 93 // te bhavaMti nirvikArAH stimitamatayaH pratiSThitA yathA uddhiH| niyameSu dRDhavratinaH pAravyavimArgakAH zramaNAH // 93 // TIkA-yasmAtte sAdhavo bhavaMti nirvikArAH kAyikavAcikamAnasikavikAraivarjitAH, stimitamatayo'nudvataceSTAsaMkalpAH, pratiSThitA yathodadhiH samudra Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / www 79 ivAgAdhA akSobhAca, niyameSu SaDAvazyakAdikriyAsu dRDhavatino'bhagnagRhItAnavagrahavizeSAH, pAratryavimArgakAH paralokaM prati sUyatasamastakAryA ihalokaM niraticAraM paralokaM samyagvidhAnenAtmanaH pareSAM ca nirUpayaMtIti // 93 // kathaMbhRtAstarhi kathAH kurvantItyAzaMkAyAmAha; -- jiNavayaNabhAsidatthaM patthaM ca hidaM ca dhammasaMjuttaM / samaovayArajattaM pArattahidaM kathaM kareMti // 94 // jinavacanabhASitArthI pathyAM ca hitAM ca dharmasaMyuktAM / samayopacArayuktAM pAratryahitAM kathAM kurvati // 94 // TIkA - jinavacanena vItArAgAgamena bhASitaH pratipAdito'rtho viSayo yasyAH sA jinavacanabhASitArthA ratnatrayapratipAdanasamarthA tAM kathAM kurvate / punarapi pathyAM hitAM ca dharmasaMyuktAM samayopacArayuktAmAgamavinayasahitAM paralokaM prati hitAM kurvate / * yadyapi viSayasukhavivarjanena kApuruSANAmaniSTA tathApi vipAkakAle pathyauSadhavat / tathA * yadyapi jIvapradezasaMtApakaraNena na hitA tathApi samyagAcaraNaniratA / tathA yadyapi vinayatanniSThA tathApi zrutajJAnapratikUlA na bhavati tarkavyAkaraNasiddhAMtacaritapurANAdipratipAdikA vA kathA tAM kurvata iti // 94 // ye kathAmevaMvidhAM kurvanti te kimbhUtA ityAzaMkAyAmAha; -- sattAdhaya sappurisA maggaM maNNAMta vIdarAgANaM / aNayArabhAvaNAe bhAveMti ya NiJcamappANaM // 95 // sattvAdhikAH satpuruSA mArge manyaMte vItarAgANAM / anagArabhAvanayA bhAvayaMti ca nityamAtmAnam // 95 // TIkA - satvAdhikAH sarvopasargerapyakaMpyabhAvAH, satpuruSAH yathoktacarita' Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 80 mUlAcAre cAritrA mArga samyagdarzanajJAnacAritrANi manyate'bhyupagacchanti / keSAM mArge ? vItarAgANAM nirdagdhamohanIyarajasAmanagArabhAvanayA ca kathitasvarUpayA bhAvayaMti cAtmAnamiti // 95 // . vAkyazuddhiM nirUpya tapaHzuddhiM ca nirUpayannAha; -- NicaM ca appamattA saMjamasamidIsu jhANajogesu / tavacaraNakaraNajuttA havaMti savaNA samidapAvA // 96 // nityaM ca apramattAH saMyamasamitiSu dhyAnayogeSu / tapazcaraNakaraNayuktA bhavaMti zramaNAH zamitapApAH // 96 // TIkA - nityaM ca sarvakAlamapi apramattAH paMcadazapramAdarahitAH saMyameM prANarakSaNe indriyanigrahe samitiSu dhyAne dharmadhyAne zukladhyAne ca yogeSu nAnA vidhAvagrahavizeSeSu dvAdazavidhe tapasi trayodazavidhe caraNe * karaNe ca trayodazavidhe *zamitapApAH saMtaH zramaNA udyuktA bhavati / * evaMviziSTe samyagjJAnadarzana-cAritratapoviSaye tadupakaraNe ca sarvapApakriyAnivRttAH santo'bhIkSNamAyuktatra bhavatIti* // 96 // bAhyatapasAM madhye duzvaraM tAvatkAyaklezaM tapaH pratipAdayannAha;-- hemaMte dhidimaMtA sahati te himarayaM paramaghoraM / aMgesu viDamANaM NaliNIvaNaviNAsayaM sIyaM // 97 // hemaMte dhRtimaMtaH sahate te himarajaH paramaghoraM / aMgeSu nipatat nalinIvanavinAzakaM zItaM // 97 // TIkA - hemaMte himavatkAle paramaghore dagdhAzeSavanaspativizeSe pracaMDavAtasamUhakaMpitAzeSajaMtunivahe dhRtimataH paramadhairyaprAvaraNasaMvRtAH, sahante te munayo himarajaH patatprAleyasamUhaM paramaghoraM suSThu raudramaMgeSu nipatadAcaraNAnmastakaM yAva Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| rrrrrrrrrrrrrrra rrrrrrrriarrorm tptddhimN| kiMviziSTaM tadvimarajaH ? nalinIvanavinAzakaM padminIkhaMDadahanasamartha, upalakSaNamAtrametat tena sarvabhUtavinAzakaraNasamarthaM sahanta iti // 97 // ' abhrAvakAzaM vyAkhyAyAtApanasvarUpamAha;jalleNa mailidaMgA giTe uNNAdaveNa DhaMgaH / ceTThati NisiTuMgA sUrassa ya ahimuhA sUrA // 98 // jallena malinAMgA grISme uSNAtapena dgdhaaNgaaH| tiSThati nisRSTAMgA sUryasya ca abhimukhaM zUrAH // 98 // TIkA-jalaM sarvAMgodbhUtamalaM tena malinAMgA valmIkasamAnA niHpratIkAradehAH; grISme pracaMDamArtaDagabhastihastazoSitAzeSAbhAve davadahanasamAnatRSNAkrAMtasamastajIvarAzau uSNAtapena dIpyamAnakiraNajAlairdagdhAMgA dagdhakASThasamAnazarIrAstiSThati / nisRSTAMgAH kAyotsargeNAcalitazarIrAvayavAH sUrasya dhagadhagAyamAnAdityasyAbhimukhaM zUrA manAgapi na saMklezamuddahati zItahade praviSTA iva saMtiSThaMta iti // 98 // * vRkSamUlaM nirUpayannAha;dhAraMdhayAraguvilaM sahati te vAdavAdalaM cNddN| ratidiyaM galaMtaM sappurisA rukkhamUlesu // 99 // dhArAMdhakAragahanaM sahate te vAtavArdalaM caMDaM / rAtriMdivaM galat satpuruSA vRkSamUleSu // 99 // TIkA-tathA prAvRTkAle jalapUritAzeSamArge garjatparjanyaghorAzaniravavadhiritadigaMte vRkSamUle'nekasarpAkIrNe caMDaM raudraM vAtaM vAIlaM ca pravarSaNazIlaM meghajAlaM ca sahate smygdhyaaste| kiMviziSTaM ? jldhaaraaNdhkaarghnN| punarapi kiMviziSTaM ? rAtriMdivaM ca kSaranmuzalapramANapataddhArAbhirvarSavRkSamUle vasaMti sahaMte ca satpuruSAH, na manAgapi cittakSobhaM kurvantIti // 99 // Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre ~~~rmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm tatra sthitAH parISahA~zca jayaMtItyAha;vAdaM sIdaM uNhaM taNhaM ca chudhaM ca daMsamasayaM ca / savvaM sahaMti dhIrA kammANa khayaM karemANA // 100 // vAtaM zItaM uSNaM tRSNAM ca kSudhAM ca dazamazakaM ca / sarva sahate dhIrAH karmaNAM kSayaM kurvANAH // 10 // TIkA-evaM trikAlayoginaH saMto vAtaM vinAzitAzeSatarusamUhaM sahate tathA zItaM sahate tathoSNaM zoSitAzeSavanasaritsamudraM sahate tathA tRSNAM saMtApitAzeSAMgAvayavAM sahate tathA kSudhAM mahApralayakAlasamutthitAgnisvarUpAM sahate tathA daMzamazakakRtopadravaM sahate tathA sarpavRzcikapipIlikAvarAhAdikRtopadravaM ca sahate, kiM bahunA sarvamapyupasargajAtaM karmaNAM kSayaM kurvANAH sahate na taMtramaMtranimittaM nehalaukikasukhanimittaM nApi paralokabhogAkAMkSayeti // 100 // evaM kAyabhavaM klezasahanaM nirUpya vAgbhavaM klezasahanaM nirUpayannAha;-- dujaNavayaNa caDayaNaM sahati acchoDa satthapaharaM ca / Na ya kuppaMti maharisI khamaNaguNaviyANayA saahuu||101|| durjanavacanaM caTacaTat sahate paizUnyaM zastraprahAraM ca / na ca kupyaMti maharSayaH kSamaNaguNavijJAnakAH sAdhavaH // 101 // TIkA-duSTo jano durjanastasya vacanaM durjanavacanaM sarvaprakAreNApavAdagrahaNazIlamithyAdRSTikharaparuSavacanaM, caTacaTattaptalohasphuliMgasamAnaM sarvajIvapradezatApakaraM, sahate na kSobhaM gacchanti, achoDaM paizUnyavacanaM asaddoSodbhAvanapravaNamathavA achoDaNaM loSThalaguDAdibhistADanaM, zastraprahAraM khar3AdibhirghAtaM ca sahate, iti sarvametatsahaMte na ca tebhya upadravakAribhyaH kupyanti, maharSayaH kSamAguNavijJAnakA: zramaNAH sarvaprakAraiH sahanazIlAH krodhAdivazaM na gacchantIti // 101 // 1 visahante kha. g.| Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| 3 anyacca,jai paMciMdiyadamao hojja jaNo rUsivvaya nniytto| to kadareNa kayaMto rUsijja jae maNUyANaM // 102 // yadi paMceMdriyadamako bhavet janaH roSAdibhyaH nivRttaH / tataH katareNa kRtAMtaH ruSyet jagati manujebhyaH // 102 // TIkA-yadi paMcendriyadamakaH paMcendriyanigraharato bhavejjanastadA sa roSAdibhyo nivRttazca jano bhavettata: katareNa kAraNena kRtAMto mRtyU ruSyet kopaM kuryAjjagati manuSyebhyo'thavA kRtAMta AgamastatsAhacaryAyatirapi kRtAMta ityucyate tata evaM saMbaMdhaH kriyate yadi sAmAnyajano'pi paMcendriyanigraharato bhavettata roSAnnivRtta: krodhAdikaM na karoti kRtAMto yatiH puna: katareNa kAraNena sUpadravakAribhyo manuSyebhyo ruSyatkopaM kuryAt ? tasmAtkSamAguNaM jAnatA cAritraM samyagdarzanaM cAbhyupagacchatA na roSaH karttavyaH // 102 // .. anyacca;-- jadi vi ya kareMti pAvaM ede jiNavayaNabAhirA purisA / taM savvaM sahidavvaM kammANa khayaM karateNa // 103 // yadyapi ca kurvati pApaM ete jinavacanabAhyAH puruSAH / tat sarva soDhavyaM karmaNAM kSayaM kurvatA // 103 // TIkA-yadyapi ca pUrvakarmodayavazAtkurvanti pApaM vadhabandhanAdikaM raudraM kamate jinavacanabAhyAH puruSA mithyAtvAsaMyamakaSAyAbhiratAH sarvamadagarvitAH, tatsarvamupasargajAtaM sahanIyaM samyagvidhAnenAdhyAsitavyamadhyAsayet / karmaNAM kSayaM / pUrvArjitakarmaphalakSayaM kurvatA''tmanA saha karmaNAM vizleSaM kurvatA samyagdarzanAdibhirAtmAnaM bhAvayateti // 103 // 1-2 kha-ga-pustake na staH / Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 84 mUlAcAre punarapi kaSAyavijayamAha; - lakhUNa imaM sudaNihiM vavasAyavirajjiyaM taha kareha | jaha suggaicorANaM Na uveha vasaM kaMsAyANaM // 104 // labdhvA imaM zrutanidhi vyavasAyadvitIyaM tathA kuruta / yathA sugaticaurANAM nopeta vazaM kaSAyANAM // 104 // TIkA - labdhvA samyagavApyemaM zrutanidhiM dvAdazAMgacaturdazapUrvaratnanidhAnaM vyavasAyena cAritratapasodyogena saha dvitIyaM tathA kuruta tena prakAreNa yatadhvaM, yathA sugaticaurANAM mokSamArgavinAzakonAM kaSAyANAM vazaM nopeta tathA yatadhvaM yeSAJca ratnatrayavinAzakAnAM krodhAdInAM vazaM na gaccheteti // 104 // tapaHzuddhisvAminaH pratipAdayannAha ;paMcamahavvayadhArI paMcasu samidIsu saMjadA dhIrA / paMciMdiyatthaviradA paMcamagaimaggayA savaNA / / 105 // paMcamahAvratadhAriNaH paMcasu samitiSu saMyatA dhIrAH / paMceMdriyArthaviratAH paMcamagatimArgakAH zramaNAH // 105 // TIkA - paMca mahAvratadhAriNo jIvadayAdiguNakalitAH paMcasu samitiSu saMyatAH paMcasamitisaMyuktAstAsu vA vyavasthitA dhIrA akaMpabhAvamupagatAH paMcendriyArthebhyo viratA jitendriyAH paMcamagatiM siddhagatiM mRgayamANA anaMtacatuSTayenAtmAnaM yojayaMtaH zravaNA itthaMbhUtAstapaH zuddheH karttAro bhavanti // 105 // tathA; te iMdie paMcasu Na kayAi puNo vi baMdhaMti / uNheNa va hAriddaM Nassadi rAo suvihidANaM // 106 // 1 vinAzinAM kha. ga. / 2 gacchanti ga. gacchantu presa - pustake | Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| ta iMdriyeSu paMcasu na kadAcit rAgaM punarapi bghnNti| uSNena iva hAridro nazyati rAgaH suvihitAnAM // 106 // . TIkAte pUrvoktAH zramaNA indriyeSu paMcasu rAgaM kadAcidapi na punarbanaMti yatasteSAM suvihitAnAM zobhanAnuSThAnAnAM nazyati rAgo yathoSNena hAridro rAgaH / kimuktaM bhavati ? yadyapi kadAcidrAgaH syAttathApi punaranubandhaM na kurvanti pazcAttApena tatkSaNAdeva vinAzamupayAti haridrAraktavastrasya pItaprabhAravikiraNaspRSTevota // 106 // tapaHzuddhiM nirUpya dhyAnazuddhiM nirUpayastAvattadarthamindriyajayamAha;visaesu padhAvaMtA cavalA caMDA tidaMDaguttehiM / iMdiyacorA ghorA vasammi ThavidA vavasidehiM // 107 // viSayeSu pradhAvaMtazcapalAJcaMDAH tridNddguptH| iMdriyacaurA ghorAH vaze sthApitA vyavasitaiH // 107 // TIkA-viSayeSu rUparasagandhasparzazabdeSu pradhAvaMtaH prasarantaH, capalAH sthairyavarjitAH, caMDAH kopaM gacchantaH, indriyacaurAstridaMDaguptairmanovAkkAyasaMyutaiH vyavasitaizcAritrayogatanniSTairvaze vyavasthApitA: svavazaM nItAH suSThu ghorA yadyapi tathApi pralayaM prApitA munibhiriti // 107 // dRSTAntadvAreNa manonigrahasvarUpamAha;jaha caMDo vaNahatthI uddAmo NayararAyamaggammi / tikkhaMkuseNa dharido NareNa diDhasattijutteNa // 108 // yathA caMDo vanahastI uddAmo nagararAjamArge / tIkSNAMkuzena dhRtaH nareNa dRDhazaktiyuktena // 108 // TIkA-yathA yena prakAreNa caMDo galatrigaMDaprajAtaprakopo vanahastI uddAmaH Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 86 mUlAcAre zaMkhalAdibaMdhanarahito nagararAjamArge dRDhazaktiyuktena nareNa tIkSNAkuzena karaNabhUtena dhRta Atmavaze sthApita iti // 108 // evam;taha caMDo maNahatthI uddAmo vissyraajmggmmi| NANaMkuseNa dharido ruddho jaha mattahatthivva // 109 // tathA caMDo manohastI uddAmo viSayarAjamArge / jJAnAMkuzena dhRto ruddho yathA mattahastI khalu // 109 // TIkA-tathA tenaiva prakAreNa caMDo narakagatyAdiSu narANAM prakSepaNaparo manohastI uddAmaH saMyamAdikhalAdirahito viSayarAjamArge rUpAdiviSayarAjavamani dhAvan jJAnAMkuzena pUrvAparavivekaviSayAvabodhAMkuzena dhRta AtmavazaM nItaH, yathA mattahastI ruddhaH sanna kiMcitkartuM samartho yatra nIyate hastipakena tatraiva yAti evameva yatinA manohastI ruddhaH san yatra vyavasthApyate tatraiva tiSThati . vazIbhUtaH sanniti // 109 // tathA;Na ca edi viNissariduM maNahatthI jhANavAribaMdhaNido / baddho taha ya payaMDo virAyarajjUhi dhIrehiM // 110 // na caiti vinissatu manohastI dhyaanvaaribNdhniitH| baddhastathA ca pracaMDaH virAgarajjubhiH dhIraiH // 110 // TIkA-yathA ruddhaH san mattahastI vAribaMdhena na zaknoti viniHsartu nirgantuM na samarthastathA manohastI dhyAnavAribaMdhanaM nItaH prApito'tizayena pracaMDo virAgarajjubhirbaddho vairAgyAdivaratrAbhirdhAraiH saMyamito nirgantuM na zakotIti // 110 // Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ angaarbhaavnaadhikaarH| __ dhyAnArtha nagaraM prAkArAdisamanvitaM racayannAha;dhididhaNidaNicchidamadI caritta pAyAra gouraM tuMgaM / khaMtIsukahakavADaM tavaNayaraM saMjamArakkhaM // 111 // dhRtyatizayanizcitamatiH cAritraM prAkAraM gopuraM tuMgaM / kSAMtisukRtakapATaM taponagaraM saMyamArakSam // 111 // TIkA-dhRtiH saMtoSAdistasyAmatyartha nizcitaM matijJAnaM dhRtyatizayanizcitamatirdheryotsAhatatvarucisamanvitavivekaH cAritraM trayodazaprakArapApakriyAnivRttiH, prAkAraH pASANamaya iSTakAmayo vA parikSepaH, gopuraM tuMgaM nagarasya mahadaramuttuGgakaTaM yathAsaMkhyena saMbaMdhaH / dhRtyatizayitanizcitamatireva prAkAro yatra nagare tattathAbhUtaM tathA cA ritrameva gopuramuttuMgaM yatra taccAritragopurottuMgaM / kSAMtirupazamaH sukRtaM dharmaH kSAMtisukRte kapATe yasya tat kSAMtisukRtakapATamathavA zAntireva suyaMtritakapATaM tatra, taponagaraM, saMyamo dviprakAra ArakSaH koTTapAlo yatra tatsaMyamArakSaM indriyasaMyamaprANasaMyamAbhyAmArakSakAbhyAM pAlyamAnamiti // 111 // ___ kathaM tadrakSyata ityAzaMkAyAmAha;rAmo doso moho iMdiyacorA ya ujjadA NicaM / Na ca yati pahaMse, sappurisasurakkhiyaM NayaraM // 112 // rAgaH dveSaH mohaH iMdriyacaurAzcodyatA nityaM / na zaknuvanti pradhvaMsayituM satpuruSasurakSitaM nagaraM // 112 // TIkA-yadyapi tannagaraM pradhvaMsAyituM vinAzayitumudyatAH sarvakAlaM rAgadveSamohendriyacaurAstathApi tattaponagaraM pUrvoktavizeSaNaviziSTaM na zaknuvaMti pradhvaMsayituM satpuruSasurakSitanagaravat, yathA mahAyodhaiH surakSitaM sudurga suyaMtritaM nagaraM vinAzayituM samartha na paracakramevaM taponagaraM rAgAdayo na vinAzayituM samarthA iti // 112 // Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre .....mmmmm idAnIM dhyAnarathaM prakaTayannAha;ede iMdiyaturayA payaDIdoseNa coiyA saMtA / ummaggaM Niti rahaM kareha maNapaggahaM valiyaM // 113 // ete iMdriyaturagAH prakRtidoSeNa coditAH saMtaH / unmArga nayaMtiM rathaM kuruta manaHpragrahaM dRDhaM // 113 // TIkA-ete indriyaturagA imAnIndriyANyevAzvAH prakRtyA svabhAvena doSeNa rAgadveSAbhyAM ca coditAH praritAH saMta unmArga viSayAkulATavIM nayaMti prApayati dharmadhyAnarathaM kuruta manaHpragrahaM dRDhaM / yathA razminA'zvA niyaMtryaMte vazIkriyate tathendriyANi vazaM sthApayataikAgramanonirodhapragraheNa yena dhyAnaM mArgasthaM bhavatIti // 113 // rAgadveSAdInAM pratipakSabhAvanAmAha;rAgo doso moho vidIya dhIrehi NijjidA samma / paMceMdiyA ya daMtA vadovavAsappahAroha // 114 // rAgo dveSo moho vRtyA dhIraunirjitAH samyak / paMcedriyANi ca dAMtAni vratopavAsaprahAraiH // 114 // TIkA-dhIraiH saMyatai rAgadveSamohAH prItyaprItimithyAtvAni vRttyA dRDharatnatrayabhAvanayA nirjitAH' prahatAH samyagvidhAnena paMcendriyANi dAMtAni svavazaM nItAni vratopavAsaprahArairiti // 14 // tataH kimdaMteMdiyA maharisI rAgaM dosaM ca te khavedUNaM / jhANovajogajuttA khaveMti kammaM khavidamohA // 115 // dAteMdriyA maharSayo rAga dveSaM ca te kSapayitvA / dhyAnopayogayuktAHkSapayaMti karmANi kSapitamohAH // 115 // Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / TIkA-tato dAntendriyAH saMto maharSayaH zuddhopayogayuktAH samIcInadhyAnopagatA rAgaM dveSaM vikRtiM ca kSapayitvA pralayaM nItvA kSapitamohAH saMtaH karmANi kSapayati sarvANi yataH kaSAyamUlatvAtsarveSAmiti // 115 // tadevamAcaSTe'nayA gAthayA;aTThavihakammamUlaM khavida kasAyA khamAdijuttehiM / uddhadamUlo va dumo Na jAidavvaM puNo atthi|| 116 // aSTavidhakarmamUlaM kSapitAH kaSAyAH kssmaadiyuktaiH| udbhUtamUla iva drumo na janitavyaM punarasti // 116 // * TIkA-aSTavidhasya karmaNo mUlaM kAraNaM / kiM te? kaSAyAH krodhAdayasteSu satsu sarvakarmaprakRtInAmavasthAnaM te ce kaSAyAH kSamAdiyuktaiH kSamAmArdavArjavasaMtoSaparaiH kSapitA vinAzitAH punasteSAmutpattirnAsti yathodbhUtamUlasya drumasya nirmUlitasya vRkSasyeva janitavyaM nAsti, yathoddhRtamUlo vRkSo na jAyate kAraNAbhAvAttathA karmanicayo na punarAgacchati kAraNAbhAvAditi // 116 // tasmAt;avahaTTa aTTa ruI dhamma sukkaM ca jhANamogADhaM / Na ca edi padhaMseduM aNiyaTTI sukkalessAe // 117 // apahRtya Arta raudraM dharma zuklaM ca dhyaanmvgaaddhN| na ca yati pradharSayituM anivRtti zuklalezyayA // 117 // TIkA-tasmAtkaSAyanirmUlanAyArttavyAnaM raudradhyAnaM cApahRtya parityajya dharmadhyAnaM zukladhyAnaM ca cintayeti zeSaH yataH samIcInadhyAnAvagADhaM zobhanadhyAne niviSTamAnasaM yatiM zuklalezyayA sahitaM zuddhayogavRtyA samanvitaM anivRttiguNasthAnagataM kaSAyA na zaknuvaMti na kiMcitkurvanti pradharSayituM kadarthayituM / atha 1 tena presa-pustake / 2 evaM kha-ga / Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre " vA " aNiyaTTI" padasthAne " parIsahA " iti pAThastena parISahA na zaknuvaMti pradharSayituM dhyAnapraviSTaM munimiti // 117 // punarapi dhyAnasya sthairyamAha; - jaha Na calai girirAjo avaruttarapuvvakkhiNevAe / evamacalido jogI abhikkhaNaM jhAyade jhANaM // 118 // yathA na calati girirAjaH aparottarapUrvadakSiNavAtaiH / evamacalito yogI abhIkSNaM dhyAyati dhyAnaM // 118 // TIkA -- yathA na calati na sthAnAccyuto bhavati girirAjo meruH pUrvapazcimadakSiNottaravAtaiH evamacalito yogI sarvopasargAdibhirakaMpyabhAvo'bhIkSNaM nirantaraM samayaM samayaM pratyasaMkhyAtaguNazreNikarmanirjarAM kurvan dhyAyet dhyAnaM samAdhimiti, yadyapyatraikavacanaM jAtyapekSayA tathApi bahuvacanaM draSTavyaM dhyAyaMti dhyAnamiti // 118 // tata evaM dhyAnaM pradhyAya; - dvividakaraNacaraNA kammaM NidudvaMdaM dhuNittAya / jaragaraNaviSpamukkA uveMti siddhiM dhuda kilesA // 119 // niSThApitakaraNacaraNAH karma nidhattoddhataM dhUtvA / jarAmaraNavipramuktA upayAMti siddhiM dhutaklezAH // 119 // TIkA - tato dhyAnaM saMciMtya niSThApitakaraNacaraNAH paramotkarSaM prApitAH paMcamahAvratapaMcasamititriguptipaMcanamaskAra SaDAvazyakAsikAniSayakA yaiste munayaH karma nidhattoddhataM baddhapuSTaM baddhanikocitaM suSThu snigdhaM suSThu duHkhadAyakaM nirdhUtaM nirmUlataH samyak dhUtvA prakSipya jAtijarAmaraNamuktAH siddhimanaMtajJAnadarzanasukhavIryarUpAmavasthAmupayAMti dhutaklezAH saMta iti // 119 // 1 baddhapuSTabaddhanikAcitaM ga / baddhapuSTanikAcitaM kha. / Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / 91 anagArANAM paryAyanAmAnyAha;samaNotti saMjadotti ya risi muNi sAdhutti viidraagotti| NAmANi suvihidANaM aNagAra bhadaMta daMtotti // 120 // zramaNa iti saMyata iti ca RSimuniH sAdhu iti vItarAga iti| nAmAni suvihitAnAM anagAro bhadaMtaH dAMto yatiH // 120 // TIkA-*yatkiMcanmunayaH kvacidRSaya ityevamAdipratipAditAsteSAM kathaM paryAyanAmAnyata Aha -zramaNa iti zramayaMtyAtmAnaM tapobhiriti zramaNAH, saMyatA iti saMyamayaMtIndriyANi kaSAyA~zca saMyatAH,RSaya iti cArSayanti gamayaMti sarvapApAni te RSayo'thavArSayanti prApnuvaMti saptarjhariti RSayaH, manyate budhyate svaparArthasiddhimiti munayo'thavA matizrutAvadhimanaHparyayakevalajJAnayuktAH munayaH, sAdhava iti samyagdarzanajJAnacAritrANi sAdhayaMtIti sAdhavaH, vItarAgA iti vIto vinaSTo rAgo yeSAM te vItarAgAH, nAmAnyetAni saMjJArUpANi suvihitAnAM sucAritrANAM / anagArA na vidyate'gArAdikaM yeSAM te'nagArA vimuktasarvasaMgAH, bhadaMtAH sarvakalyANAni prAptavaMtaH, dAMtAH paMcendriyANAM nigrahaparAH, trayodazavidhe cAritre yataMta iti yatayo'thavopazamakSapakazreNyArohaNaparA yatayaH / evaM prakArANi yatInAM nAmAnIti // 120 // evaM dazasUtrANi vyAkhyAyedAnImanagArANAM stavamAha;aNayArA bhayavaMtA aparimidaguNA thudA suriMdehiM / tiviheNuttiNNapAre paramagadigade paNivadAmi // 12 // anagArAn bhagavataH aparimitaguNAn stutAna sureNdraiH| trividhairuttIrNapArAn paramagatigatAn praNipatAmi // 121 // TIkA-evamanagArAn bhagavato'naMtacatuSTayaM prAptAna prAptavaMtazcAparimitaguNAn * puSpamadhyagataH pAThaH kha-ga-pustake adhikH| . Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 92 wwwmmmmm mUlAcAre sarvaguNAdhArAn surendraH stutAn paramagatigatAn paramazuddhajJAnadarzanacAritrapariNatAnuttIrNaparAn saMsAramahodadhiM samulaMdhya sthitA~striprakArairmanovacanakAyairahaM praNipatAmi samyak praNamAmIti // 121 // anagArabhAvanAyoH prayojanamAha;evaM cariyavihANaM jo kAhadi saMjado vvsidppaa| NANaguNasaMpajutto so gAhadi uttamaM ThANaM // 122 // evaM caryAvidhAnaM yaH karoti saMyato vyvsitaatmaa| jJAnaguNasaMprayuktaH sa gacchati uttamaM sthAnaM // 122 // TIkA-evamanena prakAreNa caryAvidhAnaM dazasUtraiH kathitaM yaH karoti vratAdisaMpanno vyavasitAtmA tapasyudyogaparo jJAnena mUlaguNaizca saMprayuktaH saMyato gacchattyuttamaM sthAnamiti // 122 // yaH zRNotImamanagArANAM stavaM tasyApi phalamAha;bhattIe mae kahiyaM aNayArANa tthavaM samAseNa / jo suNadi payadamaNaso so gacchadi uttamaM tthaannN||123|| bhaktyA mayA kathitaM anagArANAM stavaM samAsena / yaH zRNoti prayatnamanAH sa gacchati uttamaM sthAnaM // 123 // TIkA-bhaktyA mayA kathitamimamanagArastavaM saMkSepeNa yaH zRNoti prayatamanAH saMyatAtmA san sa gacchatyuttamaM sthAnamiti // 123 // tathA caevaM saMjamarAsiM jo kAhadi saMjado vvsidppaa| dasaNaNANasamaggo so gAhadi uttamaM ThANaM // 124 // 1 anagArabhAvanAyAM / 12 tathA kSeti pAThaH kha-ga-pustake nAsti / Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anagArabhAvanAdhikAraH / evaM saMyamarAziM yaH karoti saMyato vyavasitAtmA / darzanajJAnasamagraH sa gacchati uttamaM sthAnaM // 124 // 93 TIkA - yaH punarevaM saMyamarAziM karoti saMyato vyavasitAtmA darzanajJAnasamagraH sa gacchatyuttamaM sthAnamityatra kimatrAdbhutamastIti // 124 // anagArabhAvanAM saMkSepayanmaMgalaM ca kurvannAha; - - evaM mae abhizudA aNagArA gAravehiM ummukkA / dharaNidharehiM ya mahiyA deMtu samAdhiM ca bodhiM ca // 125 // evaM mayA abhistutA anagArA gauravaiH unmuktAH / dharaNidharaiH ca mahitA dadatu samAdhiM ca bodhiM ca // 125 // TIkA - evamanena prakAreNa mayAbhiSTutA anagArA gauravairunmuktA dharaNIdharaiH pRthivIpatibhizva mahitAH pUjitA dadatAM prayacchaMtu samAdhiM maraNakAle'nyasmi~zca kAle saMyamapUrvikA bhAvapaMcanamaskArapariNatiM bodhiM ca darzana-vizuddhiM ca nAnyatkiMcidapi yAce'hamiti // 125 // iti zrImadvaryAcAryavaryapraNIte mUlAcAre vasunaMdyAcAryapraNItAcAravRttyAkhyaTIkAsahite navamaH paricchedaH // , 1 kimatrAdbhutamiti kha. ga. 2 api nAsti kha. ga. 3 ityAcAryazrIvasunandiviracitAyAM AcAravRttau navamaH pariccheda samApta iti ga - pustake / kha- pustake - 'pyayameva pAThaH, tatra AcAryazabdo nAsti / Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 94 mUlAcAre smysaaraadhikaarH| sarvasyAgamasya svasamayaparasamayAnAM ca sArabhUtaM samayasArAkhyamadhikAra pratipAdayastAvadAdAviSTadevatAnamaskArapUrvikAM pratijJAmAhavaMdittu devadevaM tihuaNamahidaM ca savvasiddhANaM / vocchAmi samayasAraM suNa saMkhevaM jahAvuttaM // 1 // vaMditvA devadevaM tribhuvanamahitaM ca sarvasiddhAn / vakSyAmi samayasAraM zRNu saMkSepaM yathAvRttaM // 1 // TIkA-vaMdittu-vaMditvA manovAkkAyaiH praNamya, devAnAM devo devadevastaM surAdhIzvaraM sarvalokanAthaM, tribhuvanamahitaM tribhuvanairbhavanavAsivANavyaMtarajyotiSkakalpavAsimartyapradhAnairmahitaM tathA sarvasiddhA~zca sarvakarmavimuktAMzca vaMditvA praNamya vakSye pravakSyAmi vaktuM prArabhe samayasAraM dvAdazAMgacaturdazapUrvANAM sAraM paramatatvaM mUlaguNottaraguNAnAM ca darzanajJAnacAritrANAM zuddhividhAnasya ca bhikSAzuddhazca 3 1 etaddazamaparicchedAraMbhe'dholikhitaM zlokadvayamapi vartate; tacca; narendrakIrte. ! malahArideva ! sadAnanaM pazyati tAvakaM yaH / zriyA vihIno'pi sa viSNubhAyaH kRtI bhavetsa zramaNapradhAnaH // 1 // janayati mudamantavyapAtholhANAM, ___ harati timirarAziM yA prabhA bhAnavIva / kRtanikhilapadArthadyotanA bhAratIddhA, vitaratu dhutadoSA sAhatI bhAratI vaH // 2 // etacchrokadvaye dvitIyaH zlokastu subhASitaratnasaMdohasyAdyaH zlokaH-sampAdakaH / ga-pustake bhASApustake cemau zlokau na stH|-sNshodhkH / 2 taM devadevaM surAdhIzvaraM kh-g-pustke| Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| sArabhUtaM stokaM vakSye'hamekAgracitto bhUtvA zRNvavadhAraya saMkSiptamarthena mahAMtaM graMthato'lpaM yathAvRttaM yena krameNAgatamathavA yathoktaM pUrvazAstreSu sthitaM yathA pUrvAcAryakramaNAgataM tathA vakSye'haM na svecchayA, anenAtmakartRtvaM nirAkRtyAnAtmakartRtvaM sthApitaM bhavatIti // 1 // ___ samayo nAma samyagdarzanajJAnacAritratapAMsi teSAJca sArazcAritraM kuto yasmAt;davvaM khattaM kAlaM bhAvaM ca paDDacca saMghaDaNaM / jatya hi jadade samaNo tattha hi siddhiM lahuM lahai // 2 // dravyaM kSetraM kAlaM bhAvaM ca pratItya saMhananaM / yatra hi yatate zramaNaH tatra hi siddhiM laghu labhate // 2 // TIkA--dravyaM zarIramAhArAdikaM karmAgamApagamakAraNaM ca kSetraM nivAso vasatikAdi strIpazupANDakavivarjitavairAgyavarddhanakAraNasthAnaM kAlo'vasarpiNyutsarpiNIrUpazcaiko'pi SavidhaH suSamAsuSamAdibhedena tathA zItoSNavarSAkAlAdibhedena trividha: bhAva: pariNAmaH, cazabdo'nuktasamuccaryAthastenAnyadapi kAraNaM zuddhacAritrasya grAhyaM, paDucca-Azritya svabhAvamanubudhya, saMghadaNaMsaMhananaM asthibaMdhabalodbhUtazaktiM vIryAntarAyakSayopazamaM vA / yatra grAme'raNye dvIpe samudre bhogabhUmikarmabhUmikSetre vA jJAne darzane tapasi vA yatate samyagAcarati samyakcAritraM pratipAlayati samaNA-zramaNaH samataikatAvairAgyAdyAdhArastatraiva siddhiM mokSaM laghu zIghraM labhate prApnoti, zarIrazuddhiM bhikSAzuddhiM cAzritya kAlazuddhiM rAvyAdigamanaparihAraM cAzritya bhAvazuddhiM cAsaMyamAdipariNAmaparihAraM cAzritya zarIrasaMhananAdikaM cAzritya yazcAritraM yatra vA tatra vA sthito bahuzruto'lpazruto vA samyagvidhAnena pratipAlayati sa siddhiM labhate zIghraM yasmAttasmAtsamayasArazcAritraM dravyAdyAzrito yatanenocyata 1 saMkSepa kha-ga-pustake / 2 nirAkRtyAptakartRtvaM kha-ga-pustake / Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 96 mUlAcAre ww iti dravyabalaM kSetrabalaM kAlabalaM bhAvabalaM cAzritya tapaH karttavyaM, yathA vAtapittazleSmAdikaM kSobhaM nopayAti tathA yatnaH karttavyaH sArasya kathanametaditi // 2 // tathA vairAgyamapi samayasya sAro yataH,dhIro vairaggaparo thovaM hi ya sikkhidUNa sijjhadi hu| Na ya sijjhadi veraggavihINo paDhidUNa svvstthaaiN||3|| dhIro vairAgyaparaH stokaM hi zikSitvA sidhyati hi / na ca sidhyati vairAgyavihInaH paThitvA sarvazAstrANi // 3 // TIkA-dhIro dhairyopetaH sarvopasargasahanasamarthaH vairAgyaparo rAgAdibhivinirmuktaH zarIrasaMskArabhoganirvedaparo viSayaviraktabhAvaH stokamapi sAmAyikAdisvarUpaM hi sphuTaM zikSitvA samyagavadhArya sidhyati karmakSayaM karoti, na caiva hi sidhyati vairAgyahInaH paThitvApi sarvANyapi zAstrANi, hi yasmAttasmAdvairAgyapUrvakaM karoti cAritrAcaraNaM pradhAnamiti // 3 // tathA samyakcAritrAcaraNAyopadezamAha;bhikkhaM cara vasa raNe thovaM jemehi mA bahU jaMpa / duHkhaM saha jiNa NiddA mattiM bhAvehi suTTa veraggaM // 4 // bhikSAM cara vasa araNye stokaM jema mA bahu jalpa / duHkhaM sahasva jaya nidAM maitrIM bhAvaya suSTu vairAgyaM // 4 // TIkA-bhikSAM cara kRtakAritAnumatirahitaM piMDaM gRhANa, vasAraNye strIpazupAMDakAdivarjiteSu giriguhAkaMdarAdiSu pradezeSu vasa, stokaM pramANayuktaM svAhAracaturthabhAgahInaM bhukSvAbhyavahara, mA ca bahu pralApayuktaM jalpa-asAraM vacanaM kadAci 1 tiSTha kha-ga / 2 mA cAsAraM kadAcidapi vacanaM bhavAn brUyAt iti kh-g| Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / dApamA brUyAH, duHkhaM sahasva kenacitkAraNAntareNotpannAmaMprItiM pIDArUpAM samyaganubhava, nidrAM ca jaya - akAle svApakriyAM varjaya, maitrIM ca bhAvaya sarvaiH satvaiH saha maitrIM bhAvaya pareSAM duHkhAnutpatyabhilASaM kuru, vairAgyaM ca suSThu bhAvaya / yataH sarvasya pravacanasya sArabhUtametaditi // 4 // tathaivaMbhUtazca bhavet;-- 97 avyavahArI ekko jhANe eyaggamaNo bhava NirAraMbhI / cattakasAyapariggaha payattaceTTho asaMgo ya // 5 // avyavahArI eko dhyAne ekAgramanA bhavennirAraMbhaH / tyaktakaSAyaparigrahaH prayatnaceSTaH asaMgazca // 5 // TIkA - vyavaharatIti vyavahArI na vyavahAryavyavahArI lokavyavahAra rahito bhavettako sahAya bhavejjJAnadarzanAdikaM muktvA mamAnyannAstItyekatvaM bhAvayetathA dhyAne dharmadhyAne zukladhyAne caikAgramanAstanniSThacitto bhavettathA nirAMrabha AraMbhAnnirgataH syAttathAM tyaktakaSAyaH krodhamAnamAyAMlobhAdirahitastathA tyaktaparigraho'thavA tyaktaH kaSAyaH parigraho yenAsau tyaktakaSAyaparigrahme bhavetathA prayatnaceSTaH sarvathA prayatnaparo bhavettathA'saMgaH saMgaM kenA'pi mA kuryA - tsavathA saMgavivarjito bhavediti // 5 // punarapi mukhyarUpeNa cAritrasya prAdhAnyaM na zrutasya yataH; tho sikkhide jiNai bahusudaM jo carittasaMpuNNo / jo puNa caritahINo kiM tassa sudeNa bahueNa // 6 // stoke zikSite jayati bahuzrutaM yaH cAritra saMpUrNaH // yaH punaH cAritrahInaH kiM tasya zrutena bahukena // 6 // 1- 2 - 3 ime tathA zabdAH kha-ga-pustake na saMti / 4 mA kRthAH kha-ga pusta Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre TIkA-stoke'pi zikSite paMcanamaskAramAtre'pi parijJAte tasya smaraNa sati jayati bahuzrutaM dazapUrvadharamapi karotyadhaH yazcAritrasaMpanno yo yathoktacAritreNa yuktaH, yaH punazcAritrahInaH kiM tasya zrutena bahunA / yataH stokamAtreNa zrutena saMpannaH san bahuzrutaM jayati tatazcAritraM pradhAnamatra jJAnasya darzanasya tapasopi yato heyopAdeyavivekamantareNa zraddhAnamantareNa ca samyakcAritraM na yujyate tataH samyagdarzanajJAnacAritrANi mokSamArga ityanena saha na virodha iti // 6 // tathaiva pratipAdayannAha;NijjAvago ya NANaM vAdo jhANaM caritta NAvA hi / bhavasAgaraM tu bhaviyA taraMti tihisaNNipAyeNa // 7 // nirjIvakazca jJAnaM vAtaH dhyAnaM cAritraM naurhi / bhavasAgaraM tu bhavyAH taraMti trisannipAtena // 7 // TIkA-naucAritrayo rUpakAlaMkAramAha saMsArasamudrataraNe-nanu samudrataraNe potena bhavitavyaM nirjIvakena vAtena ca tatkathamatretyAzaMkAyAmAha;-nirjIvako yaH pote sarvamupasargajAtaM pazyati sa nirjIvako jJAnaM, vAto dhyAnaM, cAritraM nauH potaH, bhavaH saMsAraH sAgaraH samudro jaladhiH, tu evakArArthaH / bhavyA ratnatrayopetamanujAstaraMti samatikAmaMti trisaMnipAtana trayANAM saMyogena / yathA nirjIvakavAtanausaMyogena vaNijaH samudraM taraMti evaM jJAnadhyAnacAritrasaMyogena saMsAraM taraMtyeva bhavyA iti // 7 // kimiti kRtvA trayANAM saMyoge mokSa ityAzaMkAyAmAha;NANaM payAsao tao sodhao saMjamo ya gttiyro| tiNhaM piya saMpajoge hodi hu jiNasAsaNe mokkho||8|| 1 sahAvirodha iti kh-g| Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / 99 jJAnaM prakAzakaM tapaH zodhakaM saMyamazca guptikaraH / trayANAmapi ca saMyoge bhavati hi jinazAsane mokSaH // 8 // TIkA - yato jJAnaM prakAzakaM dravyasvarUpapradarzakaM heyopAdeyavivekakAraNaM, tapaH zodhakaM zodhayati karmANIti zodhakaM sarvakarmaNAmapAyakAraNamAtraM, tapaHzabdena dhyAnaM parigRhyate tasya prastutatvAdathavA sarvasya vA grahaNaM tanmadhyapatitatvAt dhyAnasya, saMyamazca guptikaraH indriyanigraho jIvadayA ca karmAgamapratibaMdhakAraNamato jJAnena prakAzite saMyamaH parihAro yuktaH parihAre ca dhyAnaM nirvighnatayA pravarttate'tastrayANAmapi saMyoge bhavati sphuTaM jinazAsane mokSo na pUrveNa virodho dravyArthikanayAzrayaNAditi // 8 // yadi punaretai rahitAni jJAnaliMgatapAMsi karoti tadA kiM syAt;NANaM karaNavihINaM liMgaggahaNaM ca saMjamavihUNaM / daMsaNarahido ya tavo jo kuNai NiratthayaM kuNai // 9 // jJAnaM karaNavihInaM liMgagrahaNaM ca saMyamavihInaM / darzanarahitaM ca tapaH yaH karoti nirarthakaM karoti // 9 // TIkA - jJAnaM karaNavihInaM karaNazabdenAtra SaDAvazyakAdikriyA cAritraM parigRhyate, liMgaM jinarUpamacelakatvAdiyuktatA liMgasya grahaNamupAdAnaM tatsaMyamavihInaM saMyamena vinA, darzanaM samyaktvaM tena rahitaM ca tapo yaH karoti sa puruSaH karmanirjarArahitaM nirarthakaM karoti / jJAnaM cAritravimuktaM liMgopAdAnaM cendriyajayarahitaM dayArahitaM ca yaH karoti so'pi na kiMcitkarotIti tasmAtsamyagdarzanajJAnacAritrayuktAnyeveti // 9 // samyagjJAnAdiyuktasya tapaso dhyAnasya ca mAhAtmyamAha; - taveNa dhIrA vidhuNaMti pAvaM ajjhappajogeNa khavaMti moha | saMkhINamohA dhudarAgadosA te uttamA siddhigadiM payaMti Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww www tapasA dhIrA vidhunvati pApaM adhyAtmayogena kSapayaMti mohaM / saMkSINamohA dhutarAgadveSAH te uttamAH siddhigati pryaaNti||10|| TIkA-tato jJAnAdiyuktena tapasA dhIrAH sarvasattvasaMpannA vidhunvati vinAzayaMti pApaM cAritramohaM karmANyapyazubhAni, adhyAtmayogena paramadhyAnena kSapayaMti pralayaM nayaMti mohaM mithyAtvAdikaM tataH kSINamohA dhutarAgadveSA vinaSTajJAnAvaraNadarzanAvaraNAntarAyA nirmUlitAzeSakarmANazca, te saMtaste sAdhava uttamAH sarvaprakRSTaguNazIlopetAH siddhiM gatimanaMtacatuSTayaM prayAMti prApnuvaMti lokAgramiti // 10 // punarapi dhyAnasya mAhAmyamAha;lessAjhANatavaNa ya cariyaviseseNa suggaI hoi / tahmA idarAbhAve jhANaM saMbhAvae dhIro // 11 // 'lezyAdhyAnatapobhizca caryAvizeSeNa sugatirbhavati / tasmAditarAbhAve dhyAnaM saMbhAvayeddhIraH // 11 // TIkA-vizeSazabdaH prtyekmbhisNbdhyte| lezyAvizeSeNa tejaH padmazuklalezyAbhiH, dhyAnavizeSeNa dharmadhyAnazukladhyAnAbhyAM,tapovizeSeNa cAritrAnukUlakA yaklezAdibhiH,cAritravizeSeNacasAmAyikazuddhiparihAracchedopasthApanasUkSmasAmpa rAyayathAkhyAtacAritraiH sugatirbhavati zobhanA gatiH zuddhadevagatiH siddhagatirmanuSyagatizca darzanAdiyogyA / yadyapi vizeSazabdazcAritreNa saha saMgatastathApi sarvaiH saha saMbadhyata ityarthavizeSadarzanAdathavA na cAritreNa saMbaMdhaH samAsakaraNAbhAvAttasmAtsarvaiH saha saMbaMdhaH karaNIyaH, madhye ca vibhaktizravaNaM yattatprAkRtabalena kRtaM na tattatra / athavA sugatirmokSagatirevAbhisaMbadhyate yata evaM tasmAditareSAmabhAve'pi lezyAtapazcAritrANAmabhAve'pi dhyAnaM saMbhAvayeddhIraH samyagdhyAnaM prayojayedyataH sarvANyetAni dhyAne'ntarbhUtAni / sarvairyadyapi sugatirbhavati tathApi dhyAnaM pradhAnaM yataH samyagdarzanAvinAbhAvi // 11 // Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / 101 samyagdarzanasya mAhAtmyamAha;sammattAdo NANaM NANAdo savvabhAvauvaladdhI / uvaladvapayattho puNa seyAseyaM viyANAdi // 12 // samyaktvAt jJAnaM jJAnAt sarvabhAvopalabdhaH / upalabdhapadArthaH punaH zreyaH azreyaH vijAnAti // 12 // TIkA - samyaktvAjjinavacanarucerjJAnaM syAtsamyaktvena jJAnasya zuddhiryataH kriyate'taH samyagjJAnaM samyaktvAdbhavati, samyagjJAnAcca sarvabhAvopalabdhirbhavati yataH sarveSAM dravyANAM padArthAnAmastikAyAnAM sabhedAnAM saparyAyANAM ca samyagjJAnena paricchittiH kriyate / darzanasya viSayo vivikto na bhavati jJAnAt kathaM tarhi tatpUrvakaM jJAnaM naiSa doSo viparItAnadhyavasAyAkiMcitkaratvAdIni svarUpANi jJAnasya samyaktvenApanIyaMta iti / upalabdhapadArthazva punaH zreyaH puNyaM karmApAyakAraNaM cAzreyaH pApaM karmabaMdhakAraNaM ca vijAnAti samyagavabudhyata iti // 12 // tathA; seyAseyavidaNDU udadussIla sIlavaM hodi / sIlaphaleNabbhudayaM tatto puNa lahadi NivvANaM // 13 // zreyazreyovit uddhRtaduHzIlaH zIlavAn bhavati / zIlaphalenAbhyudayaM tataH punaH labhate nirvANaM // 13 // TIkA - tataH zreyaso'zreyasazca vit vettA zreyo'zreyovitsan uddhRtaduHzIlaH san zIlavAnaSTAdazazIlasahasrAdhAraH syAttataH zIlaphalenAbhyudayaH saMpUrNa cAritraM athavoddhataduHzIlo nivRttapApakriyaH syAttatazcAritrasamanvitaH syAttacca zIlaM tasmAccAbhyudayaH svargAdisukhAdyanubhavanaM tatazca labhate punarniNaM sarvakarmApAyotpannasukhAnubhavanamiti tataH sarveNa pUrvagraMthena cAritrasya mAhAtmyaM dattaM // 13 // Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre yatazca samyakcAritrAtsugatistataH;savvaM pi hu sudaNANaM suTTa suguNidaM pi suTTa paDhidaM pi / samaNaM bhaTThacarittaM Na hu sakko suggaiM NeduM // 14 // sarvamapi hi zrutajJAnaM suSTu suguNitamapi suSTu paThitamapi / zramaNaM bhraSTacAritraM na hi zaknoti sugati netuM // 14 // TIkA-cAritrasya prAdhAnyaM yataH sarvamapi zrutajJAnaM suSTu kAlAdizuddhyA zobhanavidhAnena pariNAmazuddhyA guNitaM parivartitaM suSTu paThitaM ca zobhanavidhAnena zrutaM vyAkhyAtamavadhAritaM ca sat, zramaNaM yatiM bhraSTacAritraM cAritrahInaM naiva khalu sphuTaM zaktaM samartha sugatiM netuM prApayitumathavA na zaknoti paramagati netumityatazcAritraM pradhAnamiti // 14 // imamevA) dRSTAMtena poSayannAha;jadi paDadi dIvahattho avaDe kiM kuNadi tassa so diivo| jadi sikkhiUNa aNayaM karedi kiM tassa sikkhphlN||15 yadi patati dIpahastaH avaTe kiM karoti tasya sa diipH| yadi zikSitvA anayaM karoti kiM tasya zikSAphalaM // 15 // TIkA-nanu zikSAphalena bhavitavyamityAzaMkAyAmAha;--yadi pradIpahasto'pyavaTe kUpe patati tataH kiM karoti tasyAsau pradIpaH / pradIpo hi gRhyate cakSurindriyasahakAritvena heyopAdeyanirUpaNAya ca tadyadi na kuryAttarhi tadgrahaNe na kiMcitprayojanaM evaM yadi zrutajJAnaM zikSitvA samyagavadhAryAnayaM cAritrabhaMgaM karoti kiM tasya zikSAphalaM yAvatA hi na kiMcit / zrutAvadhAraNasyaitatphalaM cAritrAnuSThAnaM tadyadi na bhavecchUtamapyazrutakalpamarthakriyA'bhAvAditi // 15 // Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| evaM cAritrasya prAdhAnyamupanyasya zuddhikAraNamAha;piMDa sejja uvadhi uggama uppaaynnesnnaadiihi| . cArittarakkhaNaTuM sodhaNayaM hodi sucaritaM // 16 // piMDaM zayyAM upadhiM udgamotpAdanaiSaNAdibhyaH / cAritrarakSaNArtha zodhayan bhavati sucaritraM // 16 // TIkA-piMDaM bhikSA, zayyAM vasatyAdikaM, upadhiM jJAnopakaraNaM zaucopakaraNaM ceti udgamotpAdanaiSaNAdibhyo doSebhyaH zodhayazcAritrarakSaNArthaM sucaritro bhavati / athavA cAritrarakSaNArtha piMDamupadhi zayyAM ca zodhayataH sucaritraM bhavati zuddhizca teSAmudgamotpAdanaiSaNAdoSANAmabhAva iti / athavA piMDAdInAmudgamAdidoSebhyo zodhanaM yaccAritrarakSaNArtha tatsucaritraM bhavatIti // 16 // yena liMgena taccAritramanuSThIyate tasya liMgasya bhedaM svarUpaM canirUpayannAha;acelakkaM loco vosaTTasarIradA ya paDilihaNaM / eso hu liMgakappo caduvidho hodi NAyavvo // 17 // acelakatvaM loco vyutsRSTazarIratA ca pratilekhanaM / eSa hi liMgakalpaH caturvidho bhavati jJAtavyaH // 17 // TIkA-acelakattvaM celazabdena sarvo'pi vastrAdiparigraha ucyate, yathA tAlazabdena sarvo'pi vanaspatiH, tAlaphalaM na bhakSya ityukte sarva vanaspatiphalaM na bhakSayiSyAmIti jJAyate, evaM celaparihAreNa sarvasya parigrahasya parihAraH, na celakattvamacelakattvaM sarvaparigrahapariharaNApAyaH, etadapyacelakattvamupalakSaNaparaM tenAcelakatvauddezikAdayaH sarve'pi gRhyanta iti / locaH svahastaparahastairmastakakUrcagatakezApanayanaM / vyutsRSTazarIratA ca snAnAbhyaMganAMjanaparimardanAdi 1 " cAritrarakSaNArtha zodhayato bhavati sucaritraM" "cAritrarakSaNArtha zodhanaM yadbhavati sucAritramityetaddayamapi saMskRtaM bhavitumarhati" / -saMpAdaka / Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 104 mUlAcAre saMskArAbhAvaH / pratilekhanaM mayUrapicchagrahaNaM / acelaMkattvaM naiHsaMgyacihnaM, sadbhAvanAyAzciddhaM locaH vyutsRSTadehatvamaparAgatAyAzvinaM, dayApratipAlanasya liMgaM mayUra picchikAgrahaNamiti, eSa evaM liMgakalpo liMgavikalpazcaturvidho bhavati jJAtavyazcAritropakArakatvAditi // 17 // atha ke te'celakatvAdaya ityAzaMkAyAmAha ; - acelakuddesiyasejjAhararAyapiMDa kidiyammaM / vada jeTTha paDikkamaNaM mAsaM pajjo samaNakappo // 18 // acelakatvauddezikaM zayyAgRharAjapiMDaH kRtikarma / vrataM jyeSThaH pratikramaNaM mAsaH paryA zramaNakalpaH // 18 // yathA TIkA - acelakattvaM vastrAdyabhAvaH, atra yo naJ sa uttaratrAbhisaMbaMdhanIyaH, celakasyAbhAvastathauddozakasyAbhAvastathA zayyAgRhasyAbhAvastathA rAjapiMDasyAbhAvaH / uddizya na bhuMkte, uddeze bhavasya doSasya parihAro'nauziko madIyAyAM vasatikAyAM yastiSThati tasya dAnAdikaM dadAmi nAnyasyetyevamabhipretasya dAnasya parihAraH, zayyAgRhaparihAro maThagRhamapi zayyAgRhamityucyate tasyApi parihAraH, rAjapiMDasya parityAgo vRSyAnnasyendriyapravardhanakAriNa AhArasya parityAgo'thavA svArtha dAnazAlAyA grahaNaM yattasya parityAgaH, kRtikarma svena vaMdanAdikaraNe udyogaH, vratAnyahiMsAdIni tairAtmabhAvanaM taiH saha saMyogaH saMvAsastadvrataM, jyeSTho jyeSThatvaM mithyAdRSTisAsAdana samyaGmithyAdRSTyA - saMyatasamyagdRSTisaMyatAsaMyatAnAM jyeSThaH sarveSAM pUjyo bahukAlapravajitAyA apyArthikAyA aya pravrajito'pi mahA~stathendracakradharAdInAmapi mahAn yato'to jyeSTha iti, pratikramaNaM saptapratikramaNairAtmabhAvanaM daivasikAdipratikramaNAnuchAne; mAsoH yogagrahaNAtprAGmAsamAtramavasthAnaM kRtvA varSAkAle yogo grAhyastathA yogaM samApya mAsamAtramavasthAnaM karttavyaM / lokasthitijJApanArthamahiMsAdi1 tyAgaH ityeva ga-pustake / 2 samApayitvA kha-ga-pustake | Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| . 105 vrataparipAlanArthaM ca yogAtprAGmAsamAtrAvasthAnasya (ma) pazcAcca mAsamAtrAvasthAnaM zrAvakalokAdisaMklezapariharaNAyAthavA RtauRtaumAsamAsamAtrasthAtavyaM mAsamAtraM ca viharaNaM karttavyamiti mAsaH zramaNakalpo'thavA varSAkAle yogagrahaNaM caturSu caturpu mAseSu naMdIzvarakaraNaM ca mAsazramaNakalpaH / pajjo-paryA paryupAsanaM niSadhakAyAH paMcakalyANasthAnAnAM ca sevanaM paryettyucyate, zramaNasya zrAmaNyasya vA kalpo vikalpaH zramaNakalpaH / anena prakAreNa dazaprakAraH zramaNakalpo veditavya iti // 18 // - loco mUlaguNe vyAkhyAtastathA vyutsRSTazarIratvaM cAsnAnamUlaguNe vyAkhyAtamato na tayoriha prapaMcastataH pratilekhanasvarUpamAha;-- rajasedANamagahaNaM maddava sukumAladA lahuttaM ca / jatthede paMcaguNA taM paDilihaNaM pasaMsati // 19 // rajaHsvedayoragrahaNaM mArdavaM sukumAratA laghutvaM ca / yatraite paMcaguNAstaM pratilekhanaM prazaMsaMti // 19 // TIkA-raja svedayoryatrAgrahaNaM rajasA pAMsvAdinA prasvedena ca yanmalinaM na bhavati / rajaso'grahaNameko guNaH svedasya cAgrahaNaM dvitIyo guNaH, mArdavaM mRdutvaM cakSuSi prakSiptamapi na vyathayati yataH sa tRtIyo guNaH, sukumAratA saukumArya darzanIyarUpaM caturtho guNaH, laghuttvaM ca gurutvasyAbhAvaH pramApAsthAnamutkSepaNA~dau yogyatA paMcamo guNaH, yatraite paMcaguNA dravye saMti tatpratilekhanaM mayUrapicchagrahaNaM prazaMsaMtyabhyupagacchantyAcAryA gaNadharadevAdaya iti // 19 // 1 paMcakalyANAnAM g| sthAnAnAM padaM nAsti tatra / 2 'ato, iti kha-gapustake nAsti / 3 utkSepaNAvakSepaNAdau ga-pustake / Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 106 mUlAcAre :www nanu cakSuSaiva pramArjanaM kriyate kimartha pratilekhanadhAraNaM, naiSa doSo na hi cakSuH sarvatra pravarttate yataH;muhamA hu saMti pANA duppekkhA akkhiNo agejjhA hu / tahmA jIvadayAe paDilihaNaM dhArae bhikkhU // 20 // sUkSmA hi saMti prANA duSprekSyA akSaNA agrAhyA hi / tasmAt jIvadayAyai pratilekhanaM dhArayet bhikSuH // 20 // TIkA-sUkSmAH suSThu kSudrAH, hu-sphuTaM, saMti vidyante, prANA dvIndriyAdaya ekendriyAzca, duHprekSyA duHkhena dRzyA mAMsacakSuSA cAgrAhyA mAMsamayekSaNena grahItuM na zakyA yata evaM tasmAtteSAM jIvAnAM dayAnimittaM prANasaMyamapratipAlanArtha pratilekhanaM dhArayenmayUrapicchiMkAM gRhNIyAdbhikSuH sAdhuriti // 20 // pratilekhanamantareNa na sAdhuH;uccAraM passavaNaM Nisi sutto uDhido hu kAUNa / appaDilihiya suvaMto jIvavahaM kuNadi NiyadaM tu // 21 // uccAraM prasravaNaM nizi supta utthito hi kRtvA / apratilekhya svapana jIvavadhaM karoti niyataM tu // 21 // TIkA-uccAraM purIpotsarga prasravaNaM mUtrazleSmAdikaM ca kRtvA nizi rAtrau prasupto nidrAkrAnta utthitazcetayamAno'pi cakSuSo'prasare'pratilekhya pratilekhanamaMtareNa punaH svapan gacchannudvartanaparAvartanAni ca kurvan jIvavadhaM jIvAnAM vadhaM jIvaghAtanaM paritApanAdikaM ca niyataM nizcitaM nizcayena karoti / nizi suptaH punarutthita uccAraM prasravaNaM ca kRtvA punaH svapana pratilekhanamaMtareNa nizcayena jIvavighAtAdikaM ca kuryAditi // 21 // 1 sayUrapicchaM kha-ga-pustake / Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| 107 nanu pratilekhanenA'pi jIvAnAM pIDA bhavatIti tataH kimucyate pratilekhanadhAraNamityAzaMkya pratilekhanasya kasyApi saukumAryamAha;Na ya hodi NayaNapIDA acchi pibhamADide da pddilehe| to suhumAdI lahuo paDileho hodi kAyavo // 22 // na ca bhavati nayanapIDA akSiNa api bhrAmite tu pratilekhe / . tataH sUkSmAdiH laghuH pratilekho bhavati kartavyaH // 22 // TIkA-na ca bhavati nayanapIr3A cakSuSo vyathA akSiNa nayane'pi bhrAmite pravezite pratilekhe mayUrapicche yatastataH sUkSmatvAdiyukto laghupramANasthaH prati-- lekho bhavati karttavyo jIvadayAnimittamiti // 22 // ___ pratilekhanAsthAnAnyAha;ThANe caMkamaNAdANe Nikkheve sayaNaAsaNa payatte / paDilehaNeNa paDilehijjai liMgaM ca hoi sapakkhe // 23 // sthAne caMkramaNe AdAne nikSepe zayanAsane prayatnena / pratilekhanena pratilikhyate liMgaM ca bhavati svapakSe // 23 // TIkA-sthAne kAyotsarge caMkramaNe gamane AdAne kuMDikAdigrahaNe nikSepe pustakAdInAM nikSepaNe zayane Asane udvarttanaparAvarttanAdau saMstaragrahaNe bhuktocchiSTapramArjane ca yatnena pratilekhanena pratilikhyate pramApate jIvAnAM rakSA kriyate yato liMgaM ca citraM ca svapakSe bhavati yato'yaM vAtAdhiko na bhavati saMyato'yamiti liMgaM bhavati tata: pratilekhanadhAraNaM sAdhUktaM yuktyAgamA~virodhi ceti / na ca prANighAtayogAtteSAmutpattiH kArttikamAse svata eva patanAt, yathAhArasya zuddhiH kriyate evamupakaraNAdikasyApi kAryeti // 23 // 1 kasyeti zabdo ga-pustake nAsti / 2 piMche kha-ga-pustake / 3 udvartanaparAvartane kha-ga-pustake / 4 mAvirodhAcceti kha-ga-pustake / Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre...mmmwwwmmmmmmmmmm anena liMgena yuktasyAcaraNaphalamAha;- - posaha uvahIpakkhe taha sAhU jo karedi nnaavaae| NAvAe kallANaM cAdummAseNa NiyameNa // 24 // prauSadhaM ubhayapakSayostathA. sAdhuH yaH karoti naapaaye| nayate kalyANaM cAturmAsena niyamena // 24 // TIkA-anena liMgena yuktaH san sAdhuryaH karoti proSadhamupavAsamubhayapakSayoH kRSNacaturdazyAM zuklacaturdazyAM ca, NAvAe-nApAye tayoravinAze sati, NAvAe-nayate prApnoti, kallANaM-kalyANaM paramasukhaM, cAturmAsena cAtumAsikapratikramaNena, niyamena sAMvatsarikapratikramaNena ca saha, niyamena nizcayena vA / cAtumAsikopavAsena sAMvatsarikopavAsena ca saha yaH sAdhuH kRSNacaturdazyAM zuklacaturdazyAM copavAsaM karoti nirantaramamuMcan sa prApnoti kalyANaM nizcayena / athavA kRSNapakSe zuklapakSe copavAsaM yaH karoti sAdhurapAyamaMtareNa sa sAdhuzcAturmAsikena niyamena kalyANaM prAyazcittaM tathApi prApnotyathavA na prAmotIti saMbaMdha iti // 24 // evaM piMDAdikaM zodhayataH sucaritraM bhavati, yaH punarna zodhayettasya phalamAha;piMDovadhisejjAo avisodhiya jo ya bhuMjade smnno| mUlahANaM patto bhuvaNesu have smnnpollo||25|| . piMDopadhizayyA avizodhya yazca bhukte zramaNaH / mUlasthAnaM prAptaH bhuvaneSu bhavet zrAmaNyatucchaH // 25 // TIkA-piMDamupadhiM zayyAM cAhAropakaraNAvAsAdikamAvazodhya ca zuddhimakRtvA yo bhuMkte sevate zramaNaH sa mUlasthAnaM prApto gRhasthaH saMjAtaH bhuvane lokamadhye cAsau zrAmaNyatuccho yatitvahIno bhavediti // 25 // Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / tathA; tassa Na sujjhai cariyaM tavasaMjamaNiJcakAlaparihINaM / AvAsayaM Na sujjhai cirapavvaiyo vi jai hoi // 26 // tasya na zudhyati cAritraM tapaHsaMyamanityakAlaparihInaM / AvazyakaM na zudhyati cirapravrajitopi yadi bhavati // 26 // 109 TIkA - piMDAdizuddhimantareNa yastapaH karoti tasya na zuddhyati cAritraM tapaHsaMyamAbhyAM nityakAlaM parihINo yata AvazyakakriyA na tasya zudvA / yadyapi cirapravrajito bhavati tathApi kiM tasya cAritrAdikaM bhavati yadi piMDAdizuddhiM na kuryAditi // 26 // punarapi cAritrasya prAdhAnyamAha; mUlaM chittA samaNo jo giNhAdI ya bAhiraM jogaM / bAhirajogA savve mUlavihUNassa kiM karissaMti // 27 // mUlaM chittvA zramaNo yo gRhNAti ca bAhyaM yogaM / bAhyayogA sarve mUlavihInasya kiM kariSyati // 27 // TIkA - mUlaguNAnahiMsAdivatAni chitvA vinAzya zramaNaH sAdhuryo gRhNAti ca bAhyaM yogaM vRkSamUlAdikaM tasya sAdhorbAhyA yogAH sarve mUlavihInasya mUlaguNarahitasya kiM kariSyaMti yAvatA hi na kiMcidapi kurvanti nApi karmakSayaM kariSyantIti // 27 // -- tAvadahiMsAdivrataM vinAzya yaH karotyuttaraguNaM tasya doSamAha;haMtUNa ya bahupANaM appANaM jo karedi sappANaM / appAsuasuhakaMkhI mokkhaMkakhI Na so samaNo // 28 // hattvA bahuprANaM AtmAnaM yaH karoti saprANam / aprAsukasukhakAMkSI mokSakAMkSI na sa zramaNaH // 28 // Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 110 mUlAcAre TIkA-bahuprANAn hatvA bahUn jIvAn trasasthAvarAdIn hattvA'dhaHkarmAdibhirAtmAnaM yaH karoti saprANaM sAvadyAhAraM bhuktvA''tmano balopacayaM yaH kuryAtsaH sAdhuraprAsukasukhakAMkSI yena sukhena narakAdIna bhramati tadIhate'sau mokSakAMkSI nAsau zramaNaH-sarvakarmakSayavimuktiM necchatIti // 28 // dRSTAntena doSamAha;ekko vAvi tayo vA sIho vagyo mayo va khaadijjo| jadi khAdeja sa NIco jIvayarAsiM NihaMtUNa // 29 // ekaM vApi trIn vA siMho vyAghro mRgaM vA khAdayet / yadi khAdayet sa nIco jIvarAziM nihatya // 29 // TIkA-ekko vAvi-ekaM vA'pi mRgaM zazakaM vA, tayo vA-trIna vA, dvau caturo vA mRgAn siMho mRgArirvyAghraH zArdUlo vAsamuccayArthaH tenAnyo'pi gRhyate zarabhAdiH / svAdija-khAdayet yadi bhakSayet sa nIco'dhamaH pApiSTho jIvarAAzeM nihatya / yadi eka dvau trIn vA jIvAn siMho vyAghro vA khAdayet sa nIca ityucyate yaH punaradhaHkarmaNo. jIvarAziM nihatya khAdayet sa kathaM na nIcaH kintu nIca eveti bhAvArthaH // 29 // yena prANivadhaH kRtastenAtmavadhaH kRta iti pratipAdayannAha;AraMbhe pANivaho pANivahe hodi appaNo hu vaho / appA Na hu haMtavyo pANivaho teNa mottavvo // 30 // AraMbhe prANivadhaH prANivadhe bhavati Atmano hi vadhaH / AtmA na hi haMtavyaH prANivadhastena moktavyaH // 30 // 1 'yadi, zabdo ga-pustake naasti| 2 khAdeja-khAdeyat bhakSayet yadi khAdayet iti-kh-pustke| . Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| 111 MAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAA TIkA-AraMbhe pacanAdikarmaNi sati prANivadhaH syAtprANivadhazca bhavatyAtmavadhaH sphuTaM narakatiryaggatiduHkhAnubhavanaM, AtmA ca na haMtavyo yato'taH prANivadhastena moktavyastyAjya iti // 30 // punarapyadhaHkarmaNi doSamAhottareNa graMthaprabaMdhena;jo ThANamoNavIrAsaNehiM atthadi cautthachaTehiM / bhuMjadi AdhAkammaM savve vi NiratthayA jogA // 31 // yaH sthAnamaunavIrAsanaiH Aste caturthaSaSThabhiH / bhuMkte adhaHkarma sarve api nirarthakA yogAH // 31 // TIkA-yaH punaH sthAnamaunavIrAsanaizcaturthaSaSThAdibhizcAste adhaHkarmapariNataM ca bhuMkte tasya sarve'pi nirarthakA yogA uttaraguNA iti // 31 // tathA;-- kiM kAhadi vaNavAso suNNAgAro ya rukkhamUlo vA / bhuMjadi AdhAkammaM savve viNiratthayA jogA // 32 // kiM kariSyAti vanavAsaH zUnyAgArazca vRkSamUlo vaa| bhukte adhaHkarma sarvepi nirarthakA yogAH // 32 // TIkA-kiM kariSyati tasya vanavAsaH kiM vA zUnyAgAravAso vRkSamUlavAso vA bhukte cedadhaHkarma tatra sarve'pi nirarthakA yogA iti // 32 // __ tathA;kiM tassa ThANamoNaM kiM kAhadi abbhovagAsamAdAvo / mattivihUNosamaNo sijjhadiNa hu siddhikaMkho vi||33|| 1 'tatra' zabdo nAsti kh-g-pustke| Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 112 mUlAcAre wwwwwws kiM tasya sthAnaM maunaM kiM kariSyati abhrAvakAzamAtApaH / maitrIvihInaH zramaNaH sidhyati na hi siddhikAMkSopi // 33 // TIkA-kiM tasya sthAnaM kAyotsargaH maunaM vA kiM tasya kariSyati abhrAvakAza AtApo vA yo maitrIbhAvarahitaH zramaNaH siddhikAMkSo'pi naiva sphuTaM sidhyatIti // 33 // tathA;-- jaha vosarittu kattiM visaM Na vosaradi dAruNo sppo| taha ko vi maMdasamaNo paMca du sUNA Na vosaradi // 34 // yathA vyutsRjya kRttiM viSaM na vyutsRjati dAruNaH srpH| tathA kopi maMdazramaNaH paMca tu zUnA na vyutsRjati // 34 // TIkA-yathA sarpo raudraH kRttiM kaMcukaM vyutsRjya viSaM na tyajati tathA kazcinmaMdaH zramaNaH cAritrAlasaH paMcazUnA na vyutsRjati bhojanAdilobheneti // 34 // kAstAH paMcazUnA ityAzaMkAyAmAha;- / kaMDaNI pIsaNI cullI udakuMbhaM pmjjnnii| bIhedavvaM NicaM tAhiM jIvarAsI se maradi // 35 // kaMDanI peSaNI cullI udakuMbhaM prmaarjnii| bhetavyaM nityaM tAbhyaH jIvarAziH tAbhyo mriyate // 35 // TIkA-yavAdayaH kaMDyaMte'nayA kaMDanI udUkhalaH, piSyaMte yavAdayo'nayA peSaNI yaMtrakaM, cullI agnyAdhikaraNaM, udakuMbha: vRhadAleMjarAdikaM, pramAyate'nayA pramArjinI apaskaranirAkariNI / etAbhyo bhetavyaM nityaM jIvarAziryatastAbhyo mriyate // 35 // Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraaaadhekaarH| punarapi vizeSato'dhaHkarmaNi doSamAha;jo bhuMjadi AdhAkammaM chajjIvANa ghAyaNaM kiccA / abuholola sajibbhoNa visamaNo sAvao hojj||36|| yo bhukte adhaHkarma SaTjIvAnAM ghAtanaM kRtvA / abudho lolaH sajihvaH nApi zramaNaH zrAvakaH bhavet // 26 // TIkA-yo bhukte'dhaHkarma SaDjIvAnAM ghAtanaM kRtvA abudho'sau lolo laMpaTaH sajihvo jihvAvazaM gataH nApi zramaNaH kiM tu zrAvakaH syAt / athavA na zramaNo nApi zrAvakaH syAt ubhayadharmarahitatvAditi // 36 // tathA;payaNaM va pAyaNaM vA aNumaNacitto Na tattha biihedi| jemaMto vi saghAdI Na vi samaNo diTThisaMpaNNo // 37 // pacane vA pAcane vA anumanacitto na tatra bibheti| jemannapi svaghAtI nApi zramaNaH dRSTisaMpannaH // 37 // TIkA-pacane vA pAcane vA'numananacittaH kaMDanyAyupakaraNenAdhaHkarmaNi pravRttonumatikuzalazca na ca tasmAtpacanAdikAdvibheti bhuMjAno'pi svaghAtI nApi zramaNo na ca dRSTisaMpanno viparItAcaraNAditi // 37 // tathA;Na hu tassa imo loo Na vi paraloo uttmbhttttss| liMgaggahaNaM tassa duNiratthayaM saMjameNa hINassa // 38 // na hi tasya ayaM lokaH nApi paraloka uttamArthabhraSTasya / liMgagrahaNaM tasya tu nirarthakaM saMyamena hInasya // 38 // 1 veti kha-ga-pustake nAsti / Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 114 mUlAcAre TIkA-naiva tasyeha loko nA'pi paraloka uttamArthAccAritrAd bhraSTasya, liMgagrahaNaM tu tasya nirarthakaM saMyamena hInasyati // 38 // tathA;pAyacchittaM AloyaNaM ca kAUNa gurusayAsahi / taM ceva puNo bhuMjadi AdhAkammaM asuhakammaM // 39 // prAyazcittaM AlocanaM ca kRtvA guruskaashe| tadeva punaH bhuMkte adhaHkarma azubhakarma // 39 // TIkA-kazcitsAdhuH prAyazcittaM doSanirharaNaM AlocanaM ca doSaprakaTanaM ca kRtvA gurusakAze gurusamIpe punarapi tadeva bhuMkte'dhaHkarmAzubhakarma / yadartha prAyazcittAdikaM kRtaM tadeva bhuMkte yastasyApi neha loko nApi paraloka iti // 39 // tathA;jo jattha jahA laddhaM geNhAda AhAramuvadhimAdIyaM / samaNaguNamukkajogI saMsArapavaDao hoi // 40 // yo yatra yathA labdhaM gRhNAti AhAramupadhikAdikaM / zramaNaguNamuktayogI saMsArapravardhako bhavati // 40 // TIkA-yaH sAdhuryatra deze zuddhe'zuddhe vA yathA labdhaM zuddhamazuddhaM vA gRhNAti AhAramupadhikAdikaM ca yaH zramaNaguNamuktayogI sa tu saMsArapravardhako bhavatIti // 40 // tathA;payaNaM pAyaNamaNumaNaNaM sevaMto Na saMjado hodi / jemaMto vi ya jamA Na vi samaNo sNjmonntthi||41|| Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / pacanaM pAcanamanumananaM sevamAno na saMyato bhavati / jemannapi ca yasmAt nApi zramaNaH saMyamo nAsti // 41 // TIkA-pacanaM pAcanamanumananaM ca sevamAno na saMyato bhavati, tasmAjhuMjAno'pi ca punarna zramaNo nApi saMyamastatreti // 41 // bahuzrutamApa cAritrahInasya nirarthakamiti pratipAdayannAha;bahugaM pi sudamadhIdaM kiM kAhadi ajANamANassa / dIvaviseso aMdhe NANaviseso vi taha tassa // 42 // bahukamapi zrutamadhItaM kiM kariSyati ajAnataH / dIpavizeSaH aMdhe jJAnavizeSopi tathA tasya // 42 // TIkA-bahvapi zrutamadhItaM kiM kariSyatyajAnatazcAritramanAcarata upayogarahitasya / yathA pradIpavizeSoM'dhe locanarahite na kiMcitkaroti tathA jJAnavizeSo'pi cAritrarahitasya na kiMcitkarotIti // 42 // pariNAmavazena zuddhimAha;AdhAkammapariNado phAsugadavve vi baMdhago bhnnido| suddhaM gavesamANo AdhAkamme vi so suddho // 43 // adhaHkarmapariNataH prAsukadravyepi baMdhako bhaNitaH / zuddhaM gveSamANaH adhaHkarmaNyapi sa zuddhaH // 43 // TIkA-prAsukadravye satyapi yo'dhaHkarmapariNataH sa baMdhako bhaNita Agame / yadi punaH zuddhaM mRgayamANo'dhaHkarmaNyapyasau zuddhaH pariNAmazuddhariti // 43 // 1 zuddhimazuddhiM cAha kha-ga-pustake / 2 sati zabdo nAsti kha-ga-pustake Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 116 mUlAcAre tathA;bhAvuggamo ya duviho pasatthapariNAma appasatthotti / suddhe asuddhabhAvo hodi uvaTThAvaNaM pAyachittaM // 44 // bhAvodgamazca dvividhaH prazastapariNAmaH aprazasta iti / zuddhe azuddhabhAvo bhavati upasthApanaM prAyazcittaM // 44 // TIkA--bhAvodgamazca bhAvadoSazca dviprakAra: prazastapariNAmo'prazastapariNAmazca, tatra zuddha vastuni yadyazuddhabhAvaM karoti tatropasthApanaprAyazcittaM bhavatIti // 44 // tasmAt;phAsugadANaM phAsugauvadhi taha do vi attasodhIe / jo dedi jo ya giNhadi doNhaM pi mahapphalaM hoi||45|| prAsukadAnaM prAsukopadhi tathA dvayamapi AtmazuddhayA / yo dadAti yazca gRhNAti dvayorapi mahAphalaM bhavati // 45 // TIkA-yata evaM vizuddhabhAvena karmakSayastataH prAsukadAnaM niravadyabhaikSyaM prAsukopadhiM hiMsAdidoSarahitopakaraNaM ca dvayamapi tathAtmazuddhyA vizuddhapariNAmena yo dadAti yazca gRhNAti tayoyorapi mahatphalaM bhavati, yatkiMcidAhArAdikaM zobhanaM niravayaM vAtapittazleSmopazamanakAraNaM sarvarasopetaM tanmayA pratigrahAdipUrvakaM zraddhAdiguNasamanvitaM dAtavyamiti taddAtRtvazuddhiH, mayA sarvo'pyAhArAdividhistyAjyaH kimanena zobhanAhAreNa gRhItena yatkiMcitprAsukaM gRhItvA kukSipUraNaM kartavyamiti pariNAmaH pAtrasyAtmazuddhiriti // 45 // kimarthaM caryAzuddhiH prapaMcenAkhyAyata ityAzaMkAyAmAha;jogesu mUlajogaM bhikkhAcariyaM ca vaNiyaM sutte / aNNe ya puNo jogA viNNANavihINaehiM kyaa||46|| Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / yogeSu mUlayogo bhikSAcaryA ca varNitA sUtre / anye ca punaryogA vijJAnavihInaiH kRtAH // 46 // 117 TIkA - sarveSu mUlamuNeSUttaraguNeSu madhye mUlayogaH pradhAnavataM bhikSAcaryA kRtakAritAnumatirahitaM prAsukaM kAle prApta bhojanaM varNitA vyAkhyAtA sUtre pravacane, tasmAttAM bhikSAzuddhiM parityajyAnyAn yogAnupavAsatrikAlayogAdikAn ye kurvati taiste'nye yogA vijJAnavirahitaistaizcAritravihInai: punaH kRtA na paramArthaM jAnadbhiriti, caryAzuddhyA stokamapi kriyate yattapastacchobhanamiti // 46 // tathA;-- kallaM kalaM pi varaM AhAro parimido pasattho ya / Na ya khamaNa pAraNAo bahavo bahuso bahuvidho ya // 47 // kalyaM kalyamapi varaM AhAraH parimitaH prazastazca / na ca kSamaNAni pAraNA bahavo bahuzo bahuvidhazca // 47 // TIkA - kallaM kallaM zvastanadine dine varaM zreSThamAhAro bhojanaM parimitaH pramANasthaH vAtapittazleSmavikArAhetukaH prazasto'dhaH karmAdidoSarahitaH na ca kSamaNAni upavAsAH pAraNA bhojanadinAni bavhaya: SaSThASTamadazamadvAdazamAsArddhamAsAdidinAni bahuzo bahuvArAn bahuvidhazca bahuprakArazca bahusAvadyayogayukto mahAraMbhaniSpanno dAtRjanasaMklezotpAdako ya AhArastena yadi mahattapaH kriyate na tattapo mahadbhavati bahvAraMbhAditi // 47 // kastarhi zuddhayoga ityAzaMkAyAmAha ; maraNabhayabhIruANaM abhayaM jo dedi savvajIvANaM / taM daNANavi dANaM taM puNa jogesu mUlajogaM pi // 48 // Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 118 mUlAcAre ~~~~~~~~~ ~~~~~www.merrrrrr. maraNabhayabhIrukebhyaH abhayaM yo dadAti sarvajIvebhyaH / tat dAnAnAmapi dAnaM tat punaH yogeSu mUlayogopi // 48 // TIkA-maraNAyadbhayaM tasmAdbhItebhyo'bhayaM yo dadAti sarvasattvebhyastadAnAnAmapi dAnaM sarveSAM dAnAnAM madhye taddAnaM tatpunaryogeSu api mUlayogaH pradhAnAnuSThAnaM yadabhayadAnamiti // 48 // guNasthAnApekSayA cAritrasya mAhAtmyamAha;sammAdihisya vi aviradassa Na tavo mahAguNo hodi| hodi hu hatthiNhANaM caMdacchidakamma taM tassa // 49 // samyagdRSTerapi aviratasya na tapo mahAguNo bhavati / bhavati hi hastisnAnaM cuMdacchitkarma tat tasya // 49 // TIkA-tiSThatu tAvanmithyAdRSTiH samyagdRSTerapyaviratasyAsaMyatasya na tapo mahAguNaH / ayaM guNazabdo'nekArthe varttate, tadyathA-rUpAdayo guNA rUparasagaMdhasparzasaMkhyApRthakttvapariNAmAdIni guNazabdenocyate, tathA guNabhUtA vayamatra nagare ityatrApradhAnavAcI guNazabdastathA yasya guNasya bhAvAditi vizeSaNe varttate tathA guNo'nena kRta ityatropakAre vartate ihopakAre vartamAno gRhyate / tena tapo mahopakAraM bhavati / karmanirmUlanaM kartumasamartha tapo'saMyatasya darzanAnvitasyApi kuto yasmAdbhavati hastisnAnaM / hu zabda evakArArthaH sa ca hastisnAnenAbhisaMbaMdhanIyo hastisnAnameveti / yathA hastI snAto'pi na nairmalyaM vahati punarApa kareNArjitapAMzupaTalenAtmAnaM malinayati tadvattapasA nirjIrNe'pi karmAze bahutarAdAnaM karmaNo'saMyamamukheneti / dRSTAMtAMtaramapyA caSTe-cuMdacchidakarma caMdaM kASThaM chinattIti caMdacchidrajjustasyAH karma kriyA, yathA caMdacchidrajjorudveSTanaM veSTanaM ca bhavati tadvattasyAsaMyatamya tattapaH, athavA caMdacchudagaMva-cudacyutakamiva maMthanacarmapAlikeva tatsaMyamahInaM tapaH / dRSTAMtadvayopanyAsaH kimartha iti cennaiSa doSaH, apagatAtkarmaNo bahuta Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / ropAdAnamasaMyamanimittasyeti pradarzanAya hastisnAnopanyAsaH, ArdratanutayA hi bahutaramupAdatte rajaH, baMdharahitA nirjarA svAsthyaM prApayati netarA baMdhasahabhAvinIti / kimivaM? caMdacchidaH karmeva-ekatra veSTayatyanyatrodve STayati tapasA nirjarayati, karmAsaMyamabhAvena bahutaraM gRhNAti kaThinaM ca karAtIti // 49 // sannipAtena zobhanakriyANAM karmakSayo bhavatIti dRSTAMtena poSayannAha;vejjAdurabhesajjAparicArayasaMpadA jahAroggaM / gurusissarayaNasAhaNasaMpattIe tahA mokkho // 50 // vaidyAturabhaiSajyaparicarakasaMpadA yathA ArogyaM / guruziSyaratnasAdhanasaMpatyA tathA mokSaH // 50 // TIkA-vaidyo bhiSak Aturo vyAdhitaH bhaiSajyamauSadhaM paricArakA vaiyAvRttyakArA eteSAM saMpatsaMyogastayA saMpadA yathA''rogyaM vyAdhitasya rogAbhAvaH saMjAyate tathA gururAcAryaH ziSyo vairAgyaparo vineyo ratnAni samyagdarzanAdisAdhanAni pustakakuMDikApicchikAdInyateSAM saMpattiH saMprAptiH saMyogastayA tenaiva prakAreNa mokSo bhavatIti // 50 // dRSTAMta dArTAntana yojayannAha;Airio vi ya vejjo sismorogI du bhesajaM criyaa| .. khetta bala kAla purisaM NAUNa saNi dRDhaM kujjA // 51 // AcAryoMpi ca vaidyaH ziSyo rogI tu bheSajaM caryA / kSetraM balaM kAlaM puruSaM jJAtvA zanaiH dRDhaM kuryAt // 51 // TIkA-AcAryo nAma vaidyaH ziSyazca rogI bheSejaM caryA kSetraM zItamuSNAdikaM balaM zarIrasAmarthyAdikaM kAlaH prAvRDAdikaH puruSo jaghanyamadhyamo 1 yenaiva g-pustke| Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 120 mUlAcAra tkRSTabhedabhinna etAn sarvAn jJAtvA zanairAkulatAmaMtareNa ziSyamAcAryazca yathArogyayuktaM kuryAditi caryauSadhaM kathanIyamiti // 51 // __ tatkathamityAha;bhikkhaM sarIrajoggaM subhattijutteNa phAsuyaM diNNaM / davvapamANaM khettaM kAlaM bhAvaM ca NAdUNa // 52 // NavakoDIpaDisuddhaM phAsuya satthaM ca esaNAsuddhaM / dasadosavippamukkaM caudasamalavajjiyaM bhuMje // 53 // bhaikSyaM zarIrayogyaM subhaktiyuktena prAsukaM dattaM / dravyapramANaM kSetraM kAlaM bhAvaM ca jJAtvA // 52 // navakoTiparizuddha prAsukaM zastaM ca eSaNAzuddhaM / dazadoSaviSamuktaM caturdazamalavarjitaM bhuMjIta // 53 // TIkA-subhaktiyuktena zarIrayogyaM bhaikSyaM prAsukaM pradattaM navakoTiparizuddhaM prAsukaM niravadyaM prazastaM kutsAdidoSarahitameSaNAsamitizuddhaM dazadoSavipramuktaM caturdazamalavAja'taM ca dravyapramANaM kSetraM kAlaM bhAvaM ca jJAtvA pariNAmamaMtaraNa bhuMjIteti // 52-53 // tathA;AhAredu tavassI vigadiMgAlaM vigadadhUmaM ca / jattAsAhaNamattaM javaNAhAraM vigadarAgo // 54 // Aharet tapasvI vigatAMgAraM vigatadhUmaM ca / yAtrAsAdhanamAtra yavanAhAraM vigatarAgaH // 54 // TIkA-AhAraM, kiM viziSTaM ? vigatAMgAraM vigatadhUmaM yAtrAsAdhanamAtraM 1 rAkulamantareNa kh-g-pustke| . Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| 121 ......rummommmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm samyagdarzanajJAnacAritrapratipAlananimittaM yavanAhAraM kSudhopazamanamAtraM vigatarAgaH sannAkAMkSArahitastapasvI vairAgyapara Aharedabhyavaharoditi // 54 // jugupsAparihAramAha;vavahArasohaNAe paramaTThAe tahA pariharau / duvihA cAvi dugaMchA loiya loguttarA ceva // 55 // vyavaha razodhanAya paramArthAya tathA pariharatu / dvividhA cApi jugupsA laukikI lokottarA caiva // 55 // TIkA-jugupsA gardA dvividhA dviprakArA laukikI lokottarA ca / lokavyavahArazodhanArtha sUtakAdinivAraNAya laukikI jugupsA pariharaNIyA tathA paramArthArtha ratnatrayazuddhyarthaM lokottarA ca kAryeti // 55 // punarapi kriyApadena prakaTayannAha;paramaTThiyaM visohiM suTTha payatteNa kuNai pvio| paramaTThadugaMchA vi ya suTTha payatteNa pariharau / / 56 // paramArthikAM vizuddhiM suSTha payatnena karoti pravrajitaH / paramArthajugupsApi ca suSTha prayatnena pariharatu // 56 // TIkA-paramArthikAM vizuddhaM karmakSayanimittAM ratnayatrayazuddhiM suSTu prayatnena karotu pravajitaH sAdhuH paramArthajugupsAmapi zaMkAdikAM suSTu prayatnena pariharatu tyajatviti // 56 // __ tathA;saMjamamavirAdhaMto kareu vavahArasodhaNaM bhikkhU / vavahAradugaMchAvi ya pariharau vade abhNjNto|| 57 // 1 na kAryeti pres-pustke| Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 122 mUlAcAre saMyamamavirAdhayan karotu vyavahArazodhanaM bhikSuH / vyavahArajugupsAmapi ca pariharatu vratAni abhaMjayan // 57 // TIkA-bhikSuH saMyamaM cAritramavirAdhayannapIDayan karotu vyavahArazodhana lokavyavahArazodhanaM prAyazcitaM ca vyavahArajugupsAM ca, yena karmaNA loke viziSTajanamadhye kutsito bhavati tatkarma pariharatu ca vratAnyahiMsAdIni abhaMjayannakhaMDayan / kimuktaM bhavati-saMyama mA virAdhayatu vyavahArazuddhiM ca karotu vratAni mA bhaMjayatu vyavahArajugupsAM ca pariharatu sAdhuriti // 57 // dravyazuddhiM vidhAya kSetrazuddhyarthamAha;jattha kasAyuppattirabhattiMdiyadAraitthijaNabahulaM / dukkhamuvasaggabahulaM bhikkhU khettaM vivajjeU // 58 // yatra kaSAyotpattirabhaktiridriyadvArastrIjanabAhulyaM / duHkhamupasargabahulaM bhikSuH kSetraM vivarjayet // 58 // TIkA-yasmin kSetre kaSAyANAmutpattiH prAdurbhAvastathA yasmin kSetre'bhaktirAdarAmAvaH zAThyabAhulyaM,yatra ceMdriyadvArabAhulyamindriyadvArANAM cakSurAdInAM bAhulyaM suSTha rAgakAraNaviSayaprAcurya, strIjanabAhulyaM ca yatra strIjano bAhulyana zRMgArAkAravikAraviSayalIlAhAvabhAvanRttagativAdanahAsApahAsAdiniSThastathA duHkha kSetraM klezapracura, upasargabahulaM bAhulyenopasargopetaM ca tadetatsarva kSetra bhikSuH sAdhurvivarjayatu pariharatu samyagdarzanAdizuddhikaraNAyeti // 58 // ___ itthaMbhUtaM ca kSetraM sevayatviti kathayannAha;girikaMdaraM masANaM suNNAgAraM ca rukkhamUlaM vA / ThANaM virAgabAhara dhIro bhikkhu NiseveU // 59 // 1 bhanaktu kh-g-pustke| Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / 123 girikaMdarAM smazAnaM zUnyAgAraM ca vRkSamUlaM ca / sthAnaM vairAgyabahulaM dhIro bhikSuH niSevayatu // 59 // .. TIkA-girikaMdarAM zmazAnaM zUnyAgAraM vRkSamUlaM ca dhIro bhikSurniSevayatu bhAvayatu yata etatsthAnaM vairAgyabahulaM cAritrapravRttihetukamiti // 59 // tathaitacca kSetraM varjayatviti kathanAyAha;NivadivihUNaM khettaM NivadI vA jattha duTThao hoja / pavvajjA ca Na lambhai saMjamaghAdo ya taM vajje // 60 // nRpativihInaM kSetraM nRpatirvA yatra duSTo bhavet / pravrajyA ca na labhyate saMyamaghAtazca tat varjayet // 60 // TIkA-nRpativihInaM yat kSetraM yasmin deze nagare grAme gRhe vA prabhurnAsti svecchayA pravarttate sarvo janaH, yatra ca kSetre nRpatirduSTaH yasmiMzca deze nagare grAme gRhe vA svAmI duSTaH kadarthanazIlo dharmavirAdhanapravaNaH, yatra ca pravrajyA na labhyate na prApyate*, yatra yasmiMzca deze ziSyAH zrotAro'dhye-- tAro vratarakSaNataniSThA dIkSAgrahaNazIlAzca na saMbhavaMti, saMyamAghatazca yatra bAhulyenAtIcArabahulaM tadetatsarva kSetraM ca varjayet, yatnena pariharatu sAdhurittyupadezaH // 60 // tathaitadapi varjayet - No kappadi viradANaM viradINamuvAsayahmi cedRhU~ / tattha NisejjauvaTTaNasajjhAyAhAravosaraNe // 61 // no kalpyate viratAnAM viratInAmupAzraye sthAtuM / tatra niSadyodvartanasvAdhyAyAhAravyutsargam // 61 // * puSpamadhyagata pAThasthAne kha-ga-pustake pravrajyA ca na labhate' ityeva pAThaH / 1 varjayatu kh-g-pustke| Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 124 mUlAcAre - TIkA-viratAnAM no kalpyate na yujyate viratInAmAryikANAmupAzraye sthAtuM kAlAMtaraM dharmakAryamantareNa, tatra ca zayyA niSadyA svAdhyAya AhAraH kAyikAdikriyA pratikramAdikaM cana kayaMte yuktAcArasya sAdhoriti // 61 // kuto yataH;hodi dugaMchA duvihA vavahArAdo tathA ya prmtttth| payadeNa ya paramahe vavahAreNa ya tahA pacchA // 62 // bhavati jugupsA dvividhA vyavahArAt tathA ca paramArthena / prayatnena ca paramArthA vyavahAreNa ca tathA pazcAt // 62 // TIkA-tatrAryikopAzraye vasataH sAdhordiprakArApi jugupsA, vyavahArarUpA tathA paramArthAM ca, lokApavAdo vyavahArarUpA, vratabhaMgazca paramArthataH yatnena paramArtharUpA jAyate jugupsA, vyavahAratazca tato'thavA vyavahArato bhavati pazcAtparamArthatazceti // 62 // tathA saMsargajaM doSamAha;-- vaDDhadi bohI saMsaggeNa taha puNo viNassedi / saMsaggaviseseNa du uppalagaMdho jahA kuMbho // 63 / / vardhate bodhiH saMsargeNa tathA punarvinazyati / saMsargavizeSeNa tu utpalagaMdho yathA kuMbhaH // 63 // TIkA-saMsargeNa saMparkeNa bodhiH samyagdarzanAdizuddhirvarddhate tathA punarapi vinazyati ca / sadAcAraprasaMgena varddhate kutsitAcArasaMparkeNa vinazyati, yathA saMsargavizeSeNotpalagaMdhaH jalakuMbha utpalAdisaMparkeNa sugaMdhaH zItalazcAgnyAdisaMyogenoSNo virasazceti // 63 // 1-2 kalpate kha-ga-pustake / Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| 125 tathaitaizca saMsarga varjayodati pratipAdayannAha;caMDo cavalo maMdo taha sAhU puttttimNspddiseviiN| gAravakasAyabahulo durAsao hodi so samaNo / / 64 // caMDazcapalo maMdastathA sAdhuH pRsstthimaaNsprtisevii| gauravakaSAyabahulo durAzrayo bhavati sa zramaNaH // 64 // TIkA-caMDo raudro mAraNAtmako viSataruriva, capalo'sthiraprakRtirvAci-. kAdikriyAyAM sthairyahInaH, maMdazcAritrAlasastathA sAdhuH pRSThamAMsapratisevI pazcAhoSakathanazIlaH paizUnyatatparaH, gauravabahulaH, kaSAyabahulazca padaM padaM prati roSaNazIlaH, durAzraya evaMbhUtaH zramaNo duHsevyo bhavati kenApyupakAreNAtmIyaH kartuM na zakyate yata evaMbhUtaM zramaNaM na sevayediti saMbaMdhaH // 64 // tathA;vejAvaJcavihUNaM viNayavihUNaM ca dussudikusIlaM / samaNaM virAgahINaM sujamo sAdhU Na sevija // 65 // - vaiyAvRttyavihInaM vinayavihInaM ca duHzrutikuzIlaM / zramaNaM virAgahInaM suyamaH sAdhuna seveta // 65 // TIkA-vaiyAvRttyavihInaM glAnadurbalavyAdhitAdInAmupakArarahitaM, vinayavihInaM paMcaprakAravinayarahita, duHzrutiM duSTazrutisamanvitaM, kuzIlaM, kutsitAcaraNazIlaM, zramaNaM nAgnyAyupetamapi, virAgahInaM rAgotkaTaM, pUrvoktaH sAdhuH saMyatI na seveta na kadAcidapyAzrayet duSTAzrayatvAditi // 65 // ___ tathA;dabhaM paraparivAdaM pisuNattaNa pAvasuttapaDisevaM / cirapavvaidaM pi muNI AraMbhajudaM Na sevija // 66 // 1 vihInaM kh-g-pustke| Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 126 mUlAcArammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm daMbhaM paraparivAdinaM paizUnyavantaM paapsuutrprtisevinN| . cirapravrajitamapi muni AraMbhayutaM na seveta // 66 // TIkA--daMbhaM vaMcanazIlaM kuTilabhAvaM, paraparivAdinaM paropatApinaM, paizUnyopapannaM doSodbhAvanena tatparaM, pApasUtrapratisevinaM mAraNoccATanavazIkaraNamaMtrayaMtrataMtraThakazAstrarAjaputrakokavAtsyAyanapitRpiMDavidhAyakaM sUtraM mAMsAdividhAyakavaidyasAvadyajyotiSazastrAdiratamitthaMbhUtaM muniM cirapravrajitamapi AraMbhayutaM ca na kadAcidapi seveta na tena saha saMgaM kuryAditi // 66 // tathA;cirapabvaidaM pi muNI apuTThadhammaM asaMpuDaM NIcaM / loiya loguttariyaM ayANamANaM vivajjeja // 67 // cirapravrajitamapi muni apuSTadharma asaMvRtaM niicN| laukikaM lokottaramajAnaMtaM vivarjayet // 67 // TIkA tathA cirapravrajitaM bahukAlInaM zramaNaM, apuSTadharma mithyAtvopetaM asaMvRtaM svecchAvacanavAdinaM nIcaM nIcakarmakaraM laukikaM vyApAraM lokottaraM ca vyApAraM ajAnaMtaM lokavirAdhanaparaM paralokanAzanaparaM ca zramaNaM vivarjayet parityajenna tena saha saMvAsaM kuryAditi // 67 // tathA pApazramaNasya lakSaNamAha;AyariyakulaM muccA viharadi samaNo ya jo du egaagii| Na ya geNhadi uvadesaM pAvassamaNotti vuccadi du // 68 // AcAryakulaM muktvA viharati zramaNazca yastu ekaakii| na ca gRhNAti upadezaM pApazramaNaM iti ucyate tu // 68 // 1 doSANAM doSAdbhAvanena ga-pustake / adoSodbhAvena kha-pustake / 2 rataM kh-g-pustke| Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| 127 TIkA-AcAryakulaM zramaNasaMgha muktvA yaH svecchayA viharati gacchati jalpati ciMtayati zramaNa ekAkI saMghATakarahitaH, upadezaM ca dIyamAnaM yo na gRhNAti zikSA nAdatte sa pApazramaNa ityucyate // 68 // tathA;AyariyattaNa turio puvvaM sissattaNaM akAUNaM / . hiMDaI DhuMDhAyario NiraMkuso mattahatthivva // 69 // AcAryatvaM tvaritaH pUrva ziSyatvaM akRtvA hiMDati DhoDhAcAryo niraMkuzo mattahastIva // 69 // TIkA-AcAryatvaM kartuM tvaritaH pUrva ziSyatvamakRtvA yaH svecchayA hiMDattyAcarati bhramati ca DhoDhAcAryaH pUrvAparavivekazUnyo yathA nirakuMzo mattahastI / so'pi pApazramaNa ityatastamapi na seveteti // 69 // punarapi saMsargajaM doSamAha dRSTAMteneti;aMbo NibattaNaM patto durAsaeNa jahA thaa| rAmaNaM maMdasaMvegaM apuTTaghamma Na sevija // 70 // Amro nivatvaM prApto durAzrayeNa yathA tthaa| zramaNaM maMdasaMvegaM apuSTadharma na seveta // 70 // TIkA-yathA''mravRkSo durAzrayeNa niMbatvaM prAptastathA zramaNaM maMdasaMvegaM / 'dharmAnurAgAlasaM apuSTadharma samAcArahInaM durAzrayeNa saMjAtaM na seveta nAzrayedAtmApi tadAzrayeNa tathAbhUtaH syAditi // 70 // tathA pArzvasthAnnityaM bhetavyamiti pradarzayannAha;'bihedavvaM NicaM dujjaNavayaNA paloTTajibbhassa / varaNayaraNiggamaM piva vayaNakayAraM vahaMtassa // 71 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 128 . . . mUlAcAre NAMANNAAN bhetavya nityaM durjanavacanAt praloTajivhAtaH / . varanagaranirgamAdiva vacanakacavaraM vhtH|| 71 // TIkA-durjanavacanAt, kiMviziSTAt ? praloTajihvAt pUrvAparatAmanapakSya vAcino varanagaranirgamAdiva vacanakacabaraM vahataH nityaM bhetavyaM na tatsamIpe sthAtavyamiti // 71 // . tathetthaMbhUto'pi yastasmAdapi bhetavyamiti darzayannAha;AyariyattaNamuvaNAyai jo muNi AgamaM Na yaannto|| appANaM pi viNAsiya aNNe vi puNo vinnaaseii||72|| AcAryatvamupanayati yo munirAgamaM na jAnan / AtmAnamapi vinAzya anyAnapi punaH vinAzayati // 72 // TIkA-AcAryatvamAtmAnamupanayati ya AganamajAnan AtmAnaM vinAzya paramapi vinAzayati / Agamena vinAcarannAtmAnaM narakAdiSu gamayati tathA parAn kutsitopadezena bhAvayan tAnnarakAdiSu pravezayatIti tatastasmAdapi bhetavyamiti // 72 // ___ abhyaMtarayogairvinA bAhyayogAnAmaphalatvaM darzayannAha;ghoDayaladisamANassa bAhira bagaNihudakaraNacaraNassa / abhaMtaramhi kuhidassa tassa du kiM bajjhanogehi // 73 // ghoTakalAMdisamAnasya bAhyena bakanibhRtakaraNacaraNasya / abhyaMtare kuthitasya tasya tu kiM bAhyayogaiH // 73 // TIkA-ghoTakavyutsargasamAnasyAMtaH kuthitasya bAhyena bakasyeva nibhRtakaracaraNasya tasyetthaMbhUtasya mUlaguNarahitasya kiM bAyaivRkSamUlAdibhiryogairna kiMcidapItyarthastasmAccAritre yatnaH kArya iti // 73 // 1 Atmana upanayati kha-ga-pustake / Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| 129 bahukAlazramaNo'hamiti ca mA garva kRthA yataH;mA hoha vAsagaNaNA Na tattha vAsANi prignnijjti| bahavo tirattavutthA siddhA dhIrA viraggaparA samaNA 74 mA bhavatu varSagaNanA na tatra varSANi parigaNyate / bahavaH trirAtrotthAH siddhA dhIrA vairAgyaparAH shrmnnaaH|| 74 // TIkA-mA bhavatu varSagaNanA mama pravrajitasya bahUni varSANi yato'yaM laghuradya pravajita ityevaM garva mA kRvaM, yato na tatra muktikAraNe. varSANi gaNyaMte / bahukAlazrAmaNyana muktirbhavati naivaM parijJAyate yasmAdbahavastrirAtrimAtroSitacAritrA antarmuhUrtavRttacaritrAzca vairAgyaparA dhIrAH samyagdarzanAdau niSkaMpAH zramaNAH siddhA nirmUlitAzeSakarmANa iti // 74 // baMdhaM baMdhakAraNaM ca pratipAdayannAha;jogaNimittaM gahaNaM jogo maNavayaNakAyasaMbhUdo / bhAvaNimitto baMdho bhAvo radirAgadosamohajudo // 75 // yoganimittaM grahaNaM yogo mnovcnkaaysNbhuutH| bhAvanimitto baMdho bhAvo ratirAgadveSamohayutaH // 5 // TIkA-karmaNo grahaNaM yoganimittaM yogahetukaM, yogaH prakRtibaMdhaM pradezabaMdhaM ca karotIti / atha ko yoga ityAzaMkAyAmAha;-yogazca manovacanakAyebhyaH saMbhUto manaHpradezaparispaMdo vAkpradezaparispaMdaH kAyapradezaparispaMdaH " manovAkkAyakarma yoga " iti vacanAt / bhAvanimitto bhAvahetuko baMdhaH saMzleSaH sthityanubhAgarUpaH " sthityanubhAgau kaSAyata" iti vacanAt / atha ko bhAva iti prazne bhAvo ratirAgadveSamohayukto mithyAtvAsaMyamakaSAyA ityartha iti // 75 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre karmaNaH pariNAmo na tu jIvasyati pratipAdayannAha;-- jIvapariNAmahedU kammattaNa poggalA prinnmNti| . Na duNANapariNado puNa jIvo kammaM samAdiyadi // 76 // jIvapariNAmahetavaH karmatvena pudgalAH pariNamaMti / na tu jJAnapariNataH punaH jIvaH karma samAdatte // 76 // , TIkA-jIvasya pariNAmahetavo bAlavRddhayuvattvabhAvena narakatiryaGmanuSyadevatvabhAvena ca karmatvena karmasvarUpeNa pudgalA rUparasagaMdhasparzavaMtaH paramANavaH pariNamaMti paryAyaM gRhNati / jIvaH punarjJAnapariNato naiva karma samAdatte naiva karmabhAvena pudgalAn gRhNAtIti / yato'tazcAritraM jJAnadarzanapUrvaka bhAvanIyamiti // 76 // yasmAt;NANaviNNANasaMpaNNo jhaannjjhnntvedo| kasAyagAravummukko saMsAraM tarade lahuM // 77 // jJAnavijJAnasaMpanno dhyAnAdhyayanatapoyutaH / kaSAyagauravonmuktaH saMsAraM tarati laghu // 77 // TIkA-jJAnaM yathAvasthitavastuparicchedakaM vijJAnaM cAritraM tAbhyAM jJAnavizeSeNa vA saMpannaH pariNataH dhyAnenaikAgraciMtAnirodhenAdhyayanena vAcanApracchanAdikriyayA tapasA ca dvAdazaprakAreNa yuktaH pariNataH kaSAyagauravonmuktazca laghu zIghraM saMsAra bhavasamudraM tarati samullaghaMyatIti tato ratnatrayaM sArabhUtamiti // 77 // nanu svAdhyAyabhAvanayA kathaM saMsArastIryata ityAzaMkAyAmAha;sajjhAyaM kuvvaMtto paMciMdiyasaMpuDo tigutto ya / havadiya eyaggamaNo viNaeNa samAhio bhikkhU // 78 // Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| 131 svAdhyAyaM kurvan paMceMdriyasaMvRtaH triguptazca / bhavati ca ekAgramanA vinayena samAhito bhikSuH // 78 // TIkA-yataH svAdhyAyaM zobhanazAstrAbhyAsavAcanAdikaM kurvan paMceMdriyasaMvRtastriguptazca bhavati, ekAgramanA dhyAnaparazca bhavati, vinayena samAhitazca darzanAdivinayopetazca bhikSurbhavatyata: pradhAnaM cAritraM svAdhyAyastatazca muktiriti // 78 // punarapi svAdhyAyasya mAhAtmyaM tapasyaMtarbhAvaM ca pratipAdayannAha;bArasavidhahmi ya tave sanbhaMtarabAhire kusldiveN| Na vi atthi Na vi ya hohadi sajjhAyasamaMtavokammaM // 79 // dvAdazavidhe ca tapasi sAbhyaMtarabAhye kuzaladRSTe / nApi asti nApi ca bhaviSyati svAdhyAyasamaM tapaHkarma // 79 // TIkA-dvAdazavidhe tapasi sAbhyaMtarabAhye kuzaladRSTe tIrthakaragaNadharAdipradarzite kRte ca naivAsti na cApi bhaviSyati svAdhyAyasamaM svAdhyAyasadRzaM anyattapaHkarmAtaH svAdhyAyaH paramaM tapa iti kRtvA niraMtaraM bhAvanIya iti // 79 // . svAdhyAyabhAvanayA zrutabhAvanA syAttasyAzca bhAvanAyAH phalaM pradarzayannAha;sUI jahA sasuttA Na Nassadi dupamAdadoseNa / evaM sasuttapuriso Na Nassadi tahA pamAdadoseNa // 8 // sUcI yathA sasUtrA na nazyati tu prmaaddossenn| evaM sasUtrapuruSo na nazyati tathA pramAdadoSeNa // 80 // TIkA-yathA sUcI lohamayI zalAkA sUkSmApi sasUtrA sUtramayarajjusamanvitA na nazyati na cakSurgocaratAmatikAmati pramAdadoSeNApi, apaskArAdimadhye vismRtApi / tathaivaM puruSo'pi sAdhuriti saMsUtraH zrutajJAnasamanvito na nazyati naiva saMsAragarta patati pramAdadoSeNApi yadyapi paramaM tapaH kartuM . Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 132 __ mUlAcAre pati / samarthastathApi zATyarahitaH svAdhyAyaM yadi niraMtaraM karoti tathApi karmakSayaM karotIti bhAvaH // 80 // cAritrasya pradhAnamaMgaM dhyAnaM tadupakArabhUtaM nidrAjayamAha;Ni jiNehi NicaM NiddA khalu naramacedaNaM kunndi| vaDheja hU pasutto samaNo samvesu dosesu // 81 // nidrAM jaya nityaM nidrA khalu naramacetanaM kroti| varteta hi prasuptaH zramaNaH sarveSu doSeSu // 81 // TIkA-nidrAM darzanAvaraNakarmodayamohabhAvaM jaya tasyA vazaM mA gaccha yataH sA nidrA naraM khalu sphuTamacetanaM pUrvAparavivekahInaM karoti yatazca prasuptaH zramaNo varteta sarveSu doSeSu yasmAnnidrayAkrAMtacittaH sarvairapi pramAdaiH sahito bhavati saMyato'pyato nidrAjayaM kurviti / / 81 / / nidrAM jittvaikAgraciMtAnirodhaM kurvIteti pratipAdayannAha;--- jaha usugAro usumujju varaI saMpiDiyehiM NayaNehiM / taha sAhU bhAvejjo cittaM eyaggabhAveNa // 82 / / yathA iSukAra iSu Rju karAta saMpiMDitAbhyAM nynaabhyaaN| . tathA sAdhuH bhAvayet cittaM ekAgrabhAvena // 82 // TIkA-yatheSukAraH kAMDakAra iSu kAMDa, uju varaI-Rju karoti praguNaM karoti samyADitAbhyAM saMmIlitAbhyAM nayanAbhyAM niruddhacakSurAdiprasareNa tathA sAdhuH zubhadhyAnArtha svacittaM manovyApAramekAgrabhAvena manovAkkAyasthairyavRttyA paMceMdriyanirodhena ca bhAvayedabhiramayediti // 82 // dhyAnaM prapaMcayannAha;kammarasa baMdhamokkho jIvAjIve ya dvpnjaae| saMsArasarIrANi ya bhogaviratto sayA jhAhi // 83 // Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / karmaNo badhamokSau jIvAjIvau ca dravyaparyAyAn / saMsArazarIrANi ca bhogaviraktaH sadA dhyAya / / 83 // . TIkA-karmaNo jJAnAvaraNAderbadhaM jIvakarmapradezasaMzleSaM tathA mokSaM sarvathA karmApAyaM tathA jIvAn dravyabhAvaprANadhAraNasamarthAnajIvAn pudgaladharmAdharmAkAzakAlAn dravyANa sAmAnyarUpANi paryAyAn vizeSarUpAn saMsAraM caturgatibhramaNaM zarIrANi caudArikavakriyikAhArakataijasakArmaNAni ca bhogavirakto rAgakAraNebhyo viraktaH san sadA sarvakAlaM dhyAya samyagbhAvayeti // 8 // saMsAravikalpaM bhAvayannAha;dave khette kAle bhAve ya bhave ya hati paMceva / parivadRNANi bahUso aNAdikAle ya ciMtejjo // 84 // dravyaM kSetra kAlo bhAvazca bhavazca bhavaMti pNcaiv| parivartanAni bahuzaH anAdikAle ca ciMtayet // 84 // TIkA-dravyaparivartanAni karmanokarmatatsvarUpagrahaNaparityajanAni, kSetraparivarttanAni sarvapradezeSUtpattimaraNAni, kAlaparivarttanAni utsarpiNyavasarpiNIsamayeSUtpattimaraNAni, bhAvaparivarttanAni jaghanyamadhyamotkRSTabaMdhasthitibaMdharUpANi, bhavaparivarttanAni sarvAyurvikalpeSUtpattimaraNAni, evaM paMcaparivarttanAni anAdikAle'tItakAle parivarttitAni bahuzo'nekavAramanena jIvenetthaM ciMtayet dhyAyediti // 84 // . tathaitadapi dhyAyedityAha;mohaggiNA mahaMteNa dajjhamANe mahAjage dhIrA / samaNA visayavirattA jhAyaMti aNaMtasaMsAraM // 85 // mohAgninA mahatA dahyamAnaM mahAjagat dhiiraaH| zramaNA viSayaviraktA dhyAyaMti anaMtasaMsAraM // 85 // . Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre TIkA - mohAgninA mahatA dahyamAnaM mahAjagat sarvalokaM dhIrA viSayaviraktA dhyAyaMtyanaMtasaMsAraM caturgatibhramaNopetamiti // 85 // 134 dhyAnaM nAma tapastadAraMbhaM na sahata iti pratipAdayannAha; - AraMbhaM ca kasAyaM ca Na sahadi tavo tahA loe / acchI lavaNasamuddo ya kayAraM khalu jahA diTTaM // 86 // AraMbhaM ca kaSAyAn ca na sahate tapastathA loke / akSi lavaNasamudrazca kacAraM khalu yathA dRSTam // 86 // TIkA- yathA'kSi cakSurlavaNasamudrazca kacAraM tRNAdikamaMtasthaM patitaM na sahate sphuTaM taTasthaM karotIti dRSTaM tathA tapazcAritramAraMbhaM parigrahopArjanaM kaSAyA~zca na sahate na kSamate bahiSkarotIti // 86 // paMca parivarttanAni jIvena kiM tenaivAhosvidanyena tenaiva nAnyena kathamityAzaMkAyAmAha;jaha koi saTTivariso tIsadivarise NarAhivo jAo / ubhayattha jammasaddo vAsavibhAgaM visesei // 87 // yathA kazcit SaSTivarSaH triMzadvarSe narAdhipo jAtaH / ubhayatra janmazabdo varSavibhAgaM vizeSayati // 87 // TIkA - yathA kazcitpuruSaH SaSTivarSaH SaSTisaMvatsarapramANAyustriMzadbhirvaSargatairnarAdhipaH saMjAtoH rAjA'bhUdata ubhayatra paryAye rAjyaparyAye tadabhAve ca janmazabdo varSavibhAgaM saMvatsarakramaM vizeSayati rAjyaparyAye tadabhAvaparyAye ca varttate na tatra sarvathA bhedaM karoti sAmAnyavizeSAtmakatvAtsarvapadArthAnAM yataH sarvathA nityakSaNike cArthakriyAyA abhAvAdarthakriyAyAzvAbhAve sarveSAmabhAvaH syAdabhAvasya ca na grAhakaH pramANAbhAvAditi // 87 // 1 ca grAhakapramANAbhAvAt kha ga pustake | Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / 135 dRSTAMtaM dAtena yojayannAha ; evaM tu jIvadavvaM aNAiNihaNaM visesiyaM NiyamA / rAyasariso du kevalapajjAo tassa du viseso // 88 // evaM tu jIvadravyaM anAdinidhanaM vizeSyaM niyamAt / rAjasadRzastu kevalaM paryAyastasya tu vizeSaH // 88 // TIkA- yathA janmazabdo rAjyayuktakAle rAjyAbhAvakAle ca, evameva jIvadravyamanAdinidhanaM sarvakAlamavasthitaM vizeSyamanekaprakArAdhAratayA nirdiSTaM kevalaM tu tasya paryAyo nArakAdimanuSyAdirUpo rAjyaparyAyaH sa dRSTo vizeSo vizeSaNaM na sarvathA bhedaM karoti sarvAsvavasthAsu taiti // 88 // dravyArthikanayApekSayaikatvaM pratipAya paryAyArthikanayApekSayA bhedaM pratipAdayannAha ; jIvo aNAiNihaNo jIvotti yaNiyamado Na vattavvo / jaM purisAugajIvo devAugajIvidavisiTTho // 89 // jIvaH anAdinidhano jIva iti ca niyamato na vaktavyaH / yat puruSAyuSkajIvo devAyuSkajIvitaviziSTaH // 89 // TIkA - jIvo'nAdinidhana Adivarjito nidhanavarjitazca jIva iti ca nizcayena sarvathA guNAdirUpeNApi niyamato na vaktavyo na vAcyo yataH puruSAyuSko jIvo devAyuSkAdviziSTo na hi ya eva devaH sa eva manuSyaH, yaca manuSyo nAsau tiryak, yazca tiryak nAsau nArakaH paryAyabhedena bhedAditi // 89 // Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 mUlAcAre jIvaparyAyAn pratipAdayannAha;saMkhejjamasaMkhejamaNaMtakappaM ca kevalaM NANaM / taha rAyadosamohA aNNe vi ya jIvapajjAyA // 9 // saMkhyeyamasaMkhyayamanaMtakalpaM ca kevalaM jJAnaM / tathA rAgadveSamohA anyopa ca jIvaparyAyAH // 9 // TIkA-saMkhyAtaviSayatvAtsaMkhyAtaM matijJAnaM zrutajJAnaM ca tathA'saMkhyAtaviSayatvAdasaMkhyAtamavadhijJAnaM mana:paryayajJAnaM cAnaMtaviSayatvAdanaM takalpaM kevalajJAnamathavA saMkhyAtAsaMkhyAtAnaMtavastuparicchedakatvAtsaMkhyAtAsaMkhyAtAnaMtakalpaM kevalajJAnamanaMtavikalpaM caite sarve paryAyAstathA rAgadveSamohaparyAyAstathA'nyepi jIvasya paryAyA nArakatvAdayo bAlayuvasthaviratvAdayazceti // 9 // tathaivAha;--- akasAyaM tu carittaM kasAyavasio asaMjado hodi / uvasamadi jahmi kAle takkAle saMjado hodi // 91 // akaSAyaM tu caritraM kaSAyavazagaH asaMyato bhavati / upazAmyati yasmin kAle tatkAle saMyato bhavati // 91 // TIkA-cAritraM nAmAkaSAyatvaM yataH kaSAyavazago'saMyataH, mithyAtvakaSAyAdiyukto na saMyataH syAt yasmin kAle upazAmyati vratasthaH san kaSAyAna karoti tasmin kAle saMyatazcAritrastho bhvti| yasmAtsa eva puruSo mithyAtvAdiyukto mithyAdRSTirasaMyataH samyaktvAdiyuktaH san sa eva punaH samyagdRSTi: saMyatazca / puruSatvasAmAnyena punarabhedastasmAtsarvo'pi bhedAbhedAtmaka iti // 91 // Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / yataH kaSAyavazago'saMyato bhavatIti tata; - varaM gaNapadsAdo vivAhassa pavesaNaM / vivAhe rAgaupapatti gaNo dosANamAgaro // 92 // varaM gaNapravezAt vivAhasya prevazanaM / vivAhe rAgotpattiH gaNo doSANAmAkaraH // 92 // 137 TIkA--yateraMtakAle gaNapravezAcchiSyAdimohanibaMdhanakulamohakAraNApaMcapArzvastha saMparkAdvaraM zreSThaM vivAhe pravezanaM varaM gRhapravezo yato vivAhe dArAdigrahaNe rAgotpattirgaNaH punaH sarvadoSANAmAkaraH sarve'pi mithyAtvAsaMyama kaSAyarAgadveSAdayo bhavaMtIti // 92 // - kAraNAbhAvena doSANAmabhAva iti pratipAdayannAha ;paccayabhUdA dosA paJcayabhAveNa Natthi uppattI / paJcabhAve dosA NassaMti NirAsayA jahA bIyaM // 93 // pratyayabhUtA doSA : pratyayAbhAvena nAsti utpattiH / pratyayAbhAvAt doSA nazyaMti nirAzrayA yathA bIjaM // 93 // TIkA - pratyayAtkarmabaMdhAt ziSyAdi mohanibaMdhanakulamohakAraNAdbhUtAH saMjAtA doSA rAgadveSAdayaH kaluSajIvapariNAmAH, pratyayAbhAvAcca rAgadveSAdikAraNabhUtakarmAbhAvAcca nAstyutpattirnaiva prAdurbhAvasteSAM doSANAM yatazvotpattirnAsti tataH pratyayAbhAvAtkAraNAbhAvAddoSA mithyAtvAsaMyamakaSAyayoga nirvarttita jIva pariNAmA nazyaMti nirmUlaM kSayamupavajaMti nirAzrayAH saMtaH svakIyaprAdurbhAva kAraNamaMtareNa, yathA pratyayAbhAvAdbIjamaMkuraM na janayati bIjasyAMkurotpattinimittaM kSitijalapavanAdityarazmayasteSAmabhAve viparIte patitaM bIjaM yathA nazyati / yeSAM kAraNAnAM sadbhAve ye doSA utpayaMte teSAM kAraNAnAmabhAve tatphalabhUtadoSANAmanutpattiryathA svapratyayA Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 138 mUlAcAre bhAvAtsvakAraNAbhAvAdvIjasyAnutpattiraMkuratvena tata utpatyabhAvAnnirAzrayA rAgadveSAdayo doSA nazyaMti yathA bIjamutpattimaMtareNa pazcAnnazyatIti // 93 // tathA;hedU paJcayabhUdA heduviNAse viNAsamuvayaMti / tahmA heduviNAso kAyayo savvasAhUhi // 94 // hetavaH pratyayabhUtA hetuvinAze vinAzamupayAMti / tasmAt hetuvinAzaH kartavyaH sarvasAdhubhiH // 94 // TIkA-tataH krodhamAnamAyAlAbhAH pratyayabhUtAH parigrahAdayo lobhAdiSu satsu jAyate tatasteSAM lobhAdInAM hetUnAM vinAze pradhvaMse vinAzamupayAMti parigrahAdayo yata evaM tato hetuvinAzaH kartavyaH sarvasAdhubhiH pramattAdikSINakaSAyAMtairlobhAdInAmabhAve parigrahecchA na jAyate mUrchAdiparigrahastadabhAve prayatnaH kAryaH / pUrvakArikayA kAraNAbhAve kAryasyAbhAvaH pratipAdito'nayA punaH kAryasyAbhAvo nigditH| athavA pUrvagAthopasaMhArArtheyaM gAthA tata evamabhisaMbaMdhaH kAryaH, hetavaH kAraNAni pratyayabhUtAni kAryANi hetuvinAze teSAM sarveSAM vinAzo yataH kAraNAbhAve kAryasya cAbhAvastato hetuvinAze yatnaH kArya iti // 94 // dRSTAMtaM dArTItena yojayannAhaHjaM jaM je je jIvA pajjAyaM pariNamaMti saMsAre / rAyassa ya dosassa ya mohassa vasA muNeyavvA // 95 // yaM yaM ye ye jIvAH paryAyaM pariNamaMti sNsaare| rAgasya ca doSasya ca mohasya vazA jJAtavyAH // 95 // Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / TIkA-yaM yaM paryAyavizeSaM nArakatvAdisvarUpaM pariNamaMti gRhNati jIvAH saMsAre te paryAyAste ca jIvA rAgasya dveSasya mohasya ca / vazAstadAyattAH pariNamaMtIti jJAtavyAH karmAyattatvAtsarvasAMsArikaparyAyANAmiti // 95 // rAgadveSaphalaM pratipAdayannAha;atthassa jIviyassa ya jibbhovatthANa kAraNaM jiivo| maradi ya mArAvedi ya aNaMtaso savvakAlaM tu // 96 // arthasya jIvitasya ca jihvopasthayoH kAraNaM jIvaH / mriyate ca mArayati ca anaMtazaH sarvakAlaM // 96 // TIkA-arthasya kAraNaM gRhapazuvastrAdinimittaM jIvitasya ca kAraNaM AtmarakSArtha jihvAyAH kAraNaM AhArasya hetorupasthasya kAraNaM kAmanimittaM jIvo mriyate svayaM prANatyAgaM karoti mArayati cAnyA~zca hinasti prANavighAtaM ca kArayati anaMtazo'naMtavArAn sarvakAlameveti // 96 // tathA;jibbhovatthaNimittaM jIvo dukkhaM aNAdisaMsAre / patto aNaMtaso to jibbhovatthe jayaha dANi // 97 // jivhopasthAnimittaM jIvo duHkhaM anaadisNsaare| prAptaH anaMtazaH tataH jivhopasthaM jaya idAnIM // 97 // TIkA-rasanendriyanimittaM sparzanendriyanimittaM cAnAdisaMsAre jIvo duHkhaM prApto'naMtazo'naMtavArAn yato'to jihvAmupasthaM ca jaya sarvathA tyajedAnIM sAMpratamiti // 97 // caduraMgulA ca jibbhA asuhA caduraMgulo uvattho vi / aTuMguladosaNa du jIvo dukkhaM khu pappodi / / 98 // Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 140 mUlAcAre caturaMgulA ca jihvA azubhA caturaMgula upasthopi / aSTAMguladoSeNa tu jIvo duHkhaM khalu prApnoti // 98 // TIkA-caturaMgulapramANA jihvA azubhA caturaMgulapramANaM copasthaM maithunakriyAnimittaM etadaSTAMguladoSeNaiva jIvo duHkhaM prApnoti sphuTaM yatastato jihvAmupasthaM ca tyaja jayeti // 98 // sparzanajayakAraNamAha;bIhedavvaM NicaM kaTutthassa vi tahitthiruvassa / havadi ya cittakkhobho paJcayabhAveNa jIvassa // 99 // bhetavyaM nityaM kASThasthAdapi tathA strIrUpAt / bhavati ca cittakSobhaH pratyayabhAvena jIvasya // 99 // TIkA-bhetavyaM nityaM sarvakAlaM trAsaH karttavyaH kASThasthAdapi strIrUpAt kASThalepacitrAdikarmaNo'pi strIrUpAdudvegaH karttavyo yato bhavati cittakSobhaH manasazcalanaM pratyayabhAvena vishvaasaatkaarnnvshaajjiivsyti||99|| ___ tathA;ghidaridaghaDasarittho puriso itthI blNtaggismaa| to mahileyaM dukkA NaTThA purisA sivaM gayA iyre||10|| . ghRtabhRtaghaTasadRzaH puruSaH striijvldgnismaa| tAM mahilAmaMtaM DhaukitA naSTAH puruSAH zivaM gatA itare // 10 // TIkA-puruSo ghRtabhRtakuMbhasadRzaH strI punarbaladanalasadRzI yathA prajvaladagnisamIpe styAMna ? ghRtapUrNaghaTaH zIghraM prakSirAta tathA strIsamIpe manuSyA yata evaM tato mahilAyAH samIpamupasthitA jalpahAsAdivazaM gatAH puruSA naSTA ye ca na tatra saMgatAste zivaM gatAH zivaMgatiM prAptA iti // 10 // . 1 asya sthAne ' sthitaH' ityanena pAThena bhAvyaM / 2 zivAM gatiM presa-pustake / Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / tathA; mAyA vahiNIe dhUAe mUi vuDU itthIe / bIhedavvaM NicaM itthIrUvaM NirAvekkhaM // 101 // mAtuH bhaginyA duhituH mUkAyA vRddhAyAH striyAH / bhetavyaM nityaM strIrUpaM nirapekSaM // 101 // 141 TIkA - mAtuH strIrUpAdbhaginyAzca strIrUpAt duhituzca strIrUpAt mUkAyA vRdvAyAzca strIrUpAt bhetavyaM nityaM nirapekSaM yataH strI tu pAvakarUpamiva sarvatra dahatIti // 101 // tathA;-- hatthapAdaparicchiNNaM kaNNaNAsaviyappiyaM / avivAsa sadiM NAriM dUrido parivajjae // 102 // hastapAdaparicchinnAM karNanAsAvikalpitAM / avivAsasaM satIM nArIM dUrataH parivarjayet // 102 // TIkA -- hastacchinnA pAdacchinnA ca karNahInA nAsikAvihInA ca suSTu virUpA yadyapi bhavati tathApi avivastrAM satIM nagnAmityarthaH, nArIM dUrataH parivarjayet yataH kAmamalinastAM vAMchediti // 102 // brahmacaryabhedaM pratipAdayannAha; - maNa baMbhara vaci baMbhacera taha kAya baMbhacaraM ca / ahavA hu baMbhaceraM davvaM bhAvaM ti duviyappaM // 103 // manasi brahmacaryaM vacasi brahmacaryaM tathA kAye brahmacaryaM ca / athavA hi brahmacaryaM dravyaM bhAvamiti dvivikalpaM // 103 // TIkA - manasi brahmacaryaM vacasi brahmacaryaM kAye brahmacaryamiti tripra- Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 142 mUlAcAre kAraM brahmacaryamathavA sphuTaM brahmacarya dravyabhAvabhedena dvividhaM tatra bhAvabahmacarya pradhAnamiti // 103 // yataH; bhAvavirado du virado Na davvaviradassa suggaI hoii| visayavaNaramaNalolo dhariyanyo teNa maNahatthI // 104 // bhAvaviratastu virato na dravyaviratasya sugatiH bhavati / viSayavanaramaNalolo dhArayitavyaH tena mnohstii|| 104 // TIkA-bhAvena viraktoM'taraMgeNa ca yo viraktaH sa eva virataH saMyato na dravyeNAbrahmavRtyA viratasya tasya sugatiH zobhanA gatirbhavati yato'to viSayA rUpAdayasta eva vanamArAmastasmin ramaNalolaH krIDAlaMpaTo dhArayitavyo niyamitavyastena manohastI cittakuMjara iti // 104 // abrahmakAraNaM dravyamAha;paDhamaM viulAhAraM vidiyaM kAyasohaNaM / tadiyaM gaMdhamallAI cautthaM gIyavAiyaM / / 105 // prathamaM vipulAhAraH dvitIyaM kAyazodhanaM / tRtIyaM gaMdhamAlyAni caturtha gItavAditraM // 105 // TIkA-prathamamabrahmacarya vipulAhAraH pracuragRhyAnnagrahaNaM, dvitIyamabrahma kAyazodhanaM snAnAbhyaMganodvarttanAdibhI rAgakAraNaiH zarIrasya saMskaraNaM, tRtIyamabrahma gaMdhamAlyAni yakSakardamA mahiSIdhUpAdinA sugaMdhagrahaNaM, caturthamabrahma gItavAditrAdi saptasvarapaMcAtodyavaMzavINAtaMtrIprabhRtikamiti // 105 // tathA;taha sayaNasodhaNaM pi ya itthisaMsaggaM pi atthsNghnnN| puvvaradisaraNamiMdiyavisayaradI paNidarasasevA // 106 // Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / 143 tathA zayanazodhanamapi ca strIsaMsargopi arthsNgrhnnN| pUrvaratismaraNaM iMdriyaviSayaratiH praNItarasasevA // 106 // TIkA tathA zayanaM tUlikAparyaMkAdikaM zodhanaM krIDAgRhaM citrazAlAdikaM rahasyasthAnaM kAmodrekakAraNaM paMcamamabrahma / tathApi ca strIsaMsarge rAgotkaTavanitAbhiH kaTAkSanirIkSaNaparAbhirupaplavazIlAbhiH saMparkaH krIDanaM SaSThamabrahma / tathArthasya suvarNAdikasyAbharaNavastrAdikasya ca grahaNaM saptamamabrahma / tathA pUrvaratismaraNaM pUrvasmin kAle yat krIDitaM tasyAnusmaraNaM ciMtanamaSTamamabrahma / tatheMdriyaviSayeSu rUparasagaMdhazabdasparzeSu kAmAMgeSu ratiH samIhA navamamabrahma / tathA praNItarasasevA iSTarasAnAmupasevanaM dazamamabrahma / abrahmakAraNatvAdabrahmeti // 106 // tasya dazaprakArasyApi parihAramAha;dasavihamabbaMbhamiNaM saMsAramahAduhANamAvAhaM / pariharai jo mahappA so dRDhabhavvado hodi // 107 // dazavidhamabrahma idaM saMsAramahAduHkhAnAmAvAhaM / pariharati yo mahAtmA sa dRDhabrahmavato bhvti|| 107 // TIkA-evaM dazaprakAramapyabrahmedaM saMsArakAraNAnAM mahaduHkhAnAmAvAhamavasthAnaM pradhAnahetubhUtaM pariharati yo mahAtmA saMyataH sa dRDhabrahmavato bhavati / bhAvAbrahmakAraNaM dravyAbrahmakAraNaM ca yaH parityajati tasyobhayathApi brahmacarya samyak tiSThatIti sa ca cAritravAniti // 107 // parigrahaparityAge phalamAha;kohamadamAyalohehiM pariggahe layai saMsajai jiivo| teNubhayasaMgacAo kAyavvo savvasAhahiM // 108 // Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 144 mUlAcAre krodhamadamAyAlobhaiH parigrahe lagati saMsajati jiivH| .. tenobhayasaMgatyAgaH kartavyaH sarvasAdhubhiH // 108 // TIkA-yataH krodhamadamAyAlobhaiH parigrahe lagati saMsajati parigrahatvAt gRhNAti jIvastena kAraNenobhayasaMgatyAgaH karttavyo bAhyAbhyaMtaraparigrahaparihAraH kAryaH / ubhayAbrahma ca pariharaNIyaM yena saha krodhamAnamAyAlobhAzca yatnatastyAjyAH sarvasAdhubhiriti // 108 // tataH;NissaMgo NirAraMbho bhikkhAcariyAe suddhabhAvo y| egAgI jhANarado savvaguNaDDo have samaNo // 109 // niHsaMgo nirAraMbho bhikSAcaryAyAM shuddhbhaavshc| ekAkI dhyAnarataH sarvaguNADhyo bhavet zramaNaH // 109 // TIkA-ubhayaparigrahAbhAvairniHsaMgo mUrchArahitastatazca nirAraMbhaH pApakriyAdibhyo nivRttastatazca bhikSAcaryAyAM zuddhabhAvo bhavati tatazcaikAkI dhyAnarataH saMjAyate tatazca sarvaguNADhyaH sarvaguNasaMpanno bhavet // 109 // zramaNavikalpamAha;NAmeNa jahA samaNo ThAvaNie taha ya davabhAveNa / Nikkhavo vIha tahA caduviho hoi NAyavvo // 110 // nAmnA yathA zramaNaH sthApanayA tathA ca dravyabhAvAbhyAM / nikSepopi iha tathA caturvidho bhavati jnyaatvyH|| 110 // TIkA-zramaNagocaraM nikSepamAha;-nAmnA yathA zramaNaH sthApanayA tathaiva tatra dravyeNa bhAvena ca tathaiva draSTavyaH / nAmazramaNamAtraM nAmazramaNa: tadAkRtipAdiSu sthApanAzramaNo guNarahitaliMgagrahaNaM dravyazramaNo mUlagu Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraaaadhekaarH| 145 NottaraguNAnuSThAnapravaNabhAvo bhAvazramaNaH / evamiha nikSepastathaivAgamapratipAditakrameNa caturvidho bhavati jJAtavya iti // 110 // teSAM madhye bhAvazramaNaM pratipAdayannAha;bhAvasamaNA hu samaNA Na sesasamaNANa suggaI jamhA / jahiUNa duvihamuvahiM bhAveNa susaMjado hoha // 111 // bhAvazramaNA hi zramaNA na zeSazramaNAnAM sugatiryasmAt / hitvA dvividhapadhiM bhAvane susaMyato bhava // 111 // TIkA-bhAvazramaNA eva zramaNA yataH zeSazramaNAnAM nAmasthApanAdravyANAM na sugatiryasmAttasmAdividhamupadhiM dravyabhAvarUpaM parityajya bhAvena susaMyato bhaveti // 111 // bhikSAzuddhiM ca kurvityAha;vadasIlaguNA jamhA bhikkhAcariyA visuddhie ThaMti / tamhA bhikkhAcariyaM sohiya sAhU sdaavihaarijj||112|| .. vratazIlaguNA yasmAt bhikSAcaryAyA vizuddhayAM tisstthti| tasmAt bhikSAcaryA zodhayitvA sAdhuH sadA viharet // 112 // TIkA--vratAni zIlAni guNAzca yasmAdbhikSAcaryAyA vizuddhyAM satyAM tiSThati tasmAdbhikSAcaryA saMzodhya sAdhuH sadA viharet / bhikSAcaryAzuddhizca pradhAnaM cAritraM sarvazAstrasArabhUtamiti // 112 // tathaitadapi vizodhyAcaredityAha;bhikkhaM vaktaM hiyayaM sodhiya jo caradi Nicca so saah| eso suhida sAhU bhaNio jiNasAsaNe bhayavaM // 113 // bhikSAM vAkyaM hRdayaM zodhayitvA yaH carati nityaM sa sAdhuH / } eSa susthitaH sAdhuNito jinazAsane bhagavAn // 113 // 10 Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre TIkA-bhikSAM gocaraziddhaM vAkyaM vacanazuddhiM hRdayaM manaHzuddhiM vizodhya yazcarati cAritrodyogaM karoti sAdhurnityaM sa eSa susthitaH sarvaguNopetaH sAdhubhaNito bhagavAn , ka? jinazAsane sarvajJAgame iti // 113 // ... tathaitadapi suSTu jJAtvA caratvityAha;davvaM khattaM kAlaM bhAvaM sattiM ca suTu NAUNa / jhANajjhayaNaM ca tahA sAhU caraNaM smaacruu||114 // dravyaM kSetraM kAlaM bhAvaM zaktiM ca suSTu jJAtvA / dhyAnAdhyayanaM ca tathA sAdhuzcaraNaM samAcaratu // 114 // TIkA-dravyamAhArazarIrAdikaM kSetraM jAMgalarUpAdikaM kAlaM suSamAsuSamAdikaM zItoSNAdika bhAvaM pariNAmaM ca suSThu jJAtvA dhyAnamadhyayanaM tathA jJAtvA sAdhuzcaraNaM samAcaratu / evaM kathitaprakAreNa cAritrazuddhibhavatIti // 114 // tathAbhayatyAgaphalamAha;cAo ya hoi duviho saMgaccAo kalattacAo y| ubhayaccAyaM kiccA sAhU siddhiM lahU lahadi // 115 // tyAgazca bhavati dvividhaH saMgatyAgaH kalatratyAgazca / ubhayatyAgaM kRtvA sAdhuH siddhiM laghu labhate // 115 // TIkA-tyAgazca bhavati dvividhaH saMgatyAgaH kalatratyAgazca tata ubhayatyAgaM kRtvA sAdhurlaghu zIghra siddhiM labhate na tatra saMdeha iti // 115 // cAritrazuddhimasaMyamapratyayakaSAyapratyayayogapratyayasvarUpazuddhiM ca pratipAdya darzanazuddhiM mithyAtvapratyayazuddhiM ca pratipAdayannAha;puDhavIkAyigajIvA puDhavIra cAvi assidA sNti| tamhA puDhavIe AraMbhe NicaM virAhaNA tesiM // 116 // Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ smysaaraadhikaarH| pRthivIkAyikajIvAH pRthivyAH cApi AzritAH saMti / tasmAt pRthivyA AraMbhe nityaM virAdhanA teSAM // 116 / / TIkA-pRthivIkAyikajIvAstavarNagaMdharasAH sUkSmAH sthUlAzca tadAzritAzcAnye jIvAstrasAH zeSakAyAzca saMti tasmAttasyAH pRthivyA virAdhanAdike khananadahanAdike AraMbhe AraMbhasamAraMbhasaMraMbhAdike ca kRte nizcayena teSAM jIvAnAM tadAzritAnAM prANavyaparopaNaM syAditi / evamapkAyikatejaHkAyikavAyukAyikavanaspatikAyikatrasakAyikAnAM tadAzritAnAM ca samAraMbhe dhruvaM virAdhanAdikaM bhavatIti nizcetavyam // 116 // tamhA puDhavisamAraMbho duviho tiviheNa vi| jiNamaggANucArINaM jAvajIvaM Na kappaI // 117 // tasmAt pRthivIsamAraMbho dvividhaH trividhenApi / jinamArgAnucAriNAM yAvajjIvaM na kalpyate // 117 // TIkAH-yataH pRthivIkAyikAdInAM tadAzritAnAM ca samAraMbhe dhruvA hiMsA tasmAtpRthivIsamAraMbhaH khananAdiko dvividho dviprakAro pRthivIkAyikatadAzritobhayarUpo'pi trividhena manovAkkAyarUpeNa jinamArgAnucAriNAM yAvajjIvaM na kalyate na yujyata iti / evamaptejovAyuvanaspatitrasAnAM viprakAre'pi samAraMbhe'vagAhanasecanajvAlanatApanavIjanamukhavAtakaraNacchedanatakSaNAdikaM na kalpyate jinamArgAnucAriNa iti // 117 // ___ asaMyamapratyayaM tadvizuddhiM ca pratipAdya mithyAtvapratyayaM tadvizuddhiM pratipAdayannAha;jo puDhavikAijIve Na vi saddahadi jiNehiM NiddiDhe / dUratyo jiNavayaNe tassa uvaTThAvaNA Natthi // 118 // Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 148 mUlAcAre yaH pRthivIkAyikajIvAn nApi zraddadhAti jinaiH nirdiSTAn / dUrastho jinavacanAt tasya upasthApanA nAsti // 118 // TIkA - yaH pRthivIkAyikAn jIvAn na zraddadhAti nAbhyupagacchati jinaiH prajJaptAn pratipAditAn sa jinavacanAt dUraM sthito na tasyopasthApanA'sti na tasya samyagdarzanAdiSu saMsthitirvidyate mithyAtvAditi / evamakAyikAn vanaspatikAyikAn sakAyikAJca tadAzritA~zca yo nAbhyupagacchati tasyApyupasthApanA nAsti so'pi mithyAdRSTireva na kadAcidapi muktimArge tasya sthitiryato darzanAbhAvena cAritrasya jJAnasya cAbhAva eva darzanA vinAbhAvitvAttayoriti // 118 // yaH punaH zraddadhAti sa saddRSTiriti pratipAdayannAha ;-- jo puDhavikAjave aisahade jiNehiM paNNatte / uvaladvapuNNapAvassa tassuvadvAvaNA asthi / / 119 / / yaH pRthivI kAyikajIvAn atizraddadhAti jinaiH prajJaptAn / upalabdhapuNyapApasya tasyopasthApanA asti // 119 // TIkA - yaH pRthivIkAyika jIvAMstadAzritA~zcAtizayena zraddadhAti manyate jinaiH prajJaptAn tasyopalabdhapuNyapApasyopasthApanA vidyate mokSamArge tasya saMsthitiravazyaMbhAvinIti / evamapkAyikateja:kAyikavAyukAyikavanaspatikAyikatrasakAyikAMstadAzritA~zca yaH zraddadhAti manyate'bhyupagacchati tasyopalabdhapuNyapApasyopasthApanA vidyata iti // 119 // na punaH zraddadhAti tasya phalamAha; Na sahadi jo ede jIve puDhavidaM gade / sa gacche digdhamadbhANaM liMgattho vi hu dummadI // 120 // na zraddadhAti ya etAn jIvAn pRthivItvaM gatAn / sa gacchet dIrghamadhvAnaM liMgasthopi hi durmatiH // 120 // Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samayasArAdhikAraH / 149 TIkA - na zraddadhAti nAbhyupagacchati ya etAn jIvAn pRthivItvaM gatAn pRthivIkAyikAn tadAzritA~zca sa gaccheddIrghamadhvAnaM dIrghasaMsAraM liMgastho'pi nAgnyAdiliMgasahito'pi durmatiryata iti / evamapkAyikateja:kAyika vAyukAyikavanaspati kAyikatrasa kAyikAn tadAzritA~zca yo na zraddadhAti nAbhyupagacchati sa liMgastho'pi durmatirdIrghasaMsAraM gacchediti // 120 // evaMbhUtAn jIvAn pAtukAmaH zrIgaNadharadevastIrthakara paramadevaM pRSTavAniti, tatpraznasvarUpamAha;-- kathaM care kathaM ciTThe kadhamAse kathaM saye / kathaM aMjejja bhAsijja kathaM pAvaM Na vajjhadi // 121 // kathaM caret kathaM tiSThet kathamAsIta kathaM zayIta / kathaM bhuMjIta bhASeta kathaM pApaM na badhyate // 121 // TIkA -- evaM pratipAditakrameNa jIvanikAyakule jagati sAdhuH kathaM kena prakAreNa caredgacchedanuSThAnaM vA kuryAt kathaM tiSThet kathamAsIta kathaM vA zayIta kathaM bhuMjIta kathaM bhASeta kathaM vadet kathaM pApaM na badhyate kena prakAreNa pApAgamo na syAditi // 121 // praznamAlAyA uttaramAha; jadaM care jaM ciTThe jadamAse jada saye / jadaM bhuMjejja bhAsejja evaM pAvaM NaM bajjhai // 122 // yatnena caret yatnena tiSThet yatnenAsIta yatnena zayIta / yatnena bhuMjIta bhASeta evaM pApaM na badhyate // 122 // TIkA - yatneneryApathasamitizuddhyA caret yatnena tiSThet mahAvratAdisaMpanno yatnenAsIta pratilikhya jIvAnavirAdhayan paryakAdinA yatnena zayIta pratilikhyodvarttanaparAvarttanAdikarma kurvan saMkucitAtmA rAtrau zayanaM kuryAt yatnena bhuMjIta SaTcatvAriMzaddoSavarjitAM bhikSAM gRhNIyAdyatnena bhASeta bhASAsamitikrameNa satyavatopapannaH evamanena prakAreNa pApaM ca na badhyate karmAsravo na bhavatIti // 122 // , Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre 150 yatnena carataH phalamAha; jaM tu caramANassa dayAhussa bhikkhuNo / Na Na bajjhade kammaM porANaM ca vidhUyadi // 123 // yatnena tu carataH dayAprekSakasya bhikSoH / navaM na badhyate karma purANaM ca vidhUyate // 123 // TIkA - yatnenAcarato bhikSordayAprekSakasya dayAprekSiNo navaM na badhyate karma ciraMtanaM ca vidhUyate nirAkriyate / evaM yatnena tiSThatA yatnenAsInena yatnena zayanena yatnena bhuMjAnena yatnena bhASamANena navaM karma na badhyate ciraMtanaM ca kSIyate tataH sarvathA yatnAcAreNa bhavitavyamiti // 123 // samayasArasyopasaMhAragAtheyaH- evaM vidhANacariyaM jANittA Acarija jo bhikkhU | NAseUNa du kammaM duvihaM piya lahu lahai siddhiM // 124 // evaM vidhAnacaritaM jJAtvA Acaret yo bhikSuH / nAzayitvA tu karma dvividhamapi ca laghu labhate siddhiM // 124 // TIkA - evamanena prakAreNa vidhAnacaritaM kriyAnuSThAnaM jJAtvA Acarati yo bhikSuH sa sAdhurnAzayitvA karma dviprakAramapi zubhAzubharUpamapi dravyarUpaM bhAvarUpaM vA zIghraM labhate siddhiM yata evaM cAritrAnmokSo bhavati sarvasya sArabhUtaM cAritraM tata iti dazamasya samayasArasaMjJakasyAcArasya // 124 // iti zrImadvaTTakeryAcAryavaryapraNIte mUlAcAre zrIvasunaMdyAcAryapraNItAcAravRttyAkhyaTIkAsahi dazamaH samayasArAdhikAra: // * * kha-ga-pustake'sya sthAne'yaM pAThaH- iti vasunandiviracitAyAmAcAravRttau dazamaH paricchedaH / Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 151... zIlaguNAdhikAraH / . shiilgunnaadhikaarH| sIlaguNAlayabhUde kllaannvisespaaddiherjude| . vaMdittA arahaMte sIlaguNe kittaissAmi // 1 // zIlaguNAlayabhUtAn kalyANavizeSaprAtihAryayuktAn / vaMditvA arhataH zIlaguNAn kIrtayiSyAmi // 1 // - TIkA-zIla-zIlaM vrataparirakSaNaM zubhayogavRttirazubhayogavRttiparihAra AhArabhayamaithunaparigrahasaMjJAviratiH paMceMdriyanirodhaH kAyasaMyamaviSayodbhavadoSAbhAvaH kSAtyAdiyogazca, guNA-guNAH saMyamavikalpAH paMcamahAvratAdayaH kaSAyAdyabhAvo'tikramAyabhAvaH SaTrAyasavikalpasaMyamadazaprakArAbrahmAbhAva AkaMpitAdidoSavimuktirAlocanAdiprAyazcittakaraNaM, zIlAni ca guNAzca zIlaguNAsteSAmAlayabhUtAH samyagavasthAnaM saMjAtAH zIlaguNAlayabhUtAstAn zIlaguNAlayabhUtAn vratAnAM vrataparirakSaNAnAM cAdhArAn / kallANa-kalyANAni svargAvataraNajanmaniSkramaNakevalajJAnotpattinirvANagamanAni, visesa-vizeSA atizayavizeSAzcatustriMzat, svAbhAvikA daza niHsvedatvAdikAH, ghAtikarmakSayajA daza gavyUtizatacatuSTayasubhikSatvAdikA, devopanItAzcaturdaza sarvArddhamAgadhikabhASAdayaH, pADihera-prAtihAryANyaSTau siMhAsanAdIni, jude-yuktAn sahitAn, kalyANAni cAtizayavizeSAzca prAtihAryANi ca kalyANavizeSaprAtihAryANi tairyuktAstAn kalyANavizeSaprAtihAryayuktAn sarvAna sarvajJatvacinhopetAn triSaSTikarmakSayajaguNasaMyuktAna, baMdittA-vaMditvA praNamya,arahaMtaarhataH sarvajJanAthAn, zIlaguNe-zIlaguNAn zIlAni guNAMzca, kittaissAmikIrtayiSyAmi samyaganuvartayiSyAmi / arhataH zIlaguNAlayabhUtAn kalyANavizeSaprAtihAryayuktAn vaMditvA zIlaguNAn kI yaSyAmIti saMbaMdhaH // 1 // Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 152 mUlAcAre zIlAnAM tAvadutpattikramamAha; - jo kara saNNA iMdiya bhommAdi samaNadhamme ya / aNNoSNehiM abhatthA aTThArahasIlasahassAiM // 2 // yogAH karaNAni saMjJA iMdriyANi bhvAdayaH zramaNadharmAzca / anyonyaiH abhyastA aSTAdazazIla sahasrANi // 2 // TIkA - joe - yoga AtmapradezaparispadaH sa nimittabhedAt tridhA bhidyate kAyayogo manoyogo vAgyoga iti / tadyathA / vIryAntarAyakSayopazasadbhAve satyaudArikAdisaptakAyavargaNAnyatamAlaMbanApekSa AtmapradezaparispaMdaH kAyayogaH, zarIranAmakarmodayApAditavAgvarNanAlaMbane sati vIryA - tarAyamatyakSarAdyAvaraNakSayopazamAdinAbhyaMtaravAglabdhisAnnidhye vAkpariNAmAbhimukhasyAtmanaH pradezaparispaMdo vAgyogaH, abhyaMta ravIyatarAyanoiMdriyAvaraNakSayopazamAtmakamanolabdhisannidhAne bAhyanimittamanovargaNAlaMbane sati manaH pariNAmAbhimukhasyAtmanaH pradezaparispaMdo manoyogaH, kAyavAGmanasAM zubhakriyA ityarthaH / karaNe - karaNAni kAyavAGmanasAmazubhakriyAH sAvadyakarmAdAnanimittAH / saNNA - saMjJA AhArabhayamaithunaparigrahAbhilASAH / iMdiya-iMdriyANi / bhommAdi-bhUH pRthivI AdiryeSAM te bhvAdayaH pRthivIkAyAdayaH / samaNadhamme ya-zramaNadharmAzva saMyatAcaraNavizeSAzca / aNNANehiM anyonainyonyaM parasparaM / anbhatthA - - abhyastAH samAhatAH / ta ete yogAdayaH zramaNadharmaparyaMtAH parasparaM guNitAH, aTThAraha - aSTAdazazIlasahasrANi / yogaiH karaNAni guNitAni nava bhavaMti, punarAhArAdisaMjJAbhizcatasRbhirnava guNitAni SaT triMzadbhavaMti zIlAni, punarindriyaiH paMcabhiguNitAni SaTtriMzat azItyadhikaM zataM punaH pRthivyAdibhidarzabhiH kAyairazItizataM guNitaM aSTAdazazatAni bhavaMti punaH zramaNadharmairdazabhiraSTAdazazatAni guNitAni aSTAdazazalisahasrANi bhavatIti // 2 // Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shiilgunnaadhikaarH| yogAdInAM bhedapUrvakaM svarUpamAha;tiNhaM suhasaMjogo jogo karaNaM ca asuhsNjogii| AhArAdI saNNA phAsAdiya iMdiyA NeyA // 3 // trAyANAM zubhasaMyogo yogaH karaNaM ca ashubhsNyogH| AhArAdayaH saMjJAH sparzanAdIni iMdriyANi jJeyAni // 3 // TIkA-tiNhaM-trayANAM manovAkkAyAnAM, suhasaMjogo-zubhena saMyogaH zubhasaMyogaH pApakriyAparihArapUrvakazubhakarmAdAnanimittavyApAraH sarvakarmakSayanimittavAgguptiryoga ityucyate / karaNaM ca-karaNaM kriyA pariNAmo vA teSAM manovAkkAyAnAM yo'yamazubhena saMyogastatkaraNaM pApakriyApariNAmaH pApAdAnanimittavyApAravyAhArau ca karaNamityucyate / AhArAdI-AhArAdaya AhArabhayamaithunaparigrahAH,saNNA-saMjJA abhilASAH,caturvidhAzanapAnakhAdyasvAdyAnyAhAraH, bhayakarmodayAccharIravAGmanaHsaMbaMdhijIvapradezAnAmAkulatA bhayaM, strIpuMsayozcAritramohodaye sati rAgapariNAmAviSTayoH parasparaM sparzanaM pratIcchA maithunaM, gaumahiSImaNimauktikAdInAM cetanAcetanAnAM bAhyAnAM AbhyaMtarANAM ca rAgAdInAmupadhInAM saMrakSaNArjanasaMskArAdilakSaNA vyApRtiH parigrahaH, AhArasaMjJA bhayasaMjJA maithunasaMjJA parigrahasaMjJA ceti| phAsAdiya-sparzanAdInAMdrayANi jJeyAni sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANIndriyANi jJAtavyAnIti // 3 // pRthivyAdInAM bhedaM svarUpaM ca pratipAdayannAha;puDhavidagAgaNimArudapatteyaaNaMtakAyiyA ceva / vigatigacadupaMceMdiya bhommAdi havaMti dasa ede // 4 // pRthivyudakAgnimArutapratyekAnaMtakAyikAzcaiva / dvitricatuHpaMceMdriyA bhvAdayo bhavati dazaite // 4 // Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 154 mUlAcAre TIkA--puDhavi-pRthivI / daga-Apo jalaM / agANa-AgniH / mAruda-mAruta: vAtaH / pateya--pratyeka ekaM jIvaM prati kAraNaM zarIrahetupudgalapracayaH pratyekamasAdhAraNaM |annNt-anNtH sAdhAraNaM / kAyiyA cevakAyikAzcaiva / pRthivI kAyo vidyate yeSAM te pRthivIkAyikAH, ApaH kAyo vidyate yeSAM te apkAyikAH, tejaH kAyo vidyate yeSAM te tejaHkAyikAH, mArutaH kAyo vidyate yeSAM te mArutakAyikAH, pratyekaH kAyo vidyate yeSAM te pratyekakAyikAH pUgaphalanAlikerAdayaH, anaMtaH kAyo vidyate yeSAM te'naMtakAyikA guDUcImUlakAdayaH, cazabda uktasamuccayArthaH, evakAro'vadhAraNArthaH / pRthivIkAyikAdayaH svabhedabhinnA bAdarAH sUkSmAH paryAptA aparyAptAzcaiveti / vigatigacadupaMceMdiya-indriyazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate dIndriyAH kRmyAdayaH, trIndriyA matkuNAdayaH, caturiMdriyA bhramarAdayaH, paMceMdriyA maMDUkAdayaH / bhommAdi-bhUmyAdayaH / havaMti-bhavaMti / dasa-daza / ede-ete pRthivIkAyikAdayaH paMceMdriyaparyaMtA dazaiva bhavati nAnya iti // 4 // zramaNadharmasya bhedaM svarUpaM ca pratipAdayannAha;khaMtI maddava ajjava lAghava tava saMjamo aMkicaNadA / taha hodi baMbhaceraM saccaM cAgo ya dasa dhammA // 5 // kSAMtiH mArdavamArjavaM lAghavaM tapaH saMyamaH akiNcntaa| tathA bhavati brahmacarya satyaM tyAgazca daza dhrmaaH|| 5 // TIkAH-khaMtI-uttamakSamA zarIrasthitihetumArgaNArtha parakulAnyupayatastIrthayAtrAdyarthaM vA paryaTato yaterduSTajanAkrozotprahasanAvajJAtADanabhartsanazarIravyApAdanAdInAM sannidhAne svAMte kAluSyAnutpattiH kSAMtiH / maddava-mRdorbhAvo mArdavaM jAtyAdimadAvezAdabhimAnAbhAvaH / ajjava-jorbhAva ArjavaM manovAkkAyAnAmavakratA / lAghava-lagho vo lAghavaM anaticAratvaM zaucaM / 1 svAntaH g| Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shiilgunnaadhikaarH| 155 prakarSaprAptau lobhanivRttiH / tava-tapaH karmakSayArtha tapyaMte zarIrendriyANi tapastaddvAdazavidhaM pUrvoktamavaseyaM / saMjamo-saMyamo dharmopabRMhaNArtha samitiSu vartamAnasya prANIndriyadayAkaSAyanigrahalakSaNaH / akiMcaNadA-nAsya kiMcanAstyAkaMcano'kiMcanasya bhAva AkiMcanyamakiMcanatA upAtteSvapi zarIrAdiSu saMskArApohAya mamedamityabhisaMbaMdhanivRttiH / taha hodi-tathA bhavati tatha tenaiva prakAraNe dazAbrahmaparihAreNa , baMbhaceraM-brahmacarya anujJAtAMganAsmaraNakathAzravaNastrIsaMsaktazayanAdivarjanaM svataMtravRttinivRtyartho vA gurukulavAso brahmacarya / saccaM-satyaM paropatApAdiparivarjitaM karmAdAnakAraNAnivRttaM sAdhuvacanaM satyaM / cAgo-tyAgaH saMyatasya yogyajJAnAdidAnaM tyAgaH cazabdaH samuccayArthaH / dasa dhammA-dazaite dharmA dazaprakAro'yaM zramaNadharmo vyAkhyAta iti // 5 // zIlAnAmutpattinimittamakSasaMkramaNAccAraNakramamAha;-- maNagutte muNivasahe maNakaraNommukkasuddhabhAvajude / AhArasaNNavirade phAsiMdiyasaMpuDe ceva // 6 // puDhavIsaMjabhajutte khaMtiguNasaMjude pddhmsiilN| acalaM ThAdi visuddhe taheva sesANi NeyANi // 7 // manoguptasya munivRSabhasya mana:karaNonmuktazuddhabhAvayuktasya / AhArasajJAviratasya sparzaneMdriyasaMvRtasya caiva // 6 // pRthivIsaMyamayuktasya kSatiguNasaMyuktasya prathamazIlaM / acalaM tiSThati vizuddhasya tathaiva zeSANi jJeyAni // 7 // TIkA-maNagutte-manasA gupto manoguptastasya tasminvA manoguptasya manogupte / muNivasahe-munivRSabhasya munivRSabhe vA, maNakaraNommukkasuddhabhAvajude-manaHkaraNonmuktazuddhabhAvayutaH, manaHkaraNonmuktazcAsau zuddhabhAvazca tena yutaH manaHkaraNonmuktazuddhabhAvayutastasya manaHkaraNonmuktazuddhabhA Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 156 mUlAcAre vayutasya manaHkaraNonmuktazuddhabhAvayute vA / AhArasaNNavirade-AhArasaMjJayA virata AhArasaMjJAviratastasya AhArasaMjJAviratasya AhArasaMjJAvirate vA / phAsiMdiyasaMpuDe-sparzenendriyaM saMvRtaM yasyAsau sparzanendriyasaMvRtastasya sparzaneMdriyasaMvRtasya sparzanendriyasaMvRte vA / ceva-nizcayena / puDhavIsaMjamajuttepRthivIsaMyamena yuktaH pRthivIsaMyamayuktastasya pRthivIsaMyamayuktasya pRthivIsaMyamayukte vA / khaMtiguNasaMjude-zAMtiguNena saMyuktaH kSAMtiguNasaMyuktastasya kSAMtiguNasaMyuktasya kSAMtiguNasaMyukta vA / paDhamasIlaM-prathamaM zIlaM tasyetthaMbhUtasya munivRSabhasyetthaMbhUte vA munivRSabhe prathamaM zIlamacalaM sthirarUpaM tiSThati / zuddhe cAritrADhye munau zuddhasya cAritrATyasya muneti saMbaMdhaH / yato guptibhirgupto'zubhapariNAmairvimuktaH saMjJAdibhizca rahitaH saMyamAdisahito'ta eva zuddhaH / taheva-tathaiva tenaiva prakAreNa anena vA prakAreNa / sesANi-zeSANyapi dvitIyAdIni zIlAni / NeyANi-jJAtavyAni / athavA vizuddheSu bhaMgeSu yAvadacalaM tiSThatyakSaH, tathA vAggupte munivRSabhe manaHkaraNonmuktazuddhabhAvayukta AhArasaMjJAvirate sparzanendriyasaMvRte pRthivIsaMyamayukte zAMtiguNasaMyukte ca zuddhe munau dvitIyaM zIlaM tiSThati / tathA kAyagupte munivRSabhe evaM zeSANyuccAraNavidhAnAnyuccArya tRtIyaM zIlaM vrataparirakSaNamacalaM tiSThati / vizuddhe tata Adi gate akSe evamuccAraNA karttavyA / manogupte munivRSabhe vAkkaraNonmuktazuddhabhAvayute AhArasaMjJAvirate sparzanendriyasaMvRte pRthivIsaMyamayukte kSAMtiguNasaMyukte ca munivRSabhe caturthazIlaM / tathA vAggupte munivRSabhe vAkkaraNonmuktazuddhabhAvayukta AhArasaMjJAvirate sparzanendriyasaMvRte pRthivIsaMyamayukte zAMtiguNasaMyukte ca munivRSabhe paMcamaM zIlaM / tathA kAyagupte vAkkaraNonmukta zeSANyapyuccArya SaSThaM zIlaM brUyAt / tisro guptIH paMktyAkAreNa vyavasthApya tata Urddha trINi karaNAni paMktyAkAreNa sthApanIyAni tata Urddha AhArAdisaMjJAH saMsthApya tataH paMceMdriyANi tataH pRthivyAdayaH kAyAstatazca zramaNadharmAH sthApyAH / evaM saMsthApya pUrvoktakramaNa zeSANi Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ... shiilgunnaadhikaarH| 157 zIlAni vaktavyAni yAvatsarve'kSA acalaM sthitvA vizuddhA bhavaMti tAvadaSTAdazazIlasahasrANyAgacchaMtIti / athavA manogupte munivRSabhe ityAdi tAvaduccArya yAvaddazaprakArazramaNadharmAte'kSastiSThati tadA'calaM sthitvA vizuddhe'kSe tataH zeSA apyakSA anena krameNa taM prApya sthApayitavyA yAvanmano guptayakSaH kAyaguptau nizcalaH sthitastato'STAdazazIlasahasrANi munivRSabhasya pUrNAni bhavaMtIti / athavA manoguptiM dhruvAM vyavasthApya manaHkaraNAdinA saha SaTsahasrANi zIlAnyutpAdya tataH zeSeSu bhaMgeSvacalaM sthitvA vizuddheSu manoguptirvizuddhA bhavati tataH punarvAgguptiM dhruvAM kRtvA SaTsahasrANi zIlAnAmutpAdanIyAni tataH sarve bhaMgA acalaM tiSThati tato vAgguptirvizuddhA bhavati tataH kAyaguptiM dhruvAM kRtvA SaTsahasrANi zIlAnAmatpAdanIyAni tataH sarva bhaMgA acalaM tiSThati kAyaguptizca vizuddhA bhavati zIlAnAM cASTAdazasahasrANi saMpUrNAni bhavaMti / evamekaikaM sthiraM kRtvA bhaMgAnAmutpAdanakramo veditavya iti // 6-7 // idAnIM guNAnAmutpattikAraNakramaM pratipAdayannAha;igivIsa catura sadiyA dasa dasa dasagA ya ANupuvIya / hiMsAdikkamakAyAvirAhaNAloyaNAsohI // 8 // ekaviMzatizcatvAraH zataM daza daza daza ca AnupUrvyA / . hiNsaatikrmkaayviraadhnaa''locnaashuddhyH|| 8 // .. . TIkA-igivIsa-ekenAdhikA viMzatirekaviMzatiH / cadura-catvAraH / sadiyA-zataM / daza daza daza trayo dazAnAM bhedAH / ANupuvIya-AnupUrvyA / hiMsA-pramAdataH prANavyaparopaNaM hiMsA, atrAdizabdo draSTavyastena hiMsAdaya ekaviMzatisaMkhyA bhavaMti / adikkama-atikramoH viSayANAmupari samIhA, atrApi Adizabdo draSTavyo'tikramAdaya upalakSaNatvAditi / 1 pramAdavataH kha-ga-pustake / Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 158 malAcAremammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmir kAyA-sarvajIvasamAsAH ! virAhaNA-virAdhanA abrahmakAraNAni / AloyaNA-AlocanA atra doSazabdo draSTavya AlocanAdoSAH sAhacaryAt / sohI-zuddhayaH prAyazcittAni / yathAnukrameNa hiMsAdaya ekaviMzatiratikramaNAdayazcatvAraH kAyAH zatabhedA virAdhanA daza AlocanAdoSA daza zuddhayo dazati saMbaMdha iti // 8 // . ke te hiMsAdaya ityAzaMkAyAmAha;pANivaha musAvAdaM adatta mehuNa pariggahaM ceva / kohamadamAyalohA bhaya aradi radI duguMchA ya // 9 // maNavayaNakAyamaMgula micchAdasaNa pamAdo ya / pisuNattaNamaNNANaM aNiggaho iMdiyANaM ca // 10 // . prANivadhaH mRSAvAdo'dattaM maithunaM parigrahazcaiva / krodhamadamAyAlobhAH bhayamaratiratIH jugupsA ca // 9 // manovacanakAyamaMgulaM mithyAdarzanaM pramAdazca / pizunatvamajJAnaM anigraha iMdriyANAM ca // 10 // TIkA-pANibaha-prANivadhaH pramAdavato jIvahiMsanaM / musAbAda-mRSAvAdo'nAlocya viruddhavacanaM / adatta-adattaM parakIyasyAnanumatasya grahaNAbhilASaH / mehuNa-maithunaM vanitAsevAbhigRddhiH / pariggaha-parigrahaH pApAdAnopakaraNakAMkSA / ceva-caiva tAvatyeva mahAvratAnIti / koh-kodhshcNddtaa| mada-mado jAtyAdyavalepaH / mAya-mAyA kauTilyaM / loha-lobho vastuprAptau gRddhiH / bhaya-bhayaM trastatA / aradi-aratirudvegaH azubhapariNAmaH / radI-ratI rAgaH kutsitAbhilASaH / duguMchA jugupsA paraguNAsahanaM / maNavayaNakAyamaMgula-maMgulaM pApAdAnakriyA tatpratyekamabhisaMbadhyate manomaMgulaM vAGmagulaM kAyamaMgulaM manovAkkAyAnAM pApakriyAH / micchAdasaNa-mithyAda Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shiilgunnaadhikaarH| .. 159 rzanaM jinendramatasyAzraddhAnaM / pamAdo-pramAdazcAyatnAcaraNaM vikathAdisvarUpaM / pisuNattaNaM-paizUnyaM parasyAdoSasya vA sadoSasya vA doSodbhAvanaM pRSThamAMsabhakSitvaM / aNNANaM-ajJAnaM yathAvasthitasya vastuno viparItAvabodhaH / aNiggaho-anigrahaH svecchayA pravRttiH, iMdiyANa-iMdriyANAM cakSurAdInAmanigrahazcetyete ekaviMzatibhedA hiMsAdayo draSTavyA iti // 9-10 // atikramaNAdInAM svarUpaM pratipAdayannAha;adikamaNaM vadikamaNaM adicAro taheva annaacaaro| edehiM cadUhi puNo sAvajjo hoi guNiyabvo // 11 // atikramaNaM vyatikramaNamatIcArastathaivanAcAraH / etaizcatubhiH punaH sAvadho bhavati guNitavyaH // 11 // TIkA-adikamaNaM-atikramaNaM saMyatasya saMyatasamUhamadhyasthasya viSayAbhikAMkSA / vadikamaNaM-vyatikramaNaM saMyatasya saMyaMtasamUhaM tyattvA viSayopakaraNArjanaM / adicAro-aticAraH vratazaithilyaM ISadasaMyamasevanaM ca / taheva-tathaiva / aNAcAro-anAcAro vratabhaMgaH sarvathA svecchayAM pravatanaM / edehi-etairatikramaNAdibhiH / cadUhi-caturbhiH / puNo-punaH / sAvajjo-sAvayo hiMsAdyakaviMzatiH / hoi-bhavati / guNiyavvo-guNitavyaH saMguNanIyaH / tatazcaturbhirekaviMzatirguNitA caturazItirbhavatIti // 11 // kAyabhedAnAM svarUpaM pratipAdayannAha;puDhavidagAgaNimAruyapatteyaaNaMtakAiyA ceva / viyatiyacadupaciMdiya aNNoNNavadhAya dasa guNidA 12 pRthivyavagnimArutapratyekAnaMtakAyikAzcaiva / dvikatrikacatuHpaMceMdriyA anyonyavyathitA dshgunnitaaH||12|| 1 saMyatazabdo kha-ga-pustake nAsti / 2 svecchApravartanaM kha-ga-pustake / Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre ArAmarrrrrrrrrrrrror . TIkA-kAyazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / pRthivIkAyikA apkAyikA AnikAyikA mArutakAyikAH pratyekakAyikA anantakAyikAzcaiva / atrApi indriyazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / dvIndriyAstrIndriyAzcaturindriyAH paMcendriyAzceti / aNNoNNavadhAya-anyonyavyathitA dazaite pRthivIkAyikAdayaH paraspareNAhatAH santaH pUrvoktaizcaturazItivikalpairguNitAzcaturazItizatabhedA bhavanti / caturazItiH zatena guNitA yata etAvanta eva vikalyA bhavantIti // 12 // abramhakAraNavikalpAn pratipAdayannAha;itthIsasaMggI paNidarasabhoyaNa gaMdhamallasaMThappaM / sayaNAsaNabhUsaNayaM cha8 puNa gIyavAiyaM ceva // 13 // . atthassa saMpaogo kusIlasaMsaggi rAyasevA ya / rattI vi ya saMyaraNaM dasa sIlavirAhaNA bhaNiyA // 14 // strIsaMsargaH praNItarasabhojanaM gaMdhamAlyasaMsparzaH / zayanAsanabhUSaNAni SaSThaM punargItavAditraM caiva // 13 // arthasya saMprayogaH kuzIlasaMsargaH rAjasevA ca / rAtrAvapi ca saMcaraNaM daza zIlavirAdhanA bhaNitAH // 14 // TIkA-itthIsaMsaggI-strIsaMsargaH vanitAbhiH sahAtIva praNayaH rAgAhatasya / paNidarasabhoyaNa-praNItarasabhojanaM atIva gRjhyA paMceMdriyadarpakarAhAragrahaNaM / gaMdhamallasaMThappa-gaMdha ArdramahiSIyakSakardamAdiko mAlyaM mAlatIcaMpakAdikusumAdikaM tAbhyAM saMsparzo gandhamAlyasaMsparzaH sugaMdhadravyaiH sugaMdhapuSpaizca zarIrasaMskaraNaM / sayaNAsaNaM-zayanaM tUlikAdiparyakasparza AsanaM mRdulohAsanAdikaM zayanaM cAsanaM ca zayanAsane mRduzayyAmRdAsanagRddhiH / 1 rAgAhatizca pres-pustke| Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zIlaguNAdhikAraH / 161 bhUsaNayaM - bhUSaNAni zarIramaMDanAdIni mukuTakaTakAdIni zarIrazobhA viSayAkAMkSA vA paMcaitAni / chaTuM puNa - SaSThaM punaH / gIyavAiyaM-gItaM SaDjAdikaM vAditraM taMtavitataghanasudhirAdikaM karavAdanaM ca, gItaM ca vAditraM ca gItavAditraM rAgAdikAMkSayA nRttageyAbhilASakaraNaM / atthassa saMpaogo - arthasya saMprayogaH suvarNAdidravyasaMparka: / kusIlasaMsaggi - kutsitaM zIlaM yeSAM te kuzIlAstaiH saMsargaH saMvAsaH kuzIlasaMsargo rAgAviSTajanasaMparkaH / rAyasevA ya - rAjasevA ca viSayArthino rAjJAmupazlokAdikaraNaM / rattI viya saMyaraNaM- rAtrAvapi saMcaraNaM kAryaMtareNa nizAyAM paryaTanaM / dasa daza / sIlavirAhaNA - zIlavirAdhanAH / bhaNidA - bhaNitAH pratipAditAH / ete strIsaMsargAdayo daza zIlavirAdhanAH paramAgame samuktAH / etairdazavikalpaiH pUrvotAni caturazItizatAni guNitAni caturazItisahasrANi bhavatIti // 13-14 AlocanAdoSAn pratipAdayannAha ; AkaMpiya aNumaNiya jaM diTThe vAdaraM ca suhumaM ca / chaNNaM saddAkuliyaM bahujaNamavtratta tassevI // 15 // AkaMpitamanumAnitaM yad dRSTaM bAdaraM ca sUkSmaM ca / channaM zabdAkulitaM bahujanamavyaktaM tatsevI // 15 // TIkA - AkaMpiya-- AkaMpitadoSo bhaktapAnopakaraNAdinA''cAryamAkaMpyAtmIyaM kRtvA yo doSamAlocayati tasyAkaMpitadoSo bhavati / aNumA - Niya - anumAnitaM zarIrAhAratucchabaladarzanena dInavacanenAcAryamanumAnyAtmani karuNAparamAcArya kRtvA yo doSamAtmIyaM nivedayati tasya dvitIyo'numAnitadoSaH / jaM diTTaM yad dRSTaM anyairyadavalokitaM doSajAtaM tadAlocayatyadRSTamavagUhayati yastasya tRtIyo dRSTanAmA''locanAdoSaH / bAdaraM ca-sthUlaM ca vrateSvahiMsAdikeSu ya utpayate doSastamAlocayati sUkSmaM nAloca 11 Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre yati yastasya caturtho bAdaranAmAlocanAdoSaH syAt / suhumaM ca sUkSma ca sArdrahastaparAmarzAdikaM sUkSmadoSaM pratipAdayati mahAvratAdibhaMgaM sthUlaM tu nAcaSTe yastasya paMcamaM sUkSmaM nAmAlocanadoSajAtaM bhavet / chaNNaM-pracchannaM vyAjena doSakathanaM kRtvA svataH prAyazcittaM yaH karoti tasya SaSThaM pracchannaM nAmAlocanadoSajAtaM bhavati / saddAkuliyaM-zabdAkulitaM pAkSikacAturmAsikasAMvatsarikAdipratikramaNakAle bahujanazabdasamAkule AtmIyAparAdhaM nivedayati tasya saptamaM zabdAkulaM nAmAlocanAdoSajAtaM / bahujaNaM-bahujanaM ekasmai AcAryAyAtmadoSanivedanaM kRtvA prAyazcittaM pragRhya punarazraddadhAno'parasmai AcAryAya nivedayati yastasya bahujanaM nApASTamamAlocanAdoSajAtaM syAt / avvatta-avyaktaH prAyazcittAdyakuzalo yastasyAtmIyaM doSaM kathayati yo laghuprAyazcittanimittaM tasyAvyaktanAma navamamAlocanAdoSajAtaM bhavet / tassevI-tatsevI ya AtmanA doSaiH saMpUrNastasya yo mahAprAyazcittabhayAdAtmIyaM doSaM prakaTayati tasya tatsevI nAmA dazama AlocanAdoSo bhavet / evametairdazabhizcaturazItisahasrANi guNitAnyaSTalakSAbhyadhikAni catvAriMzatsahasrANi bhavaMtIti // 15 // AlocanAdiprAyAzcattAnAM svarUpaM pratipAdayannAha;AloyaNa paDikamaNaM ubhaya vivego tadhA viussggo| tava chedo mUlaM pi ya parihAro ceva saddahaNA // 16 // AlocanaM pratikramaNamubhayaM vivekastathA vyutsrgH| tapazchedo mUlamapi ca parihArazcaiva zraddhAnam // 16 // TIkA-AloyaNa-AlocanaM dazadoSavivarjitaM gurave pramAdanivedanamAlocanaM / paDikamaNaM-pratikramaNaM vratAtIcAranirharaNaM / ubhaya-ubhayaM AlocanapratikramaNe saMsargadoSe sati vizodhanAttadubhayaM / vivego-vivekaH saMsaktAnapAnopakaraNAdivibhajanaM vivekaH / tdhaa-tthaa| viussaggo Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shiilgunnaadhikaarH| 163 wronomwww vyutsargaH kAyotsargAdikaraNaM / tava-tapaH anazanAvamaudaryAdilakSaNaM / chedo-chedaH divasamAsAdinA pravrajyAhApanaM / mUlaM-punardIkSAprApaNaM / pi ya-api ca / parihAro ceva-parihArazcaiva pakSamAsAdivibhAgena dUrataH parivarjanaM parihAraH / saddahaNA-zraddhAnaM sAvadyagatasya manasaH mithyAduSkRtAbhivyaktinivarttanaM, ete daza vikalpA viparItadoSA bhavaMti / etaiH pUrvoktAni aSTalakSAbhyAdhikacatvAriMzatsahasrANi guNitAni caturazItilakSasAvadhavikalpA bhavaMti tadviparItAstAvaMta eva guNA bhavaMtIti // 16 // - guNotpAdanakramamAha;pANAdivAdavirade adikmnndoskrnnummukt| puDhavIe puDhavIMpuNarAraMbhasusaMjade dhIre // 17 // itthIsaMsaggavijude AkaMpiyadosakaraNaummukke / AloyaNasodhijude AdiguNo sesayA NeyA // 18 // prANAtipAtaviratasya atikrmnndosskrnnonmuktsy| .. pRthivyA pRthivIpunarAraMbhasusaMyatasya dhIrasya // 17 // .. strIsaMsargaviyutasya AkaMpitadoSakaraNonmuktasya / Alocanazuddhiyutasya AdiguNaH zeSA jJeyAH // 18 // TIkA-pANAdivAdavirade-prANAtipAto hiMsA tasmAtprANAtipAtAdvirata uparatastasya tasminvA prANAtipAtaviratasya prANAtipAtavirate vaa| adikamaNadosakaraNaummukke-atikramaNameva doSastasya karaNaM atikramaNadoSakaraNaM tenonmuktaH parityaktastasya tasminvA'tikramaNadoSakaraNonmuktasyAtikamaNadoSakaraNonmukte vA / puDhavIe puDhavI puNa AraMbhasusaMjade dhIre-pRthivyAH pRthivIkAyikaiH pRthivyAH pRthivIkAyikAnAM punarAraMbho virAdhanaM tasmin susaMyato yatnaparastasya tasminvA pRthivyA pRthivIpunarAraMbhasusaMyatasya pRthivIkAyikaiH Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 164 mUlAcAre pRthivIkAyikAnAM yo'yaM punarAraMbhastasmin susaMyate vA dhIre dhIrasya vA sAdhoH / itthIsaMsaggavijude-strIsaMsargaviyukte strIjanasaMsargavimuktasya vA / AkaMpiyadosakaraNaummukke-AkaMpitadoSasya yatkaraNaM tenonmuktasyonmukte vaa| AloyaNasodhijade-Alocanazuddhiyukte Alocanazuddhiyuktasya vA, AdiguNoAdiguNaH prathamo guNaH saMjAtaH / evaM, sesayA-zeSAzca guNAH / NeyA-jJAtavyA utpAdanIyA iti / hiMsAdyekaviMzatiM saMsthApya tata UrdhvaM atikamaNAdayazcatvAraH saMsthApanIyAH punastata UrdhvaM pRthivyAdizataM sthApanI tata Urdhva daza virAdhanAH strIsaMsargAdayo vyavasthApyAstata Urdhva AkaMpitAdayo daza doSAH sthApanIyAH punastata Urdhva AlocanAdayo daza zuddhayaH sthApanIyAstata evamuccAraNaM karttavyaM-dhIre munau prANAtipAtavirate punaragyatikramaNadoSakaraNonmukte punarapi pRthivyA pRthivIpunarAraMbhasusaMyate punarapi strIsaMsargaviyukte punarapyAkaMpitadoSakaraNonmukte punarapyAlocanazuddhiyukte AdiguNo bhavati / tato mRSAvAdavirate'tikramaNadoSakaraNonmukte punarapyAlocanazuddhiyukte AdiguNo bhavati ? tato mRSAvAdavirate'tikramaNadoSakaraNonmukte evaM zeSANAmapyuccArya vAcyo dvitIyaguNastato'dattAdAnaviracite, evaM zeSeSvapyuccAriteSu tRtIyo guNaH, evaM tAvaduccArya yAvaccaturazItilakSA guNAnAM saMpUrNA utpannA bhavaMtIti // 17-18 // zIlAnAM guNAnAM ca paMca vikalpAn pratipAdayannAha;sIlaguNANaM saMkhA patthAro akkhasaMkamo ceva / NaTuM taha uddidvaM paMca vi vatthUNi NeyANi // 19 // zIlaguNAnAM saMkhyA prastAroH akSasaMkramazcaiva / naSTaM tathoddiSTaM paMcApi vastUni jJeyAni // 19 // - TIkA-sIlaguNANaM-zIlaguNAnAM / saMkhA-saMkhyA pramANaM / zIlAnAM guNAnAM ca, patthAro-prastAraH / zIlAnAM guNAnAM ca, akkhasaMkamo-akSa Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shiilgunnaadhikaarH| 165 saMkramazcaiva / tathA zIlAnAM guNAnAM ca, NaDaM-naSTatA / uddiSTuM-uddiSTatA ca, uccAraNA dRSTA akSA naSTAsteSAmakSANAmuccAraNAvazanotpAdanaM naSTamityucyate, akSA dRSTA uccAraNA naSTA akSavazena tAsAmuddiSTamityucyate / paMca vi vatthUNi NeyANi-evaM paMcApi vastUni jJAtavyAni bhavaMti / evaM zIlAnAM guNAnAM ca paMca vikalpA jJAtavyA bhavaMtIti // 19 // saMkhyAnayanAya tAvadAha;savvepi puvvabhaMgA uvarimabhaMgesu ekkameksu / melaMtettiya kamaso guNide uppajjade saMkhA // 20 // sarvAnapi pUrvabhaMgAna upari bhaMgeSu ekmek| melayitvA kramazo guNite utpadyate saMkhyA // 20 // TIkA-zIlAnAM guNAnAM ca sarvAnapi pUrvabhaMgAn pUrvavikalpAnupari bhaMgeSu uparisthitavikalpeSu melayitvA ekamekaM kramazo guNayitvA vA saMkhyA samutpAdanIyA / athavA sarveSu pUrvabhaMgeSu uparibhaMgeSu pRthak pRthak militeSu saMkhyotpadyate, athavA sarveSu pUrvabhaMgeSu uparibhaMgeSu ca parasparaM guNiteSu saMkhyotpadyate / ekaviMzatizcaturbhirguNanIyA punaH zatena punarapi dazabhiH punarapi dazabhiH punarapi dazabhirguNite ca caturazItilakSA guNA utpadyata iti / evaM zIlAnAmapi draSTavyamiti // 20 // . prastArasyotpAdanArthamAha;paDhama sIlapamANaM kameNa Nikkhiviya uvarimANaM ca / piMDa paDi ekeka Nikkhitte hoi patthAro // 21 // prathamaM zIlapramANaM krameNa nikSipyoparisthitAnAM ca / piMDa pratyekaike nikSipte bhavati prastAraH // 21 // Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre TIkA-paDhamaM--prathamaM manovAkkAyatrikaM / sIlapamANaM-zIlapramANa aSTAdazazIlasahasramAnaM / kameNa-krameNa / Nikkhiviya-nikSipya prastIrya manovAkkAya manovAkkAya ityevaM tAvadekaikaM nikSepaNIyaM yAvadaSTAdazasahasrANi pUrNAni bhavaMti / tataH uvarimANaMca-uparisthitAnAM ca karaNAdInAmaSTAdazasahasramAtro nikSepaH karttavyastadyathA-aSTAdazasahasramAtrANAM yogAnAM nikSiptAnAmupari manaHkaraNaM manaHkaraNaM manaHkaraNaM vAkkaraNaM vAkkaraNaM vAkkaraNaM kAyakaraNaM kAyakaraNaM kAyakaraNaM evamekaikaM trIn vArAn kRtvA tAvatprastaraNIyaM yAvadaSTAdazasahasrANi pUrNAni / tata upari AhArabhayamaithunaparigrahasaMjJAH pRthak pRthak ekaikA saMjJA nava navavArAn kRtvA tAvatprastaraNIyaM yAvadaSTAdazasahasrANi pUrNAni / tata upari sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANIMdriyANi paMcaikaikaM SaTtriMzadvArAn kRtvA tAvatprastaraNIyaM yAvadaSTAdazasahasrANi saMpU rNAni bhavaMti / tata upari pRthivIkAyikAkAyikatejaHkAyikavAyukAyikapratyekakAyikAnaMtakAyikaddIMdriyatrIndriyacaturindriyapaMcendriyA dazaikaikamazItizatavAraM kRtvA tAvatprastaraNIyaM yAvadaSTAdazasahasrANi pUrNAni bhavaMti / tata upari kSAntimArdavArjavalAghavatapaHsaMyamAkiMcanyabramhacaryasatyatyAgA dazaikaika aSTAdazazatAnyaSTAdazazatAni kRtvA tAvatprastaraNIyaM yAvadaSTAdazasahasrANi pUrNAni / tata evaM piDaM prati ekaike nikSipte samaH prastAro bhavati, manovAkkAya ekaH piMDaH trINi karaNAnyaparaH piMDastrikabhAvena tathA saMjJA nava nava bhUtvA paraH piMDaH tathendriyANi SaTtriMzadbhUtvA paraH piMDastathA pRthivyAdayo daza azItizatAni kRtvA paraH piMDastathA kSAtyAdayo dazASTazatAnyaSTAdazazatAni bhUtvA paraH piMDaH evaM piMDaM prati piMDaM prati ekaike nikSipte samaprastArobhavati iti / tathA prANAtipAtAyekaviMzatiH punaH punastAvat sthApyA yAvaJcaturazItilakSapramANaM pUrNa bhavati, tata uparyatikramavyatikramAtIcArAnAcArAH pratyekamekaviMzatipramANaM kRtvA tAvatprastaraNIyaM yAvaccaturazItilakSapramANaM saMpUrNa syAt, tata upari pRthivyAdivirAdhanAvikalpaH Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shiilgunnaadhikaarH| zatamAtraH pratyekaM caturazItipramANaM kRtvA tAvat sthApyo yAvaJcaturazItilakSamAtra, tata upari strIsaMsargAdivirAdhanA daza pratyekaM caturazItizatAni caturazItizatAni kRtvA tAvatprastaraNIyaM yAvaccaturazItilakSapramANaM saMpUrNa, tata upari AkaMpitAdayo doSA daza pratyekaM caturazItisahasrANi kRtvA tAvatprastaraNIyaM yAvaccaturazItilakSamAtraM syAttata upari alocanAdizuddhayo daza pratyekamaSTalakSAdhikacatvAriMzatsahasrANi aSTalakSAbhyadhikacatvAriMzasahasrANi kRtvA tAvatprastaraNIyaM yAvaccaturazItilakSamAtraM saMpUrNaH syAttatazcaturazItilakSaguNagamananimittaH samaH prastAraH syAditi // 21 // ___ evaM samaprastAraM nirUpya viSamaprastArasya svarUpaM nirUpayannAha;Nikkhittu vidiyamettaM paDhamaM tassuvari vidiyamekekaM / piMDaM paDi Nikkhitte taheva sesAvi kAvvA // 22 // nikSipya dvitIyamAnaM prathamaM tasyopari dvitIyamekaikaM / piMDaM prati nikSipte tathaiva zeSA api kartavyAH // 22 // TIkA-Nikkhittu-nikSipya prastIrya, vidiyamattaM-dvitIyamAtraM, paDhamaMprathamaM manovAkkAyatrikaM dvitIyaM trikamAtraM trIna vArAna saMsthApya tatastasyopari tasmAdUrdhvaM, vidiyaM-dvitIyaM karaNatrikaM ekaikaM pratyekaM dvitIyapramANa trIna vArAn kRtvA tAvat sthApyaM yAvatprathamaprastArapramANaM bhavati tata etasarva prathamaM bhavati, saMjJAcatuSkaM dvitIyaM bhavati saMjJAmAtraM prathamaM saMsthApya manovacanakAyapiMDaM navapramANaM catuHsaMkhyAmAtra saMsthApya tasyopari ekaikA saMjJA navanavavArAn saMsthApya tata etatsarva prathamapiMDo bhavati, paMceMdriyANi dvitIyapiMDo bhavati, evaM prathamapiMDaM SaTtriMzatpramANaM paMcavArAn saMsthApya tasyoparyekakamiMdriyaM SaTtriMzat SaTtriMzatpramANaM sthApanIyaM tata etatsarva Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 168 bhUlAcAre prathamaH piMDaH syAt / bhUmyAdayo daza dvitIyaH piMDa : prathamapiMDaM azItizatapramANaM dazavArAn saMsthApya tasyopari pRthivyAdikamekaikaM azItizatavAraM azItizatavAraM saMsthApanIyaM tata etatsarvaM prathamaH piMDa :, kSAMtyAdayo daza dvitIyaH piMDa, evaM prathamapiMDaM aSTAdaza zatamAtraM dazasu sthAneSu saMsthApya tasyopari kSAMtyAdikamekaikaM aSTAdazazatavAraM aSTAdazazatavAraM kRtvA saMsthApanIyaM tato viSamaH prastAraH saMpUrNaH syApiMDaM prati nikSipte satyevaM tathaiva vizeSA api vikalpAH karttavyAH / guNaprastAro'pi viSamo'nenaiva prakAreNa sAdhyata iti // 22 // akSasaMkramasvarUpeNa zIlaguNAn pratipAdayannAha; -- paDhamakkhe aMdagade Adigade saMkamedi vidiyakkho / doNivi gaMNataM Adigade saMkabhedi tadiyakkho // 23 // prathamAkSetagataM Adigate saMkrAmati dvitIyokSaH / dvApi gatvAMta Adigate saMkrAmati tRtIyAkSaH // 23 // TIkA- guptikaraNasaMjJedriya kAyadharmAnuparyupari saMsthApya tataH pUrvoccAra - . NakrameNAkSasaMkramaH kAryaH / prathamAkSe'tamavasAnaM gate prApte rAtoM'taM prApyAdigate'kSe saMkrAmati dvitIyo'kSaH karaNasthastato dvAvakSAvaMtaM gatvA AdiM prAptayo: saMkrAmati tRtIyo'kSasteSu triSvakSeSu aMtaM prApyAdiM gateSu saMkrAmati tRtIyo'kSasteSvaMtaM prApyAdigateSu saMkrAmati caturtho'kSastatasteSu caturSvakSecvaMtaM prApyAdiMgateSu saMkrAmati paMcamo'kSastatasteSu paMcasvakSeSvaMtaM prApyAdiM gateSu saMkrAmati SaSThokSaH evaM tAvatsaMkramaNaM karttavyaM yAvatsarve'kSA aMte vyavasthitAH syustato'STAdazazIlasahasrANi saMpUrNAnyAgacchaMtItyevaM guNAmamananimittamapyakSasaMkramaH kAryo'vyAkSiptacataseti // 23 // Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shiilgunnaadhikaarH| uccAraNArUpANi dRSTAni akSA naSTAstata uccAraNArUpadvAreNAkSAna sAdhayannAha;sagamANehiM vihatte sesaM lakkhittu saMkhive rUvaM / lakkhijjataM suddhe evaM savvattha kAyavvaM // 24 // . svakamAnaiH vibhakta zeSa lakSayitvA saMkSipet rUpaM / lakSaNamaMte zuddha evaM sarvatra kartavyaM // 24 // TIkA--sagamANehiM--svakIyapramANairyogAdibhiryatrAkSe nirUpyate tAni svakapramANAni taiH vihate--vibhakte vibhAge hRte sati, sesaM-zeSa lakkhittu-lakSayitvA, saMkhive-saMkSipedrUpaM kva bhAge hRte yallabdhaM tasmibhanyasyAzrutatvAccheSamAtre cAkSaH sthitaH zeSe punaH zuddhe zUnye, lakkhijjataMlakSaNaM akSaH, antaM ante vyavasthitamiti, tu zabdena sarvatreSTasamuccayaH, evaM sarvatra zIleSu ca kartavyamiti, yAnyuccAraNarUpANi labdhAni teSu svakapramANastribhirbhAge hRte yallabdhaM tAvanmAnaM bhramitvA'kSaH yAvaMti zeSarUpANi tAvanmAtre'kSaH sthitaH yadi punarna kiMciccheSarUpaM zUnyaM tadAnte'kSo draSTavya iti evaM karaNaiH saMjJAbhirindriyairbhUmyAdibhizca labdhe labdhe bhAgo hArya iti dvisahasre azItyadhike saMsthApya tribhiryogairhate trinavatyadhikAni SaTzatAni labdhAni bhavaMti, ekaM ca zeSarUpaM tatra labdhamAtraM bhramitvA'kSa Adau vyavasthitastato labdhe rUpaM prakSipya bhAge hRte karaNairdai zate ekatriMzatyadhika saMjAte rUpaM ca zeSabhUtaM tatraikatriMzaduttare dve zate bhramitvA akSa Adau vyavasthitastataH saMjJAbhizcatasRbhiH rUpAdhike labdhe bhAge hRte aSTApaMcAzaladhA na kiMciccheSabhUtaM tatrASTApaMcAzadvArAn bhramitvA'kSo'nte vyavasthitastato labdhe paMcabhirindriyairbhAge hRte ekAdaza rUpANi labdhAni zeSabhUtAni ca trINI rUpANi tatraikAdazavArAn bhramitvA'kSastRtIyarUpe vyavasthitastato Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 170 malAcAremammmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm romanmmmmmore labdhe rUpAdhike dazabhiH pRthivyAdibhirbhAge hRte rUpaM labdhaM dve rUpe ca zeSabhUte tatraikavAraM bhramitvAkSo dvitIyarUpe vyavasthitastato rUpe rUpaM prakSipya kSAtyAdibhirbhAge hRte na kiMcillabdhaM dvitIyarUpe cAkSaH sthitaH, evaM sarvatra naSTo'kSa Anayitavyo'vyAmohena / yathA zIleSvevaM guNeSvapi draSTavya iti // 24 // punarakSadvAreNa rUpANi naSTAnyAnayannAha;saMThAviUNa rUvaM uvarIdo saMguNitu sagamANe / avaNijja aNakidayaM kujjA paDhamati yAceva // 25 // . saMsthApya rUpaM uparitaH saMguNayya svkmaanaiH| apanIyaM anaMkitaM kuryAt prathamAMtaM yAvaccaiva // 25 // TIkA-saMThAviUNa-saMsthApya samyak sthApayitvA, rUvaM-rUpaM, uvarIdo-uparita Arabhya, saMguNittu-saMguNayya, sagamANe-svakapramANaiH, avaNija-apanIyaM nirAkaraNIyaM, aNaMkidayaM-anaMkitaM rUpaM, kujjA-kuryAt, paDhamaMti yAceva-prathamamArabhyAMtakaM yAvat rUpaM saMsthApya dazabhI rUpairguNanIyaM / aSTarUpANyanaMkitAni pariharaNIyAni tato dve rUpe zeSabhUte tato dazabhI rUpairguNayitavye tato dazabhI rUpairguNite viMzatirUpANi bhavaMti tato'STarUpANi nirAkaraNIyAni tato dvAdazarUpANi paMcatrirguNitAni SaSTirUpANi bhavaMti dve rUpe'naMkite te nirAkRtyaSTApaMcAzadrUpANi bhavaMti tAni caturbhI rUpairguNitAni dvAtriMzadadhike dve zate bhavataH, anaMkitaM na kiMcidvidyate tatastAni labdharUpANi tribhirguNitAni SaNNavatyadhikAni SaTzatAni bhavaMti anaMkite dve rUpe te nirAkRtya caturNavatyadhikAni SaTzatAni bhavaMti tatastAni tribhI rUpairguNitAni dve sahasre kyazItyadhike bhavatastato Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ shiilgunnaadhikaarH| 171 mmmmmmmmmmmmmmmm..wwwwwwwwwwwwwwwwwmmmmmmmmmmarwari ve rUpe'naMkite nirAkRtya zeSANyuccAraNarUpANi bhavatyevaM sarvatra zIleSu guNeSu ca draSTavyamiti * // 25 // . zIlaguNAnAmupasaMhAragAthAmAha;evaM sIlaguNANaM suttatthaviyappado vijaannittaa| jo pAledi visuddho so pAvadi savvakallANaM // 26 // evaM zIlaguNAn sUtrArthavikalpato vijJAya / yaH pAlayati vizuddhaH sa prApnoti sarvakalyANaM // 26 // TIkA-evamanena prakAreNa pUrvoktena zIlaguNANaM-zIlaguNAnanekabhedabhinnAn, suttatthaviyappado-sUtrArthavikalpataH sUtrArthena ca, vijANittAvijJAya vizeSato jJAtvA, jo pAledi-yaH pAlayati, visuddho--vizuddhaH * aSTAdazazIlasahasrANAM samaprastArApekSayA yaMtramidam / kSamA mArdava Arjava zauca | satya | saMyama | tapa tyAga AkiMca brahmacaryA / 10 pRthvI | ap | teja | vAyu pratyeka sAdhAra- dvIndriyAtrIndriya catu. paMcendri . | 20 | 3 | 40 Na 50/60 | 7. 8090 sparza0 rasanA ghrANa | cakSu | zrI. * 100 200 | 300 400 AhAra bhaya | maithuna parigraha * 500 1000/1500 manaHka0 vAka0 kAyaka * 20004000 manogu vAggu0 kAyagu0 * 600012000 ( agratanaSThe) Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre sarvakarmavinirmuktaH, so pAvadi - sa prApnoti savvakallANaM - sarvakalyANaM, anaM tacatuSTayaM paMcakalyANAni vA / sUtrArthavikalpato vijJAya zIlaguNAn yaH pAlayati sa vizuddhaH san sarvakalyANAni prApnotIti // 26 // iti zrImadvaTTakeryAcAryavaryapraNItamUlAcAre vasunaMdyAcAryapraNItAcAravRttyAkhyaTIkAsahite zIlaguNavyAvarNanAmaikAdazo'dhikAraH // 172 viSama prastArApekSayA yaMtramidam / 1 manakaraNa | managupti. vacanakaraNa vacanagupti. kAraNa kAya gupti. 3. 6 0 AhAra bhaya maithuna parigraha 27 sparza rasanA ghrANa 0 cakSu zrotra 108 | 144 pRthvI ap teja | vAyu pratyeka 0 180 360 540 | 720 sAdhAraNa 900 dvIndriya 1000 trIndraya 0326 kSamA mArdava Arjava zauca satya saMyama tapa tyAga 0 | 1800 3600 5400 7200 9000 10000 | 12600 6 AkiMca caturiMdriya 14400 1440 brahmacarya paMcendriya 16200 1620 - saMzodhakaH / 1 asya sthAne paricchedAte'yaM pAThaH kha-ga-pustake ityAcAravRttau vasunandisaiddhAntikaviracitAyAM zIlaguNavyAvarNanaM nAmaikAdazaH paricchedaH ' / Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptyadhikAraH / 173 pryaaptydhikaarH| are zIlaguNAdhikAraM vyAkhyAya sarvasiddhAMtakaraNacaraNasamuccayasvarUpaM dvAdazAdhikAraM payAAkhyaM pratipAdayan maMgalapUrvikAM pratijJAmAha;kAUNa NamokAraM siddhANaM kammacakamukANaM / pajjattIsaMgahaNI vocchAmi jahANupuvIyaM // 1 // . kRtvA namaskAraM siddhebhyaH krmckrmuktebhyH| . paryAptisaMgrahiNIH vakSye yathAnupUrvam // 1 // TIkA~-kAUNa-kRtvA / NamokkAraM-namaskAraM zuddhamanovAkkAyapraNAmaM / siddhANaM-siddhAnAM sarvalepavinirmuktAnAM athavA sarvasiddhabhyaH prAptAzeSasukhabhyaH / kammacakkamukkANaM-karmacakramuktAnAM cakramiva cakraM karmanimittaM yaccaturgatiparibhramaNaM tena parihINAnAM karmacakravipramuktebhyo vA saMsArAnnirgatebhyaH / pajjattI-paryAptIrAhArAdikAraNasaMpUrNatAH / saMgahaNIsarvANi siddhAMtArthapratipAdakAni sUtrANi saMgRhaMtIti saMgrahiNyastAH saMgrahiNIhItAzeSatatvArthAH / athavA paryAptisaMgrahaM paryAptisaMkSepaM paryAptyadhikAraM vA sarvaniyogamUlabhUtaM / vocchAmi-vakSye vivRNomi / jahANupuvIyaMyathAnupUrva yathAkrameNa sarvajJoktAgamAnusAreNa, na svmniissikyaa| karmacakravinirmuktebhyaH siddhebhyaH siddhAnAM vA namaskAraM kRtvA yathAnupUrva paryAptIH saMgra-. hiNIH vakSya iti // 1 // pratijJArthaM nirvahannAcAryaH paryAptyupalakSitarayAdhikArasya saMgrahastakagAthAdvayamAha;pajjattI deho vi ya saMThANaM kAyaiMdiyANaM ca / joNI Au pamANaM jogo vedo ya lesa pvicaaro||2|| 1 vipramuktebhyaH kha-ga / 2 saMgrahasUtrasUcakagAthA* kha-ga / Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 174 mUlAcAre uvavAdo uTTaNa ThANaM ca kulaM ca appabahulo ya / DiTThidiaNubhAga padesabaMdho ya suttapadA // 3 // paryAptayo dehopi ca saMsthAnaM kAyeMdriyANAM ca / yonaya AyuH pramANaM yogo vedazca lezyA pravicAraH // 2 // upapAda udvartanaM sthAnaM ca kulAni ca alpabahutvaM ca / . prakRtisthityanubhAgapradezabaMdhazca sUtrapadAni // 3 // TIkA - pajjattI - paryAptaya AhArAdikAraNaniSpattayaH / deho vi yadeho'pi caudArikavaikriyikAhArakavargaNAgatapudgalapiMDaH karacaraNazirogrIvAdyavayavaiH pariNato vA api cAnyadapi / saMThANaM - saMsthAnamavayavasannivezavizeSaH / keSAmiti cet kAyeMdriyANAM ca kAyAnAM ca pRthivIkAyAdikAnAM zrotrAdIndriyANAM ca kAyAnAM saMsthAnamiMdriyANAM ca / joNI - yonayo jIvotpattisthAnAni / Au - AyurnarakAdigatisthitikAraNapudgalapracayaH / pramANa - pramANamutsedhAyAmavistArANAmiyattA, cAyuSo'nyeSAM ca dehAdInAM veditavyaM / jogo - yogaH kAyavAGmanaskarma | vedo ya- vedazva mohanIyakarmavizeSaH strIpuruSAdyabhilASahetuH / lesa - lezyA kaSAyAnuraMjitA yogapravRttiH / pavicAro - pravIcAraH sparzaneMdriyAdyanurAgasevA, uvavAdo - upapAdaH anyasmAdAgatyotpattiH / uvvaTTaNa - udvarttanaM asmAdanyatrotpattiH / ThANaMsthAnaM jIvasthAnaguNasthAnamArgaNAsthAnAni / kulaM ca kulAni jAtibhedAH / appabahugo ca- alpabahutvaM ca / payaDi - prakRtirjJAnAvaraNAdisvarUpeNa pudgalapariNAmaH / Thidi-sthitiH puhalAnAM karmasvarUpamajahatAmavasthitikAlaH, aNubhAga - anubhAgaH karmaNAM rasavizeSaH / padesa - pradezaH karmabhAvapariNata - -pudgalaskaMdhAnAM paramANuparicchedenAvadhAraNaM, baMdho-baMdhaH paravazIkaraNaM jIvapudgalapradezAMnupradezena saMzleSazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / prakRtibaMdhaH sthiti1 taH kha ga / 2 jIvapudgalapradezAnupravezAnupravezena kha- ma / Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptyaadhikaarH| 175 baMdho'nubhAgabaMdhaH pradezabaMdhazceti / ca zabdaH samuccayArthaH / suttapadA-sUtrapadAni etAni sUtrapadAni, athavaite sUtrapadA etAni viMzatisUtrANi SoDazasUtrANi vA draSTavyAni bhavaMtIti / yadi kAyasaMsthAnamindriyasaMsthAnaM ca dve sUtre prakRtyAdibhedena ca baMdhasya catvAri sUtrANi tadA viMzatisUtrANAM (Ni) atha kAyendriyasaMsthAnamekaM sUtraM caturdhA baMdhopyekaM sUtraM tadA SoDaza sUtrANIti // 3 // 4 // prathamasUtrasUcitaparyAptisaMkhyAnAmanirdezenAha;AhAre ya sarIre taha iMdiya ANapANa bhAsAe / hoti maNo vi ya kamaso pajjattIo jiNakkhAdA // 4 // AhArasya ca zarIrasya tatheMdriyasya aanpraannyorbhaassaayaaH| bhavaMti manasopi ca kramazaH paryAptaya jinAkhyAtAH // 4 // TIkA-AhAre ya-AhArasyAhAraviSaye vA karma nokarmasvarUpeNa pudgalAnAmAdAnamAhArastRptikAraNapudgalapracayo vA, sarIre-zarIrasya zarIre vaudArikAdisvarUpeNa pudgalapariNAmaH zarIraM / taha-tathA / iMdiya-iMdriyasyeMdriyaviSaye vA pudgalasvarUpeNa pariNAmaH [ indriyaviSaye vA], ANapANaAnaprANayorAnaprANaviSaye vocchrAsanizvAsavAyusvarUpeNa pudgalapracaya AnaprANanAmA / bhAsAe-bhASAyA bhASAviSaye vA zabdasvarUpeNa pudgalapariNAmo bhASA / hoMti-bhavaMti / maNo vi ya-manaso'pi ca manoviSaye vA cittotpattinimittaparamANunicayo manaH / kamaso-kramazaH kameNa yathAnukrameNAgamanyAyena vA / pajjattI-paryAptayaH saMpUrNatAhetavaH / jiNakkhAdA jinakhyAtAH sarvajJapratipAditAH / etAH paryAptayaH pratyekamabhisaMbadhyate / AhAraparyAptiH, zarIraparyAptiH, indriyaparyAptiH, AnaprANaparyAptiH, bhASAparyAptiH, mana:paryAptiretAH SaT paryAptayo jinakhyAtA bhavaMtIti / paryAptInAM saMkhyA SaDeva nAdhikA iti nAmanirdezenaiva lakSaNaM vyAkhyAtaM draSTavyaM yataH, AhAraparyA Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 176 mUlAcAre ptiriti kimuktaM bhavati yena kAraNena ca trizarIrayogyaM bhuktamAhAraM khalarasabhAgaM kRtvA samartho bhavati jIvastasya kAraNasya nirvRttiH saMpUrNatA AhAraparyAptirityucyate / tathA zarIraparyAptiriti kimuktaM bhavati yena kAraNena zarIraprAyogyAni pudgaladravyANi gRhItvaudArikavakriyakAhArakazarIrasvarUpeNa pariNamayya samartho bhavati tasya kAraNasya nirvRttiH saMpUrNatA zarIraparyAptirityucyate / tatheMdriyaparyAptiriti kimuktaM bhavati yena kAraNenaikendriyasya dvIndriyasya trayANAmiMdriyANAM caturNA paMceMdriyANAM prAyogyAni pudgaladravyANi gRhItvAtmAtmaviSaye jJAtuM samartho bhavati tasya kAraNasya nivRttiH paripUrNatA indriyaparyAptirityucyate / tathA''naprANaparyAptiriti kimuktaM bhavati yena kAraNenAnaprANaprAyogyAni pudgaladravyANyavalaMvyAnaprANaparyAptyA niHsRtya samartho bhavati tasya kAraNasya nirvRttiH saMpUrNatA''naprANaparyAptirityucyate / tathA bhASAparyAptiriti kimuktaM bhavati yena kAraNena satyamRSA asatyamRSAyA? bhASAyAzcaturvidhAyAH prAyogyAni pudgaladravyANyAzritya catuvidhAyA bhASAyAH svarUpeNa pariNamayya samartho bhavati tasya kAraNasya nirvRttiH saMpUrNatA bhASAparyAptirityucyate / tathA manaHparyAptiriti kimuktaM bhavati yena kAraNena caturvidhamanaHprAyogyAni pudgaladravyAzritya caturvidhamanaHparyAptyA pariNamayya samartho bhavati tasya kAraNasya nirvRttiH saMpUrNatA manaHparyAptirityucyate / ato na pRthaglakSaNasUtraM kRtamiti // 5 // paryAptInAM svAmitvaM pratipAdayannAha;eiMdiesu cattAri hote taha Adido ya paMca bhave / veiMdiyAdiyANaM pajjattIo asaNitti // 5 // pakeMdriyeSu catatro bhavaMti tathA Aditazca paMca bhavati / bIMdriyAdikAnAM paryAtayaH asaMhIti // 5 // . Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptyadhikAraH / 177 TIkA-eiMdiesu-ekamindriyaM yeSAM te ekeMdriyAH pRthivIkAyikAdivanaspatikAyikAMtAsteSvakeMdriyeSu / cattAri-catasro'STA H / hoti-bhavaMti / taha-tathA tenaiva nyAyena vyAvarNitakramaNa / Adido ya-AditazcAdau prabhRti prathamAyA Arabhya, paMca-dazArdhasaMkhyAparimitAH / bhave-bhavaMti vidyate, veiMdiyAdiyANaM-dIndriyAdInAM dIndrayAdiryeSAM te dvIndriyAdayasteSAM dvIndriyAdInAM, pajjattIo-paryAptayaH, asaNNitti-asaMjJIti asaMjJiparyaMtAnAM dvIndriyatrIndriyacaturindriyANAmAhArazarIrendriyAnaprANabhASApaptiyaH paMca bhavaMti / tathaikeMdriyeSu cAhArazarIrendriyAnaprANaparyAptayazcatamro bhavaMti, dvIndriyAdyasaMjJiparyaMtAnAM paMca bhavaMtIti // 5 // atha SaDapi paryAptayaH kasya bhavaMtItyAzaMkAyAmAha;chappi ya pajjattIo bodhabbA hoMti saNNikAyANaM / edAhi aNivvattA te du apajjattayA hoMti // 6 // SaDapi ca paryAptayo boddhavyA bhavati saMjJikAyAnAM / etAbhiranirvRttAste tvaparyAptakA bhavaMti // 6 // TIkA-chappi ya-ghaDapi ca dvAdazArddhA api samastAH, pajattIoparyAptaya AhArazarIroMdriyAnaprANabhASAmanaHparyAptayaH, bodhavvA-boddhavyAH samyagavagaMtavyAH, hoti-bhavaMti, saNNikAyANaM-saMjJikAyAnAM ye saMjJinaH paMcendriyAsteSAM SaDapi paryAptayo bhavaMti ityavagaMtavyam / atha ke'paryAptA ityAzaMkAyAmAha;--edAhiM-etAbhizcatasRbhiH paMcabhiH SabhiH paryAptibhiH, aNivvattA-anirvRttA asaMpUrNA aniSpannAH, te du-te tu ta eva jIvAH, apajjattayA-aparyAptakAH, hoti-bhavaMtIti // 6 // saMkhyA paryAptInAM nAmanirdezenaiva pratipannA tadartha na pRthak sUtraM kRtaM, yAvatA kAlena ca tAsAM niSpattirbhavati tasya kAlasya parimANArthamAha; 12 Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 178 mUlAcAre pajjattIpajjattA bhiNNamuhutteNa hoMti nnaayvaa| aNusamayaM pajjattI samvesiM covavAdINaM // 7 // paryAptiparyAptA bhinnamuhUrtena bhavaMti jnyaatvyaaH| anusamayaM paryAptayaH sarveSAM copapAdinAM // 7 // TIkA--pajjattIpajjatA-paryAptibhiH paryAptAH saMpUrNAH paryAptiparyAptAH saMpUrNAhArAdihetavaH, bhiNNamuhutteNa-bhinnamuhUrtena samayAdUnaghaTikAdvayena, hoMti-bhavaMti, NAyavvA-jJAtavyA ete tiryaGmanuSyA jJAtavyAH, yataH aNusamayaM-anusamayaM samayaM samayaM pratisamayaM vA lakSaNaM kRtvA, pajjattI-paryAtayaH, savvesiM-sarveSAM, uvavAdINaM upapAdo vidyate yeSAM ta upapAdinasteSAmupapAdinAM devanArakANAM / atha syAnmataM ko'yaM vizeSo devanArakANAmanasamayaM paryAptiH zeSANAM bhinnamaharjeneti naiSa doSaH devanArakANAM paryAptisamAnakAle eva sarvAvayavAnAM niSpattirbhavati na zeSANAM sarveSAM yato yasmineva kAle devanArakAraNAmAhArAdikAraNasya niSpattistasminneva kAle zarIrAdikAryasyApi, tiryaGmanuSyANAM punarlaghukAlenAhArAdikAraNasya niSpattiH zarIrAdikAryasya ca mahatAtaH sarveSAmupapAdinAmanusamayaM paryAptayaH tiryaGamanuSyANAM bhinnamuhUrttanetyuktamiti / paryAptInAM sthitikAlastiryamanaghyANAM jaghanyena kSudrabhavagrahaNaM kiMcidUna ucchAsASTAdazabhAga utkRSTena trINi patyomAni, devanArakANAM ca jaghanyena dazavarSasahasrANyutkRSTena trayatriMzatsAMgaropamANi jIvitasamAH paryAptayo yato na pRthak sthitikAla ukta iti // 7 // atha kathametajjJAyate'nusamayaM paryAptirupapAdinAmiti pRSTe pUrvAgamamAha;jahmi vimANe jAdo uvavAdasilA mahArahe sayaNe / aNusamayaM pajjatto devo divveNa rUveNa // 8 // yasmin vimAne jAta upapAdazilAyAM mahAhe zayane / anusamayaM paryAptaH devaH divyena rUpeNa // 8 // Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 179 mamarnama TIkA-jamhi-yasmin, vimANe-vimAne bhavanAdisarvArthasiddhivimAnaparyaMte, jAdoM-jAta utpannaH, uvavAdasilA-upapAdazilAyAM zuktipuTAkArAyAM, mahArahe-mahArhe mahApUjyA, sayaNe-zayane zayanIye'nekamaNikhacitaparyake sarvAlaMkAravibhUSite, aNusamayaM-anusamayaM samayaM samayaM prati, pajjatto-paryAptaH saMpUrNayauvanaH sarvAbharaNabhUSitaH devo-devaH, divveNa-divyena suSThu zobhanena, rUveNa-rUpeNa zarIrAkAravarNAdinA / yasmin vimAne zilAyAM mahArhe zayanIye devo jAtastasminnevAnusamayaM paryApto divyena rUpeNa bhavatIti // 8 // dehasUtraM vivRNvan saMbaMdhenaiva devadehaM pratipAdayannAha;dehassa ya NivattI bhiNNamuhUtteNa hoi devANaM / savvaMgabhUsaNaguNaM jovvaNamavi hodi dehammi // 9 // dehasya ca nirvRtibhinnamuhUrtena bhavati devAnAm / sarvAgabhUSaNaguNaM yauvanamapi bhavati dehe // 9 // TIkA-dehassa-ya-dehasya ca zarIrasya, NivvattI-nivRttiniSpattiH, bhiNNamuhutteNa-bhinnamuhUrtena kiMcidUnaghaTikAdvayena, hodi-bhavati, devANaMdevAnAM bhavanavAsikAdInAM na kevalaM SaTparyAptayo bhinnamuhUrtena niSpattiM gacchaMti kiM tu dehasyApi ca niSpattiH sarvakAryakaraNakSamA bhinnamuhUrtenaiva bhavatIti / tathA na kevalaM dehasyotpattirbhinnamuhUrtena kiM tu savvaMgabhUsaNaguNaM-sarvANi ca tAnyaMgAni sarvAMgAni karacaraNazirogrIvAdInitAni bhUSayati iti sarvAMgabhUSaNaH sarvAMgabhUSaNo guNavizeSo yasya tatsarvAMgabhUSaNaguNaM niravazeSazarIrAvayavAlaMkArakaraNaM, jovvaNaM-yauvanaM prathamavayaH paramaramaNIyAvasthA sarvAlaMkArasamanvitA atizayamatizobhanaM sarvajananayanAhlAdakara, hodi-bhavati, dehammi-dehe zarIre / devAnAM yauvanamapi zobhanaM sarvAgabhUSaNaguNaM tenaiva bhinnamuhUrtena bhavatIti // 9 // Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 180 mUlAcAre punarapi devavyAvarNanadvAreNa dehamAha;kaNayamiva NiruvalevA NimmalagattA suyNdhnniisaasaa| aNAdivaracArarUvA samacaturaMsorusaMThANaM // 10 // kanakamiva nirupalepA nirmalagAvAH sugNdhnishvaasaaH| anAdiparacArurUpAH samacaturasrorusaMsthAnAH // 10 // TIkA-aNAdipara-AdibalatvaM paro vRddhatvaM Adizca parazcAdiparauM na viyete Adiparau bAlavRddhaparyAyau yasya tasya tadanAdiparaM cAru zobhanaM sarvajananayanakAMtaM rUpaM zarIrAvayavaramaNIyatA anAdiparaM cArurUpaM yeSAM te anAdiparacArurUpA yAvadAyuHzarIrasthirayauvanA ityarthaH atizayitasthiracArurUpA vA, samacauraMsoru-samacaturasraM uru mahat pUjyaguNaM, saMThANaMsaMsthAnaM zarIrAkAraH samacaturasraM uru saMsthAnaM yeSAM te samacaturasrorusaMsthAnA yathApradezamanyUnAdhikAvayavasaMpUrNapramANAH, kaNayamiva-kanakamiva, NiruvalevA-nirupalepA upalepAnmalAnirgatA nirupalepAH, NimmalagattA-nirmalaM gAtraM yeSAM te nirmalagAtrAH, suyaMdhaNIsAsA-sugaMdhaH sarvaghrANeMdriyAlhAdanakaro niHzvAsa uchAso yeSAM te sugaMdhaniHzvAsAH / kanakamiva nirlepA nirmalagAtrA: sugaMdhaniHzvAsA anAdiparacArurUpAH samacaturasrorusaMsthAnA devA bhavaMtIti saMbaMdhaH // 10 // kiM devasaMsthAne sapta dhAtavo bhavatItyArekAyAM parihAramAha;kesaNahamaMsulomA cammavasAruhiramuttapurisaM vaa| NevaTThI Neva sirA devANa sarIrasaMThANe // 11 // kezanakhazmazrulomAni carmavasArudhiramUtrapurISANi vaa| naivAsthIni naiva sirA devAnAM zarIrasaMsthAne // 11 // TIkA-kesa- kezA mastakar2yAMnayananAsikAkarNakakSaguhyAdipradezavAlAH, Naha-nakhAH hastapAdAMgulyagrodbhavAH, maMsu-zmabhUNi kUrcavAlAH, Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 181 pryaaptydhikaarH| ......~~~~~~~~mmmmmmmirm m ~ loma-lomAni sarvazarIrodbhavasUkSmavAlAH, camma-carma mAMsAdipracchAdikA tva,vasa-vasA mAMsAsthigatasnigdharasaH, ruhira-rudhiraM raktaM, muttaM-mUtraM prasravarNa, 'purisaM-purISaM, vAzabdo'nyeSAM samuccayArthaH zukraprasvedatvagAdInAM / Neva-naiva pUrvoktAni sarvANi naiva bhavaMti, aTrI-asthIni saMhananakAraNAni, naiva sirAsirAjAlAni / devANa-devAnAM zarIrasaMsthAne, kezanakhazmazrulomacarmavasArudhiramUtrapurISazukraprasvedAni naiva bhavaMti, asthisirAzca naiva bhavaMtIti / / 11 // zarIragatapudgalAtizayaM pratipAdayan dehamAha;varavaNNagaMdharasaphAsAdivaMbahupoggalehiM NimmANaM / geNhadi devo dehaM sucaridakammANubhAveNa // 12 // . varavarNagaMdharasasparzadivyabahupudgalainirmitaM / gRhNAti devo dehaM svacaritakarmAnubhAvena // 12 // TIkA:-varAH zreSThA varNarasagaMdhasparzA yeSAM te varavarNagaMdharasasparzAste ca te divyabahupudgalAzca tairvaravarNagaMdharasasparzadivyAnaMtapudgalaiH sarvaguNaviziSTavaikriyakazarIravargaNAgatAnaMtaparamANubhiH, NimmANaM-nirmitaM sarvAvayavaracitaM, geNhadi-gRhNAti svIkaroti, devo-devaH, deha-zarIraM, sucaridakammANubhAveNa-svena caritamarjitaM tacca tatkarma ca sucaritakarma tasyAnubhAvo mAhAtmyaM tena svacaritakarmAnubhAvena pUrjitazubhakarmaprabhAvena / devo varavarNagaMdharasasparzadivyabahupudgalanirmitaM zarIraM gRhNAti // 12 // ___ atha devAnAM trayANAM zarIrANAM madhye katamadbhavatItyArekAyAmAha;veubviyaM sarIraM devANaM mANusANa saMThANaM / suhaNAma pasatthagadI sussaravayaNaM surUvaM ca // 13 // vaikiyikaM zarIraM devAnAM manuSyANAM saMsthAnaM / zubhanAma prazastagatiH susvaravacanaM surUpaM ca // 13 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 182 mUlAcAre mammy TIkA-veubviyaM-aNimAdilakSaNA vikriyA tasyAM bhavaM saiva prayojanaM vA vaikriyakaM sUkSmAdibhAvena nAnA zarIravikaraNasamartha vividhaguNarddhiyuktaM vA zarIraM AtmapravRtyupacitapudgalapiMDaH, devANaM-devAnAM, mANusANa-manughyANAM manuSyajAtikarmodayavatAM, saMThANaM-saMsthAnaM sarvAvayavasaMpUrNatA, suhaNAma-zubhaM zobhanaM nAma saMjJAnubhAvo yasya tacchubhanAma prazastanAmakarmodayavat , pasatthagadI prazastA zobhanA gatirgamanaM yasya prazastagatiH mRdumaMtharavilAsAdiguNasaMyuktaM, sussaravayaNaM-zobhanaH svaro yasya tat, susvaravacanaM, surUvaM-surUpaM zobhanarUpaM zobhanaM rUpaM yasya tat surUpaM, cazabdenAnyadapi gItanRttAdi gRhyate yata evaM tato yadyapi kezanakhAdirahitaM.. tathApi na bIbhatsarUpaM yato devAnAM vaikriyakaM zarIraM / saMsthAnaM punaH kiMviziSTa ? zubhanAma prazastagatiH susvaravacanaM surUpaM manuSyANAmivAsya kezanakhAdyAkAraH sarvo'pi vidyata eva suvarNazailapratimAnAmiveti // 13 // na kevalaM devAnAM vaikriyakaM zarIraM kintu nArakANAmapi yadyevaM tadeva tAvatpratipAdanIyamityAzaMkAyAM pramANapUrvaka nArakadehasvarUpaM pratipAdayannAha;paDhamAe puDhavIe NeraiyANaM tu hoi usseho| sattadhaNu tiNNi rayaNI chaJceva ya aMgulA hoti // 14 // prathamAyAM pRthivyAM nArakANAM tu bhavatyutsedhaH / saptadhanUMSi triratnayaH SaDeva cAMgulAni bhavaMti // 14 // TIkA-paDhamAe-prathamAyAM ratnaprabhAyAM, puDhavIe-pRthivyAM, NeraiyANaMnArakANAM, tuzabdaH svavizeSagrAhakaH tenAnyadapi dvAdazaprastArANAM zarIrapramANaM veditavyaM, hAdi-bhavati, usseho-utsedhaH zarIrapramANaM, sattadhaNusaptadhanUMSi, tiNNi rayaNI-triratnayo hastatrayaM, chacceva-SaDeva zabdaH samuJcayArthaH, aMgulAni, hoMti-bhavaMti aSTayavaniSpannamaMgulaM caturviMzatyaMgulaihasta Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptyaadhikaarH| 183 zcaturhastaM dhnuH| nArakANAM prathamapRthivyAM trayodazaprastAre vikrAMtAkhye zarIrasyotsedhaH sapta dhanUMSi hastatrayaM SaDaMgulAni iti / prathame punaH sImaMtakAkhye prastAre trayo hastA nArakazarIrasyotsedho mukhaM sapta dhanUMSi hastatrayaM SaDaMgulAni bhUmiH, bhUmemukhaM vizodhya zuddhazeSasya dvAdazabhirbhAgairhate icchayA guNite labdhe mukhasahite prathamavarjitadvAdazaprastArANAM nArakazarIrapramANamAgacchatIti / tathA naranAmni dvitIyaprastAre ekaM dhanureko hastaH sArddhAnyaTAMgulAni ca nArakANAM zarIrotsedhaH / tRtIyaprastAre rorukanAmadheye zarIrasyotsedha ekaM dhanustrayo hastAH saptadazaivAMgulAni / caturthaprastAre bhrAMtasaMjJake nArakatanorutsedho dve dhanuSI dvau hastau sArddhamaMgulaM / paMcamaprastAra udbhAMtanAmni daMDatrayaM dazAMgulAni tanorutsedhaH / SaSThaprastAre saMbhrAntasaMjJake dhanurSA trayaM dvau hastAvaMgulAnyaSTAdaza sArddhAni ca / saptamaprastAre'saMbhrAMtAkhye kArmukacatuSTayameko hastastrINyaMgulAni ca zarIrotsedhaH / aSTamaprastAre vibhrAMtAkhye kodaMDacatuSTayaM hastatrayamekAdazAMgulAni sArdAni tanorutsedhaH / navamaprastAre trastanAmani kArmukANAM paMcakameko hastoM'gulAni ca viMzatiH zarIrotsedhaH / dazamaprastAre trasitanAmake SaT dhanUMSi sArkIgulacatuSkaM ca zarIrapramANaM / ekAdazaprastAre vakrAMtAkhye dhanuSAM SaTkaM hastadvitayaM trayodazAMgulAni ca / dvAdazaprastAre cAvakrAMtAkhye dhanuSAM saptakaM sahitamekaviMzatyA sAgulena ca tanoH pramANaM / trayodazaprastAre vikrAMte sapta cApA hastatrayaM SaDaMgulAni ca zarIrotsedhaH / prathame tu sImaMtake prastAre hastatrayAmati zarIraM prathamapRthivyAM zarIrapramANametaditi // 14 // dvitIyAyAM ca pRthivyAM nArakazarIrapramANaM pratipAdayannAha;vidiyAe puDhavIe raiyANaM tu hoi usseho| .. paNNarasa doNa bArasa dhaNu radaNI aMgulA ceva // 15 // dvitIyAyAM pRthivyAM nArakANAM tu bhavati utsedhaH / paMcadaza dvau dvAdaza dhaSi ratnayo'GgalAni caiva // 15 // Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 184 mulAcAre TIkA-vidiyAe-dvitIyAyAM dvitIyayoH pUraNI dvitIyA tasyAM, puDhavIe-pRthivyAM zarkarAkhyAyAM, NeraiyANaM-nArakANAM, tuzabdaH saMgRhItAzeSotsedhavizeSaH, hodi-bhavati, usseho-utsedhaH zarIrotsedhapramANaM, papNarasa-paMcadaza, doNi-dau, vArasa-dvAdaza,dhaNu-dhanUMSi,radaNI-ratnayaH hastAH, aMgulA ceva-aMgulAni caiva, yathAsaMkhyena saMbaMdhaH / dvitIyAyAM pRthivyAmekAdaze prastAre nArakANAmutsedhaH paMcadaza dhanUMSi dvau hastau dvAdazAMgulAni / atrApi mukhabhUmivizeSaM kRtvotsedhe hRte icchAguNitaM mukhasAhitaM ca sarvaprastArANAM pramANaM vaktavyaM / tadyathA / atraikAdazaprastArANi bhavaMti-tatra prathamaprastAre sUrasUrakanAmni nArakANAmutsedho'STau dhanUMSi hastadvayaM dvAvekAdazabhAgAvaMguladvayaM ca / dvitIyaprastAre stanakanAmni nArakotsedho nava daMDA dvAviMzatyaMgulAni caturekAdazabhAgAH / tRtIyaprastAre manakanAmadheye nava dhanUMSi trayo hastA aSTAdazAMgulAni SaDekAdazabhAgAni cotsedhaH / caturthaprastAre navakasaMjJake nArakotsedhaH daza daMDA dvau hastau caturdazAMgulAni sASTaikAdazabhAgAni / paMcamaprastAre ghATanAmake ekAdazadaMDA hastazcaikAdazAMgulAni dazaikAdazabhAgAzca zarIrotsedhaH / SaSThaprastAre saMghATasaMjJake nArakazarIrotsedho dvAdaza daMDAH saptAMgulAni tathaikAdazabhAgAzcasaptamaprastAre jihvAkhye dvAdaza daMDA hastatrayaM trINyaMgulAni traya ekAdazabhAgAzcotsedhaH / aSTamaprastAre jibikAkhye nArakotsedhastrayodaza daMDA eko hastastrayoviMzatyagulAni paMcaikAdaza bhAgAzca / navamaprastAre lolAkhye nArakotsedhazcaturdaza daMDA ekonaviMzatiraMgulAnAM saptaikAdazabhAgAzca / dazamaprastAre lolupAkhye nArakotsedhazcaturdaza dhanUMSi trayo hastAH paMcadazAMgulAni navaikAdaza bhAgAzca / ekAdazaprastAre stanalolupanAmadheye nArakazarIrotsedhaH paMcadaza daMDA dvau hastau dvAdazAMgulAni ceti // 15 // Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| tRtIyAyAM vAlukAprabhAyAM nArakotsedhaM vyAvarNayannAha;tadiyAe puDhavIe NeraiyANaM tu hoi usseho| ekattIsaM ca dhaNU eMgA radaNI muNeyavvA // 16 // tRtIyAyAM pRthivyAM nArakANAM tu bhvtyutsedhH| ekatriMzaca dhanUMSi ekA ranimantavyA // 16 // TIkA-tadiyAe-tRtIyAyAM, puDhavIe-pRthivyAM vAlukAkhyAyAM, Nera'iyANaM-nArakANAM,tu-vizeSaH hoi-bhavati, usseho-utsedhaH, ekattIsaM caekatriMzacca ekenAdhikA triMzat, dhaNu-dhanUMSi, egA-ekA, radaNI-ranirhastaH muNeyavvA-jJAtavyA / tRtIyAyAM pRthivyAM navamaprastAre nArakANAmutsedho 'dhanuSAmekatriMzadekA ratnizca jJAtavyA iti / zeSaM sUcitaM nArakapramANamatrApi mukhabhUmivizeSaM kRtvA navotsedhabhaMjitamicchayA guNitaM dvitIyapRthivyutkRSTanArakotsedhamukhasahitaM ca kRtvA neyaM / tadyathA-prathamaprastAre taptAkhye nArakotsedhaH sapta daMDA eko hasto dazAMgulAni dvau tribhAgau ca / dvitIyaprastAre tApanAmani nArakotsedho daMDAnAmekonaviMzatirnavAMgulAni tribhAgazca / tRtIyaprastAre tapananAmni nArakotsedho viMzatirdaNDAstrayo hastA aMgulAni cASTau / caturthaprastAre tApanAralye zarIrosedho dvAviMzatirdhanuSAM dvau hastau SaDaMgulAni dvau tribhAgau ca / paMcamaprastAre nidAghAkhye caturviMzaticApAH paMcAMgulAni eko istastribhAgazcaikaH / SaSThaprastAre prajvalitAkhye nArakotsedhaH SaDviMzatirdhanuSAM catvAri cAMgulAni / saptameMdrake jvalitasaMjJake nArakotsedhaH saptaviMzaticApAstrayo hastA dve aMgule tribhAgau ca dvau / aSTamaprastAre saMjvalaneMdrake ekonatriMzadutsedho dhanuSAM hastadvayamekAMgulamekastribhAgazca / navame ca prastAre ekatriMzatkodaMDA hastazcaiko nArakotsedha iti // 16 // Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 186 mUlAcAre caturthyAM ca pRthivyAM nArakazarIrapramANamAha;cauthIe puDhavAe NaraiyANaM tu hoi usseho / bAsaTThI ceva dhaNU ve radaNI hoti NAyavvA // 17 // caturthyAM pRthivyAM nArakANAM tu bhvtyutsedhH| dvASaSTiH caiva dhanUMSi dve ratnI bhavato jJAtavye // 17 // TIkA-cauthIe-caturNA pUraNI caturthI tasyAM caturthyA, puDhavIepRthivyAM paMkaprabhAyAM, nArakANAmutsedho bhavati dvAbhyAmadhikA SaSTirdhanuSAM de ca ratnI dvau ca hastau jJAtavyau / caturthapRthivyAM saptamaprastAreMdrake nArakotsedhapramANametat seMdrakA nArakotsedhastRtIyapRthivInArakANAmutkRSTazarIrapramANaM. mukhaM kRtvA saptamotsedhaH saptamaprastAranArakotsedhaM bhUmiM ca kRtvA tayovizeSa cotsedhabhAjitecchAguNitaM mukhasahitaM kRtvA vAcyastadyathA-prathamaprastAre ArasaMjJakeMdrake paMcatriMzaddhanuSAM dvau hastau viMzatiraMgulAnAM saptabhAgAzcatvAraH / dvitIyaprastAre tArAkhyeMdrake catvAriMzadaMDAH saptadazAMgulAni saptabhAgAzca paMca / tRtIyaprastAre mArasaMjJake catuzcatvAriMzadaMDAH dvau hastau trayodazAMgulAni saptabhAgAzca paMca / caturthaprastAre varcaskAkhye nArakotsedha ekonapaMcAzaddhanuSAM dazAMgulAni dvau ca saptabhAgau / paMcamaprastAre tamakanAmadheye dhanuSAM tripaMcAzat dvau ca hastau SaDaMgulAni SaT saptabhAgAH / SaSThaprastAre SaDanAmadheye nArakotsedho dhanuSAmaSTApaMcAzat trINyaMgulAni trayazca saptabhAgAH / saptamaprastAre SaDaSaDAkhyeMdrake nArakosedhazcokto dvASaSTirdhanuSAM hastau ca dvAviti // 17 // paMcamapRthivyAM nArakotsedhaM prakaTayannAha;paMcamie puDhavIe raiyANaM tu hoi usseho / sadamegaM paNavIsaM ghaNuppamANeNa NAdavvaM // 18 // paMcamyAM pRthivyAM nArakANAM tu bhvtyutsedhH| zatamekaM paMcaviMzatiH dhanuHpramANena jJAtavyaM // 18 // Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaapydhikaarH| 187 TIkA-paMcamAyAM pRthivyAM dhUmaprabhAnAmadheyAyAM nArakANAmutsedho bhavati, sadaM-zatamekaM, paNavIsaM ca-paMcaviMzatyadhikaM, dhaNuppamANeNa-dhanu:pramANena jJAtavyaM / paMcamAyAM pRthivyAM paMcameMdrake nArakANAmutsedho dhanuSAM pramANena zatamekaM paMcaviMzatyuttaraM jJAtavyAmiti / atrApyetadbhUmiM pUrvoktaM mukhaM ca kRtvA vizeSaM ca kRtvA vizeSaM ca paMcakotsedhabhAjitamicchayA guNitaM mukhasahitaM kRtvA zeSedrakANAM nArakANAmutsedho vAcyaH / tatra prathamaprastAre tamonAmni nArakotsedhaH paMcasaptatidaMDAH / dvitIyaprastAre bhramanAmake nArakotsedhaH saptAzItidaMDArdo hastau ca / tRtIyaprastAre rUpasaMjJake caMdrake nArakotsedho dhanuSAM zatamekaM / caturthaprastAre'nvayasaMjJake nArakotsedho dhanuSAM dvAdazottaraM zataM hastadvayaM ca / paMcamaprastAre tamisrasaMjJake dhanuSAM paMcaviMzatyuttarazatamiti // 18 // SaSThayAM pRthivyAM nArakotsedhamAha;chaTThIe puDhavIe raiyANaM tu hoi usseho / doNNi sadA paNNAsA dhaNuppamANeNa viNNeyA // 19 // SaSThayAM pRthivyAM nArakANAM tu bhavatyutsedhaH / dve zate paMcAzat dhanuH pramANena vijJeye // 19 // TIkA-chaTIe-SaNNAM pUraNI SaSThI tasyAM, puDhavIe-pRthivyAM, NeraiyANaM tu-nArakANAM tu, hodi-bhavati, usseho-utsedhaH, doNi sadA-de zate dhanuSAM zatadvayaM, paNNAsA-paMcAzadadhikaM, dhaNuppamANeNa-dhanuSAM pramANena, vissnneyaa-vijnyeye| SaSThayAM pRthivyAM tama:prabhAyAM tRtIyaprastAre nArakANAmutsedho dhanuSAM pramANena dve zate paMcAzadadhike vijnyeye| atrApi mukhabhUmivizeSAdikramaM kRtvA zeSedrakanArakANAmutsedha AneyastadyathA tamaHprabhAyAM prathamaprastAre himanAmnandrike nArakANAmutsedhaH SaTpaSTayAdhikaM dhanuSAM zataM dvau hastau SoDazAMgulAni ca / dvitIye prastAre vardalanAmnIndrake dhanuSAM zatadvayamaSTAdhikaM Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 188 mUlAcAre hastazcaiko'STAvaMgulAnyapi / tRtIyaprastAre lallakanAmeMdrake nArakotsedhaH sUtropAttadhanuSAM zatadvayaM paMcAzadadhikaM vijJeyamiti // 19 // saptamyAM pRthivyAM nArakotsedhapramANamAha;-sattamie puDhavIe NeraiyANaM tu hoi usseho / paMceva dhaNusayAI pamANado ceva bodhavyA // 20 // saptamyAM pRthivyAM nArakANAM tu bhavati utsedhaH / paMcaiva dhanuHzatAni pramANatazcaiva boddhavyAni // 20 // TIkA-sattamie-saptamyAM, puDhavIe-pRthivyAM mahAtamaHprabhAyAM, NeraiyANaM tu-nArakANAM tu, hoi-utseho bhavatyutsedhaH, paMceva dhaNusayAI-paMcaiva dhanuHzatAni, pamANado ceva-pramANatazcaiva nAnyat, bodhavvA-boddhavyAni / saptamyAM mahAtamaprabhAyAmavadhisthAnakeMdrakanAmani nArakANAmutsedhaH pramANataH paMcaiva dhanuHzatAni nAdhikAnIti / evaM sarvAsu pRthivISu svakIyeMdrakapratibaddheSu zreNivizreNibaddheSu puSpaprakIrNakeSu ca_nArakANAmutsedhaH svakIyeMdrakanArakotsedhasamAno veditavyaH / prathamAyAM pRthivyAM prathamaprastAre samitakeMdrakanAmni mahAdikSu zreNIbaddhanarakANyekonapaMcAzadekonapaMcAzaditi / vidikSu cASTacatvAriMzadaSTacatvAriMzaditi / evamaSTAvaSTau hAni kRtvA tAvannetavyaM yAvadavadhisthAnasya catvAri dikSu zreNibaddhAnIti / prathamAyAM pRthivyAM triMzallakSANi nArakANAM tAnyeva zreNibaddhendrakarahitAni 'puSpaprakIrNakAni / dvitIyAyAM paMcaviMzatilakSA nArakANAM tAnyeva zreNibaDhdrakarahitAni puSpaprakIrNakAni / tRtIyAyAM paMcadazalakSA nArakANAM / caturthyAM dazalakSA nArakANAM / paMcamyAM lakSatrayaM nArakANAM / SaSThayAM paMconaM lakSa nArakANAM / saptamyAM paMcaiva nArakANi / sarvatra zreNibaddhaMdrakarahitapuSpaprakIrNAkAnIti pramANaM vyAvarNitaM deho'pi vyAvarNitastadavyatirekAdguNaguNyabhedena tato na doSo dehasvarUpamakathitvA pramANasya kathane / Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 189 nArakANAM zarIraM bIbhatsaM durgadhi vaikriyakaM sarvAzubhapudgalainiSpannaM sarvaduHkhakAraNaM huMDakasaMsthAnamazubhanAma duHsvaravadanaM kRmikulAdisaMkIrNamiti // 20 // devAnAM zarIraM vyAvarNitaM na tatpramANamatastadarthamAha;paNavIsaM asurANaM sesakumArANa dasa dhaNU ceva / vitarajoisiyANaM dasa satta dhaNU muNeyavvA // 21 // paMcaviMzatirasurANAM zeSakumArANAM daza dhaSi caiv| vyaMtarajyotiSkANAM daza sapta dhanUMSi jJAtavyAni // 21 // TIkA-bhavanavAsivyaMtarajyotiSkakalpavAsibhedena devAzcaturvidhA bhvNti| tatra bhavanavAsinAM tAvatpramANaM vyAvarNayati-paNavIsaM-paMcabhiradhikA viMzatiH paMcaviMzatiH, asurANaM-asurakumArANAM, sesakumArANa-zeSakumArANAM nAgavidyutsuparNAgnivAtastanitodadhiddIpadikkumArANAM, dasa dhaNU-daza daMDAH / cazabdaH samuccayArthastena sAmAnikatrAyastriMzatpAriSadAtmarakSalokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogyakilviSikAnAmetadeva pramANaM zarIrasya veditavyaM / vyaMtarAH kiMnarakiMpuruSagaruDagaMdharvayakSarAkSasabhUtApazAcAH, jodisiyA-jyotiSkAH sUryAcandramasau grahanakSatraprakIrNakatArakAzca, vyaMtarAzca jyotiSkAzca vyaMtarajyotiSkAsteSAM vyaMtarajyotiSkANAM, dasa satta dhaNU-daza sapta dhanUMSi yathAsaMkhyena vyaMtarANAM daza dhanUMSi jyotiSkANAM ca sapta dhanUMSi sAmAnikatrAyastriMzallokapAlavarjitazeSanikAyAnAM ca zarIrasyotsedho jJAtavya iti / bhavanavAsino dazaprakArA bhavaMti-tatra prakArasyAturakumArasaMjJakasya sAmAnikAdisahitasya zarIrotsedhaH paMcaviMzatirdhanuSAmutkRSTaH, nAgakumArANAM vidyutkumArANAM suparNakumArANAmagnikumArANAM vAtakumArANAM stanitakumArANAmudadhikumArANAM dvIpakumArANAM dikkumArANAM sAmAnikAdibhedabhinnAnAM ca daza daMDAH zarIrasyotsedhaH / vyaMtarANAmaSTaprakArANAM svabhedabhinnAnAM daza dhanUMSi zarIrasyotsedhaH / jyotiSkANAM ca paMcaprakArANAM svabhedabhi-. nAnAM sapta daMDAH zarIrasyotsedho jJAtavya iti // 21 // Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 190 mUlAcAre ete tiryagleoke vyavasthitAstadvAreNaiva tiravAM ca vakSyamANatvAdulaMghya pramANaM manuSyANAM tAvadutkRSTaM pramANamAha;chandvaNusahasussedhaM cadu dugamicchati bhogabhUmIsu paNavIsa paMcasadA bodhavtrA kammabhUmIsu // 22 // SaTdhanuHsahasrotsedhaM catvAri dve icchaMti bhogabhUmiSu / paMcaviMzatiH paMcazatAni boddhavyAni karmabhUmiSu // 22 // TIkA - chadvaNusahassa - SaT dhanuSAM sahasrANi ussedhaM - utsedhaM zarIrapramANaM, cadu- catvAri sahasrANi dhanuSa, durga-dve sahasre dhanuSAM, icchaMti - abhyupagacchaMtiH, pUrvAcAryA bhogabhUmiSu dazaprakArakalpapAdapopalakSitAsu / paNavIsaM - paMcaviMzatiH, paMcasadA-paMcazatAni ca dhanuSAM bodhavvAboddhavyAni jJAtavyAni karmabhUmiSu / paMcasu bharatairAvatavideheSu bhogabhUmiSUtkRSTamadhyamajaghanyAsu manuSyANAmutsedhaM yathAsaMkhyena SaT catvAri sahasrANi dve ca haste (sahasre ) dhanuSAmicchaMti, karmabhUmiSu ca manuSyANAmutkRSTamutsedhaM zatapaMcakaM paMcaviMzatyadhikamicchaMtIti // 22 // prAdhAnyAddevAnAM kalpavAsinAM tAvadutsedhamAha; - sohammIsANe ya devA khalu hoMti sattarayaNIo / chaccaiva ya rayaNIo saNakkumAre hi mAhiMde || 23 | saudharmezAnayozca devAH khalu bhavaMti sapta ratnayaH / Sadra caiva ca ratnayaH sanatkumAre hi mAheMdre // 23 // TIkA - sohammIsANesu ya-sudharmA nAmnI sabhA tasyAM bhavaH saudharma indrastena sahacaritaM vimAnaM kalpo vA, saudharmazcaizAnazca saudharmaizAnau tayoH saudharmezAnayoH zreNibaddhaprakIrNaka sahitayoH, devA devA iMdrasAmAnikAyastriMzatpAriSadAtmarakSalokapAlAnIkaprakIrNakAbhiyogyakilbiSikAH, khalu - sphuTaM, sattarayaNIo - sapta hastAH chacceva - SaDeva ca, rayaNIo , Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 191 ratnayo hastAH, saNakkumAre-sanatkumAre ca, maahiNde-maaheNdre| saudharmezAnayoH kalpayordevA iMdrAdayaH zarIrapramANena saptahastA bhavaMti, sanatkumAramAheMdrayozca kalpayozca devA iMdrAdayaH SaTraratnayaH pramANena bhavaMtIti // 23 // ___ zeSakalpeSu devotsedhaM pratipAdayannAha;baMbhe ya laMtave vi ya kappe khalu hoMti paMca rynniio| cattAri ya radaNIo sukkasahassArakappesu // 24 // brahme ca lAMtave'pi ca kalpe khalu bhavaMti paMcaratnayaH / catasrazca ratnayaH zukrasahasrArakalpeSu // 24 // TIkA-bI-brahmakalpe, laMtave vi ya-lAMtavakalpe, kalpazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / khalu-sphuTaM vyaktaM sarvametat, hoMti-bhavaMti-paMca rayaNIopaMca ratnayaH / danAdravyanuvarttato (?) tena saha saMbaMdhaH sarvatra draSTavyaH / cattAri ya-catasrazca radaNIo-ratnayo hastAH,sukka-zukrakalpe, sahassArasahasrArakalpe, atrApi kalpazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / upalakSaNamAtrametattenAnyeSAmapi brahmottarakApiSThamahAzukrazatArasahasrArakalpAnAM grahaNaM draSTavyaM / zreNibaddhaprakIrNakAnAM ca / bahmabrahmottaralAMtavakApiSTheSu ca caturSu kalpeSu devA iMdrAdayaH paMcahastAH pramANena bhavaMti, tathA zukramahAzukrazatArasahasrAreSu ca caturSu kalpeSu devA iMdrasAmAnikAdayazca catvAro hastAH zarIrapramANena bhavaMtIti // 24 // - AnatAdidevapramANamAha;ANadapANadakappe addhaddhAo havaMti ryaao| tiNNeva ya rayaNIo bodhavvA AraNaccude cApi // 25 // AnataprANatakalpayorardAdhikA bhavaMti rtnyH| titra eva ca ratnayaH boddhavyA AraNAcyutayozcApi // 25 // Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 192 mUlAcAre TIkA- ANada - Anatakalpe, pANada-prANatakalpe, kalpazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate, addhaddhAo - arddhAdhikAstisro ratnayastrayo hastA hastArddhaM ca, havaMti - bhavaMti, rayaNIo ratnayaH / tiNNeva tisrazva, rayaNIo - ratnayaH, boddhavyA jJAtavyAH, AraNaccade cAvi - AraNAcyutayorapi AraNakalpe'cyutakalpe ca AnataprANatakalpayordevA iMdrAdayastrayo hastA arddhAdhikAH zarIrapramANena boddhavyAH, AraNAcyutakalpayozva devA iMdrAdayastrayo hastA: zarIrapramANena boddhavyA iti // 25 // navagraiveyaka devazarIraM pratipAdayannAha ;migevajjesu ya aDDAijjA havaMti rayaNIo / majjhimavajjesu ya ve rayaNI hoMti usseho // 26 // adhastanayaiveyakeSu ca sArdhadvayaM bhavaMti ratnayaH / madhyamagraiveyakeSu ca dve ratnI bhavataH utsedhaH // 26 // TIkA- heTrimagevajjesu ya-adhograiveyakeSu adho vyavasthitA vai ye trayo graiveyakakalpAsteSu, aDDhAijjA - arddhAdhikaM ratnidvayaM tRtIyArddhasahite ratnI vA bhavataH, majjhimagevajjesu ya-madhyamagraiveyakeSu ca madhyamapradezasthiteSu triSu graiveyakeSu, veradaNI-de ratnI dvau hastau havaMti - bhavataH, usseho - utsedhaH zarIrapramANaM | nava graiveyakakalpA bhavaMti tatrAdhodha ekaH kalpaH adhomadhyamo dvitIyaH kalpaH adhaupari tRtIyaH kalpasteSu kalpeSu triSu devA ahamiMdrA arddhAdhi hastau pramANena bhavaMti, tathA'dhomadhyamaH kalpa ekaH madhyamadhyamakalpo dvitIyaH madhyamopari kalpastRtIya eteSu triSu kalpeSu devA ahamaMdrA dvihastotsedhA bhavatIti // 26 // > uparimagraiveyakadevazarorotsedhamanuttaradevotsedhaM cAha; -- uvarimavajjesu ya divaGkarayaNI haive ya usseho / aNudisaNuttaradevA eyA rayaNI sarIrANi // 25 // 1 bhaveya ga - ! - pustake | Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptyadhikAraH / uparimayaiveyakeSu ca dvyardharatnirbhavet ca utsedhaH / anudizA nuttaradevA ekaratnizarIrAH // 27 // 193 TIkA - uvarimagevajjesu ya -- uparimagraiveyakeSUparipradezavyavasthiteSu triSu graiveyakakalpeSu, divaDDharayaNI - arddhAdhikaratniH hastoparaM ca hastArddha, have ya* - bhavet, usseho - utsedhaH / uparyadha ekaH kalpaH, uparimamadhyamo dvitIyaH kalpaH, uparyupari tRtIyaH kalyaH, eteSu triSu graiveyakakalpeSu devAnAM zarIrotsedha eko hasto hastArddhaM ca / yadyapi savikalpA vidyate'ta Agamataste jJAtavyA iti / aNudisa - anudizakalpe navasu vimAneSu, aNuttaraanuttarakalpe ca paMcasu vimAneSu devA ahamiMdrA, egA rayaNI sarIrANiekaratnizarIrA ekahastadehapramANAH, anudizAnuttarakalpayozcaturdazavimAneSu devA eka hastazarIrotsedhA bhavatIti // 27 // devamanuSyanArakANAM pramANapUrvaka dehasvarUpaM pratipAya tirazcAmekendriyAdipaMceMdriyaparyantAnAM zarIrotsedhadvAreNa jaghanyadehamAha; - bhAgamasaMkhejjadimaM jaM dehaM aMgulassa taM dehaM / eiMdiyAdipaMceMdiyaMta dehaM pamANeNa // 28 // bhAgo'saMkhyAtakaH yo dehoM'gulasya sa dehaH / ekeMdriyAdipaMceMdriyAMtadehaH pramANena // 28 // ---- TIkA - bhAgaM - bhAgaH, asaMkhejjadimaM - asaMkhyAtaH, jaM dehaM - ya upacayo yAvatpiMDoH yatparimANo'gulasya dravyAMgulasya, taM dehaM - sa upacayastAvAnpiDastatparimANaH / eiMdiyAdi - ekendriya AdiryeSAM te ekendriyAdayaH, paMcediyaMta-paMcendriyoMte yeSAM te paMcedriyAMtAH / ekendriyAdayazca te paMcedriyAMtAzcai kendriyAdipaMcendriyAMtAsteSAM dehaH zarIramekendriyAdipaMceMndriyAMtadehaH, ekendriyadvIndriyatrIndriyacaturindriyapaMceMdriyANAM zarIraM, jahaNNeNadravyAMgulamasaMkhyAtakhaMDaM kRtvA tatraikakhaMDopacayo yAvAn deho yanmAtrastanmAtro dehaH zarIraM jaghanyenai kendriyAdipaMcendriyaparyaMtAnAmiti // 28 // 13 Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 194 mUlAcAre teSAmevotkRSTapramANaM pratipAdayannAha;sAhiyasahassameyaM tu joyaNANaM haveja ukkassaM / eyaMdiyassa dehaM taM puNa paumAtta NAdavvaM // 29 // sAdhikasahasramekaM tu yojanAnAM bhavet utkRSTaH / ekeMdriyasya dehaH sa punaH padmamiti jJAtavyaM // 29 // TIkA-sAhiya-sahAdhikena vartata iti sAdhikaM sakrozadvayaM, sahassameyaM tu-sahasramekaM tu ekaM ekasahasraM,joyaNANaM-yojanAnAM,havejja-bhavet ,ukkassaMutkRSTaH / eiMdiyassa-ekendriyasya, dehaM-dehaH zarIraM, taM puNa-sa punaH, paumatti NAyavvaM-padmamiti jJAtavyaM / tena pRthivIkAyAdivAyukAyAMtAnAM trasAnAM caitAvanmAtrasya dehasya nirAkaraNaM draSTavyaM / yojanAnAM sahasramekaM sAdhikaM ca tanmAtra ekendriyasya dehaH sa pumadeho vanaspatisaMjJakasya padmAsya jJAtavyaH / pramANapramANavatorabhedaM kRtvA nirdeza iti // 29 // dvIndriyAdInAmutkRSTadehapramANamAha;saMkho puNa vArasajoyaNANi gobhI bhave tikosaM tu / bhamaro joyaNamettaM maccho puNa joyaNasahassaM // 30 // zaMkhaH punAdazayojanAni gobhI bhavet trikozaM tu / bhramaro yojanamAtraH matsyaH punaryojanasahasraH // 30 // TIkA-saMkho puNa-zaMkhaH punardIndriyaH, vArasajoyaNANi-dAdazayojanAni dvAdazayojano vA, gobhI-gopAlikA khajUrako vA, bhave-bhavet , tikosaM tu-trikozaM tu trikozamAtrastrIndriyaH, bhamaro-bhramaro madhukarazcaturindriyaH, joyaNamettaM--yojanamAtraM gavyUticatuSTayamAtraH, maccho-matsyaH, puNa-punaH, joynnshssN-yojnshsrH| dvIndriyANAM madhye utkRSTadehaH zaMkhaH 1 vanaspati kAyasya padmasaMjJakasya ga. / 2 pramANaH ga. / Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 195 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm sa ca dvAdazayojanamAtraH, trIndriyANAM madhye utkRSTadeho gobhI sA ca krozatrayaparimitA, caturindriyANAM madhye utkRSTadeho bhramaraH sa ca yojanapramANaH, paMcendriyANAM madhye utkRSTadeho matsyaH sa ca yojanasahasrAyAma iti // 30 // pramANamapi pramANasUtreNa gRhItaM yato'to jaMbUdvIpasyApi paridhipramANamAha;jaMbUdIvaparihio tiNNiva lakkhaM ca solahasahassaM be ceva joyaNasayA sattAvIsA ya hoti bodhavvA // 31 // tiNNeva gAuAI ahAvIsaM ca dhaNusayaM bhaNiyaM / terasa ya aMgulAI addhaMgulameva savisesaM // 32 // jaMbUdvIpaparidhiH trINyeva lakSANi ca SoDazasahasrANi / dve caiva yojanazate saptaviMzatizca bhavaMti boddhavyAni // 31 // trINyeva gavyUtAni aSTAviMzatizca dhanuHzataM bhaNitaM / trayodaza cAMgulAni ardhAgulameva savizeSaM // 32 // TIkA-jaMbUdvIpo yojanalakSaviSkaMbha etAvatparidhipramANasyAnyathAnupapattestasya ca grahaNaM bahupramANavikalpasaMgrahaNaM jaMbUdvIpapramANagrahaNaM ca svayaMbhUramaNadvIpasamudrAyAmapramANajJApanArtha tayozca pramANakathanamutkRSTadehapramANaikendriyAdyavasthAnajJApanArthamityato yojanalakSaM jaMbUdvIpaviSkamavarga dazaguNaM kRtvA vargamUlaM ca gRhItvaiva paThati;-jaMbUdvIvaparihio-jaMbUvRkSopalakSito dvIpo jambUdvIpo'saMkhyAtadvIpasamudrANAM madhyanAbhiriva tadAyattaM sarveSAM viSkaMbhAyAmaparidhipramANaM, parihio-paridhiH parikSepo jaMbUdvIpasya paridhirjabUdvIpaparidhiH, tiNNeva lakvaM-trINyeva lakSANi, solahasahassaMghoDazasahasrANi, ve ceva joyaNasayA-dve caiva yojanAnAM zate, sattAvIsA 1tryaayaamaag.| Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre ya--saptaviMzatizca yojanAnAM sarvatra saMbaMdhaH, hoMti-bhavati, bodhavAboddhavyAni / jaMbUdvIpasya paridheH, pramANaM yojanAnAM trINi lakSANi ghoDazasahasrANi, yojanAnAM dve ca zate yojanAnAM saptaviMzatizca / athavA bhedena nirdezo jaMbUdvIpaparidhiH yojanAnAM trINi lakSANi SoDazasahasrANi dve zate saMptaviMzatizceti / tathA tiNNeva-trINyeva, gAuAI-gavyUtAni krozAH, aTThAvIsaM ca-aSTAviMzatizca, dhaNu-dhanuSAM, sadaM-zataM, bhaNiyaM--bhaNitaM, terasa ya-trayodazAni ca, aMgulAI-aMgulAni ca, addhaMgulameva--ardhAMgulameva ca, savisesaM--savizeSo yavaH sAtirekaH kiMcideva tena vizeSeNa saha varttata iti savizeSamAgulena saMbaMdhaH / trINi. gavyUtAni dhanuSAM zatamaSTAviMzatyadhikaM trayodazAni cAMgulAni savizeSamardogulaM ceti // 31 // 32 // jaMbUdvIpamAdiM kRtvA kiyatAM dvIpAnAM nAmAnyAha;jaMbUdIvo dhAdaisaMDo pukkharavaro ya taha diivo| vAruNivara khIravaro ya ghidavaro khodavaradIvo // 33 // gaMdIsaro ya aruNo aruNabhAso ya kuMDalavarI ya / saMkhavara rujaga bhujagavara kusavara kuMcavaradIvo // 34 // jaMbUdvIpo dhAtakIkhaMDaH puSkaravarazcaM tathA dvIpaH / vAruNIvaraH kSIravarazca ghRtavaraH kSaudravaradvIpaH // 33 // naMdIzvarazcAruNo'ruNabhAsazca kuMDalavarazca / zaMkhavaro rucako bhujagavaro kuzavaro krauMcavaradvIpaH // 34 // TIkA-jaMbUdIvo-jaMbUdvIpaH prathamo dvIpaH, dhAdaisaMDo-dhAtakIkhaMDo dvitIyo dvIpaH, pukkharavaro-puSkaravarastRtIyo dvIpaH, taha-tathA, dIvo dvIpaH, vAruNivara-vAruNIvarazcaturthoM dvIpaH, khIravaro-kSIravaraH paMcamo Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 197 paryApsyadhikAraH / ~~~~~~~~~~~~~~~~~mmmmmmmmmmmwwwwwwwwwwwwwwwmmmmmm dvIpaH, ghidavaro-ghRtavaraH SaSTho dvIpaH, khodavaro-kSaudravaraH saptamo dIpaH, naMdIsaro ya-naMdIzvarazcASTamo dvIpaH, aruNo-aruNAkhyo navamo dvIpaH, aruNabhAso ya-aruNabhAsazca dazamo dvIpaH, kuMDalavaro ya-kuMDalavarazcaikAdazo dvIpaH, saMkhavara- zaMkhavaro dvAdazo dvIpaH, rujaga--rucakatrayodazo dvIpaH, bhujagavaro-bhujagavarazcaturdazo dvIpaH, kusavaro-kuzavaraH paMcadazo dvIpaH, kuMcavaradIvo--krauMcavaraddIpazca SoDaza iti // 33 // 34 // __evaM nAmAni gRhItvA viSkaMbhapramANamAha;evaM dIvasamuddA duguNaduguNavitthaDA asNkhejjaa| ede du tiriyaloe sayaMbhuramaNodahiM jAva // 35 // evaM dvIpasamudrA dviguNadviguNavistArA asNkhyaataaH| ete tu tiryagloke svayaMbhUramaNodadhiryAvat // 35 // TIkA-evaM anena prakAreNa, dIvasamuddA-dvIpasamudrAH, duguNaduguNavitthaDA--dviguNo dviguNo vistAro yeSAM te dviguNadviguNavistArAH, kiyaMtAH? asaMkhejjA-asaMkhyAtAH saMkhyApramitikrAMtAH / jaMbUdvIpaviSkaMbhAllavaNasamudro dviguNaviSkaMbho lavaNasamudrAcca dhAtakIkhaMDadvIpo dviguNaviSkaMbhaH / anena prakAreNa dvIpAtsamudro dviguNavistAraH samudrAcca dvIpaH / ataH sarve dvIpasamudrA dviguNadviguNavistArA asaMkhyAtA bhavaMti / nanu samudragrahaNaM kuto labdhaM ? dvIpagrahaNAt, tadapi kutaH ? sAhacaryAtparvatanAradavat / ka vyasthitA ityAzaMkAyAmAha;-ete du tiriyaloe-ete tu dvIpasamudrAstiryagloke rajjumAtrAyAme, kiyaDraM? sayaMbhuramaNodahiM jAva-yAvatsvayaMbhUramaNodadhiH / svayaMbhUramaNasamudraparyaMtA asaMkhyAtA dvIpasamudrA dviguNadviguNavistArA draSTavyA iti // 35 // 1 saMkhyAtapramANamatikrAntAH ga / Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre asaMkhyAtA iti tu na jJAyate, kiyaMta ityatastannirNayamAha;-- jAvadiyA uddhArA aDDAijANa saagruvmaannN| tAvadiyA khalu romA havaMti dIvA samuddA ya // 36 // yAvaMtyuddhArANi ardhatRtIyayoH sAgaropamayoH / tAvaMti khalu romANi bhavaMti dvIpAH samudrAzca // 36 // TIkA-jAvadiyA-yAvaMti yanmAtrANi, uddhArA-uddhArANi uddhArapalyopamAni teSu yAvaMti romANi, aDDAijjANa-arddhatRtIyayordvayorardhAdhikayoH, sAgaruvamANa-sAgaropamayoH, tAvadiyA-tAvaMtastanmAtrAH, khalusphuTaM, romA-uddhAreSu romANi sukumAroraNaromAgrANi, havaMti-bhavaMti, dIvA-dIpAH, samuddA ya--samudrAzca / pramANayojanAvagAhaviSkaMbhAyAma kUpaM kRtvA saptarAtrajAtamAtroraNaromAgrabhAgaiH pUrNa ca kRtvA tatra yAvanmAtrANi romAgrANi tAvanmAtrANi varSazatAni gRhItvA tatra yAvanmAtrAH samayA vyavahArapalyopamaM nAma / vyavahArapalyopame caikaikaM roma asaMkhyAtavarSakoTIsamayamAtrAn bhAgAn kRtvA varSazatasamayaizcaikaikaM khaMDaM praguNya tatra yAvanmAtrAH samayAH tAvanmAtramuddhArapalyopamaM bhavati / uddhArapalyopamAni ca dazakoTIkoTImAtrANi gRhItvaikaM uddhArasAgaropamaM bhavati / tAvanmAtrayordvayoH sArddhayoH sAgaropamayoryAvanmAtrANyuddhArapalyopamAni tatra ca yAvanmAtrANi romANi tAvanmAtrAH sphuTaM dvIpasamudrA bhavaMtIti // 36 // nanu dvIpagrahaNena ca samudrANAM grahaNaM saMjAtaM tatra na jJAyate kimabhidhAnAsta ityAzaMkAyAmAha;jaMbUdIve lavaNo dhAdaisaMDe ya kAlaudadhI ya / sesANaM dIdANaM dIvasarisaNAmayA udadhI // 37 // jaMbUdvIpe lavaNaH dhAtakIkhaMDe ca kAlodadhizca / zeSANAM dvIpAnAM dvIpasadRzanAmAna udhayaH // 37 // Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaapsydhikaarH| 199 TIkA-jaMbUdIve-jaMbUdvIpe, lavaNo-lavaNasamudraH, dhAdairsaDe ya-dhAtakIkhaMDe ca, kAlaudadhI ya-kAlodadhisamudraH, sesANaM- zeSeSu jaMbUdvIpadhAtakIkhaMDavarjiteSu, dIvANaM--dIpeSu dvirgatA Apo yeSAM te dvIpA jalarahitamadhyapradezAsteSu dvIpeSu, dIvasarisaNAmayA--dvIpaiH sadRzAni samAnAni nAmAni yeSAM te dvIpasadRzanAmAnaH, udadhI--udakAni dhIyate yeSu ta udadhayaH samudrAH / jaMbUdvIpe lavaNasamudraH, dhAtakIkhaMDe ca kAlodadhisamudraH, zeSeSu punaHpeSu ye samudrAste svakIyasvakIyadvIpanAmasaMjJakA bhavaMtIti // 37 // ___ ete samudrA lavaNodAdayaH kiM samAnarasA ityAzaMkAyAmAha;patteyarasA cattAri sAyarA tiNNi hoMti udyrsaa| avasesA ya samuddA khodarasA hoti NAyavvA // 38 / pratyakarasAzcatvAraH sAgarAstrayo bhvNtyudkrsaaH| avazeSAzca samudrAH kSaudrarasA bhavaMti jJAtavyAH // 38 // TIkA-patteyarasA-pratyekaH pRthak pRthak rasaH svAdo yeSAM te pratyekarasA bhinnasvAdAH, cattAri-catvAraH, sAyarA--sAgarAH samudrAH, tiNNi-trayaH, hoti-bhavaMti, udayarasA-udakarasA udakaM raso yeSAM te udakarasAH pAnIyarasapUrNAH / avasesA ya-avazeSAzcaitebhyo ye'nye, samuddA-samudrAH, khodarasA kSaudrarasAH ikSo rasa iva raso yeSAM ta ikSurasA madhurarasasvAdupAnIyAH, hoti-bhavaMti, NAyavvA-jJAtavyAH / * catvAraH samudrAH pratyekarasAH, traya udakarasAH samudrAH, zeSAH punaH kSaudrarasA jJAtavyA bhavantIti* // 38 // ke pratyekarasAH ke codakarasA ityAzaMkAyAmAha;bAruNivara khIravaro ghadavara lavaNo ya hoMti ptteyaa| kAlo pukkhara udadhI sayaMbhuramaNo ya udayarasA // 39 // 1 kiM samAnarasA netyAha kha. g| *puSpa madhyagataH pAThaH kha-ga-pustake'dhikaH / Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 200 mUlAcAre vAruNIvaraH kSIravaraH pratavaro lavaNazca bhavaMti pratyekAH / kAlaH puSkara udadhiH svayaMbhUramaNazcodakarasAH // 39 // TIkA-vAruNivara-vAruNIvaraH samudro vAruNI madyavizeSastasyA rasa iva raso yasya sa vAruNIraso vAruNIvaraH, khIravaro-kSIravaraH kSIrasya rasa iva raso yasya sa kSIrarasaH kSIravaraH, ghadavara-ghRtavaraH ghRtasya rasa iva raso yasya sa ghRtarasaH, lavaNo ya-lavaNazca lavaNasya rasa iva raso yasya sa lavaNarasaH lavaNasamudraH, hoti-bhavaMti, patteyA- pratyekarasAH, ete catvAro vAruNIvarAdayaH samudrA bhinnarasA bhavaMtIti / kAlo-kAlaH, pukkhara--puSkaravaraH, udadhI-samudrau, sayaMbhuramaNo ya-svayaMbhUramaNazca, udayarasA-udakarasA udakaM raso yeSAM ta udakarasAH, kAlodadhipuSkarodadhI samudrau svayaMbhUramaNazcaite udakarasAH / etebhyaH punaranye kSaudrarasAH samudrA iti // 39 // __ atha keSu samudreSu jalacarAH saMti keSu ca na saMtItyAzaMkAyAmAha;lavaNe kAlasamudde sayaMbhuramaNe ya hoMti macchA du| avasesesu samuddesu Natthi macchA ya mayarA vA // 40 // lavaNe kAlasamudre svayaMbhUramaNe ca bhavaMti matsyAstu / avazeSeSu samudreSu na saMti matsyAzca makarA vA // 40 // TIkA-lavaNe-lavaNasamudre, kAlasamudde-kAlasamudre, sayaMbhuramaNe ya-svayaMbhUramaNasamudre ca, hoti macchA-bhavaMti matsyA:, tuzabdAdanye jalacarA matsyazabdasya copalakSaNatvAt uttaratra makarapratiSedhAcca / avaseseSu--avazeSeSu etebhyo'nyeSu, samuddesu-samudreSu, Natthi--na saMti na vidyate, macchA ya--matsyAzca, mayarA vA--makarA vA cazabdAdanye'pi jalacarA na saMtyupalakSaNamAtratvAddA pratiSeghasya / lavaNasamudre kAlodadhau svayaMbhUramaNasamudre ca matsyA makarA anye ca jalacarA dvIndriyA Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 201 dayaH paMcendriyaparyaMtA: saMti, etebhyo'nyeSu samudraSu matsyA makarA anye ca dIndriyAdipaMcendriyaparyaMtA jalacarA na saMtIti // 40 // atha kiMpramANA jalacarA etoSvityAzaMkAyAmAha;aTThArasajoyaNiyA lavaNe NavajoyaNA Nadimuhesu / chattIsagA ya kAlodahimmi aTThAra Nadimuhesu // 41 // aSTAdazayojanA lavaNe navayojanA nadImukheSu / SatriMzatkAzca kAlodadhau aSTAdaza nadImukheSu // 41 // kA-aTArasajoyaNiyA-aSTAdazayojanAni pramANaM yeSAM te'STAdazayojanA:, lavaNe-- lavaNasamudre, NavajoyaNA-navayojanAni pramANaM yeSAM te navayojanAH, Nadimuhesu-nadInAM mukhAni nadImukhAni teSu nadImukheSu pradezeSu gaMgAsiMdhvAdInAM samudreSu pravezo nadImukhaM / chattIsagA ya--SaDbhiradhikAni triMzat pramANaM yeSAM te SaTtriMzatkAH SaTtriMzayojanapramANAH, kAlodahimmi--kAlodadhau, aTArasa-aSTAdazayojanapramANA yadyapyatra yojanazabdo na zrUyate pUrvoktasamAsAMtarbhUtastathApi draSTavyo'nyasyAzrutatvAt luptanirdiSTo vA, Nadimuhesu-nadImukheSu / lavaNasamudre'STAdazayojanapramANA matsyAstatra ca nadImukheSu ca navayojanapramANA matsyAH kAlodadhau punarmatsyAH ghaTAzayojanapramANAstatra ca nadImukheSu assttaadshyojnprmaannaaH| matsyAnAmupalakSaNametat anyeSAmapi pramANaM drssttvymiti||41 svayaMbhUramaNe matsyAnAmutkRSTadehapramANaM jaghanyadehapramANaM ca pratipAdayanuttarasUtramAha;sAhassiyA du macchA sayaMbhuramaNasi paMcasadiyA du / dehassa savvahassaM kuMthupamANaM jalacaresu // 42 // 1 nadImukhamiti pAThaH kha-ga-pustake nAsti / Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 202 mUlAcAre wwwwwwwwwwwwwwwwwwmmmm. sAhanikAstu matsyAH svayaMbhUramaNe paMcazatikAstu / dehasya sarva-hasvaM kuMthupramANaM jalacareSu // 42 // TIkA--sAhassiyA du--sAhasrikAstu sahasraM yojanAnAM pramANaM yeSAM te sAhasrikAH, atrApi yojanazabdo draSTavyaH, macchA-matsyAH sayaMbhuramaNami-svayaMbhUramaNasamudre, paMcasadiyA--paMcazatikAH paMca zatAni pramANaM yeSAM yojanAnAM paMcazatikA nadImukheSviti draSTavyamadhikArAt / utkRSTena svayaMbhUramaNasamudre matsyAH sahasrayojanapramANA nadImukheSu paMcazatayojanapramANAH / deharasa-dehasya zarIrasya, savvahassaM--sarvahrasvaM suSTha alpatvaM, kuMthupamANaM--kuMthupramANaM, jalacaresu--jalacareSu / sarvajalacarANAM madhye matsyasya dehapramANaM sarvotkRSTaM yojanasahasraM sarvajaghanyazca kuMthupramANaH keSAMcijjalacarANAM deha iti // 42 // - paryAptAparyAptatvamAzritya jalacarasthalacarakhacarANAM dehepramANamAha;jalathalakhagasammucchimatiriya apajjattayA vihatthIdu / jalasammucchimapajjattayANa taha joyaNasahassaM // 43 / jalasthalakhagasammUrchimatiryaca aparyAptakA vitastistu / jalasaMmUrchimaparyAptakAnAM tathA yojanasahasraM // 43 // TIkA--jalathalakhaga--jalaM ca sthalaM ca khaM ca jalasthalakhAni teSu gacchaMtIti jalasthalakhagA jalacarasthalacarakhacarAH, sammucchima--sammUchimA garbhopapAdajanmanAnyayonyutpannAH, tiriya--tiryaco devamanuSyanArakANAmanye jIvAH, apajjattayA--aparyAptakA asaMpUrNAzcASaTparyAptayaH, vihatthI du-vitastikA dvAdazAMgulapramANAH, athavA jalasthalakhagasammU 1 samudre iti zabdaH kha-ga-pustake nAsti / 2 dehprmaannaayottrsuutrmaahkh-g.| 3 janmano'nyathAnutpannA kha-ga-pustake pAThaH / Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 203 chimatiryagaparyAptAnAM dehapramANaM vitastiH / jalasammurchimapajjattayANajalasammUrchimAste ca te paryAptakAzca jalasammUrchimaparyAptakAsteSAM jalasammUrchimaparyAptakAnAM ca athavA jalagrahaNena jalacarA gRhyate-prestUyaMte, prastutatvAt, joyaNasahassaM--yojanAnAM sahasraM, jalacarasaMmmUcchimaparyAptakAnAmutkRSTaM dehapramANaM yojanasahasramiti // 43 // punarapi tadevAzritya garbhajatvaM cAzrityotkRSTadehapramANamAha;jalathalagabbhaapajjatta khagathalasaMmucchimA ya pajjattA / khagagabbhajA ya ubhaye ukkasseNa dhaNupuhattaM // 44 // jalasthalaga paryAptAH khagasthalasaMmUrchimAzca pryaaptaaH| khagagarbhajAzcobhaye utkRSTena dhanuHpRthaktvaM // 44 // TIkA-jalathalagabbhaapajjatta-jalamudakaM, sthalaM grAmanagarATavIparvatAdi, garbhaH striyA udare vastipaTalAcchAditapradezaH, jalacarajIvA jalAH sthalasthA jIvAH sthalA garbhe jAtA jIvA garbhajA ityucyate tAtsthyAtsAhacaryAdvA yathA maMcAH krozaMtIti dhanurdhAvatIti, na paryAptA aparyAptA aniSpannAhArAdiSaTparyAptayo jalAzca sthalAzca te garbhAzca jalasthalagarbhAste ca te'paryAptAzca jalasthalaga paryAptA jalacarAH sthalacarA garbhajAzca ye'paryAptAsta ityarthaH / khagathalasammucchimA ya-khe AkAze gacchaMtIti khagAH sthalasthAH sthalAH khagAzca sthalAzca khagasthalAH pakSimRgAdayaste ca te sammUrchimAzca khagasthalasammUrchimAH, pajjattA-paryAptAH / khagagabbhajA ya- khage jAtA khagajA garbhe jAtA garbhajAH khagajAzca te garbhajAzca khagagarbhajAH, ubhaye-paryAptA aparyAptAzca, ukkasseNa-utkarSeNa utkRSTazarIrapramANena dhaNupuhattaM dhanuHpRthaktvaM "trayANAmupari navAnAmadho yA saMkhyA sA pRthaktvamityucyate" dhanuSAM pRthaktvaM dhanuHpRthaktvaM trayANAM dhanuSAmupari navAnAmadhazcatuH 1 kriyApadamidaM kha-ga-pustake nAsti / nApyanena bhavitavyaM / Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 204 wmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm mUlAcAre paMcaSaTsaptASTadhaSi / jalacarasthalacarA ye garbhajA aparyAptA khagasthalacarAzca saMmUrchimAH paryAptA ye khagagarbhajAzca ye paryAptAparyAptAH sarve te utkRSTena zarIrapramANena dhanuHpRthaktvaM bhavaMti / athavA dehasyetyanuvarttate tenaiteSAM deha utkarSeNa dhanuHpRthaktvaM bhavatIti // 44 // jalasthalagarbhajaparyAptAnAmutkRSTaM dehapramANamAha;jalagabbhajapajjattA ukassaM paMcajoyaNasayANi / thalagabhajapajjattA tigAudokassamAyAmo // 45 // jalagarbhajaparyAptAH utkRSTaM paMca yojanazatAni / sthalagarbhajaparyAptAstrigavyUtAni utkRSTamAyAmaH // 45 // TIkA-jalagabhajapajjattA-jalagarbhajaparyAptAH, ukkassaM-utkRSTamutkapeNa vA, paMcajoyaNasayANi-paMcayojanazatAni dehapramANenetyarthaH, athavA jalagarbhajaparyAptAnAmAyAmaH paMcayojanazatAni* uttaragAthArdhe AyAmasya grahaNaM yataH / athavA eteSAM deha utkRSTaH paMcayojanazatAni* thalagabbhajapajjatA-sthalagarbhajaparyAptAnAM, tigAuda--trigavyUtAni SaTdaMDasahasrANi ukkassa-utkRSTaH, AyAmo-AyAmaH zarIrapramANaM / sthalagarbhajaparyAptAnAM bhogabhUmitirazcAM dehasyotkRSTa AyAmastrINi gavyUtAni / athavA sthalagarbhajaparyAptA utkRSTadehasyAyAmena trigavyUtAni bhavaMtIti // 45 // pRthivIkAyikApkAyikatejaskAyikavAyukAyikAnAM manuSyANAM cotkRSTaM dehapramANaM pratipAdayannAha;-- aMgulaasaMkhabhAgaM bAdaramuhumA ya sesayA kaayaa| ukasseNa duNiyamA maNugA ya tigAu uviddhA // 46 // aMgulAsaMkhyabhAgo bAdarasUkSmAzca zeSAH kaayaaH| utkRSTena tu niyamAt manuSyAzca trigavyUtAni uvRddhAH // 46 // * puSpamadhyagataH pAThaH kha-ga-pustake'dhikaH / Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 205 TIkA-aMgulaM-dravyAMgulamaSTayavaniSpannAMgulena ye'vaSTaibdhA nabhaHpradezAsteSAM madhye'nekasyAH pradezapaMktevidAyAmastAvanmAtraM dravyAMgulaM tasyAMgulasya asaMkhabhAgaM-asaMkhyAtabhAgaH aMgulamasaMkhyAtakhaMDaM kRtvA tatraikakhaMDamaMgulAsaMkhyAtabhAgaH, bAdarasuhumA ya-bAdaranAmakarmodayAdvAdarAH sUkSmanAmakarmodayAtsUkSmA bAdarAzca sUkSmAzca bAdarasUkSmAH pRthivIkAyAdayaH, sesayA-zeSA uktAnAM parizeSAH kAyAH pRthivIkAyApkAyatejaHkAyavAyukAyAH, ukkasseNa-utkRSTena suSTu mahattvena, turvizeSe; NiyamA-niyamAnnizcayAt , maNuyA-manuSyA bhogabhUmijAH, tigAu-trigavyUtAni, unviddhA-uvRddhAH paramotsedhAH / sarve'pi bAdarakAyAH ( sUkSmAzca ) pRthivIkAyikAdivAyukAyikAMtA dravyAMgulAsaMkhyabhAgazarIrotsedhA manuSyAzca paryAptAstrigavyUtazarIrotsedhA / utkRSTapramANe n| nAtra paunaruktyaM paryAptimanAzritya sAmAnyena kathanAditi // 46 // punarapi sarvajaghanyaM sarvotkRSTaM zarIrapramANamAha;suhumaNigodaapajjattayassa jAdassa tdiysmysi| havadi du savajahaNNaM savvukkassaM jalacarANaM // 47 // sUkSmanigodAparyAptasya jAtasya tRtIyasamaye / bhavati tu sarvajavanyaM sarvotkRSTaM jalacarANAM // 47 // TIkA-suhumaNigoda-sUkSmanigodasya, apajjattayassa-aparyAptakasya, jAdassa-jAtasyotpannasya, tadiyasamayAmi-tRtIyasamaye prathamadvitIyasamayayoH pradezavisphUrjanasadbhAvAtpUrvadehasAmIpyAdvA mahaccharIraM bhavati tRtIyasamaye punaH pradezAnAM nicayAnusAreNAvasthAnAcca sarvajaghanyaM bhavati zarIraM, havadi du-bhavatyeva, savvajahaNNaM-sarvajaghanyaM, savvukkassaM-sarvotkRSTaM, jalacarANAM-matsyAnAM padmAnAM vA / sUkSmanigodasyAparyAptasya tRtIyasamaye 1ye cASTadhA presa-pustake / Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 206 mUlAcAre jAtamAtrasya sarvajaghanyazarIrotsedhaH, jalacarANAM ce padmAnAM sarvotkRSTaH zarIrAyAma iti / atrApi lokasya saptaikaM paMcaikaM rajjupramANaM draSTavyaM tathA merukulaparvatavijayA SvAkArakAMcanagirimanuSyottarakuMDalavarAMjanadadhimukharatakarasvayaMbhUnagavareMdradaMSTrAgiribhavana vimAnatoraNajinagRhapRthivyaSTakendrakaprakIrNakazreNibaddhanarakakSetravedikAjaMbUzAlmalIdhAtakIpuSkaracaityavRkSakUTahradanadIkuMDAyatanavApIsiMhAsanAdInAmutsedhAyAmapramANaM draSTavyaM lokaniyogata iti // 47 // dehasUtraM vyAkhyAya saMsthAnasUtraM prapaMcayannAha;masuriya kusaggaviMdU sUikalAvA paDAya saMThANA / kAyANaM saMThANaM haridatasA NegasaMThANA // 48 // masUrikA kuzAgraviMduH sUcIkalApaH patAkA saMsthAnAni / 'kAyAnAM saMsthAnAni haritavasA anekasaMsthAnAH // 48 // TIkA-masuriya-masUrikA vRtAkArA, kusaggaviMdU-kuzasyAgraM kuzAgraM tasmin viMdurudakakaNaH kuzAgrabiMdurvartulAkAramudakaM, sUikalAvA-sUcIkalApaH sUcIsamudAyaH,paDAya-patAkA,saMThANaM-saMsthAnAnyAkArAH, kAyANaM-kAyAnAM pRthivIkAyikAdivAyukAyAMtAnAM, saMThANaM-saMsthAnAni zarIrAkArAH / masUrikA iva saMsthAnaM yasya tanmasUrikAsaMsthAnaM, kuzAgrabiMduvi saMsthAnaM yasya tatkuzAgrabiMdusaMsthAnaM, sUcIkalApa iva saMsthAnaM yasya tatsUcIkalApasaMsthAnaM, patAkA iva saMsthAnaM yasya tatpatAkAsaMsthAnaM yathAsaMkhyena saMbaMdhaH, pRthivIkAyasya saMsthAnaM masUrikAsaMsthAnaM, apkAyasya saMsthAnaM kuzAgrabiMdusaMsthAnaM, tejaHkAyasya saMsthAnaM sUcIkalApasaMsthAnaM, vAyukAyasya 1 va padmAnAmiti pAThaH kha-ga-pustake nAsti / Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptatyadhikAraH / saMsthAnaM patAkAsaMsthAnaM / masUrikAyAkAra iva pRthivIkAyikAdayaH / haridatasA - haritatrasAH pratyekasAdhAraNabAdarasUkSmavanaspatidvIndriyatrIndriyacaturindriyAH, NegasaMThANA - anekasaMsthAnA naikamanekamanekaM saMsthAnaM yeSAM te'nekasaMsthAnA aneka hu~DasaMsthAnavikalpA anekazarIrAkArAH / trasazabdena dvIndriyAdicaturiMdviyaparyaMtA gRhyaMte paMceMdriyANAM saMsthAnasyottaratra pratipAdanAditi // 48 // paMcendriyasaMsthAnaprattipAdanArthamAha; -- 207 samacaurasaNaggohAsAdiyakhujjAyavAmaNAhuMDA / paMceMdriyatiriyaNarA devA caurassa NArayA huMDA // 49 // samacaturasranyagrodhasvAtikakubja kavAmanahuMDAH / paMceMdriyatiryagnarA devAzcaturasrA nArakA huMDAH // 49 // TIkA - saMsthAnamityanuvartate / samacaurasa - samacaturasraM saMsthAnaM yathA pradezAvayavaM paramANUnAmanyUnAdhikatA / goha nyagrodha saMsthAnaM zarIrasyordhvabhAge'vayavaparamANutrahutvaM / * sAdi - svAtisaMsthAnaM zarIrasya nAbheradhaH kaTijaMghApAdAdyavayavaparamANUnAmadhikopacayaH / khujjA - - kubjasaMsthAnaM zarIrasya pRSThAvayavaparamANvadhikopacayaH / vAmaNA - vAmanasaMsthAnaM zarIramadhyAvayavaparamANutrahutvaM hastapAdAnAM ca hrasvatvaM / huDA - * huMDasaMsthAnaM sarvazarIrAvayavAnAM bIbhatsatA paramANUnAM nyUnAdhikatA sarvalakSaNAsaMpUrNatA ca paMceMdriyatiriyaNarA-paMcendriyatiryaGkarANAM samacaturasranyagrodhasvAtikubjavAmanahuMDa saMsthAnAni SaDapi paMcendriyANAM manuSyANAM tirazcAM ca bhavaMti, 1 asmAdagre kAyAH kAyA ityarthaH ityazuddhapAThaH kha-ga-pustake kintu ityartha ityanena kevalena bhAvyaM / puSpamadhyagatapAThasthAne'yaM pAThaH presa - pustake sAdisvAtisaMsthAnaM valmIkatulyA kAraM 'zarIramadhyAvayayavaparamANubahulaM kubjasaMsthAnaM hastapAdAnAM ca hastratvaM vAmanasaMsthAnaM / * Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre athavA abhedAttalligaM tAcchavyaM ca paMceMdriyatiryaGkarAH samacaturasranyagrodhasvAtikubjavAmanahuMDAzca bhavaMti sAmAnyena / devA caurasA - devAzcaturasrAH, NArayA - nArakAH, huMDA - huMDA: / devAH samacaturasrasaMsthAnA eva, nAkAzca huMDakasaMsthAnA eva na teSAmanyatsaMsthAnAntaraM vidyata iti // 49 // javaNAliyA masUrI atimuttaya caMdae khurappe ca / iMdriyasaMThANA khalu phAsasta aNeyasaMThANaM // 50 // 208 www yavanAlikA masUrikA atimuktakaM caMdrakaM kSurapraM ca / iMdriyasaMsthAnAni khalu sparzasya anekasaMsthAnaM // 50 // TIkA -- javaNAliyA-yavasya nAlikA yavanAlikA, masUrI - masUrikA vRntAkArA, adimuttayaM-atimuktakaM puSpavizeSaH, caMdae - arddhacandraH, khurappe ya-kSurapraMca, iMdiya-iMdriyANAM indriyazabdena zrotracakSaNajihvendriyANAM grahaNaM sparzanendriyasya pRthaggrahaNAt, saMThANA - saMsthAnAni AkArA yathAsaMkhyena saMbaMdhaH / zrotrendriyaM yavanAlikAsaMsthAnaM cakSurindriyaM masUrikAsaMsthAnaM, ghrANendriyamatimuktakapuSpasaMsthAnaM, jihvendriyamardhacandrasaMsthAnaM kSuraprasaMsthAnaM ca khalu sphuTaM / phAsassa - sparzasya sparzanendriyasya, aNeyasaMThANaM-anekasaMsthAnaM anekaprakAra AkAraH / sparzanendriyasyAnekaM saMsthAnaM samacaturasrAdibhedena vyaktaM sarvatra kSayopazamabhedAt / aMgulA saMkhyAtabhAgapramitaM bhAveMdriyaM dravyeMdriyaM punaraMgulAsaMkhya / tabhAgapramitamapi bhavati / indriyaM dvividhaM dravyendriyaM bhAveMdriyaM ca dravyeMdriyaM dvividhaM nirvRtyupakaraNamedena, bhAvendriyamapi dvividhaM labdhyupayogabhedena, tatra dravyeMdriyasya nirvRtterbhAvendriyasya ca labdheH saMsthAnametat, upayogo bhAvendriyaM tasyAkAro viSayaparicchittireva // 50 // 1 yavanAlikA yavasya nAlaM kha ga / 2 kSayopazamapradezA presa - pustake 3 zramitAH pustake pAThaH / Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptyadhikAra: yayevaM sa eva viSayaH kiyAniti pratipAdyatAmityukte'ta Aha;-. catvAri dhaNusadAiM causaTThI dhaNusayaM ca phssrse| gaMdhe ya duguNaduguNA asaNNipaMciMdiyA jAva // 51 // catvAri dhanuzatAni catuHSaSTi dhanuHzataM ca sparzarasayoH / gaMdhasya ca dviguNadviguNAni asaMjJipaMcedriyaM yAvat // 51 // ___ TIkA-cattAri-catvAri, dhaNusadAiM-dhanuHzatAni, causaTTI-catuHSaSTirdhanuSAmiti saMbaMdhaH dhanuSAM caturbhiradhikA SaSTiH, dhaNusayaM ca-dhanuHzataM ca, phassarase, sparzarasayoH sparzanendriyasya rasaneMdriyasya, gaMdhe ya-gaMdhasya ca ghrANendriyasya ca, duguNaduguNA-dviguNadviguNAH, asaNNipaMceMdiyA jAvaasaMjJipaMcendriyaM yAvat / ekeMdriyamArabhya yAvadasaMjJipaMceMdriyaH-sparzaviSaya uttaratra kathyate tena saha saMbaMdhaH / ekendriyasya sparzanendriyaviSayazcatvAri dhanuHzatAni, etAvatAdhvanA sthitaM sparza gRhNanti pRthivIkAyikApkAyikatajaHkAyikavAyukAyikA utkRSTazaktiyuktasparzanendriyeNa / tathA dvIndriyasya rasanendriyaviSayazcatuHSaSTidhanuSAM etAvatA'dhvanA sthitaM rasaM gRNhAti rasanendriyeNa dvIndriyastathA tasyaiva dvIndriyasya sparzanendriyAviSayo'STau dhanuH zatAni etAvatA'dhvanA sthitaM sparza gRhNAti dvandriyaH sparzanendriyaNa, tathA trIndriyasya brANendriyaviSayaH dhanuSAM zataM etAvatAdhvanA sthitaM gaMdhaM gRhNAti trIndriyo ghrANendriyeNa tathA tasyaiva trIndriyasya sparzanendriyaviSayaH SoDazadhanuHzatAni etAvatAdhvanA pyavasthitaM sparza gRhNAti trIndriyaH sparzanendriyeNa tathA tasyaiva trIndriyasya rasanendriyaviSayo'STAviMzatyadhikaM ca zataM dhanuSAM etAvatAdhvanA sthitaM rasaM gRhNAti, trIndriyaH rasaneMdriyeNa tathA tasyaiva trIndriyastha ghrANendriyaviSayaH zataM dhanuSAM etAvatAdhvanA sthitaM gaMdhaM gRhNAti trIndriyo ghANendriyaNa, tathA caturrAidriyasya sparzanendriyaviSayo dvizatAdhikAni trINi 14 Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 210 mUlAcAre sahasrANi dhanuSAmetAvatAdhvanA sthitaM sparza gRhNAti caturindriyaHsparzanendriyeNa, tathA tasyaiva caturindriyasya rasanendriyaviSayo dhanuSAM ve zate SaTpaMcAzadadhike etAvatAdhvanA sthitaM rasaM caturindriyaH rasanendriyeNa gRhNAti tathA tasyaiva caturAiMdrayasya ghrANendriyaviSayo dve zate dhanuSAmetAvatAdhvanA sthitaM gaMdhaM gRNhAti caturindriyo ghANendriyeNa, tathA'saMjJipaMceMdriyasya sparzaneMdriyaviSayaH catuH zatAdhikAni SaTsahasrANi dhanuSAmetAvatyadhvani sthitaM sparzamasaMjJipaMceMdriyo gRhNAti sparzaneMdriyeNa tathA tasyaivAsaMjJipaMceMdriyasya rasaneMdriyaviSayaH dvAdazottarANi paMcazatAni dhanuSAmetAvatyadhvani sthitaM rasaM gRhNAti asaMjJipaMceMdriyo rasaneMdriyeNa tathA tasyaivAsaMjJipaMceMdriyasya ghrANeMdriyaviSayo dhanuSAM catvAri zatAni etAvatAdhvanA sthitaM gaMdhaM gRhNAti asaMjJipaMceMdriyo ghrANeMdriyeNa / na caiteSAmindriyANAM prAptagrAhitvanaitAvatAdhvanA grahaNamayuktamaprAptagrAhitvamApi, yato yuktyA Agamena ca na virudhyate, yuktistAvadekendriyo dUrasthamapi vastu jAnAti pAdaprasAraNAt yasyAM dizi vastu suvarNAdikaM sthitaM,prArohaM prasArayatyekendriyo vanaspatiH / avaSTaMbhapradeze ca nAlAni vyutsRjatIti / tathAgame'pi sparzanendriyAdInAmaprAptagrAhitvaM paThitaM patriMzatrizata iti vikalpasya kathanAditi // 51 // / caturindriyasya cakSurviSayaM pratipAdayannAha;iguNatIsajoyaNasadAiM cauvaNNAya hoi NAyabvA / cauridiyassa NiyamA cakkhupphAsaM viyANAhi // 52 // ekonatriMzat yojanazatAni catuHpaMcAzat bhavati jnyaatvyaani| caturiMdriyasya niyamAt cakSuHsparza vijAnIhi // 52 // TIkA-iguNatIsajoyaNasadAiM-ekonatriMzadyojanazatAni yojanAnAmekonAni triMzacchatAni, cahuvaNNAya-catuH paMcAzaJcaturbhiradhikA ca paMcAzayojanAnAM, hoi-bhavati, nnaayvvaa-jnyaatvyaani| cauriMdiyassa-caturindra Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ananananana paryAptyadhikAraH / 211 wwwwwwww.wwwimmrrrrrrrrrrrrrrr... yasya, NiyamA-niyamAt nizcayena / cakkhupphAsaM-cakSuHsparza viSayaM viyANAhi-vijAnIhi / imaM caturindriyasya cakSurindriyaviSayaM yojanAnAmekonatriMzacchataM catuHpaMcAzayojanAdhikaM vijAnIhyasaMdeheneti / na cakSuSaH prAptagrAhitvaM ttakSuHsthAMjanAderagrahaNAt, na ca gatvA gRhNAti cakSuHpradezazUnyatvaprasaMgAt / nApi vijJAnamaya cakSurgacchati jIvasyAjJatvaprasaMgAt, na ca svo'rdhasvarUpeNa gamanaM yujyate'tare sarvavastugrahaNaprasaMgAt iti // 52 // asaMjJipaMceMdriyasya cakSurviSayaM pratipAdayannAha;uNasahi joyaNasadA adveva ya hoMti taha ya NAyavvA / asaNNipaMceMdIe cakkhupphAsaM viyANAhi // 53 // ekonaSaSTiyojanazatAni aSTaiva ca bhavaMti tathA ca jnyaatvyaani| asaMkSipaMceMdriyasya cakSuHsparza vijAnIhi // 53 // TIkA-uNasaTi-ekonaSaSTiH, ekenonA ssssttiH| joyaNasadA-yojanAnAM zatAni yojanazatAni, aheva ya-aSTAvapi ca yojanAni, hoMti-bhavaMti / taha ya NAyavvA-tathaiva jJAtavyAni asaNNipaMcadIe-asaMjJipaMceMdriyasya zikSAlApAdirahitapaMceMdriyasya, cakkhupphAsaM-cakSuHsparza cakSurviSayaM cakSuSA grahaNaM, viyaannaahi-vijaaniihiN| yojanazatAnAmekonaSaSTistathaivASTayojanAni ca bhavaMti jJAtavyAnyetatpramANamasaMjJipaMceMdriyasya cakSurindriyaviSayaM jAnIhi etAvatyadhvani sthitaM rUpamasaMjJipaMceMdriyo gRhNAti cakSurindriyeNeti // 53 // - asaMjJipaMceMdriyasya zrotraviSayaM pratipAdayannAha;aTThava dhaNusahassA sodapphAsaM asaNNiNo jANa / visayAvi ya NAyacA poggalapariNAmajogeNa // 54 // 1'ima' presa-pustake nAsti / 2 cakSuriMdriyaviSayasya presa--pustake pAThaH / 3 vijJAnameyaM presa pustake / 4 santAnasvarUpeNa kha-ga / 5 asmAdayaM tatpramANA etAvaMti kha. / etAvati ga ! etAvati gocare kha. g| Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 212 . mUlAcAre aSTAveva dhanuHsahasrANi zrotrasparzamasaMjJino jAnIhi / viSayA api ca jJAtavyAH pudgalapariNAmayogena // 54 // TIkA-aTreva dhaNusahassA-aSTAveva dhanuHsahasrANi, sodapphAsaM-zrotrasparza zrotraMdriyaviSayaM; asaNNiNo-asaMjJino'saMjJipaMceMdriyasya, jANajAnIhi / asaMjJipaMcendriyazrotraviSayaM dhanuSAmaSTasahasraM jAnI tAvatAdhvanA sthitaM zabdaM gRhNAti zrotreNAsaMjJipoMdriya iti / visayAvi ya-viSayAzcApi NAyabvA-jJAtavyAH poggalapariNAmajogeNa-pudgalasya mUrttadravyasya pariNAmo viziSTasaMsthAnamahatvaprakRSTavANyAdiH pudgalapariNAmastena yogaH saMparkastena pudgalapariNAmayogena etAvatoktAMtareNa viziSTA rUpAdayaH divAkarAdibhUtA viziSTairindriyairgRhyate nAnyatheti // 54 // ___ saMjJipaMceMdriyasya paMceMdriyaviSayaM pratipAdayannAha;phAse rase ya gaMdhe visayA Nava joyaNA ya NAyavvA / sodassa du vArasajoyaNANido cakkhuso vocchN||55|| sparzasya rasya ca gaMdhasya viSayAH nava yojanAni jnyaatvyaani| zrotrasya tu dvAdazayojanAnItazcakSuSo vakSye // 55 // TIkA--phAse-sparzasya sparzanendriyasya, rase-rasasya rasaneMdriyasya, gaMdhe-gaMdhasya brANeMdriyasya, visayA-viSayAH grahaNagocarANi, NavajoyaNA-nava yojanAni, NAyavvA-jJAtavyAni, sodassadu-zrotrasya tuzrotraMdriyasya punaH, vArasa joyaNANi-dvAdaza yojanAni ido-ita UrdhvaM, cavakhusocakSuSaH saMjJipaMceMdriyasya cakSurindriyasya ca, vocchaM-vakSye, saMjJipaMceMdriyasya prakRSTeMdriyasya cakravartyAdeH sparzaneMdriyasya navayojanAni viSayaH rasaneMdriyasya nava yojanAni viSayaH prANoMdriyasya nava yojanAni viSayaH zrotraMdriyasya dvAdaza yojanAni viSayaH saMjJipaMceMdriya utkRSTapudgalapariNAmAnnavabhinava 1 sahasrA kha. ga. 2 varNAdiH kha ga / 3 muNeyavvA kha. ga. / . Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptyadhikAraH / bhiryojanaiH sthitAni sparzarasagaMdhadravyANi sparzanarasanaghrANandriyahAti zabdaM punadazayojanaiH sthitaM zrotraMdriyeNa gRhNAtIti // 55 // . . sUcitacakSurviSayamAha;sattetAlasahassA ve ceva sadA havaMti testttthii| cakkhidiassa visao ukkasso hodi adiritto||56|| saptacatvAriMzatsahasrANi dve caiva zate bhavaMti trissssttiH| cakSuridiyasya viSaya utkRSTo bhavati atiriktaH // 56 // TIkA-sattetAla-saptacatvAriMzat, sahassA-sahasrANi, ve ceva sadA ve caiva zate, havaMti-bhavaMti tesaTTI-triSaSTayAdhike yojanAnAmiti saMbaMdhaH cavikhaMdiyassa cakSurindriyasya, visao-viSayaH, ukkasso-utkRSTaH hoi bhavati adiritto-atiriktaH, atiriktasya pramANaM gavyUtamekaM daMDAnAM dvAdazazatAni paMcadazadaMDAdhikAni hastazcaikaH dve cAMgule sAdhikayavacaturthabhAgAdhike; saMjJipaMceMdriyaparyAptakacakSurindriyasya viSayo yojanAnAM saptacasvAriMzatsahasrANi triSaSTayadhikadvizatAdhikAni paMcadazAdhikadvAdazazatadaMDAdhikaikagavyUtAdhikAni savizeSayavacaturthabhAgAdhikadvyaMgulAdhikaikahastAdhikAni ca / etAvatAdhvanA saMjJipaMceMdriyaH paryAptako rUpaM pshytiiti||56|| asyaiva pramANasyAnayane karaNagAthAmAhaHassIdisadaM viguNaM dIvavisesassa vagga dahaguNiya / mUlaM sadvivihattaM diNaddhamANAhataM cakkhU // 57 / / azItizataM dviguNaM dvIpavizeSasya vargo dazaguNitaH / mUlaM SaSTivibhaktaM dinArdhamAnAhataM cakSuH // 57 // TIkA-asIdisadaM-azItyadhikaM zataM, viguNaM-dviguNaM dvAbhyAM guNitaM SaSTyadhikatriMzatpramANaM bhavati dvIpazabdena jaMbUdvIpaviSkaMbhayojanalakSaM parigRhyate sarvAbhyaMtarAnyavarmaparidhipramANAnayananimittamubhayoH pArzvayorvi Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 214 mUlAcAre zodhanamazItazatadviguNasya lakSayojanapramANAttasmAt dvIpAt tadvisRSTaM rahitaM kriyate tasmin kRte zeSo dvIpavizeSa ityucyate tasya dvIpavizeSasya vargaH kriyate' sa vargo dazaguNaH kriyate tasya mUlaM SaSTayA vibhAjitaM bhaktaM dinArdhamAnAhataM navabhirguNitaM " dinArdhazabdena nava muhUrtAH parigRhyate " / sarvAbhyaMtaraparidhiSaSTimuhUrte bhramati mArtaMDo'taH SaSThibhirbhAgo madhyAhna bhavati navabhirmuhUrterayodhyAyAM navaguNakAraH / evaM kRte ca yallabdhaM parimANaM pUrvoktaM cakSuSo viSayo bhavati ASADhamAse sarvAbhyaMtaravartmani mithunAvasAne sthitasyAdityasyAdhvano grahaNamiti // 57 // svAmitvapUrvakaM yonisvarUpaM pratipAdayannAhaHeiMdiya raiyA saMpuDajoNI havaMti devA ya / viyaliMdiyA ya viyaDA saMpuDaviyaDA ya ganbhesu // 58 // ekeMdriyAzca nArakAH saMvRtayonayo bhavaMti devAzca / vikaleMdriyA vivRtAH saMvRtavivRtAzca garbheSu // 58 // TIkA-sacittazItasaMvRtAcittoSNavivRtabhedaiH sacittAcittazItoSNasaMvRtavivRtabhedaizca navaprakArA yonirbhavati / yUyate bhavapariNata AtmA yasyAmiti yonirbhavAdhAraH / AtmanazcaitanyavizeSapariNAmazcittaM saha cittena varttate iti sacittaM, zIta iti sparzavizeSaH 'zuklAdivadubhayavacanatvAttayuktaM dravyamapyAha' / samyagvRtaH saMvRtaH durupalakSyapradezo'cittarahitapudgalapracayapradezo vA, uSNaH saMtApapudgalapracayapradezo vA, vivRto saMvRtaH prakaTapudgalapracayapradezo vA, ubhayAtmako mizraH sacittAcittaH zItoSNaH saMvRtavivRtaH etairbhedaizca navayonayaH sammUrchanagarbhopapAdAnAM janmanAmAdhArA bhavaMti eteSu pradezeSu jIvAH sammUrcchanAdisvarUpeNotpadyata iti / tatra eIdiya NeraiyA-ekeMdriyA nArakAzca, saMpuDajoNI-saMvRtayonayaH, saMvRtA 1 asmAdane ' tattadguNo vargaH / iti pAThaH kha-ga-pustake / yUyate kha-ga / Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| - www.ammmmmmmmmm yoniryeSAM te saMvRtayonayaH durupalakSyotpattipradezAH, havaMti-bhavaMti, devA ya-devAzca saMvRtayonayaH, viyaliMdiyA-vikalendriyAzca dvIndriyatrIndriya caturindriyAH, viyaDA-vivRtayonayazca, tAsthyAttAcchabdhaM saMpuDaviyaDA ya-saMvRtavivRtAH saMvRtavivRtayonayaH, gabbheSu-garbheSu striyAMudare " zukrazoNitayormizraNaM garbhaH " / devanArakaikendriyAH saMvRtayonayaH, vikalendriyA ye te vivRtayonayaH, garbheSu ye te saMvRtavivRtayonayaH bhavantIti // 58 // punasteSAM vizeSayonitvamAhaHaJcittA khalu joNI NeraiyANaM ca hoi devANaM / missA ya gabbhajammA tivihA joNI du sesANaM // 59 // acittA khalu yoniH nArakANAM ca bhavati devAnAM / .. mizrAzca garbhajanmanAM trividhA yonistu zeSANAM // 59 // TIkAH-aJcittA-nizcetanA, khalu-sphuTaM, joNI-yoniH, NeraiyANaM ca-nArakANAM ca hoi-bhavati devANaM-devAnAM cazabdo'tra saMbaMdhanIyaH / missA ya mizrA ca, gabbhajammA-garbhajanmanAM garbhajAnAM / tivihA-trividhA triprakArA, joNI du-yonistu, sesANaM-zeSANAM, sammUrcchanajanmanAmedriyIndriyatrIndriyacaturindriyapaMcendriyANAM devanArakANAM garbhavarjitapaMcondrayANAM ca devanArakANAM acittayonayaH, garbhajAH sacittAcittayonayaH, zeSAH punarekendriyAdipaMcendriyaparyaMtAH kecana sacittayonayaH kecana acittayonayaH kecana sacittAAcattayonayazca bhavaMtIti // 59 // punarapi teSAmeva vizeSayonisvAmitvamAhaHsIduNhA khalu joNI NeraiyANaM taheva devANaM / teUNa usiNajoNI tivihA joNI du sesANaM // 6 // zItoSNA khalu yoniH nArakANAM tathaiva devAnAM / tejasA uSNayoniH trividhA yonistu zeSANAM // 60 // Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 216 mUlAcAre TIkA-sIduNhA-zItoSNA, khalu-sphuTaM, joNI-yoniH, gerahayANaM-nArakANAM, taheva devANa-tathaiva devAnAM, teUNa-tejaHkAyAnAM, usiNajoNI-uSNayoniH / tivihA-trividhA, zItA-uSNA-zItoSNA, joNI du-yonistu sesANaM-zeSANAM pRthivIkAyApkAyavAyukAyavanaspatikAyadvIndriyatrIndriyacaturindriyANAM devanArakavarjitapaMceMdriyANAM / devanArakANAM zItoSNA ca yoniH teSAM hi kAnicicchItAni kAniciduSNAni tejaHkAyikAnAM punaruSNa eva yoniH zeSANAM tu trividho yoniste ca kecicchItayonayaH keciduSNayonayaH kecicchItoSNayonayaH apkAyikAH zItayonaya eveti // 60 // 'punarapyeteSAM yonInAM vizeSayonisvarUpamAha;saMkhAvattayajoNI kummuNNada vaMsapattajoNI ya / tattha ya saMkhAvatte NiyamAdu vivajjae gabbho // 61 // zaMkhAvartakayoniH kUrmonataH vNshptryonishc|| tatra ca zaMkhAvata niyamAt vipadyate garbhaH // 61 TIkA-saMkhAvattaya zaMkha iva Avarto yasya zaMkhAvartakA joNI-yoniH kumuNNada-kUrma ivonnataH kUrmonnataH, vaMzapattajoNI ya-vaMzapatramiva yonivaizapatrayoniH / tatra ca teSu madhye zaMkhAvarte niyamAt vivajjae vipadyate vinazyati garbho "garbhaH shukrshonnitgrnnN"| zaMkhAvarttakUrmonnatvaMzapatrabhedena trividho yonistatra ca zaMkhAvarte yonau niyamAdvipadyate garbhaH ataH tadvatI vaMdhyA bhavatIti // 61 // teSu ya utpadyate tAnAha;kummuNNadajoNIe titthayarA duvihacakravaTTI ya / rAmAvi ya jAyate sesA sesesu joNIsu // 62 // 1 ' tadvatI ' kha-ga-pustake nAsti / Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 217 pryaaptydhikaarH| nawww.m.www. sane...xcmmmmmmmmmmmmmmmmmmmx kUrmonnatayonau tIrthakarA dvividhacakravartinaH / rAmA api ca jAyate zeSAH shessyoryonyoH|| 62 // TIkA-kUrmonnatayonau viziSTasarvazucipradeze zuddhapudgalapracaye yA titthayarA-tIrthakarAH, duvihacakkavaTTIya-dvividhacakravartinaH cakravarttivAsudevaprativAsudevAH rAmAviya rAmAzcApi baladevA Apa jAyaMte samutpadyate / sesA-zeSA anye tIrthakaracakravartibaladevavAsudevaprativAsudevavivarjitA bhogabhUmijAdayaH, sesesu-zeSayoH joNIsu-yonyorvazapatrazaMkhAvarttayorutpadyate / kiMtu zaMkhAvarte vipadyate garbhaH sa bhogabhUmijAnAM na bhavati te dhanapavAyuSa iti // 62 // saMvRtAdiyonivizeSA~zcaturazItisahasrabhedAn pratipAdayannAhaHNiccidaradhAdu sattaya taru dasa vigaliMdiyesu chaJceva / muraNaratirie cauro coddasa maNuesu sdshssaa||63 // nityataradhAtusaptakaM tarUNaM daza vikaleMdriyANAM SaT caiv| suranArakatirazcAM catvAri caturdaza manujAnAM shtshsraanni||63|| . TIkAH-nityanigodetaranigodapRthivIkAyikApkAyikatejaHkAyikavAyukAyikAnAM sapta lakSANi yonInAM / tarUNAM pratyekavanaspatInAM dazalakSANi yonInAM / vikaleMdriyANAM dvIndriyatrIMdriyacaturindrayANAM SaTzatasahasrANi / surANAM catvAri lakSANi / nArakANAM catvAri lakSANi / tirazcAM suranArakamanuSyavarjitapaceMdriyANAM catvAri lakSANi / manuSyANAM caturdazazatasahasrANi yonInAmiti saMbaMdhaH / evaM sarvasamudAyena caturazItizatasahasrANi yonInAmiti / nAtra paunaruktyaM pUrveNa sahAdhikArabhedAt paryAyArthikazidhyAnugrahaNAcca // 63 // AyuSaH svarUpaM pramANena svAmitvapUrvakaM pratipAdayannAha :--- Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 218 mUlAcAre vArasabAsasahassA AU suddhesu jANa ukkassaM / kharapuDhavikAyagesu ya vAsasahassANi bAvIsA // 64 // dvAdazavarSasahasrANi AyuH zuddheSu jAnIhi utkRSTam / kharapRthivIkAyikeSu ca varSasahasrANi dvAviMzatiH // 64 // TIkAH-nArakatiryaGamanuSyadevabhavadhAraNahetuH karmapudgalapiMDaM AyuH / audArikamizravaikriyakavaikriyakamizrazarIrasAdhAraNalakSaNaM vAyuH / tatra vArasavAsasahassA-dAdazavarSasahasrANi, ucchrAsAno trINi sahasrANi trisaptatyadhikasaptazatAni ca gRhItvaiko muhUrtaH AgamoktaM lakSaNametat / laukikaiH punaH saptazatairucchrAsamuhUrto bhavati / Agamika ucchAsa udarapradezanirgamAgRhIto laukikaH punaH nAsikAyA nirgamAt gRhIta iti na doSaH / triMzanmuhUtairdivasastriMzadbhirdivasairmAso dvAdazabhirmAsaivarSaH / AU-AyuH bhavasthitiH suddhesu- zuddheSu zuddhAnAM pRthivIkAyikeSviti saMbaMdhaH jANajAnIhi, ukkarasaM-utkRSTaM, kharapuDhavikAyigesu ya-kharapRthivIkAyikeSu ca mRttikAdayaH zuddhapRthivIkAyikAH pASANAdayaH kharapRthivIkAyikAH, vAsasahassANi-varSasahasrANi vAvIsa-dvAviMzatiH / zuddhapRthivIkAyikAnAmutkRSTamAyurdAdazavarSasahasrANi, kharapRthivIkAyikAnAM cotkRSTamAyuviMzativarSasahasrANi bhavaMtIti // 64 // apkAyikatejaHkAyikAnAmAyuHpramANamAha;-- satta du vAsasahassA AU Aussa hoi ukkassaM / ratiMdiyANi tiNNui du teUNaM hoi ukkassaM // 65 / / sapta tu varSasahasrANi AyurapAM bhavati utkRSTaM / rAtriMdinAni trINi tu tejasAM bhavati utkRSTaM // 65 // TIkA-satta du-saptaiva, vAsAsahassA-varSasahasrANi, AU-AyuH, Aussa-apAM apkAyikAnAM hoi-bhavati ukkassaM-utkRSTaM, apkAyikAnAM Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptyaadhikaaraaH| vvvvv paramAyuH saptaiva varSasahasrANi / rattiMdiyANi-rAtriMdinAni ahorAtraM, tiNNi du-traya eva, teUNaM-tejasAM tejaH kAyikAnAM, hoi-ukkassaM bhavatyutkRSTaM / AkAyikAnAM paramAyuH saptaiva varSasahasrANi trINi rAtridinAni tejaHkAyi-. kAnAM paramAyuriti // 65 // vAyukAyikAnAM vanaspatikAyikAnAM ca paramAyuHpramANamAhaHtiNNi du vAsasahassA AU vAussa hoi ukkassaM / dasa vAmasahassANi du vaNapphadINaM tu ukkassaM // 66 // prINi tu varSasahasrANi AyuH vAyUnAM bhavati utkRSTaM / daza varSasahasrANi tu vanaspatInAM tu utkRSTaM // 66 // TIkA-tiNNi du-trINi tu trINyeva nAdhikAni, vAsasahassA-varSasahasrANi, AU-AyuH, vAussa-vAyUnAM vAyukAyikAnAM, hodi ukkassaM-bhavasyutkRSTaM / dasa vAsasahassANi-dazavarSasahasrANi, tuzaro'vadhAraNArthaH" vaNapphadINaM tu-vanaspatInAM ca vanaspatikAyAnAM tu ukkassaM-utkRSTameva / vAyukAyikAnAmutkRSTamAyustrINyeva varSasahasrANi, vanaspatikAyikAnAM tUtkRSTa- - mAyurdazaivavarSasahasrANIti // 66 // vikaleMdriyANAmAyuHpramANamAhaHvArasa vAsA veiMdiyANamukkassaM bhave AU / rAiMdiyANi teiMdiyANamuguvaNNa ukkassayaM // 67 // dvAdaza varSANi dvIndriyANamutkRSTaM bhvedaayuH| rAtridinAni trIMdriyANAmekonapaMcAzat utkRSTaM // 67 // TIkA-vArasa vAsA-dvAdazavarSANi, veiMdiyANaM-dIndriyANAM zaMkhaprabhUtInAM ukkassaM-utkRSTameva, have-bhavet, AU-AyuH / rattiMdiNANi-rAtridinAni ahorAtrarUpANi teiMdiyANa-trIndriyANAM gobhyAdInAM, uguvaNNa- - Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 220 mUlAcAre wwwwwwwwwwmmmmmmmmmmmmmm ekonapaMcAzat, ukkassaM-utkRSTaM / dvIndriyANAM prakRSTamAyuHdvAdazasaMvatsarA eva, trIMdriyANAM punarutkRSTamAyuH ekenonapaMcAzadrAtridivasAnAmiti // 67 // caturiMdriyapaMceMdriyANAmAha;cauridiyANamAU ukssaM khalu haveja chammAsaM / paMceMdiyANamAU etto urdU pavakkhAmi // 68 // caturindriyANAmAyuH utkRSTaM khalu bhavet ssnnmaasaaH| paMceMdriyANAmAyuH ita Urdhva pravakSyAmi // 68 // TIkA-cauriMdiyANaM-caturindriyANAM bhramarAdInAM, AU-Ayu ukkassaM-utkRSTaM, havejja-bhavet, chammAsaM-SaNmAsAH / paMceMdiyANa-paMceMdri yANAM, AU-AyuH eto uDDe-ita Urdu vikaleMdriyakathanordU, pavakkhAmipravakSyAmi pratipAdayiSyAmi / caturindriyANAmutkRSTamAyuH SaNmAsamitaM bhaveta, ita UrdU paMceMdriyANAmAyurvakSyAmIti // 68 // tadeva pratipAdayati;macchANa puvakoDI parisappANaM tu Navaya puvvNgaa| bAdAlIsa sahassA uragANaM hoi ukkassaM // 69 // matsyAnAM pUrvakoTI parisarpANAM tu navaiva pUrvAgAni / dvAcatvAriMzat sahasrANi uragANAM bhavati utkRSTaM // 19 // TIkA-varSa dazaguNitaM dazavarSANi, dazavarSANi dazaguNitA varSazataM, varSazataM dazaguNitaM varSasahasra, varSasahasraM dazaguNitaM dazavarSasahasrANi, dazavarSasahasrANi dazaguNitAni varSazatasahasraM, varSazatasahasraM dazaguNitaM dazavarSazatasahasrANi, dazavarSazatasahasrANi dazaguNitAni koTI, dazaguNitA koTI dazakoTI, dazakoTI dazaguNitA koTIzataM, koTIzataM dazaguNitaM koTIsahasraM, koTIsahasraM dazaguNitaM dazakoTIsahasrANi, Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pyaaptydhikaarH| 221 dazaguNitAni dazakoTIsahasrANi koTIkoTItyevamAdi kAlapramANaM netavyamiti / varSalakSaM caturazItirUpaguNitaM pUrvIgaM bhavati, pUrvAgaM caturazItiguNitaM pUrva bhavati, pUrvasya tu pramANaM saptatikoTIzatasahasrANi koTInAM tu SaTpaMcAzatsahasrANi ceti / prastutaM vakSyemacchANaM-matsyAnAM puvakoDI-pUrvakoTI pUrvANAM koTI " saptatikoTIzatasahasrANi koTInAM SaTpaMcAzatsahasrANi ca koTIgupitAni pUrvakoTI bhavati" / parisappANaM-parisarpatIti parisaH godheragodhAdayasteSAM parisarpANAM tu Nava ya puvvaMgA-navaiva pUrvAgAni caturazItilakSANi navaguNitAni vAdAlIsaM-dAcatvAriMzat, sahassAM-sahasrANi, uttaragAthAH varSazabdastiSThati tena saha saMbaMdhaH, na pUrvapUrvAgAbhyAmiti, tAbhyAM saha varSANAM saMbaMdhe pUrvAgamavirodhaH syAttasmAdAcatvAriMzatsahasrANIti saMbhavaMti uragANaMurasA gacchaMti iti uragAH sAsteSAmuragANAM, hodi-bhavaMti, ukkarasaMutkRSTaM / matsyAnAM pUrvakoTI paramAyuH parisarpANAM tu navaiva pUrvAMgAni sarpANAM punaH paramAyurvarSANAM dvAcatvAriMzatsahasrANIti // 69 // pakSiNAmasaMjJinAM ca paramAyuH pramANamAha;pakkhINaM ukkassaM vAsasahassA bisattarI hoti / egA ya puvvakoDI asaNNINaM taha ya kammabhUmINaM // 7 // * pakSiNAM utkRSTaM varSasahasrANi dvAsaptatiH bhvti| ekA ca pUrvakoTI asaMjJinAM tathA ca karmabhaumAnAM // 70 // TIkA-pakkhINaM-pakSiNAM bhairuMDAdInAM, ukkassaM-utkRSTamAyuriti saMbaMdhaH, vAsasahassA-varSasahasrANi, visattarI-dAsaptatiH, hoMti-bhavati / egA ya-ekA ca, puvvakoDI-pUrvakoTI asaNNaNaM-asajJinAM manovirahitapaMceMdriyANAM taha-tathA, kammabhUmINaM-karmabhaumAnAM "karmabhaumazabdo'naMtarANAM sarveSAM vizeSaNaM " tathAzabdena ca saptatizatAryakhaMDaprabhavA bhanuSyA: pari Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 222 mUlAcAre gRhyate / karmabhUmijAnAM pakSiNAmutkRSTamAyusaptativarSasahasrANi bhavaMti, asaMjJinAM karmabhUmijamanuSyANAmanyeSAM karmabhUmipratibhAgajAnAM caikA pUrvakoTI varSANAM paramAyurbhavatIti // 70 // ___ atha bhogabhUmijAnAM kiMpramANaM paramAyurityata Aha; hemavadavaMsayANaM taheva heraNNavaMsavAsINaM / - maNusesu ya mecchANaM havadi tu palidopamaM eka / / 71 // haimavatavaMzajAnAM tathaiva hairaNyavaMzavAsinAm / manuSyeSu ca mlecchAnAM bhavati tu palyopamaM ekaM // 71 // TIkA-hemavadavaMsayANaM-haimavatavaMzajAnAM, taheva-tathaiva hairaNyavatavaMzavAsinAM, maNusesu ya-mAnuSeSu ca madhye mecchANaM-mlecchAnAM sarvamlecchakhaMDeSu jAtAnAM bhogabhUmipratibhAgajAnAM aMtIpajAnAM vA samuccayazcazabdena havadi tu bhavati tu, palidopama-palyopamamekaM / paMcasu jaghanyabhogabhUmiSu haimavatasaMjJakAsu tathA parAsu paMcasu jaghanyabhogabhUmiSu hairaNyavatasaMjJakAsu ca madhye sarvamlecchakhaMDeSu jAtAnAM bhogabhUmipratibhAgajAnAmantIpajAnAM ca / palyopamamekaM paramAyuriti // 71 // ___ madhyamabhogabhUmijAnAM paramAyuHpramANamAhaHharirammayavaMsesu ya havaMti palidovamANi khalu donnnni| tiriemu ya saNNINaM tiNNi ya taha kuruvagANaM ca // 72 // hariramyakavaMzeSu ca bhavaMti palyopamAni khalu dve| tiryakSu ca saMjJinAM trINi ca tathA kuravakANAM ca // 72 // TIkA-manuSyA ityanuvartate, harirammayavaMsesu ya hariramyakavaMzeSu ca vaMzazabdo'tra pratyekamabhisaMbadhyate, paMcasu harivaMzeSu madhyamabhogabhUmiSu paMcasu ramyakavaMzeSu ca, havaMti-bhavataH palidovamANi-palyopamAni, dve khalu sphuTaM, Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 223 wwwwwwww doNi-dve / tiriesu ya-tiryakSu ca tirazcAM vA tiryakzabdaH pratyekabhogabhUmiSu saMbadhyate, saNNINaM-saMjJinAM samanaskAnAM "atra saMjJizabdo bhogabhUmiSu asaMjJinAmabhAvapratipAdakaH bhogabhUmijAstiryacaH saMjJina evati" / tiNNi ya-trINi ca, taha ya-tathA kuravagANaM-kauravakANAM cAtra kuruvazabda uttarakurudevakuruSu varttamAno gRhyate sAmAnyanirdezAt / paMcasu ca harivaMzeSu madhyamabhogabhUmiSu paMcasu ca ramyakavaMzeSu madhyamabhAgebhUmiSu ca manuSyANAM tirazcAM ca saMjJinAM dvipalyopamaM paramAyuH, paMcasUttarakuruSu paMcasu devakuruSu cotkRSTabhogabhUmiSu manuSyANAM tirazcAM ca trINa palyopamAni prmaayuriti||72|| __ nArakANAM devAnAM ca paramAyuSaH sthitiM pratipAdayannAhaHdevesu NArayesu ya tettIsaM hoMti udadhimANANi / ukkassayaM tu AU vAsasahassA dasa jahaNNA // 73 // deveSu nArakeSu ca trayastriMzat bhavaMti udadhimAnAni / utkRSTaM tu AyuH varSasahasrANi dasa jaghanyani // 73 // TIkA-devesu-devAnAmaNimAdyaSTarddhiprAptAnAM, NArayesu ya-nArakANAM ca sarvAzubhakarANAM athavA deveSu nArakeSu ca viSaye tettIsaM-trayastriMzat tribhiradhikaM dazAnAM trayaM, hoMti-bhavaMti, udadhimANANi sAgaropamANi ukassayaM tu-utkRSTaM, tu zabdo'vadhAraNArtha / AU-AyuH vAsasahassAvarSANAM sahasrANi varSasahasrANi, dasa-daza, jahaNNaM-jaghanyaM, nikRSTaM / sAmAnyakathanametat dravyArthikaziSyAnugrahanimittaM vistarataH sUtreNottaratra kathanaM paryAyArthikaziSTAnugrahArtha " sarvAnugrahakArI ca satAM prayAso yatastataH sAmAnyavizeSAtmakaM pratipAdanaM yuktameva sAmAnyavizeSAtmakatvAcca sarvavastUnAM sAmAnyena pratipanne sati vizeSasya sukhenAvagAtarnityakSANakaikAMtavAdimataM ca nirAkRtaM bhavati / sAmAnyena devAnAM nArakANAM cotkRSTamAyuH prayastriMzatsAgaropamANi jaghanyaM ca devanArakANAmAyurdazavarSasahasrANIti // 73 // Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 224 mulAcAre alpaprapaMcatvAtprathamataraM tAvannArakANAM sAmAnyasUtrasUcitaM prakRSTamAyuHpramANaM sarvapRthivInAM pratipAdayannAhaHekaM ca tiNi sattaya dasa sattaraseva hoti bAvIsA / tetIsamudadhimANA puDhavINa ThidINamukkassaM // 74 // ekaM ca trINi sapta ca daza saptadazaiva bhavaMti dvaaviNshtiH| prayastriMzat udadhimAnAni pRthivInAM sthitInAmutkRSTaM // 74 // TIkA-ekaM ca ekaM ca sarvatrodadhimAnAnItyanenasaMbaMdha: tiNNi-trINi, satta ya-sapta ca, dasa-daza, sattarasa-saptadaza evakAro'vadhAraNArthaH , hoMtibhavati, vAvIsaM dvAviMzatiH, tettasiM-trayastriMzat, udadhimANA-udadhimAnAni, puDhavINaM-pRthivInAM ratnazarkarAvAlukApaMkadhUmatamAmahAtamaHprabhANAM saptAnAM yathAsaMkhyena saMbaMdhaH, ThidINaM sthitInAmAyurityanuvartate tenAyuHsthitInAM nAnyakarmasthitInAM grahaNaM bhavati nApi narakabhUmisthitInAmiti ukkassaM-utkRSTaM / ratnaprabhAyAM trayodazaprastare nArakANAmAyuHsthite: pramANamekasAgaropamaM, zarkarAprabhAyAmekAdazaprastare'dhonArakANAM paramAyuH sthiteH pramANaM trINi sAgaropamANi / vAlukAprabhAyAM navamaprastare'dhonArakANAM paramAyuHsthiteH pramANaM dazasAgaropamANi, dhUmaprabhAyAM paMcamaprastare paramAyuHsthiteH pramANaM saptadazasAgaropamANi, tamaH prabhAyAM tRtIyaprastare nArakANAM paramAyuHsthiteH pramANaM dvAviMzatiH sAgarANAM / mahAtamaH prabhAyAM avadhisthAnanarake nArakANAM paramAyuH sthiteH pramANaM trayastriMzadudadhimAnAni iti / prathamAyAM tAvattata evamabhisaMbaMdhaH kriyate ratnaprabhAyAM nArakANAmekasAgaropamamutkRSTAyuHsthitirityevaM sarvadAtra sarve'pi madhyamavikalpA AyuHsthitervaktavyA dezAmarzakasUtreNa ? mUcitatvAt / prathamAyAM pRthivyAM prathamaprastare sImaMtakenduke nArakANAM paramAyuSaH sthiteH pramANaM navatisahasravarSapramANaM bhavati, dvitAyeMdrake nArakAbhiravye varSANAM navatilakSANi, tRtIyakeMdrake raurukanAmni pUrvakoTyastvasaMravyeyAH, caturthe Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 225 ndrake bhrAMtasaMjJake sAgaropamasya dazamabhAgaH, paMcameMdraka uddhAMtAbhidhAne chau dazabhAgau, SaSThedrake saMbhrAMtasaMjJake dazabhAgAstrayaH, saptameMdrake'saMbhrAMtanAmni dazabhAgAzcatvAraH, aSTameMdrake vibhrAMte dazabhAgAH paMca, navameMdrake trastasaMjJake dazabhAgAH SaT, dazameMdrake trasite dazabhAgAH sapta, ekAdazeMdrake vakrAMte dazabhAgA aSTau, dvAdazeMdrake'vakrAMte dazabhAgA nava, trayodazeMdrake vikrAMte dazabhAgA daza, sAgaropamasyeti sarvatra saMbaMdhaH / dvitIyAyAM pRthivyAM nArakANAM prathameMdrake tatakasaMjJake paramAyuSaH sthiteH pramANaM dvisAgaropamasyaikAdazabhAgAbhyAmadhikaM sAgaropamaM, dvitIyeMdrake stanake sAgaropamamekAdazacatubhagarAdhaka, tRtIyeMdrake manake sAgaropamaM SaDbhirekAdazabhAgairadhikaM, caturthaMdra ke vanake sAgaropamamekAdazabhAgairaSTabhiradhikaM, paMcameMdrake ghATasaMjJake sAMgaropamamekAdazabhAgairdazabhiradhikaM, SaSThedrake saMghATakasaMjJake dve sAgaropama ekAdazabhAgenAdhike, saptameMdrake jihvAkhye dve sAgaropame tribhirekAdazabhAgairadhike, aSTameMdrake jihnikanAmni dve sAgaropame paMcabhirekAdazabhAgairadhike, navameMdrake lolanAmake dve sAgaropame saptabhirekAdazabhAgairAdhike, dazameMdra ke lolupAkhya dve sAgaropame navabhirekAdazabhAgairadhike, ekAdazeMdrake stanalolupanAmni uktAnyeva trINi sAgaropamANIti / tRtIyAyAM pRthivyAM prathameMdrake taptanAmni nArakANAM paramAyuSaH pramANaM trINi sAgaropamANi sAgaropamasya navabhAgaizcatu. rbhAgairabhyAdhikAni, dvitIyeMdrake trastanAmake sAgarAstrayo navASTabhAgairabhyadhikAH, tRtIyake tapanasaMjJake catvAraH sAgarA navabhAgaistribhirabhyadhikAH, caturthaprastare tApanAkhye catvAraH sAgarAH saptabhirnavabhAgairabhyadhikAH, paMcameMdrake nidAghAkhye paMca sAgarA navabhAgA dvAbhyAmadhikAH, SaSThaMdrake prajvalite paMca sAgarAH navabhAgaiH SaDbhirabhyadhikAH saptameMdrake jvalite SaT sAgarA navabhAgenaikenAbhyadhikAH, aSTameMdrake saMjvalite SaT payodhayo navabhAgaiH paMcabhirabhyadhikAH, navameMdrake saMjvalite uktAnyeva saptasAgaropamANi / caturthyAM pRthivyAM nArakANAM paramAyuSaH pramANaM-prathameMdraka AranAmni sapta payodhayaH tribhiH saptabhAgaira 1 vyuktAnta ityapi pAThAntaram / 2 saMstanaka iti ca / 15 Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 226 mUlAcAremmmmm bhyadhikAH, dvitIyeMdrake tArasaMjJake sapta samudrAH saptabhAgaiH SanirabhyadhikAH, tRtIyeMdrake mAranAmni payodhayo'STau saptabhAgAbhyAM dvAbhyAmadhikAH, caturthedrake barcaskanAmni sAgarA aSTau paMcabhiH saptabhAgairabhyAdhikAH, paMcameMdrake tamake nava sAgarAH saptabhAgenAdhikAH, SaSThaMdrake kharanAmni nava sAgarAzcaturbhiH saptabhAgairabhyadhikAH, saptameMdrake khaDakhaDe uktAnyeva dazasAgaropamANi / paMcamyAM pRthivyAM nArakANAM paramAyuHpramANaM-prathameMdrake tamonAmni ekAdazArNavA dvisAgarasya paMcabhAgAbhyAmadhikAH, dvitIyeMdrake bhramarasaMjJake dvAdaza sAgarAzcaturbhiH paMcabhAgairabhyadhikAH, tRtIyeMdrake RSabhanAmni caturdaza payodhayaH paMcabhAgenA'pyadhikAH, caturthedrake'dhaHsaMjJake paMcadazodadhayastribhiH paMca bhAgairabhyadhikAH, paMcameMdrake tamisrAbhidhAne kathitAnyeva saptadazasAgaropamANi / SaSThayAM pRthivyAM nArakANAM paramAyuH-prathameMdrake himanAgni sAgaropamasya dvitribhAgAbhyAmadhikA aSTAdazapayodhayaH, dvitIyeMdrake vardalasaMjJake viMzatipayodhayastribhAgenApyadhikAH, tRtIyeMdrake lallakanAmni uktAnyeva dvAviMzatisAgaropamANi, saptamyAM tu pRthivyAmavadhisthAnasaMjJakeMdrake nArakANAM trayastriMzatsAgaropamANyeva paramAyuSaH / zreNibaddheSu prakIrNakeSu ca nArakANAM svakIyeMdrakapratibaddhamutkRSTamAyurveditavyaM / yadalpaM tanmukhaM mukhaM bhUmervizodhya vizuddhaM ca zeSamucchrayabhAjitamicchayA guNitaM mukhasahitaM ca kRtvA sarvatra vAcyamiti // 74 // __ sarvapRthivISu nArakAraNAM jaghanyasthitimAyuSaH pratipAdayannAha;paDhamAdiyamukkassaM bidiyAdisu sAdhiyaM jahaNNattaM / dhammAyabhavaNavitara vAsasahassA dasa jahaNNaM // 75 // prathamAdikamutkRSTaM dvitIyAdiSu sAdhikaM jaghanyaM / dharmAbhavanavyaMtarANAM varSa sahasrANi daza jaghanyaM // 75 // TIkA- prathamAdiryamya tatprathamAdikaM Ayuriti saMbadhyate, ukkassaMutkRSTa, bidiyAdisu-dvitIyAAdiryAsAM tA dvitIyAdayastAsu dvitIyAdiSu Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptatyadhikAraH / pRthivISu, sAdhiyaM-sAdhikaM samayAdhikaM, jahaNNattaM jaghanyaM tat / prathamAyAM yadutkRSTaM dvitIyAyAM samayAdhikaM jaghanyaM tadAyustathA dvitIyAyAM yadutkRSTamAyurnArakANAM tRtIyAyAM nArakANAM samayAdhikaM jaghanyaM tat / tRtIyAyAmutkRSTaM yadAyuJcaturthyAM samayAdhikaM jaghanyaM tat, caturthyo yadutkRSTamAyuH paMcamyAM samayAdhikaM jaghanyaM tat / paMcamyAmutkRSTaM yadAyuH SaSThyAM samayAdhikaM jaghanyaM tat SaSThyAmutkRSTaM yadAyuH saptamyAM samayAdhikaM jaghanyaM tat / evaM sarvAsu pRthivISu sarvaprastareSu sarvedrakeSu yojyaM, prathameMdrake yadutkRSTamAyurnArakANAM dvitIyeMdra ke samayAdhikaM jaghanyaM tat, dvitIyeMdra ke yadutkRSTamAyustRtIyeMdra ke samayAdhikaM jaghanyaM tat / evamekAnnapaMcAzadiMdrakeSu netavyamiti / atha keSAM nArakANAM devAnAM ca jaghanyamAyurdazavarSasahasrANItyata Aha;-- dhammA-dharmAyAM sImaMtake nArake nArakANAM bhavaNa - bhavanavAsinAM viMtaravyaMtarANAM, vAsasahassA-varSasahasrANi, dasa - daza, jahaNNA - jaghanyAyuSaH sthitiH / sImaMtaka narake nArakANAM bhavanAvasinAM devAnAM vyaMtarANAM ca jaghanyamAyurdazavarSasahasrANIti // 75 // " 227 bhavanavAsinAM vyaMtarANAM cotkRSTamAyuH pramANaM pratipAdayannAha; --- asuresa sAgarovama tipalla pallaM ca NAgabhomANaM / addhAddijja suvaNNA du dIva sesA divaGkaM tu // 76 // asureSu sAgaropamaM tripalyaM palyaM ca nAgabhaumAnAM / ardhatRtIye suparNAnAM dve dvIpAnAM zeSANAM dvaya tu // 76 // TIkA - asuresu - asurANAM bhavanavAsinAM prathamaprakArANAM aMbAvarISAdInAM, sAgarovama - sAgaropamaM, tipalla- trINi palyAni tripalyopamAni, palaM ca - palyaM ca palyopamaM NAgabhaumANaM - nAgeMdrANAM dharaNeMdra dInAM, bhomANaM bhaumAnAM vyaMtarANAM kiMnareMdrANAM yathAsaMkhyena saMbaMdhaH nAgeMdrANAmutkRSTamA strINi palyopamAni vyaMtarANAM kiMnarAdInAmutkRSTamAyurekaM phalyo Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 228 mUlAcAra pamaM ghAtAyurapekSya sArdhapalyaM / addhAdijja ardhatatIye dvipalyopame palyopamArdhAdhike dve palyopame, suvaNNA-suparNakumArANAM, tu-du dve palyopame dIva-dIpAnAM dvIpakumArANAM, sesA-zeSANAM vidyudagnistanitodadhidigvAyukumArANAM divaDhaM tu ardhAdhikaM palyopamaM palyopamArddhanAdhikamekaM palyopamaM / suparNakumArANAM prakRSTamAyurdai palyopame palyopamArdAdhike, dvIpakumArANAM ca dve palyopame prakRSTamAyuH zeSANAM tu kumArANAM SaNNAM palyopamaM palyopamArdAdhikamutkRSTamAyuriti // 76 // jyotiSAM jaghanyotkRSTamAyuH zakrAdInAM ca jaghanyaM pratipAdayannAha;pallahamAga palaM ca sAdhiyaM jodisANa jahaNNidaram / heDillukkassaThidI sakkAdINaM jahaNNA sA // 77 // palyASTabhAgaH palyaM ca sAdhikaM jyotiSAM jaghanyamitarat / adha utkRSThasthitiH zakAdInAM jaghanyA sA // 77 // TIkA- pallaTubhAga-palyASTabhAgaH palyopamasyASTabhAgaH, pallaM capalyopamaM ca, sAdhiyaM-sAdhikaM varSalakSaNAdhikaM, jodisANa-jyotirSA caMdrAdInAM, jahaNNidaraM-jaghanyamitaraJca / jyotiSAM jaghanyamAyuH palyopamasyASTabhAga utkRSTaM ca palyApamaM varSalakSAdhikaM ghAtAyurapekSya palyopamaM sArddhamutkRSTaM / heTillukkassaThidI-adha utkRSTAyuH sthitiH, adhaHsthitAnAM jyotiSkAdInAM sakkAdINaM-zakAdInAM saudharmAdidevAnAM, jahaNNA sAjaghanyA sA / jyotiSAM yotkRSTAyuSaH sthitiHsaudharmezAnayoH samayAdhikA jaghanyA sA saudharmezAnayorutkRSTAyuSaH sthitiH sanatkumAramAheMdrayordevAnAM samayAdhikA jaghanyA sA, sAnatkumAramAhendrayoryotkRSTA brahmabrahmottarayoH samayAdhikA jaghanyA sA / evaM yojyaM yAvat trayastriMzatsAgaropamANAti // 7 // atha kotkRSTA''yuSaH sthitiH zakrAdInAM yA jaghanyA syAdityata Aha; Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 229 be satta dasaya coddasa solasa aTThAra vIsa baaviisaa| eyAdhiyA ya eto sakkAdisu sAgaruvamANaM // 78 // dve sapta daza caturdaza SoDaza aSTAdaza viMzatiH dvAviMzatiH / ekAdhikA ca itaH zakrAdiSu sAgaropamAnaM // 78 // TIkA-ve-de, satta-sapta, dasa ya-daza ca, codasa-caturdaza, solasa-SoDaza, aTAra-aSTAdaza, vIsa-viMzatiH, vAvIsa-dvAviMzatiH, eyAdhiyA-ekAdhikA ekaikottarA, eto-ito dvAviMzateruI sakkAdisuzakrAdiSu saudharmezAnAdiSu, sAgaruvamANaM-sAgaropamAnaM / saudharmezAnayordevAnAM ve sAgaropame paramAyuSaH sthitiraghAtAyuSo'pekSyaitaduktaM sUtre, ghAtAyuSo upakSya punarse sAgaropame sAgaropamArdhenAdhike bhavataH, evaM saudharmezAnamArabhya tAvadarddhasAgaropamenAdhikaM karttavyaM sUtranirdiSTaparamAyuryAvatsahasrArakalpaH upari ghAtAyuSaH samutpatterabhAvAt / sanatkumAramAheMdrayoH sapta sAgaropamANi paramAyuSaH sthitiH sarvatra devAnAmiti saMbaMdhanIyaM, brahmabrahmottarayordaza sAgaropamANi, kiMtu laukAMtikadevAnAM sArasvatAdInAmaSTau sAgarAH, lAMtavakApiSThayozcaturdaza sAgarAH, zukramahAzukrayoH SoDazAbdhayaH, zatArasahasrArayoraSTAdaza payodhayaH, AnataprANatayAvizatiH sAgaropamAnAM, AraNAcyutayoviMzatiH sAgaropamAnAM, sudarzane trayoviMzatirabdhInAM, amoghe caturviMzatiH payodhInAM, suprabuddhe paMcaviMzatirudadhInAM, yazodhare SaDviMzatirnadIpatInAM, subhadre saptaviMzatirudadhInAM, suvizAle''STAviMzatirabdhInAM, sumanasyekAnnatriMzadudadhInAM, saumanase triMzadarNavAnAM, prItikare ekatriMzadudadhInAM, anudizi dvAtriMzadudadhInAM, sarvArthasiddhau trayastriMzatsAgaropamAnAmevaM triSaSTipaTaleSu caturazItilakSavimAneSu trayoviMzatyadhikasaptanavatisahasrAdhikeSu zreNibaddhaprakIrNakasaMjJavimAneSu devAnAM svakIyasvakIyeMdrakavaddevAyuSaH pramANaM veditavyaM / RtuvimalacaMdravalguvIrAruNanaMdananalinakAMcanarohita caMcanmArutarddhiIzAnavaiDUryarucakarucirAMkasphaTikatapanIyameghAbhra-hAridrapadmalohitAkhyavajranaMdyAvarttaprabhaMkarapRSThaMkarAMjanamitra Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 23. mUlAcAre prabhAkhyAnyekatriMzadiMdrakANi saudharmezAnayoH / aMjanavanamAlAnAgagaruDalAMgalabalabhadracakrANi saptakeMdrakANi sanatkumAramAheMdrayoH / ariSTadevasaMmita brahmAbrahmottarANi catvArIMdrakANi brhmloke|brhmhRdylaaNtve caMdrake lAMtavakalpe mahAzukrakalpe zukramekamiMdrakaM, zatAramekamindrakaM sahasrArakalpe, prANatakalpe AnataprANatapuSpakANi trINIMdrakANi, acyutakalpe sAnatkumArAraNAcyutAnIdrakANa trINi, adhoveyake sudarzanAmoghasupravuddhAni trINIMndrakANi,. madhyamaveyake yazodharasubhadrasuvizAlAni trINIndrakANi, Urdhvagraiveyake sumanaHsaumanasaprItirANi trINIMdrakANi, anudiza AdityamekamiMdrakaM anuttare sarvArthasiddhisaMjJakamekamiMdrakaM, ityeteSu svAyuSaH pramANaM veditavyaM / / atra saudharme prathamaprastare RtusaMjJake utkRSTamAyurarddhasAgaropamaM tanmukhaM tatraivAvasAneMdrake utkRSTamAyuTTai sAgaropame sAgaropamA dhike tadbhUmirucchrayastriMzadiMdrakANi bhUmermukhamapanIyocchrAyeNa bhAge hRte sAgaropamasya paMcadazabhAgo vRddhirAgacchati imAmiSTapratarasaMkhyayA guNayitvA mukhe prakSipte vimalAdInAM triMzataH prastArANAmutkRSTAnyAyUMSi bhavaMti / teSAM saMdRSTayaH-nyAsa ittham / 17597 23/5272931/11/73713/413749/1753/11/ 0/30/630 63010303 303010306 19/59/61432113603371/73/2 Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 231 sanatkumAramAheMdrayoH sapteMdrakANi tatra dve sAgaropame sAgaropamArdAdhike mukhaM sArddhasaptasAgaropamANi bhUmiH sapteMdrakANi ucchrayaH, bhUmarmukhaM vizodhyocchrayeNa bhAge hRte vRddhirAgacchati tAmiSTapratarasaMkhyayA guNAyitvA mukhasahitA kRtaivaM bhavati / 6 bhA. 1 5 6 5 / / 11 114 bhA./14 bhA.14 bhA./14 bhA.| 14 bhA. 14 bhA. brahmabrahmottarayozcatvAraH atra sapta sArddhAni sAgaropamANimukhaM dazasAdhani bhUmizcatvAra ucchrayastasya saMdRSTiryathA; 8 9 sA | 9 / 10 1 bhA. . 0 ga - 3 bhA. 1 bhU 4 bhA. 0 ra 4 bhA. | 2 mi10 lAMtavakApiSThayoH dvau prastarau tatra mukhaM sArdAni daza sArdhAni caturdaza bhUmidvAvucchrayau . mahAzukre eka, prastaraH tatrAyuH pramANaM | phUTa tathA sahasrAre eka prastaraH tatrAyuHpramANaM || AnataprANatakalpayoH trayaH prastArAstatra viMzati mukhaM dvAviMzatirbhUmiH tasya saMdRSTiH 21 Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 232 . mUlAcAre zeSANAM saMdRSTiH 23 / 24 / 25 / 26 / 27 / 28 / 29 / 30 / 31 / 32 / 33 / veditavyeti // 78 // - saudharmAdidevInAM paramAyuSaH pramANaM pratipAdayannAha;paMcAdI vehiM judA sattAvIsA ya palla devINaM / tatto sattuttariyA jAvadu araNappayaM kappaM // 79 // paMcAdIni dvAbhyAM yutAni saptaviMzatiH palyAni devAnAM / tataH saptottarANi yAvat AraNAcyutaM kalpaH // 79 // TIkA-paMcAdI-paMca Adi paMcapalyopamAni mUlaM, vehiM judA-dAbhyAM yuktAni dvAbhyAM dvAbhyAmadhikAni vIpsArtho draSTavyaH uttarottaragrahaNAt / sattA vIsA ya-saptaviMzatiH "cazabdo yAvacchandaM samuccinoti" palla-palyAni palyopamAni yAvatsaptaviMzatiH palyopamAni, devINaM-devInAM devapatnInAM, tatto tataH palyAnAM saptaviMzatarUI satta-saptasapta uttariyA-uttarANi saptasaptAdhikAni palyopamAni jAvadu-yAvat, araNappayaMkappaM-acyutakalpaH tAvat / saudharmakalpe devInAM paramAyuH paMcapalyopamAni, IzAne sapta palyopamAni, sanatkumAre nava palyopamAni, mAheMdre ekAdaza palyopamAni, brahmakalpa trayodaza palyopamAni, brahmottare paMcadaza palyopamAni, lAMtave saptadaza palyopamAni, kApiSThe eMkAnaviMzatiH palyopamAni, zukre ekaviMzatiH palyopamAni, mahAzukre trayoviMzatiH palyopamAni, zatAre paMcaviMzatiH palyopamAnAM, sahasAre saptaviMzatiH palyAnAM, Anate catustriMzatpalyopamAni, prANate ekAdhika catvAriMzat palyAnAM, AraNe aSTacatvAriMzatpalyAnAM, acyute paMcapaMcAzatpalyAnAM sarvatra devInAM paramAyuSaH pramANamiti saMbaMdhaH / paMcapalyopamAni dvAbhyAM dvAbhyAM tAvadadhikAni karttavyAni yAvatsaptaviMzatiH palyopamAni bhavaMti, tataH saptaviMzatiH saptabhiH saptabhiradhikA kartavyA yAvadacyutakalpe paMcapaMcAzatpalyopamAni saMjAtAnIti // 79 // devInAmAyuSaH pramANasya dvitIyamupadezaM pratipAdayannAha; Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 233 paNayaM dasa sattadhiyaM paNavIsaM tIsameva paMcaSiyaM / cattAlaM paNadAlaM paNNAo paNNapaNNAo / / 80 // paMca daza saptAdhikAni paMcaviMzatiH triMzat eva pNcaadhikaa| catvAriMzat paMcacatvAriMzat paMcAzat paMcapaMcAzat // 80 // TIkA-paNayaM-paMca saudharmezAnayordaivInAM paMcapalyopamAni paramAyuH / dasa sattadhiyaM-daza saptAdhikAni sanatkumAramAheMdrayordevInAM paramAyuH saptadazapalyopamAni paNavIsaM-paMcaviMzatiH brahmabrahmottarayordaivInAM paMcaviMzatiH palyopamAni paramAyuH, tIsameva paMcadhiyaM-triMzadeva paMcAdhikA lAMtavakApiSThayordaivInAM triMzadevapaMcAdhikA palyopamAnAM paramAyuH, cattAlaMcatvAriMzacchukramahAzukrayordaivInAM catvAriMzatpalyAnAM paramAyuH, paNadAlaM paMcacatvAriMzat zatArasahasrArayordevAnAM paMcacatvAriMzatpalyApamAnAM paramAyuH, paNNAsaM-paMcAzat AnataprANatayordaivInAM paramAyuH paMcAzatpalyopamAni, paNNapaNNAo-paMcapaMcAzadAraNAcyutayordaivInAM paramAyuSaH pramANaM paMcapaMcAzatpalyomAni / AU-AyuH sarvatrAnena saMbaMdhaH / devAyuSaH pratipAdananyAyenAyamevopadezo nyAyyo'traivakArakaraNAdathavA dAvapyupadezau grAhyau sUtradvayopadezAt dvayormadhya ekena satyena bhavitavyaM, nAtra saMdehamithyAtvaM, yadarhatpraNItaM tatsatyamiti saMdehAbhAvAt / chadmasthaistu vivekaH kartu na zakyate'to mithyAtvabhayAdeva dvayorgrahaNamiti // 80 // jyotiSAM yadyapi sAmAnyena pratipAditaM jaghanyaM cotkRSTamAyustathApi svAmitvapUrvako vizeSo nAvagatastatra tatpratipAdanAyAha;-. caMdassa sadasahassaM sahassa raviNo sadaM ca sukkassa / vAsAdhie hi pallaM lehiTuM varisaNAmassa // 81 / / caMdrasya zatasahasraM sahasraM raveH zataM ca zukrasya / varSAdhikaM hi palyaM laghiSThaM vrssnaamnH|| 81 // Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre TIkA - paramAyurityanuvarttate- caMdassa - caMdrasya, sadasahassaM - zatasahasraM, zatasahasreNa, atra tRtIyArthe dvitIyA, sahassa- sahasreNa, raviNo - raverAdityasya, zataM ca - zatena ca, sukkassa - zukrasya, vAsa-varSANAM, adhiyaMadhikaM, hi-sphuTaM nizcayena, pallaM - palyaM, palyopamaM, lehiTTaM - nyUnaM hInaM anaMtareNa zatenAbhisaMbaMdhaH, varisaNAmassa - varSanAmnaH bRhaspateH / caMdrasya paramAyurekaM palyopamaM varSANAM zatasahasreNAdhikaM, raverekaM palyopamaM paramAyurvarSANAM sahasreNAdhikaM, zukrasya paramAyurekaM palyopamaM varSANAM zatenAdhikaM, bRhaspaterekaM palyopamaM varSANAM zatena nyUnaM sphuTamiti // 81 // atha kathaM zeSANAmityata Aha; 234 sesANaM tu gahANaM paladdhaM AugaM muNeyavvaM / tArANaM ca jahaNNaM pAdaddhaM pAdamukkassaM // 82 // zeSANAM tu grahANAM palyArddha AyuH maMtavyaM / tArANAM ca jaghanyaM pAdArdhaM pAdamutkRSTaM // 82 // TIkA - sesANaM - zeSANAM, tuzabdaH samuccayArthaH sa nakSatrANi samucci - noti / gahANaM - grahANAM, palluddhaM - palyasyArddhaM, AugaM - AyuH, muNeyavvaMjJAtavyaM / tArANaM- tArANAM dhruvakIlakAdInAM cazabdAtkeSAMcinnakSatrANAM ca, jahaNNaM - jaghanyaM nikRSTaM pAdaddhaM - pAdArddha palyopamapAdasyArddha patyopamasyASTamo bhAgaH, pAdaM - pAdaH palyopamasya caturtho bhAgaH ukkarasaM - utkRSTaM, zeSANAM grahANAM maMgala budhazanaizvararAhuketvAdInAM keSAMcinnakSatrANAM cotkRSTamAyuH palyopamArddhaM tArANAM keSAMcinnakSatrANAM cotkRSTamAyuH palyopamasya caturtho bhAga teSAmeva ca jaghanyamAyuH palyopamasyASTamabhAgaH / evaM pratarAsaMkhyAtabhAgapramitAnAM jyotiSAM paramAyurnikRSTAyuzca veditavyamiti // 82 // tiryaGkanuSyANAM nikRSTamAyuH pratipAdayannAha ;savvesiM amaNANaM bhiNNamuhuttaM have jahaNNeNa / sovakamAugANaM saNNINaM cAvi emeva // 83 // 2 Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAyAdhikArAH / " sarveSAM amanaskAnAM bhinnamuhUrtaM bhavet jaghanyena / khopakramAyuSkANAM saMjJinaM cApi evameva // 83 // TIkA - savvesiM- sarveSAM amaNANaM - amanaskAnAM sarvagrahaNAderkendriyadvIndriyatrIndriyacaturiMdriyANAM ca grahaNaM veditavyaM bhiNNamuhuttaMbhinnamuhUrtaM kSudrabhavagrahaNamucchrAsasya kiMcinnyU nASTAdazabhAgaH, have - bhavet, jahaNoNa - jaghanyena jaghanyaM vA, sovakkamAugANaM - upakramyata iti upakramaH viSavedanAraktakSayabhayasaMklezazastraghAtocchrAsa nizvAsanirodhairAyuSo ghAtaH, saha upakrameNa vartata iti sopakramamAyuryeSAM te sopakramAyuSaH saghAtAyuSasteSAM sopakramAyuSAM saNNINaM-saMjJinAM samanaskAnAMca cazabdo manuSyANAM samuccayArthastenAtra triSaSTizalA kApuruSacaramadehavarjitamanuSyANAM grahaNaM bhavati / sopakramavizeSaNena ca devanArakabhogabhUmijabhogabhUmipratibhAgajAnAM pratiSedho bhavati, avi emeva apyevameva bhinnamuhUrttameva kiMtu pUrvoktAdbhinnamuhUrttAdayaM bhinnamuhUrto mahAn, ekeMdriyeSu kSudrabhavagrahaNaM yato'to'pyevameva grahaNena sUcitametadartha jAtaM, apara evakAro nizcayArthaH / sarveSAmamanaskAnAM jaghanyamAyurbhinnamuhUrtaM bhavet sopakramAyuSAM karmabhUmijAnAM karmabhUmipratibhAgajAnAM ca saMjJinAM tirazcAM triSaSTizalAkApuruSacaramadehAdivarjitamanuSyANAM cApyeva jaghanyamAyuraM tarmuhUrtameveti // 83 // yayapi pramANaM pUrvasUtraH vyAkhyAtaM tathApi vizeSeNa pramANaM dravyakSetrakAlabhAvabhedena caturvidhaM, tatra dravyapramANaM dvividhaM saMkhyAtapramANamupamApramANaM ceti tatra saMkhyAtapramANaM tAvannirUpayannAha, - saMkhejjamasaMkhejjaM vidiyaM tadiyamaNaMtayaM viyANAhi / tattha ya paDhamaM tivihaM NavahA NavahA have doNi 84 saMkhyAtamasaMkhyAtaM dvitIyaM tRtIyaM anaMtaM vijAnIhi / tatra ca prathamaM trividhaM navadhA navadhA bhavetAM dve // 84 // 1 asmAdagre ' pAThaH ' iti pAThaH presapustake | > 235 Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 136 mUlAcAre TIkA - saMkhejjaM - saMkhyAtaM rUpadvayamAdiMkRtvA yAvadrUponajaghanyaparItA - saMkhyAtaM zrutajJAnaviSayabhUtaM, asaMkhejjaM - asaMkhyAtaM saMkhyAmatikrAMtamavadhijJAnaviSayabhUtaM, vidiyaM dvitIyaM tadiyaM tRtIyaM, aNaMttayaM - anaMtaM asaMkhyAtamatikrAMtaM kevalajJAnagocaraM viyANAhi - vijAnIhi tattha ya tatra ca teSu saMkhyAtA saMkhyAtAnaMteSu madhye paDhamaM - prathamaM yatsaMkhyAtaM tivihaM - trividhaM triprakAraM jaghanyamadhyamotkRSTabhedena; NavahA- navadhA navaprakAraM, doNi-veM, kete ? dvitIyatRtIye / prathamaM yatsaMkhyAtaM tatrividhaM dvitIyaM yadasaMkhyAtaM tannavaprakAraM, tRtIyaM yadanaMtaM tadapi navaprakAraM / tatra jaghanyasaMkhyAtaM dve rUpe, rUpatrayamAdiM kRtvA yAvadrUponotkRSTaM saMkhyAtaM tatsarvamajagha* nyotkRSTa saMkhyAtaM jaghanyaparItAsaMkhyAtaM rUponamutkRSTaM saMkhyAtaM; asthAnayanavidhAnamucyate-pramANayojanalakSAyAmavistArAvagAdhAzcatvAraH kuzUlAH zalAkApratizalAkAmahAzalAkAnavasthitasaMjJakAstatraikamanavasthitasaMjJakaM kuzUlaM sarSapapUrNa kRtvA devo dAnavo vA tatraikaikaM sarSapaM dvIpe samudre tAvatkSipet yAvadviktaH saMjAtaH, tataH zalAkAkuMDe ekaM sarSapaM kSipet anavasthitaM kuMDaM tAvanmAtraM punaH prakRtya sarSapaizca saMpUrNa kRtvA dvIpe samudre ca kSipet yatra niSThitastatra zalAkAkuMDe dvitIyamevaM sarSapaM kSipet anavasthitaM ca kuMDaM tAvanmAtraM prakRtya sarSapaizca pUrNa kRtvA dvIpasamudre ca kSipet / yatra niSThitastatra zalAkAkuMDe tRtIyaM sarSapaM kSipet / anavasthitakuMDaM ca tAvanmAtraM prakRtya sarSapaizca saMpUrNa kRtvA dvIpe samudre ca sarSapakSepaM, caturthapradeze zalAkAkuMDe sarSapakSepaM caivaM tAvatkarttavyaM yAvacchalAkA pratizalAkAmahAzalAkAnavasthitAni kuMDAni sarvANi pUrNAni tadotkRSTasaMkhyAtamatilaMdhya jaghanyaparItAsaMkhyAtapramANaM jAtaM tasmAdeke sarSape' panIte jAtamutkRSTasaMkhyAtaM / * asaMkhyAtaM ca parItAsaMkhyAtaM yuktAsaMkhyAta 1 viSayaM kha ga / 2 tatriprakAraM kha-ga / 3 mAnavo vA presa - pustake | * puSpamadhyagataH pAThaH kha-ga pustakAccyutaH / Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaapydhikaarH| 237 masaMkhyAtAsaMkhyAtamiti trividhaM, parItAsaMkhyAtamapi jaghanyamadhyamotkRSTabhedena trividhaM yuktAsaMkhyAtamasaMkhyAtAsaMkhyAtaM ca jaghanyamadhyamotkRSTabhedena trividhaM, tathAnaMtamapi parItAnaMtayuktAnaMtAnaMtAnaMtabhedena trividhamekaikaM jaghanyamadhyamotkRSTabhedena trividhaM / jaghanyaparItAsaMkhyAtAni jaghanyaparItAsaMkhyAtamAtrANi parasparaguNitAni kRtvA tatra yAvanmAtrANi rUpANi tAvanmAtraM jaghanyayuktAsaMkhyAtapramANaM tasmAdeke rUpe'panIte * utkraSTaM parItAsaMkhyAtapramANaM jAtaM jaghanyaparItAsaMkhyAtotkRSTaparItAsaMkhyAtayormadhye vikalpo'jaghanyotkRSTaparItAsaMkhyAtaM, yuktAsaMkhyAtaM apareNa yuktAsaMkhyAtena praguNya yAvanmAtrANi rUpANi tAvanmAnaM jaghanyAsaMkhyAtAsaMkhyAtaM tasmAdeke rUpe'panIte jAtamutkRSTaM yuktAsaMkhyAtaM, jaghanyotkRSTayormadhye'jaghanyotkRSTa yuktAsaMkhyAtaM / jaghanyAsaMkhyAtAsaMkhyAtaM trInvArAn vargitaM saMvargitaM ca kRtvA dharmAdharmalokAkAzapratyekazarIraikajIvapradezabAdarapratiSThitaizca saMyukta kRtvA punarapi trIn vArAn vargitaM saMvargitaM ca kRtvA sthitibaMdhAdhyavasAnasthAnAnubhAgavaMdhAdhyavasAnasthAnayogavibhAgaparicchedotsarpiNyavasarpiNIsamayaizca yukte kRte jAtaM jaghanyaparItAnaMtaM tasmAdekerUpe'panIte jAtamutkRSTamasaMkhyAtAsaMkhyAtaM tayormadhye madhyamo vikalpaH / jaghanyaparItAnaMtAni jaghanyaparItAnaMtamAtrANi parasparaM praguNya yatpramANaM bhavati tajjaghanyaM yuktAnaMtaM tasmAdeke rUpe'panIte jAtamutkRSTaM parItAnaMtaM jaghanyotkRSTayormadhye madhyamo vikalpaH / jaghanyayuktAnaMtamapareNa jaghanyayuktAnaMtena guNitaM jAtaM jaghanyAnaMtAnaMtaM tasmAdeke rUpe'panIte jAtamutkRSTaM yuktAnaMtapramANaM jaghanyotkRSTayormadhye madhyamo vikalpaH / jaghanyAnaMtAnaMtaM trIna vArAn ca vargitaM * saMvargitaM ca kRtvA siddhanigodajIvavanaspatikAyapudgalalokAkAzAni prakSipya punarapi trIna vArAn vargitaM saMvargitaM ca kRtvA dharmAdharmAstikAyAgurulaghuguNAn prakSimya punarapi trIna vArAn vargitaM saMvargitaM prakRtya kevalajJAnakevala. darzanapramANe prakSipte jAtamutkRSTamanaMtAnaMtapramANaM jaghanyotkRSTayormadhye'jagha*puSpamadhyagataH pAThaH ga-pustake nAsti / Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 238 mUlAcAre nyotkRSTo vikalpaH / yatrayatrAnaMtapramANaM parigRhyate tatratatrAjaghanyotkRSTAnaMtAnaMtapramANaM grAhyaM, yatra yatrAbhavyAH parigRhyate tatra tatra jaghanyayuktAnaMtapramANaM veditavyaM, yatra yatra cAvalikA paThyate tatra tatra jaghanyayuktAsaMkhyAtaM bhavatItyarthaH // 84 // ___ upamApramANArthamAha;pallo sAyara mUI padaro ya ghaNaMgulo ya jgseddhii| logapadaro ya logo aTTha du mANA muNeyavvA // 5 // palyaM sAgaraH sUcI pratarazca dhanAMgulaM ca jagacchreNI / lokapratarazca lokaH aSTau tu mAnAni jJAtavyAni // 85 // TIkA--pallo-palyaM palyopamaM, sAyara-sAgaraH sAgaropamaM, sUI-sUcI sUcyaMgulaM, padaro ya-pratarazca pratarAMgulaM, ghaNaMgulo ya-ghanAMgulaM ca, jagaseDhIjagacchreNI, logapradaro ya-lokaprataraM ca, logo-lokaH aTTha du-aSTau tu, mANA-mAnAni pramANAni, muNeyavvA-jJAtavyAni / uddhArapalyopamamutpAditaM tatra yAni romAyANi tAnyekaikaM * varSazatasamayamAtrANi khaMDAni karttavyAni evaM kRte yatpramANameteSAM romANAM tadaddhApalyopamaM pramANaM anena palyopamena sarvaH karmasthityAdidraSTavyaH / eteSAmaddhApalyopamAnAM dazakoTIkoTipramANAnAmekamaddhA sAgaropamaM bhavati, anena sAgaropamapramANena devanArakamanuSyatirazcAM karmasthitibhavasthityAyuHsthitayo jnyaatvyaaH| sUcyaMgulamucyate-addhApalyopamamarddhanArddhana tAvatkarttavyaM yAvadekaroma, tatra yAvaMtyarddhachedanAni addhApalyopamasya tAvanmAtrANyaddhApalyopamAni parasparAbhyastAni kRtvA yatpramANaM bhavati tAvanmAtrA AkAzapradezA UrddhamAvalyAkAreNa racitAsteSAM yatpramANaM sUcyaMgulaM / tatsUcyaMgulaM tadapareNa sUcyaMgulena guNitaM pratarAMgulaM / tatpa 1 upamApramANamAha-kha / 2 asya sthAne ' karmasthitirbhavati bhavanti cAyu:sthitayo jJAtavyAH' iti pAThaH presa-pustake / Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 239 tarAMgulamapareNa sUcyaMgulena guNitaM ghanAMgulaM / jagacchreNirucyate-paMcarvizatikoTIkoTInAmuddhArapalyAnAM yAti rUpANi lakSayojanArddhachedanAni ca rUpAdhikAnyekaikaM dviguNIkRtAnyanyonyabhyastAni yatpramANaM sA rajjuriti rajjuH saptabhirguNitA zreNiH vA parayA guNitA zreNyA jagatprataraM, jagatprataraM ca jagacchreNyA guNitaM lokapramANaM / sUcyaMgulasya saMdRSTiH 2 / pratarAMgulasya saMdRSTiH 4 / ghanAMgulasya saMdRSTiH 8 / rajjoH saMdRSTiH ? / zreNisaMdRSTiH / jagatpratarasya saMdRSTiH ? / lokasya saMdRSTiH 18 / saMkhyAtasyaM saMdRSTiH 9 / asaMkhyAtasya saMdRSTiH 6 / anaMtasya saMdRSTiH 6 / kSetrapramANaM likSAyavAMgulavitastiratnikiSkudhanuryojanAdisvarUpeNa jJAtavyam / kAlapramANaM paramasUkSmaH samayaH aNoraNvaMtaravyatikramaH kAlaH samayaH, jaghanyayuktAsaMkhyAtamAtrA. samayA AvalInAm pramANaM asaMkhyAtAvalyaH koTIkoTInAmupari yatpramANaM sa ucchrAsaH, saptabhirucchrAsaiH stavaH, saptabhiH stavairlavA, aSTatriMzallavAnAmarddhalavA ca nADI, dve nADyau muhUrtaH, triMzanmuhUrterdivasarAtriH ityevamAdikAlapramANaM / bhAvapramANaM matizrutAvadhimanaHparyayakevalajJAnAti parokSapratyakSANi / evaM pramANasUtraM vyAkhyAtamiti // 85 // ___ svAmitvena yogasya svarUpamAha;veiMdiyAdi bhAsA bhAsA ya maNo ya saNNikAyANaM / eiMdiyA ya jIvA amaNAya abhAsayA hoMti // 86 // dvIndriyAdInAM bhASA bhASA ca manazca saMjJikAyAnAM / ekeMdriyAzca jIvA amanaskA abhASakA bhavaMti // 86 / TIkA-kAyavAGmanasAM nimittaM parispaMdo jIvapradezAnAM yogastriMvidhaH kAyavAGmanobhedena / veiMdiyAdi-dIndriyAdInAM dvIndriyatrIndriyacaturidriyANAM asaMjJipeMcendriyANAM ca bhAsA-bhASA vacanavyApAraH / bhAsA ya1 nimittaH kh-g| 2 triprakAraH kh-g| Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 340 mUlAcAre bhASA ca, maNo ya-manazca, sANNakAyANaM-saMjJikAyAnAM paMceMdriyANAM saMjJinAM bhASAmanoyogau bhavataH kAyazca / eiMdiyA ya-ekendriyAzca pRthivIkAyikApkAyikatejAkAyikavAyukAyikavanaspatikAyikA jIvAH amaNA yaamanaskAH, abhAsayA-abhASakAH, hoMti-bhavaMti te kAyayogA ityarthaH / saMjJino jIvA kAyavAGmanoyogA bhavaMti, dIMdriyAdyasaMjJipaMceMdriyaparyaMtAH kAyavacanayogA bhavaMti, pRthivIkAyikAdivanaspatikAyAMtAH kAyayogA bhavaMti, siddhAstu tribhiryogai rahitA bhavaMti / cazabdAdayamartho labdhazcaturvidhasya manoyogasya caturvidhasya vAgyogasya saptAvidhasya kAyayogasya ca tevAbhavAditi // 86 // svAmitvena vedasya svarUpamAha,eiMdiya viyaliMdiya NAraya sammucchimA ya khalu savve / ghede NapuMsagA te NAvA hoMti NiyamAdu // 87 // ekeMdriyA vikaleMdriyA nArakAH saMmUrchanAzca khalu sarve / vedena napuMsakAste jJAtavyA bhavaMti niyamAt // 87 // TIkA-eiMdiya-ekeMdriyAH pRthivIkAyikAdivanaspatyaMtAH, viyaliMdaya-vikaleMdriyA, dvIndriyatrIMdriyacaturiMdriyAH, NAraya-nArakAH, sammucchimA ya--sammUrcchanAzca, khalu-sphuTaM, sabve-sarve tena paMcendriyAH saMzino'saMjJinazca gRhyante sammUrchimavizeSaNAnyathAnupatteH / ekendriyavikalendriyAstu sammUrchimA eva teSAM vizeSaNamanupapannameva / vede-vedena vedastrividhaH strIvedaH puMvedo napuMsakavedazca strIliMga puMliMga napuMsakaliMgamiti yAvat, styAyatyasyAM garbha iti strI, sUte puruguNAniti pumAn, na strI na pumAniti napuMsakaM, strIbuddhizabdayoH pravRttinimittaM strIliMgaM, pubuddhizabdayoH pravRttinimittaM puMlliMga, napuMsakabuddhizabdayoH pravRttinimittaM napuMsakaliMgaM tena liMgena. 1 siddhAH puna kha-ga / 2 ' ta eva bhavinaH kartAraH iti ' presa-pustake / Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptatyadhikAraH / 241 - napuMsaka vedena napuMsakA napuMsakaliMgAH, NAyabbA - zAtamyA:, hoMti-bhavaMti, niyamAdu - niyamAt nizvayAt / sarve ekeMdriyAH, sarve ca vikaleMdriyAH, nArakAH, sarve sammUrcchanajAH paMcendriyAH saMjJino'saMjJinamzva vedena napuMsakA bhavatIti jJAtavyA nAtra saMdehaH sarvajJavacanaM yata iti // 87 // svAmitvena strIliMgapuMlliMgayoH svarUpamAha - devA ya bhogabhUmA asaMkhavAsAugA maNuyatiriyA / te hoMti dosuvede Natthi tesiM tadiyavedo // 88 // devAzca bhogabhaumA asaMkhyavarSAyuSaH manujatiryacaH / te bhavaMti dvayoH vedayoH nAsti teSAM tRtIyavedaH // 88 // TIkA - devA ya - devA bhavanavAsivyaMtarajyotiSkakalpavAsinaH, ca zabdaH samuccayArthaH, bhogabhUmA - bhogabhaumAstriMzadbhogabhUmijAtAstiryaGmanuSyAH, asaMkhavAsAugA - asaMkhyavarSAyuSo bhogabhUmipratibhAgajAH, sarve mlecchakhaMDotpannAzca manuSyAH, tiriyA - tiryacaH, te hoMti - te bhavaMti, dosu vedesu dvayorvedayordvAbhyAM vedAbhyAM Natthi - - nAsti na vidyate, tesiM-- teSAM pUrvoktAnAM tadiyavedo- tRtIyavedo napuMsakaliMgaM / devA bhogabhaumA asaMkhyAtavarSAyuSastiryacaH bhogabhUmipratibhAgajAH ca zabdAnmlecchAzva sarve ete strIliMgapuMlliMgAbhyAM bhavati nAsti tRtIyaM napuMsakaliMgamiti // 88 // , vizeSaNaM triliMgatvaM pratipAdayannAha ; - paMceMdriyA du sesA saNNa asaNNIya tiriya maNusA ya / te hoMti itthipurisA NapuMsagA cAvi vedehiM // 89 // paMceMdriyAstu zeSAH saMjJinoH asaMjJinazca tiryaMco manuSyAzca / te bhavaMti, strIpuruSA napuMsakAJcApi vedaiH // 89 // TIkA - paMceMdiyA du-paMceMdriyAstu, sesA - zeSAH devanArakabhogabhUmijabhogabhUmipratibhAgajatiryamlecchavarjyA anye saNNi saMjJinaH asaNNIya 16 Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 242 : mUlAcAra asaMjJinazca, tiriya-tiryaMcaH, maNusA ya-manuSyAzca te hoMti-te sarve bhavaMti, itthipurisA-strIpuruSAH, NapuMsagA-napuMsakAzcApi, vedehi-vedairvedeSu vA / pUrvoktAnAM zeSAH paMceMdriyAH saMjJino'saMjJinazca ye tiryaMco manuSyAste sarve'pi strIpuMnapuMsakAstribhidairbhavaMti punarvedagrahaNaM dravyavedapratipAdanArtha bhAvavedasya strIpunapuMsakagrahaNenaiva grahaNAditi // 89 // nanu yathA tiryaGkanuSyeSu sarvatra strIliMgamupalabhyate kimevaM deveSvapi netyAha;A IsANA kappA uvavAdo hoi devadevINaM / tatto paraMtu NiyamA uvavAdo hoi devANaM // 9 // A IzAnAt kalpAt upapAdo bhavati devadevInAM / tataH paraM tu niyamAt upapAdo bhavati devAnAM // 90 // . TIkA-nAtropapAdakathanamanyAyyaM viSayabhedAt, deveSu strIliMgasya bhAvAbhAvaviSayakakathanametat nopapAdakathanaM, AGayamabhividhau guhyate IsANA-IzAnAt kappo kalpAt uvavAdo-upodo, hoi-bhavati, devadevINaM devadevInAM devAnAM devInAMca, tatastasmAdIzAnAtparaM tUrddha sanatkumArAdiSu uvavAdo upapAda / utpatteHsaMbhavaH, hoi-bhavati, devANaM-devAnAM / AIzAnAtkalpAditi kimuktaM bhavati-bhavanavyaMtarajyotiSkeSu saudharmezAnayozca kalpayordevAnAM devInAM copapAdaH strIliMgapuMlliMgayorutpatteH, pareSu kalpeSu sanatkumArAdiSu devAnAmevotpatteH saMbhavo na cAtra strIliMgasyotpatteH saMbhava iti // 9 // atha strIliMgasyA IzAnAdutpannasyakiyaGkaragamanamityAzaMkAyAmAha;jAvadu AraNaacuda gamaNAgamaNaM ca hoi devINaM / tatto paraM tu NiyamA devINaM Natthi se gamaNaM // 11 // 1 tadevamanyeSvapi kiM presa-pustake / 2 pAtaH kh-g| paraMtu parata Urca kh-g| Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaar| 243 yAvat AraNAcyutau gamanAgamanaM ca bhavati. deviinaaN| tataH paraM tu niyamAta devInAM nAsti tAsAM gamanaM // 11 // TIkA-yAvadu-yAvat, AraNaaccuda-AraNAcyutau, gamaNaM-gamanaM, AgamaNaM-AgamanaM cazabdaH samuccaye, hodi-bhavati, devINaM-devInAM, tatto-tatastAbhyAmUrddha paraMtu-parataH, NiyamA-niyamAt nizcayAt, devINaMdevInAM, Natthi-nAsti na vidyate, se-tAsAM gamaNaM-gamanaM / yAvadAraNAcyutakalpau tAvadAgamanaM ca bhavati devInAM tataH pareSu navagraiveyakanavAnuttarapaMcAnuttareSu nAsti tAsAM devInAM gamanaM kuta etat pUrvAgamAt // 91 // tamevAgamaM pradarzayatIti;kaMdappamAbhijogA devIo cAvi AraNa cudotti| .. laMtavagAdo uvari Na saMti saMmohakhibbhisayA // 92 // kAMdA AbhiyogyA devyazcApi AraNAcyutau iti / lAMtavakAt upari na saMti saMmohAH kilbiSikAH // 92 // TIkA-kaMdappa-kaMdarpasya bhAvaH kAMdarpa kAMdarpa yogAddevAH kAMdAH prahAsopaplavazIlAH, abhijogA-abhiyogyA vAhanasurAH, devIo-devyaH, cAvi-cApi samuccayasaMbhAvanArthaH, AraNaccudotti AraNAcyutau cazabdena yAvacchabdaH smucciiyte| tenaivamabhisaMbaMdhaH kriyate / kAMdA AbhiyogyA devyo'pi yAvadAraNAcyutau, asmAdAgamAjjJAyate nAsti devInAmUda mamanaM / laMtavagAdo-lAMtavakA, uvari-upari Urddha na saMti na vidyate, saMmoha-sammohA bhaMDadevA nityamaithunasevinaH zvavat / khibbhisiyAkilviSikAH pATahikamauravikAdayaH vAditravAdanaparAH / lAMtavAdupari kilbiSikAH saMmohAzca na saMtIti // 92 // .1 AraNAcyutakalpI yAvadAgamanaM bhavati devInAM tataH parasmin kh-g| 2 tadevAgamanaM pradarzayatIti presa-pustake / 3 kAdarpayogodbhavAH presa-pustake / Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 244 mUlAcAre lezyAnAM svAmitvena svarUpaM pratipAdayannAha;kAU kAU taha kAuNIla NIlA ya NIlakiNhAya / kiNhAya paramakiNhA lessI radaNAdi puDhavIsu // 93 // :: kApotI kApotI tathA kApotI nIlanIlA ca nIlakRSNA ca / kRSNA ca paramakRSNA lezyA ratnAdiSTathivISu // 93 // TIkA-lezyAyAH sarvatra saMbaMdhaH, kAU kAU-kApotI kApotI jaghanya kApotalezyA, taha-tathA, kAU-kApotI madhyama-kApotalezyA, NIla-nIlA jaghanyanIlalezyA utkRSTakApotalezyA nIlAya-nIlA ca madhyamanIlA., nIlakiNhAya-nIlakRSNA cotkRSTa-nIlA jaghanyakRSNA ca, 'kiNhAya-kRSNA ca madhyamakRSNAlezyA paramakiNNA-paramakRSNA sarvotkRSTakRSNalezyA, lessA-lezyA kaSAyAnuraMjitA yogapravRttiH, radaNAdi, ratnAdiSu puDhavIsu-dharitrISu ratnaprabhAdisaptasu narakeSu yathAsaMkhyena saMbaMdhaH / ratnaprabhAyAM nArakANAM jaghanyakApotalezyA, dvitIyAyAM zarkarAprabhAyAM madhyamakApotalezyA, tRtIyAyAM vAlukAprabhAyAmupariSTAdutkRSTakApotIlezyA Ayo jaghanyanIlA ca, catujhaM paMkaprabhAyAM madhyamanIlalezyA, paMcamyAM dhUmaprabhAyAM upari utkRSTanIlA adho jaghanyakRSNA ca, SaSThyAM tamaH prabhAyAM madhyamakRSNalezyA, saptamyAM mahAtamaH-prabhAyAmutkRSTalezyA sarvatra nArakANAmiti saMbaMdhaH / svAyuH-pramANAvadhRtA dravyalezyAH / bhAvalezyAstu aMtarmuhUrtaparivartinyaH / na kevalamazubhalezyAH nArakANAM kiMtu azubhapariNAmA azubhasparzarasagaMdhavarNAH kSetravizeSanimittavazAdatiduHkhahetavo dehAzca teSAmazubhanAmodayAdatyaMtAzubhatarAH vikRtAkRtayo iMDasaMsthAnA iti // 93 // devAnAM lezyAbhedamAha;teU teU taha teU pamma pammA ya pammasukkA ya / sukkA ya paramasukkA lessAbhedo muNeyavo // 94 // . 1'kAU-kApotI jaghanya kApota lezyA kAU kApotI madhyamakApotalelyA, tahatathA-kAUNIle-kapotaniIle utkRSTakApotalezyA, jaghanyanAlalezyA ca iticaike| Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 245 tejastejastathA tejaH padmA padmA ca padmazuklA ca / zuklA ca paramazuklA lezyAbhedo jJAtavyaH // 94 // TIkA-teU teU-tejastejaH jaghanyatejolezyA, taha-tathA, tejatejaH madhyamatejolezyA pamma-padmA jaghanyapadmalezyA utkRSTatejolezyA ca, pammA ya-padmA ca madhyamapadmalezyA, pammasukkA ya-padmazuklA ca utkRSTapadmalezyA jaghanyazuklalezyA ca, sukkA ya zuklA-ca madhyamazuklA, paramasukkA paramazuklA sarvotkRSTazuklalezyA, lessAbhedo-lezyAbhedaH, muNeyavvojJAtavya iti // 94 // ___ ete sapta lezyAbhedAH keSAmityAzaMkAyAmAha;tiNhaM doNhaM doNhaM chaNhaM doNhaM ca terasahaM c| eto ya codasaNhaM lessA bhavaNAdidevANaM // 95 // trayANAM dvayordvayoH SaNNAM dvayozca trayodazAnAM ca / itazca caturdazAnAM lezyA bhavanAdidevAnAm // 95 // TIkA-tiha-trayANAM triSu vA, doNhaM-dvayoH, punarapi doNhaMdvayoH, chaha-SaNNAM, doNhaM ca-dvayozca, terasaNhaM ca-trayodazAnAM trayodazasu vA, etto ya-itazcopari codasaNhaM caturdazAnAM caturdazasu vA lessA-lezyAH pUrvoktAH sapta lezyAbhedAH, bhavaNAdidevANaM-bhavanAdidevAnAM / bhavanavAnavyaMtarajyotiSkeSu triSu devAnAM jaghanyatejolezyA, saudhemeshaanyodevaanaaN madhyamatejolezyA, sanatkumAramAheMdrayordevAnAmutkRSTatejolezyA jaghanyapadmalezyA ca, brahmabrahmottaralAMtavakApiSThazukramahAzukeSu SaTsu devAnAM madhyamapadmalezyA, zatArasahasrArayorutkRSTapadmalezyA . jaghanyazaklalezyA ca, AnataprANatAraNAcyutasahiteSu navasu graiveyakeSu trayodazasaMkhyakeSu madhyamazuklalezyA, navAnuttareSu paMcAnuttareSu caturdazasaMkhyeSu paramazuklalezyA, sarvatra devAnAmiti yathAsaMkhyena saMbaMdha iti // 95 // .1 atrApi pUrvavatpAThena bhAvyaM kevalaM kApotasthAne tejolezyA ptthniiyaa| Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 246 mUlAcAre tiyaGmanuSyANAM lezyAbhedamAha;eiMdiyaviyaliMdiyaasaNNiNo hoti asuhAo . saMkhAdIdAuNaM tiNNi suhA chappi sesANaM // 96 // * ekeMdriyavikaleMdriyAsajJinAM tisro bhvNtyshubhaa| saMkhyAtItAyuSkANAM tisraH zubhAH SaDapi zeSANAM // 96 // - TIkA-eiMdiya-ekeMdriyANAM pRthivIkAyikAdivanaspatikAyikAMtAnAM, viyaliMdiya-vikaleMdriyANA dvIndriyatrIMdriyacaturiMdriyANAM, asaNNiNo-asaMjJinAM zikSA''lApAdigrahaNAyogyAnAM paMceMdriyANAM, tiNNi-tisraH, hoti-bhavaMti, asuhAo-azubhAH kaapotniilkRssnnleshyaaH| saMkhAdI dAUNAM-saMkhyAtItAyuSkANAM bhogabhUmijAnAM bhogabhUmipratibhAgajAnAM ca tiNNi tisraH zubhAH tejaH zuklapadmalezyAH, chappi-SaDapi kApotanIlakRSNatejaHpadmazuklalezyAH, sesANaM-zeSANAM karmabhUmijAnAM karmabhUmipratibhAgajAnAM paMceMdriyANAM saMjJinAM / ekadriyavikaleMdriyasaMjinAM tisro'zubhalezyA bhavaMti, bhogabhUmijAnAM bhogabhUmipratibhAgajAnAM ca tiryajanuSyANAM tisraH zubhA lezyA bhavaMti, zeSANAM punaH karmabhUbhijAnAM karmabhUmipratibhAgajAnAM ca tiryamanuSyANAM SaDapi lezyA bhavaMti / atrApi keSAMcidrvyalezyAH svAyuH pramANAvadhRtA / bhAvalezyAH punaH sarveSAmaMtamuhUrtaparivartinyaH kaSAyANAM hAnivRddhIbhyA tAsA hAnivRddhI veditavye iti // 96 // pravIcArakAraNeMdriyaviSayabhede pratipAdayannAha;kAmA duve taru bhoga iMdiyatthA vidUhi~ pnnnnttaa| kAmo raso ya phAso sesA bhogeti AhIyA // 97 // kAmau dvau trayo bhogA iMdriyArthA vidvadbhiH prjnyptaaH| kAmo rasazcaM sparzaH zeSAH bhogA iti AhitAH // 97 // Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 247 .. TIkA-kAmA-kAmaH strIpuMnapuMsakavedodayakRtatadviSayAbhilASastasya kAraNAtvAtkAmau kAraNe kAryopacArAt, duve-dau, tao-trayaH, bhogabhogAH, iMdiyatthA-iMdriyArthA indriyaviSayAH sparzarasarUpagaMdhazabdAH / athaveMdriyANi sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANi tadviSayAzca, vidUhiMvidvadbhiH pratyakSadarzibhiH paNNattA-prajJaptAH kathitAH dRSTA vA / kAmokAmau, rasoye-rasazca, phAso-sparzazca, sesA-zeSAH gaMdharUpazabdAH bhogetti-bhogA iti, AhitA-AhitAH pratipAditAH jJAtA vA / sparzaneMdriyapravRttikAraNatvAt rUpazabdau bhogau rasaneMdriyasya pravRttihetoH sparzaneMdriyasya ca ghANaM bhogo'ta: yata evaM kAmau rasasparzI gaMdharUpazabdA bhogAH kathitAH, ata iMdriyArthAH sarvepi kAmau bhogAzca vidvadbhiH prajJaptA iti // 97 // iMdriyairvedanApratikArasukhaM devAnAmAha;AIsANA kappA devA khalu hoMti kAyapaDicArA / phAsappaDicArA puNa saNakkumAre ya mAhiMde // 98 // A IzAnAt kalpAt devAH khalu bhavaMti kaayprtiicaaraaH| . sparzapratIcArAH punaH sanatkumAre ca mAhendre // 98 // . . TIkA-AGayamabhividhau draSTavyaH asaMhitataiyA nirdezo'saMdehArthaH tiryajanuSyabhavanavAsivyaMtarajyotiHsaudharmANAM grahaNaM labdhaM bhavati, IsANA-IzAnAt, kappA-kalpAH, devA-devAH, khalu-sphuTaM, hoMti-bhavaMti, kAyapaDicArA-kAyapratIcArAH " pratIcAro maithUnopasevanaM vedodayakRtapIDApratIkAraH " kAye kAyena vA pratIcAro yeSAM te kAyapratIcArAstiryaGmanuSyA bhavanavAsivAnavyaMtarajyotiSkAsaudharmezAnA devA devyazca - 1 'ghrANaM, zrotraM, cakSuzca' iti presa-pustake paatth| 2 'asaMnihitatayAM' iti presapustake / saMhitA sandhi / saudharmANA... khalu savanaM va Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 248 mUlAcAra sphuTaM bhavaMti kAyapratIcArAH saMkliSTakarmakalaMkatvAnmanuSyavastrIsukhamanubhavaMtIti / avadhigrahaNAditareSAM sukhavibhAge pratijJAte tatpratijJAnAyAhaphAsapaDicArA-sparzapratIcArAH sparze sparzanena vA pratIcAro viSayasukhAnubhavanaM yeSAM te sparzapratIcArAH, puNa-punaranyena prakAreNa saNakumAre yasanatkumAre ca kalpe, mAhiMde-mAheMdre kalpe devA ityanuvartate / sanatkumAre kalpe mAheMdre kalpe ca ye devAste sparzapratIcArAH-devAMganAsparzamAtrakAmakRtaprItisukhamupalabhaMte tathA devyo'pIti // 98 // tathA zeSANAM sukhapratipAdanArthamAha;vaMbhe kappe vaMbhuttare ya taha laMtave ya kaapihe| edesu ya je devA vodhadhA rUvapaDicArA // 99 // brahme kalpe brahmottare ca tathA lAMtave ca kaapisstthe| eteSu ca ye devA boddhavyA rUpapratIcArAH // 99 // . . . TIkA-baMbhe kappe-brahmakalpe, baMbhuttare ya-brahmottare ca kalpe, tahatathA, laMtave ya-lAMtavakalpe, kAviTe-kApiSThakalpe edesuya eteSu ca kalpeSu cAnyeSu tatpratibaddheSu, je devA-ye devAH, bodhavvA-boddhavyAH jJAtavyAH, rUvapaDicArA-rUpe rUpeNa vA pratIcAro yeSAM te rUpapratIcArAH / brahmabrahmottaralAMvavakApiSTheSu kalpeSu ye devAste rUpapratIcArAH divyAMganAnAM zRMgAracaturamanojJaveSarUpAlokanamAtrAdeva paraM sukhaM prApnuvaMti devyo'pi ceti // 99 // zabdapratIcArAn pratipAdayannAha,sukamahAsukkesu ya sadArakappe tahA sahassAre / kappe edesu surA bodhavvA saddapaDicArA // 10 // zukramahAzukrayozca zatArakalpe tathA sahasrAre / kalpe eteSu surA bovyAH zabdapratIcArAH // 10 // 5 pravIcAra kh-g| Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaasydhikaarH| TIkA-sukkamahAsukkesu ya-zukramahAzukrayozca, sadArakappe-zatArakalpe, tahA-tathA, sahassAre-sahasrAre ca, kappe-kalpe, etesu-eteSu, surAsurA, devAH, bodhavvA-boddhavyAH, saddapaDicArA-zabdapratIcArAH, zabbe zabdena vA pratIcAro yeSAM te zabdapratIcArAH / eteSu zukramahAzukrazatArasahasrArakalpeSu ye devA devyo'pi ca te zabdapratIcArAH, devavanitAnAM mdhursNgiitmRdullitkthitbhuussnnaarvshrvnnmaatraadevpraaNpriitimaaskNdNtiiti||10|| manaH pravIcArAn pratipAdayannAhaH,ANadaprANadakappe AraNakappe ya accude ya thaa| maNapaDicArA NiyamA edesu ya hoMti je devA // 101 // AnataprANatakalpayoH AraNAkalpe cAcyute ya tathA / manaH pratIcArA niyamAdeteSu ca bhavaMti ye devAH // 101 // TIkA-ANadapANadakappe-AnataprANatakalpayoH, AraNakappeAraNakalpe, accude ya tahA-acyute ca tathaiva devyo'pi, maNapaDicArAmanaH pratIcArAH, NiyamA-niyamAnnizcayena edesu ya-eteSu ca, hotibhavaMti, je devA-ye devAH / etayo AnataprANatakalpayorAraNAcyutakalpayordevA manaH pratIcArA mAnasikakAmAbhilASaprAptasukhAH svAMganAmanaHsaMkalpamAtrAdeva paramasukhamavApnuvaMtIti // 101 // .. ___ athottareSAM kiMprakAraM sukhamityukte taMnnizcayArthamAha; tatto paraM tu NiyamA devA khalu hoti nnippddiicaaraa| sappaDicArehiM vi te aNaMtaguNasokkhasaMjuttA // 102 // tataH parato niyamAt devAH khalu bhavati niHprtiicaaraaH| sapraticArebhyopi te anaMtaguNasaukhyasaMyuktAH // 102 // Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 25. mUlAcAre . TIkA-tatto-tatastebhyo bhavanAdyacyutAMtebhyaH, paraM tu-parata Urddha, NiyamA-niyamAnnizcayAdasaMdehAt devA-ahamiMdrAdayaH, khalu sphuTaM vyaktametatpratyakSajJAnidRSTamatat, hoMti-bhavaMti, NippaDIcArA-niSpratIcArA pratIcAranirgatA niSpratIcArAH kAmAgnidAhavinirmuktAH / vanitA vissypNceNdriysukhrhitaaH| yadyevaM kiM teSAM sukhamityAzaMkAyAmAha,-sappaDicArehiM vi-sapratIcArebhyo'pi kAyasparzarUpazabdamana:pravIcArebhyo'pi te navapraveyakAdike'hamiMdrAH, aNaMtaguNasokkhasaMjuttA-anaMtaguNasaukhyayuktA / anaMto guNo guNakAro yasya tadanaMtaguNaM anaMtaguNaM ca tatsokhyaM cAnaMtaguNasaukhyaM svAyattasarvapradezAnaMdaprINanaM tena saMyuktAH sahitAHtebhyo bhavanAyacyutAMtabhyaH pareSu navagraiveyakanavAnuttareSu ye devAste nizcayenApratIcArAH sapratIcArebhyo'naMtaguNasaMyuktAH, vyaktametat pratIcAro hi vedanApratIkArastadabhAve teSAM paramasukhamanavaratamiti // 102 // kuto yataH,jaM ca kAmasuhaM loe jaM ca divvaM mhaasuhN| vItarAgasuhassede NaMtabhAgaMpi nagdhaMdi // 103 // . yacca kAmasukhaM loke yacca divyaM mahAsukhaM / - vItarAgasukhasyaite anaMtabhAgamapi nAhati // 103 // TIkA-jaM ca-yacca, kAmasuhaM-kAmasukhaM viSayotthajIvapradezAlAdakAraNaM manuSyAdibhavaM loe leke tiryagU_dhobhAgeSu, jaM ca divva mahAsuhaM-divi bhavaM divyaM divyaM ca tanmahAsukhaM ca divyamahAsukhaM bhavanAdyacyutAMtadevotthaM, vIdarAgasuhassa-vItarAgasukhasya nirmUlitamohanIyAdikarmakalaMkasya, ede etAni tiryaGamanuSyadevajanitAni sukhAni, NaMtabhAgAMpa-anaMtabhAgasyApi vItarAgasukhasyAnaMtarAzinA bhAge kRte yallabdhaM namyAnaMtabhAgasyApi Nagghati nArghanti nArhati sadRzAni na tAni tasya mUlyaM Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaaraaH| 251 vA nArhati / yataH sarvANi devamanuSyabhogabhUmijAdisarvasukhAni vItarAgasukhasyAnaMtabhAgamapi nArhati, ataHniSpratIcAreSu deveSu mahatsukhaM sarvAna sapratIcArAnapekSyati // 103 // sparzarasau kAmAviti vyAkhyAto tatra sparzaH kAmo devAnAmavagato rasa:kAmo nAdyApItyukte tadarthamAha;jadi sAgarovamAo tadi vAsasahassiyAdu aahaaro| pakkhehiM du ussAso sAgarasamayehiM ceva bhave // 104 // ___ yAvat sAgaropamAyuH tAvat varSasahasraiH AhAraH / pakSaistu ucchrAsaH sAgarasamayaizcaiva bhavet // 104 // ____TIkA~jadi-yAvat yanmAtraM, sAgarovamAU-sAgaropamAyuH yAvanmAtraiH sAgaropamAyuH tadi-tAvanmAtraiH, vAsasahassiyA-varSasahasrairatikrAMtairAhAro *bhojanecchA AhArAbhilASaH yAvanmAtrANi sAgaropamANyAyustAvanmAtrarSasahasrairatikAMtairAhAro *devAnAM bhavati / atha gaMdhasya kathamityukte'ta Aha;-pakkhehiMdu-pakSaistu paMcadazAhorAtraiH, ussAso-ucchAso niHzvAsazca gaMdhadravyAghrANaM, sAyarasamayahi-sAgarasamayasamAnaiH sAgaropa. mapramANaiH, ceva-caiva, bhave-bhavet / yAvanmAtrANi sAgaropamANi jIvaMti devAstAvanmAtraiH pakSairgatarucchAsaniHzvAsau bhavataH / saudharmezAnayordevAnAmA-- hArasaMjJA bhavati dvayorvarSasahasrayoH sAdhiyorgatayostathA mAse sAdhike gate ucchAso bhavet , sanatkumAramAheMdrayordevAnAM saptabhirvarSasahasraiH sAdhikaigaMtarAhAracchA jAyate tAvadbhiH pakSaizcocchAsaH sAdhikaizcazabdAddevInAmaMtarmuhUrtapRthaktvenaivamuttaratrApi sarvatra yojyamiti // 104 / / atha yeSAM palyopamAyusteSAmitthAzaMkAyAmAha;ukkasseNAhAro vAsasahassAhieNa bhavaNANaM / jodisiyANaM puNa bhiNNamuhutteNedi sesa ukkassaM // 105 // * puSpamadhyagatau pAThau. kha-ga-pustako nestH| Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre utkaSTena AhAro varSasahasrAdhikena bhavanAnAM / jyotiSkANAM punaH bhinnamuhUrtena iti zeSANAmutkRSTaM // 105 // TIkA - ukkasseNa - utkRSTenAhArI bhojanAbhiprAyaH, vAsasahassa - varSasahasreNa ahieNa - adhikena paMcadazavarSazatairityarthaH bhavaNANAM-bhavanAnAM bhavanavAsyasurANAM jodisiyANaM - jyotiSkANAM caMdrAdityAdInAM puNapunaH bhiNNamuhutteNa bhiNNamuhUrtteneti, evaM sesa - zeSANAM navAnAM bhavanavAsikumArANAM sarvadevInAM ca, kiMtu keSAMcinmuhUrtta pRthaktvena ukkasaM- utkRSTaM / asurANAM varSasahasreNa sAdhikenAhAragrahaNaM bhavati, jyotiSAM zeSakumArANAM * vyaMtarANAM sarvadevInAM cAMtarmuhUrttena, keSAMcidantarmuhUrtta pRthaktveneti // 105 // athocchrAsaH kathaM teSAmityAzaMkAyAmAha; -- ukkasseNussAso pakkheNahieNa hoi bhavaNANaM / muhuttapudhatteNa tahA joisaNAgANa bhomANaM // 106 // utkRSTena ucchrAsaH pakSeNAdhikena bhavanAnAM / 252 , muhUrtapRthaktvena tathA jyotiSka nAgabhaumAnAM // 106 // TIkA -- ukkasse - utkRSTena, ussAso - ucchrAsaH, pakkheNa pakSeNa, paMca'dazAhorAtreNa ahieNa adhikrena, hoi - bhavati bhavaNANaM - bhavanAnAmasurANAM muhutta dhatteNa - muhUrtta pRthaktvena yadyapyatra muhUrtta pRthaktvamuktaM tathApyatrAntamuhUrtta pRthaktvaM grAhyaM tathopadezAt trairAzikanyAyAdbhinnamuhUrttAnuvarttanAcca, tahA tathA tenaiva prakAreNa, joisaNAgANa bhomANaM - jyotiSka nAgabhaumAnAM tathAzabdena zeSakumArANAM / surANAM pakSeNa sAdhikenocchAso nAgAnAM kalpavAsidevInAM ca, aMtarmuhUrtta pRthaktvena bhinnamuhUrtta pRthaktvaiva jyotiSka bhaumAnAM zeSakumArANAM taddevInAM bhinnamuhUrtteneti // 106 // iMdriya viSayadvAreNaiva denanArakANAmavadhiviSayaM pratipAdayannAha - sakkIsANA paDhamaM vidiyaM tu saNakkumAramAhiMdA / baMbhAlaM tava tadiyaM sukkasahassArayA cautthI du // 107 // Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaapsydhikaarH| 253 wwwwwwwwwwwwwwwwwmmmmmmmmmmmmwwwww zakaizAnAH prathamaM dvitIyaM tu sntkumaarmaaheNdraaH| brahmalAMtavAH tRtIyaM zukrasahasrArakAH caturthI tu // 107 // TIkA-pazyaMtIti kriyApadamuttaragAthAyAM tiSThati tena saha saMbaMdho draSTavyaH / sakkIsANA zanazAnAH saudharmezAnayorvA ye devAH paDhamaM prathama prathamapRthivIparyaMtaM yAvat, vidiyaMtu dvitIyaM tu dvitIyapRthivIparyaMta saNakumAramAhiMdA sanatkumAramAheMdrayo rye devAH, baMbhAlaMtava brahmalAMtavA brahmabrahmottara lAMtavakApiSTheSu ye devAste tadiyaM tRtIyAM tRtIyapRthivIparyantaM, sukkasahassArayA zukrasahasrArakAH zukramahAzukrazatArasahasrAreSu ye devAste cautthI hu caturthapRthivIparyaMtameva / saudharmezAnayordevAH svAvAsamAdiM kRtvA prathamapRthivIparyaMtaM yAvadavadhijJAnena pazyaMti, tathA sanatkumAramAheMdrayordevAH svAvAsamArabhya yAvadvitIyAvasAnaM tAvatpazyaMti, brahmabrahmottaralAMtavakApiSTheSu devAH svavimAnamAdiM kRtvA tAvatpazyaMti yAvattRtIyapRthivIparyantaM, zukramahAzukrazatArasahasrAreSu surAH svadezamArabhya tAvatpazyati yAvaccaturthIsamAptiriti // 107 // ... tathA,paMcami ANadapANada chaTThI AraNaccudA ya pssNti| NavagevajjA sattami aNudisa aNuttarA ylogNttN||108|| paMcamI AnataprANatAH SaSThI AraNAcyutAzca pazyati / navagraiveyakAH saptamI anudizA anuttarAzca lokAMtaM // 108 // TIkA-paMcami paMcamIM pRthivIM ANAdapANada AnataprANAMtAH AnataprANatakalpayordevAH, chaTTI SaSThI pRthivIAraNAccadAyaAraNAcyutAMzcAraNAcyutayoM kalpayArye devAste passaMti pazyaMti avadhijJAnena samyagavalokayaMti, NavagavejjA nava graiveyakA navagraiveyakavimAneSu devAH sattami saptamIM pRthivIM, aNudisa anudizeSu navAnuttareSu devAH anuttarA ya anuttarAzca paMcAnuttareSu devA Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 254 mUlAcAre logaMtaM lokAMtaM adhovAtaparyaMta / AnataprANatakalpordavAH svaviSTaramArabhya yAvatpaMcamapRthivIparyaMtaM tAvatpazyati AraNAcyutakalpayoH punardevAH svAvasthAnamArabhya yAvacchaSThapRthivIparyaMtaM tAvatpazyati, navagraiveyakeSu devAH svavimAnamArabhya yAvatsaptamI tAvatpazyaMti, nevAnudizeSu paMcAnuttareSu ca devAH svadevagRhamArabhya yAvallokAMtaM pazyaMti, Urddha punaH sarve svavimAnadhvajAmaM yAvatpazyaMtyasaMkhyAtayojanAni vA tiryaka punarasaMkhyAtAni yojanAni pazyaMtItyarthaH // 108 // vyaMtarAdInAmavadhiviSayamAhaH-paNavIsa joyaNANaM ohI vitarakumAravaggANaM / saMkhejajAyaNohI jodisiyANaM jahaNNaM tu // 109 // paMcaviMzati yojanAnAM avadhiH vyaMtarakumAravargANAM / saMkhyAtayojanAnyavadhiH jyotiSAM jaghanyaM tu // 109 // TIkA-paNavIsa paMcaviMzatiH joyaNANaM yojanAnAM ohI avadhijJAnaM bhavapratyayajaM vitara vyaMtarANAM kiMnarAdhaSTaprakArANAM kumAravaggANaM kumAravagANAM nAgakumArAdinavAnAM saMkhejjajoyaNa saMkhyAtayojanAni saptASTAdIni ohI avadhiH jodisiyANaM jyotiSAM catuH prakArANAM jahaNNaM hu jaghanya eva / vyaMtarANAM nAgAdinavakumArANAM ca paMcaviMzatiyojanAnyavadhirjaghanyo bhavati, jyotiSkANAM punarjaghanyato'vadhiH saMkhyAtayojanAni, etAvanmAtraM vastu parichiMdaMtIti // 109 // __ asuracaMdrAdityAdInAM jaghanyaM sarveSAmutkRSTaM cAvadhi pratipAdayannAha,:asurANamasaMkhejjA koDI joisiya sesaannN| saMkhAdIdA ya khalu ukkassohIyavisao du|| 110 // asurANAmasaMkhyAtAH koTyo jyotiDakANAM zeSANAM / saMkhyAtItAzca khalu utkRSTaH avadhiviSayastu // 11 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 255 TIkA-asurANaM asurANAM prathamabhavanavAsinAM asaMkhejjA asaMkhyAtAH koDI koTyo yojanAnAmiti saMbaMdhaH, jaghanyovadhirasurANAM caMdrAdInAM cAsaMkhyAtA yojanakoTyaH, ita utkRSTaM jyotiSkAdInAmAha,joisiya jyotiSkANAM caMdrAdInAM sesANaM zeSANAM bhavanavAsivyaMtarANAM nikRSTakalpavAsinAM ca saMkhAdIdA ya saMkhyAtItAzca saMkhyAmatikrAMtAH 'asaMkhyAtA yojanakoTIkoTyaH khalu sphuTaM ukkassohI utkRSTAvadhiH visa o viSayaH / bhavanavAsivAnavyaMtarajyotiSkANAmutkRSTAvadhiviSayo'saMkhyAtA yojanAnAM koTIkoTyaH nikRSTakalpavAsinAM ca mithyAdRSTInAM punarvibhaMgajJAnaM saMkhyAtayojanaviSayamasaMkhyAta yojanaviSayaM ceti // 110 // nArakANAmavadhiviSayaM nirUpayannAhaHrayaNappahAe joyaNameyaM ohIvisao munneyvyo| puDhavIdo puDhavIdo gAU addhaddha parihANI // 111 // ratnaprabhAyAM yojanamekaM avadhiviSayo jnyaatvyH| pRthivItaH pRthivIto gavyUtasyArdhAdha parihAniH // 111 // TIkA-rayaNappahAya ratnaprabhAyAM prathamapRthivyAM joyaNameyaM yojanamekaM catvAri gavyUtAni ohIvisao avadhiviSaya avadhijJAnasya gocaro muNeyavvo jJAtavyaH, prathamapRthivyAM nArakANAmavadhiviSayo yojanapramANaM svasthAnamAdiM kRtvA yAvadyojanamAtraM pazyati, mithyA dRSTInAM vibhaMgajJAnaM stokamAnaM tato'dhaH puDhavIdo puDhavIdo pRthivItaH pRthivItaH pRthivIM prati pRthivIM prati gAU gavyUtasya addhaddha arddhasyArddhasya parihANI parihAniH gavyUtArddhasya prikssyH| dvitIyAyAM pRthivyAM trINi gavyUtAni gavyUtArddha ca, sarvatra nArakANAmavadherviSayaH saMbaMdhanIyaH; tRtIyAyAM trINi gavyUtAni, catujhaM dve ga-yUte sADhe, paMcamyAM dve gavyUte, SaSThyAM gavyUtamekaM sArddha, saptamyAmekaM gavyUtaM samyagdRSTInAmetat mithyAdRSTInAM punarvibhaMgAjJAnamasmAnyUnamiti / 111 // Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 256 mUlAcAre paDhamaM puDhavimasaNNI paDhamaM vidiyaM ca sarisavA jNti| pakkhI jAvadu tadiyaM jAva cautthI du ursppaa||112|| prathamAM pRthivImasaMjJinaH prathamAM dvitIyAM ca sarIsRpA yaaNti| pakSiNo yAvat tRtIyAM yAvaccaturthI tu uraHsarpAH // 112 // TIkA-yAMtIti kriyApadaM tena saha saMbaMdhaH, prathamAM pRthivImasaMjJino'manaskA yAMti prathamAM dvitIyAM ca pRthivIM kRkalAsAdayo yAMti, pakSiNo sarIsRpagodha bheruMDAdayaH prathamAmArabhya yAvattRtIyAM pRthivIM yAMti prathamAmArabhya yAvaccaturthI pRthivImuraH sarpA ajagarAdayo yaaNti|atr pApaM kRtvA tatra ca gatvA duHkhamanubhavaMtIti / / 112 // . tathAHA paMcamiti sIhA itthIo jati chdvipuddhvitti| gacchaMti mAghavIttiya macchA maNuyA ya ye paavaa||113|| ApaMcAmiti siMhAH striyo yAMti SaSThIpRthivImiti / gacchaMti mAdhavImiti ca matsyA manujAzca ye paapaaH|| 113 // TIkA-AGabhividhau draSTavyaH A paMcamyA iti / prathamAmArabhya yAvatpaMcamI siMhavyAghrAdayo gacchaMti, striyaH punarmahApApapariNatAH prathamAmArabhya SaSThIpRthivyaMtaM yAMti, matsyAH manuSyAzca ye pApA mahAhiMsAdipariNatAH mAdhavIM saptamI pRthivIM prathamAmArabhya gacchaMti / ayaM pApazabdaH sarveSAmabhisaMbadhyate / yadi raudradhyAnena hiMsAdikriyAyAM pariNatAH syustadA te pApAnurUpaM narakaM gatvA duHkhamanubhavaMtIti // 113 // ____nArakANAmupapAdaM pratipAdya teSAmudvarttanaM pratipAdayannAha,-- uvvaddidAya saMtA raiyA tamatamAdu puddhviido| Na lahaMti mANusattaM tirikkhajoNImuvaNayaMti // 114 // Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaapsydhikaarH| 257 udvartitAH saMto nArakAstamastamasaH pRthiviitH| naM labhaMte mAnuSatvaM tiryagyonimupanayaMti // 114 // TIkA-tamastamaH pRthivyA nArakA udgharttitAH saMtaH saptamanarakAdagatAH saMto mAnuSatvaM manuSyabhavaM na labhaMte na prApnuvati suSThu saMklezakAraNaM yatastatastiryagyonamapanayaMti siMhavyAghrAdikaM punaH pApakAraNaM prApnuvati // 114 // - atha keSu tiryasUtpadyata utpannAzca ka gacchaMtItyAzaMkAyAmAhaH,vAlesu ya dADhImu ya pakkhIsu ya jalacaresu uvvnnnnaa| saMkhejaAuThidiyA puNevi NirayAvahA hoMti // 115 // vyAleSu ca daMSTrIsu ca pakSiSu ca jalacareSu utpnnaaH| - saMkhyAtAyuHsthitikAH punarapi nirayAvahA bhavaMti // 115 // - TIkA-vAlIsu vyAleSu zvApadabhujageSu cazabdAdanyeSvapi tatsamAneSu dADhIsu ya daMSTriSu ca siMhavyAghravarAhAdiSu pakkhIsu ya pakSiSu ca gRdhrabheruMDAdiSu ca jalayaresu jalacareSu timitimiMgalAdimatsyamakarAdiSu uvavaNNA utpannAH saMkhejjAuhidiyA saMkhyAtAyuHsthitiryeSAM te saMkhyAtAyu:sthitikAH karmabhU mikarmabhUmipratibhAgajAH saMtaH puNevi punarapi pApavazAt NirayAvahA narakAvahA nArakA hoti bhavaMti nArakakarmasamAnakA bhavaMti / saptamapRthivyA Agatya vyAladaMSTripakSijalacareSUtpadya punarapi narakaM gacchaMtIti // 115 // atha SaSThayA AgatAH kotpadyate kiM labhate kiM ca na labhaMta ityAzaMkAyAmAhaH,chaTThIdo puDhavIdo ubaTThidA aNaMtara bhavamhi / / majjA mANusalaMbhe saMjamalaMbheNa du vihINA // 116 // SaSThyAH pRthivyA udvartitA anaMtara bhve| bhAjyA manuSyalAbhe saMyamalAbhena tu vihInAH // 116 // TIkA-SaSThayAH pRthivyA SaSThanarakAdurttitA AgatAH saMto'naMtarabhave tasmin bhAjyA vikalpayuktAH manuSyalAbhena samyaktvalAbhena ca, saMyamalAbhena Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 258 mUlAcAra tu vihIMnAH / SaSThanarakAdAgatAnAM tasmin bhave kadAcinmanuSyalAbhaH samyaktvalAbhazca bhavati nApi bhavati, saMyamalAbhastu nizcayena na bhavatIti // 116 // paMcamapRthivyA AgatA yallabhaMte yacca na labhaMte tadAha;hojadu saMjamalAmo paMcamakhidiNiggatassa jiivss| Natthi puNa aMtakiriyA NiyamA bhavasaMkileseNa // 117 // bhavatu saMyamalAbhaH paMcamakSitinirgatasya jIvasya / nAsti punaH aMtakriyA niyamAt bhavasaMklezena // 117 // TIkA-paMcamapRthivyA nirgatasya jIvasya bhavatyeva saMyamalAbhaH, aMtakriyA mokSagamanaM punarniyamAnnAsti bhavasaMklezadoSeNeti / yadyapi paMcamanarakAdAgatasya saMyamalAbho bhavati tathApi mokSagamanaM nAsti bhavasaMkkezadoSeNeti // 117 // caturthyA Agatasya yadbhavati tadAha;hojadu NivvudigamaNaM cautthikhidiNiggadassa jiivss| NiyamA titthayarattaM Natthitti jiNehiM paNNattaM // 118 // bhavatu nirvRtigamanaM caturthIkSitinirgatasya jIvasya / niyamAttIrthakaratvaM nAstIti jinaiH prajJaptam // 118 // TIkA-caturthakSiterAgatasya jIvasya bhavatyeva nirvRtigamanaM, tIrthakaratvaM punarnizcayena nAsti jinaiH prajJaprametat / caturthanarakAdAgatasya yadyapi nirvRtigamanaM bhavati jIvasya tathApi tIrthakaratvaM nAsti, nAtra saMdeho jinaiH pratipAditatvAditi // 118 // __ tata UrddhamAha;teNa paraM puDhavIsu bhayaNijjA uvararimA hu priyaa| NiyamA aNaMtarabhave tisthayarattassa utpattI // 119 / Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 259 tena paraM pRthivISu ca bhajanIyA uparitamAstu naarkaaH| niyamAdanaMtarabhavena tiirthkrtvsyotpttiH|| 119 // TIkA--tena paraM tasmAzca pRthivyA UrdU puDhavIsu ya pRthivISu ca prathamadvitIyatRtIyaprabhAsu bhayaNijjA bhAjyA vibhAjyA uvarimA uparitamA NeraiyA nArakAH niyamAdanaMtarabhavena tIrthakaratvasyotpattiH / tRtIyadvitIyaprathamabhyo narakebhya AgatAnAM nArakANAM tenaiva bhavena saMyamalAbho mokSagatistIrthakaratvaM ca saMbhavati nAtra pratiSedha iti // 119 // saptabhyaH pRthivIbhya AgatAstenaiva bhavena yanna labhate tadAha;NirayehiM NiggadANaM aNaMtarabhavamhi Natthi nniymaado| baladevavAsudevattaNaM ca taha cakkavadittaM // 120 // narakebhyo nirgatAnAM aMtarabhave nAsti niyamAt / baladevavAsudevatvaM ca tathA cakravartitvam // 120 // TIkA-narakebhyo nirgatAnAmanaMtarabhave nAsti niyamAt baladevatvaM vAsudevatvaM tathA sakalacakravarttitvaM ca / narakAdAgatasya tenaiva bhavena baladevavAsudevacakravartibhAvA na saMbhavaMti saMyamapUrvakA yataH narake ca saMyamena gamanaM nAstIti // 120 // nArakANAM gatyAgatisvarUpamupasaMharan zeSANAM ca sUcayannAha;uvavAdovadaNamA NeraiyANaM samAsado bhnnio| etto sesANaM piya Agadigadimo pavakkhAmI 121 // upapAdodvarttane nArakANAM samAsato bhaNite / itaH zeSANAmapi ca AgatigatI pravakSyAmi // 121 // .... TIkA-upapAdodartane gatyAgatI nArakANAM samAsato bhaNite ati- . pAdite, ita UrdU zeSANAM tiryajanuSyadaivAnAM ca ye saMbhakto gatyAgatI ne pravakSyAmyAgamabalAdbhaNiSmAmIti // 121 // Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre 260 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww savvamapajjattANaM suhumakAyANa savvateUNaM / vAUNamasaNNINaM AgamaNaM tiriyamaNusehiM // 122 // sarvAparyAptAnAM sUkSmakAyAnAM sarvatejasA / vAyUnAmasaMjJinAmAgamanaM tiryajanuSyebhyaH // 122 // TIkA-savva sarveSAM apajjattANaM aparyAptAnAM suhumakAyANaM sUkSmakAyAnAM savvateUNaM sarvatejaskAyAnAM vAUNaM vAyukAyAnAM asaNINaM asaMjJinAM atrApi sarvazabdaH saMbaMdhanIyaH sarvavAyukAyAnAM sarvAsaMjJinAM cAgamanamAgatiH tiriyamaNusehiM tiryaanuSyaiH / pRthivIkAyikApkAyikatejaskAyikavAyukAyikavanaspatikAyikA dvIndriyatrIndriyacaturAiMdrayapaMceMdriyANAM ye labdhyapaptiAsteSu madhyaSu tiryaMco manuSyAzcotpadyate tathA pRthivIkAyikAdivanaspatiparyanteSu sarvasUkSmeSvaparyApteSu tathA tejaHkAyikavAyukAyikeSu bAdareSu paryAptAparyApteSu asaMziSu ca tiryajanuSyA evotpadyate na devA nApi nArakA na caiva bhogabhUmijA bhogabhUmipratibhAgajAzcati // 122 // ataH pRthivIkAyAdayo gatvA kvotpadyata ityAzaMkAyAmAha;tiNhaM khalu kAyANaM taheva vigaliMdiyANa sbvesiN| aviruddhaM saMkamaNaM mANusatiriesu ya bhavesu // 123 // trayANAM khalu kAyAnAM tathaiva vikaleMdriyANAM sarveSAm / / / aviruddhaM saMkramaNaM mAnuSatiryakSu ca bhaveSu // 123 // TIkA-tiNhaM traNAyAM khalu sphuTaM kAyANaM kAyAnAM pRthivIkAyApkAyavanaspatikAyAnAM taheva tathaiva vigaliMdiyAMNaM sarveSAM vikaleMdriyANAM paryAtAparyAptAnAM aviruddhaM apratiSiddhaM saMkramaNaM gamanaM mANusa manuSyabhave tiriya tiryagbhave / pRthivIkAyikApkAyikavanaspatikAyikAH sarve vikaloMdriyAzcAgatya tiryakSu manuSyeSu cotpadyate nAtra virodha iti // 123 // Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaapydhikaar| 261 .. tejovAyUnAM saMkramaNamAha;sabvevi teukAyA savve taha vAukAiyA jiivaa| Na lahaMti mANusattaM NiyamAdu annNtrbhvhiN||124 // sarvepi tejAkAyAH sarve tathA vAyukAyikA jIvAH / na labhate mAnuSatvaM niyamAt anaMtarabhavena // 124 // TIkA-sarve'pi vAdarasUkSmaparyAptAparyAptA tejaskAyikAstathaiva sarve vAdarasUkSmaparyAptAparyAptAH vAyukAyikA jIvA na labhaMte na prApnuvaMti manudhyatvaM niyamAttu anaMtarabhavena tenaiva bhaveneti // 124 // pratyekavanaspatipRthivIkAyApkAyabAdaraparyAptAnAmAgamanamAha;patteyadehA vaNapphai vAdarapajjatta puDhavi AUya / mANusatirikkhadevehi cevAiMti khalu ede // 125 // pratyekadehA vanaspatayo bAdarAH paryAptAH pRthivI aapshc| mAnuSatiryagdevebhyaH eva AyAMti khalu ete // 125 // .. TIkA-pratyekadehAH nAlikerAdivanaspatayaH bAdarAH paryAptA pRthivIkAyikA ApUAyikAzcaite'pi bAdarAH paryAptAparyAptAzca manuSyatiryagdevebhya evAyAMti sphuTametat nAnyebhya iti / manuSyatiryagdevAH saMkliSTA ArtadhyAnaparA mithyAdRSTaya Agatya pratyekavanaspatipRthivIkAyikApAyikaSUtpayaMta iti / / 125 // __ asaMjJiparyAptAnAM saMkramaNamAha;aviruddhaM saMkamaNaM asaNNipajjattayANa tiriyANaM / mANusatirikkhasuraNAraesuNa du sabyabhAvesu // 126 / / aviruddhaM saMkramaNaM asaMjJiparyAptakAnAM tirshcaaN| mAnuSatiryakra nArakeSu na tu sarvabhAveSu // 126 // Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 262 mUlAcAre TIkA-asajJiparyAptakAnAM tirazcAM saMkramaNamaviruddhaM na virodhamupayAti ka manuSyatiryaksuranArakeSu catasRSu gatiSvapi vrajaMti na tu sarvabhAveSu naiva sarveSu nArakatiryaGmanuSyadevaparyAyeSu yataH prathamAyAmeva pRthivyAmutpadyate'saMjJinastathA deveSu bhavanavAsivyaMtarajyotiSkaghUtpadyate nAnyatra tathA bhogabhUmijeSu tatpratibhAgajeSvanyeSvapi puNyavatsu tiryaGmanuSyeSu notpadyate // 126 // __ athAsaMkhyAtAyuSaH kebhya AgacchaMtItyAha,saMkhAdIdAo khalu mANusatiriyA du maNuyatiriyehiM / saMkhijjaAugehiM duNiyamA saNNIya AyaMti // 127 / / saMkhyAtItAyuSaH khalu mAnuSatiryaMcastu manuSyatiryagbhyaH / saMkhyAtAyuSkebhyastu niyamAt saMjJibhyaH AyAnti // 127 // TIkA-saMkhyAtItAyuSaH bhogabhUmijA bhogabhUmipratibhAgajAzca manuSyastiryaMcaH saMkhyAtAyuSkebhyo manuSyatiryagbhyaH saMjJibhyo'pi niyamanAyAMti vyaktamatat nAnyatra dAnAnumodo'dattAdAnaphalaM ca yata iti // 127 // __ atha saMkhyAtItAyuSo mRtvA kAM gatiM gacchaMtItyAzaMkayAmAha,-- saMkhAdIdAUNaM saMkamaNaM Niyamado du devesu / payaDIe taNukasAyA sabasi teNa bodhavvA // 128 / / saMkhyAtItAyuSAM saMkramaNaM niyamastu deveSu / prakRtyA tanukaSAyAH sarveSAM tena boddhavyAH // 128 / / TIkA-saMkhyAtItAyuSAM bhogabhUmijAnAM bhogabhUmipratibhAgajAnAM ca saMkramaNaM mRtvotpAdaH niyamatastu deveSu, kuta etat yataH prakRtyA svabhAvena teSAM tanavolpAH kaSAyAH krodhamAnamAyAlobhAstena te deveSUtpadyata iti jJAtavyaM nAtra zaMkA karttavyeti // 128 // Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 263 __ atha kebhya Agatya zalAkA puruSA bhavaMti kebhyazca na bhavaMtItyAzaMkA yAmAha;mANusa tiriyAya tahA salAgapurisA Na hoMti khalu nniymaa| tesiM aNaMtarabhave bhayaNijja NivvudIgamaNaM // 129 // manuSyA stiya'cazca tathA zalAkApuruSA na bhavaMti khalu niyamAt / teSAM anaMtarabhave bhajanIyaM nivRtigamanaM // 129 // TIkA-manuSyAstathA tiryacazca zalAkApuruSAstIrthakaracakravarttibaladevavAsudevA na bhavaMti niyamAt nirvatigamanaM tu bhAjyaM teSAM kadAcidanaMtara bhave na tenaiva bhave navA bhavati manuSyANAM, na tu tirazcAM yuktametat nirvRtigamanakAraNaM tu bhavatyeva tirazcAmapi samyatkAdikaM tena na doSa iti // 129 // atha mithyopapAdaH ke ityAzaMkAyAmAha;saNNi asaNNINa tahA vANesu ya taha ya bhvnnvaasiisu| uvavAdo vodhavvo micchAdiTThINa NiyamAdu // 130 // saMjJinAM asaMjJinAM tathA vAneSu ca tathA ca bhavanavAsiSu / upapAdo boddhavyo mithyAdRSTInAM niyamAt // 130 // TIkA-saMjJinAmasaMjJinAM ca mithyAdRSTInAM upapAdo mRtvotpattiH kadAcidAnavyaMtareSu kadAcidbhavanavAsiSu ca voddhavyo niyamena, nAtra virodha eteSUtpadyate'nyatra ca pariNAmavazAditi // 130 // atha jyotikiSu ka utpadyata ityAzaMkAyAmAha;saMkhAdIdAUNaM maNuyatirikkhANa micchabhAveNa / uvavAdo jodisie ukkassaM tAvasANaM du // 131 // saMkhyAtItAyuSAM manuSyatirazcAM mithyAtvabhAvena / upapAdo jyotiSkeSu utkRSTastApasAnAM tu // 131 // 1 kva iti bhAti / Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 264 - mUlAcAre TIkA-saMkhyAtItAyuSAmasaMkhyAtavarSapramANAyuSAM manuSyANAM tirazcA ca mithyAtvabhAvenopapAdaH bhavanavAsyAdiSu jyotiSkadeveSu kaMdaphalAyAhArANAM tApasAnAM cotkRSTa upapAda steSvevaM jyotiSkeSu zubhapariNAmenAnyeneti // 131 // athAjIvakaparivrAjakAnAM zubhapariNAmena kiyadUragamanamityAzaMkAyAmAha;parivAyagANa NiyamA ukkassaM hodi vaMbhalogamhi / ukkassa sahassAratti hodi ya AjIvagANa thaa||132|| parivrAjakAnAM niyamAt utkRSTo bhavati brahmaloke / utkRSTaH sahasrAra iti bhavati ca AjIvakAnAM tathA // 132 TIkA-parivrAjakAnAM saMnyAsinAM zubhapariNAmena niyamAt utkRSTa upapAdo bhavanavAsyAdibrahmaloke bhavaMti, AjIvakAnAM tathopapAdo bhavana vAsyAdi sahasrAraM yAvadbhavati sarvotkRSTAcaraNena mithyAtvabhAvena zubhapariNAmeneti vaktavyaM nAnyatheti / anyeSAM ca liMginAM bhavanAdiSu ca draSTavyaM zubhapariNAmeneti // 132 // __ athoz2a ka uptayaMta ityAha;tatto paraM tu NiyamA uvAvAdo Natthi aNNaliMgINaM / NiggaMthasAvagANaM uvavAdo accudaM jAva // 133 // tataH paraM tu niyamAt upapAdo nAsti anyaliMginAM / nirgrathazrAvakANAM upapAdaH acyutaM yAvat // 133 // TIkA-tataH sahasrArAdUrdhva pareSu kalpeSu niyamAdupapAdo nAstyanyaliMginAM paramotkRSTAcaraNenApi, nigranthAnAM zrAvakANAM AryikANAM ca zubha pariNAmenotkRSTAcaraNenopapAdaH saudharmamAdiM kRtvA yAvadacyutakalpaH nizci. tametaditi // 133 // Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaapsydhikaarH| 265 - athAbhavyA jinaliMgena kiyaDUraM gacchaMtItyAzAMkAyAmAha;jAuvarimagevejja uvavAdo abhaviyANa ukksso| ukkadveNa taveNa duNiyamA NiggaMthaliMgeNa // 134 // yAvat uparimauveyakaM upapAdaH abhavyAnAM utkRssttH| utkRSTena tapasA tu niyamAnniliMgena // 134 // TIkA--abhavyAnAM nirgranthaliMgenotkRSTatapasA nizcayenotpAda utkRSTaH bhavanavAsinamAdiM kRtvoparimauveyakaM yAvanmithyAtvabhAvena zubhapariNAmena rAgadveSAdyabhAveneti vaktavyaM // 134 // athopari ke na gacchaMtItyAzaMkAyAmAha;tatto paraMtu NiyamA tavadaMsaNaNANacaraNajuttANaM / NiggaMthANuvavAdo jAvadu savaThasiddhitti // 135 // tataH paraM tu niyamAt tapodarzanajJAnacaraNayuktAnAm / nirgrathAnAmupapAdaH yAvat sarvArthasiddhiriti // 135 // TIkA-tataH sarvotkRSTaYaveyakAdUrdhva pareSu navonuttarAdiSu saudharmAdiSu ca nimranthAnAM sarvasaMgaparityAginAM tapodarzanajJAnacaraNayuktAnAM caramadehinAM zubhaparigAminAM nizcayenopapAdaH sarvArthasiddhiryAvat / sarvArthasiddhimaMtaM kRtvA sarveSu saudharmAdiSUtpadyaMta iti // 135 // __ atha devA Agatya kotpadyaMta ityAzaMkAyAmAha; AIsANA devA caettu eiMdiettaNe bhajjA / tiriyattamANusatte bhayaNijjA jAva sahasArA // 136 // A IzAnAt devAH cyutvA ekeMdriyatvena bhaajyaaH| tiryaktvamAnuSatvena bhajanIyA yAvat sahasrAraM // 136 // TIkA-bhavanavAsinamAdiM kRtvA A IzAnAt IzAnakalpo yAvat devAzcyutvA ekeMdriyatvena bhAjyAH kadAcidArtadhyAnenAgatya pRthivIkAyikApkAyikapratyekavanaspatikAyikeSu bAdareSUtpayaMta pariNAmavazenAnyeSu paMceM Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 266 mUlAcAre driyaparyAptatiryaGmanuSyeSu bhogabhUmijAdivarjiteSu tata Urddha sahasrAraM yAvat devAzcyutvA tiryaktena manuSyatvena ca bhAjyAH naite ekeMdriyeSUtpadyate punastiryaggrahaNAnnArakadevavikaleMdiyAsaMjJisUkSmAparyAptasarvatejovAsubhogabhUmijAdiSu sarve devA notpadyaMta iti ca draSTavyaM // 136 // __ uparitanAnAmAha;tatto paraMtu NiyamA devAvi aNaMtare bhave sabve / uvavajjati maNusse Na tesiM tiriemu uvavAdo // 137 // tataH paraM tu niyamAt devA api anaMtare bhave sarve / utpadyate mAnuSye na teSAM tiryakSu upapAdaH // 137 // TIkA-tataH sahasrArAdupari niyamAddevAH sarve'pi anaMtarabhavena manuSyeghUtpadyate na teSAM tiryasUpapAdaH cyavanakAle mahataH saMklezasyAbhAvo yata iti // 137 // ___ zalAkApuruSA Agatya ye devA na bhavaMti tAnpratipAdayannAha; Ajodisitti devA salAgapurisA Na hoMti tenniymaa| tesiM aNaMtarabhave bhayaNijjaM NivvudIgamaNaM // 138 // AjyotiSa iti devA zalAkApuruSA na bhavaMti te niyamAt / teSAmanaMtarabhave bhAjyaM nirvRtigamanaM // 138 // TIkA-A jyotiSo devA bhavanavAsina Adau kRtvA jyotiSkA yAvaddevAH zalAkApuruSA na bhavaMti tIrthakaracakravartibaladevavAsudevA na bhavaMtIti nizcayena nivRtigamanaM punasteSAmanaMtarabhave bhAjyaM kadAcidbhavati kadAcinneti tasya sarvathA pratiSedhyonAstIti // 138 // atha ke zalAkApuruSA bhavaMtItyAzaMkAyAmAha;tatto paraMtu gevejaM bhayaNijjA salAgapurisA du / tesiM aNaMtarabhave bhayaNijjA NivvudIgamaNaM // 139 // .1 gevanaM ityapi paatthH| Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaaraaH| 267 tataH paraM tu gaiveyakaM bhajanIyAH zalAkApuruSAstu / teSAmanaMtarabhave bhajanIyaM nirvRtigamanaM // 139 // TIkA-tataH paraM saudharmaprArabhya navauvayekaM yAvattebhyo devA Agatya zalAkApuruSA bhavaMti na bhavaMtIti bhAjyAsteSAmanaMtarabhavena ca nivRtigamana.. bhAjyaM kadAcidbhavati kadAcinneti // 139 // tata UrdhvaM vAsudevA Agatya bhavaMtIti pratipAdayannAha;NivvudigamaNe rAmattaNe ya titthayaracakkavaTTitte / aNudisaNuttaravAsI tado cudAhoMti bhynnijjaa||140|| nivRttirgamanena rAmatvena ca tIrthakaracakravartitvena / anudizAnuttaravAsinaH tebhyaH cyutA bhavaMti bhajanIyA // 140 // TIkA-nirvRtigamanena rAmatvena tIrthakaratvena cakravartitvena ca bhAjyAH anudizAnuttaravAsino devAstebhyo vimAnebhyazcyutAH saMtaH kadAcittIrthakararAmacakravartino muktAzca bhavaMti na bhavaMti ca, vAsudevAH punarna bhavaMti. eveti // 140 // ye punarnizcayena nivRtiM gacchaMti tAn pratipAdayannAha;savvaTThAdo ya cudA bhajjA titthayaracakkavadvitte / rAmattaNeNa bhajjA NiyamA puNa Nivvudi jati // 141 // sarvArthAca cyutA bhAjyAH tIrthakaracakravartitvena / rAmatvena bhAjyA niyamAt punanirvRtiM yAMti // 141 // TIkA-sarvArthAtsarvArthasiddhezcyutA devAstIrthakaratvena cakravartitvena rAmatvena ca bhAjyAH, nirvRtiM punarnizcayena yAMtyeva na tatra vikalpaH sarve ta Agatya caramadehA bhavaMti tIrthakaracakravartigamavibhUtiM bhukkA maMDalikadivibhUtiM ca saMyamamAdAya niyamAnmuktiM gacchati // 141 // Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 268 mUlAcAre punarapi nizcayena ye ye siddhiM gacchaMti tAn pratipAdayannAha;sakko sahaggamahisI salogapAlA ya dakkhiNiMdA ya // logatigA yaNiyamA cudAdu khaluNivvudi jaMti // 142 // zakraH sahAyamahiSI salokapAlAzca dakSiNeMdrAzca / lokAMtikAzca niyamAt cyutAstu khalu nirvRtiM yAMti / 142 // TIkA-zakraH saudharmeMdraH sahAgramahiSI agramahiSI zacI tayA saha vartata iti sAgramahiSI salokapAlAH lokAn pAlayaMtIti lokapAlAH carArakSikasamAnAstaiH saha vartanta iti salokapAlAH dakSiNeMdrAzca dakSiNazabdaH prathamoccaraNe varttate tena sanatkumArabrahmalAMtavazatArAnatAraNendrANAM grahaNaM ca zabdenAnyeSAM ca, lokAMtikAzca sArasvatAdityavahnayaruNandragardatoyatuSitAvyAbAdhAriSTAzcASTaprakArA brahmalokavAsino devarSayo niyamAt cyutA manuSyakSetramAgatA nivRtiM yAMti / saudharmo manuSyabhavaM prApya mokSaM yAti tathA tasyAgramahiSI lokapAlAzca manuSyatvaM prApya niyamato nirvRti yAMti tathA dakSiNedrA laukAMtikAzca caramadehatAM prApya nizcayena muktiM gacchAMte sphuTametannAtra saMdeha iti // 142 // ___ gatyAgatyadhikAraM samuccayannAha;evaM tu sArasamae bhaNidA du gadIgadI mayA kiMci / NiyamAdu maNusagadie NivvudigamaNaM annunnnnaadN||143|| ekendriyAdayaH prANAH caturdaza tu bhavaMti jIvasthAnAni / guNasthAnAni ca caturdaza mArgaNAsthAnAnyapi tathaiva // 143 // TIkA--evaM tu anena prakAreNa sArasamaye byAkhyAprajJaptayAM siddhAMte tasmAdvA bhaNite gatyAgatI gatizca bhaNitA Agatizca bhaNitA mayA kiMcit stokarUpeNa / sArasamayAduddhRtya gatyAgatisvarUpaM stokaM mayA pratipAditamityarthaH / nirvRtigamanaM punarmanuSyagatyAmeva nizcayenAnujJAtaM jinavarairnAnyAsu gatiSu tatra saMyamAbhAvAditi // 143 // Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptatyadhikAraH / atha kaiH kiMbhUtAH kaiH kRtvA nirvRtiM yAMtItyAzaMkAyAmAha; -- sammarddasaNaNANehiM bhAvidA sayalasaMjamaguNehiM / fugvisavvakammA NiggaMthA NivvudiM jaMti // 144 // samyagdarzanajJAnAbhyAM bhAvitAH sakalasaMyamaguNaiH / niSThApitasarvakarmANo nirmanthA nirvRtiM yAMti // 144 // 269 TIkA - samyagdarzanajJAnAbhyAM bhAvitAH sakalasaMyama guNaizca bhAvitAHyathAkhyAtasaMyamavizuddhivarddhitA niSThApitasarvakarmANaH vinAzitasarvakarmabhUtA saMto nirgrathA anaMtacatuSTayasahAyA nirvRtiM yAMti nAtra saMdeha iti // 144 // atha te tatra gatvA kIdRgbhUtaM sukhamanubhavaMti kiyaMtaM kAlamadhitiSThatItyAzaMkAyAmAha; - te ajaramarujamamaramasarIra makkhayamaNuvamaM sokkhaM / avvAbAdhamarNataM aNAgadaM kAlamatthaMti // 145 // te ajaramarujamamara mazarIramakSayamanupamaM saukhyaM / avyAbAdhamanaMtaM anAgataM kAlaM tiSThati // 145 // TIkA - muktiM prAptA ajaraM na vidyate jarAvasthA vRddhatvaM yatra tadajaraM, na vidyate rujA rogoM yatra tadarujaM; na mriyate yatra tadamaraM, azarIraM audArikAdipaMcazIrarahitaM, akSayaM kSayarahitaM zAzvataM sukhaM anaMtajJAnadarzanasukhavIryarUpaM, avyAbAdhaM anyopaghAtavinirmuktaM, anaMtamanAgataM kAlamadhitiSThaMti bhaviSyatkAlaparyaMtaM paramasukhe nimagnAstiSThatIti // 145 // gatyAgatisvarUpaM nirUpya sthAnAdhikAraM pratipAdayannAha; - eiMdiyAdi pANA cauddasa du havaMti jIvaThANANi / guNaThANANi ya caudasa maggaNaThANANivi taheva 146 // Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 270 mUlAcAre ekeMdriyAdayaH prANAH caturdaza tu bhavaMti jIvasthAnAni / guNasthAnAni ca caturdaza mArgaNAsthAnAnyapi tathaiva 146 ___TIkA-jIvasthAnAnyAdhArabhUtAnakeMdriyAdIn pratipAdayati ekeMdriyAdaya ekaM sUtraM prANo dvitIyaM sUtraM caturdaza jIvasthAnAni bhavaMti tRtIyaM sUtraM guNasthAnAni caturdaza caturtha sUtraM mArgaNAsthAnAni caturdaza bhavAMta paMcamaM sUtraM paMcatriHsaMgrahastatra saMgrahasthAnasUtraM vyAkhyAyate-jIvAstiSThati yeSu tAni jIvasthAnAni, guNA mithyAtvAdayo nirUpyaMte yeSu tAni guNasthAnAni, jIvA mRgyate yeSu yairvA tAni mArgaNAsthAnAni iti // 146 // atha kA mArgaNA''dau jIvaguNamArgaNA kA ityAzaMkAyAmAha;gadiAdimaggaNAo parUvidAo ya codasA ceva / edesiM khalu bhedA kiMci samAseNa vocchAmi // 147 // gatyAdimArgaNAH prarUpitAzca caturdaza caiva / eteSAM khalu bhedAH kiyaMtaH samAsena vakSyAmi // 147 // TIkA-gatyAdimArgaNAzcaturdaza evAgame nirUpitAH, cazabdAdvAdarekeMdriyAdIni jIvasthAnAni caturdaza mithyAdRSTyAdIni guNasthAnAni catudazetyeteSAM bhedAnkiyataH samAsena saMkSepeNa pravakSyamIti // 147 // evaM sarvamAkSipyakeMdriyAdibhedA~stAvatprAtipAdayannAha;eiMdiyAdi jIvA paMcavidhA bhayavadA du pnnnnttaa| puDhavIkAyAdIyA vigalA paMceMdiyA ceva // 148 // ekeMdriyAdayaH jIvAH paMcavidhA bhagavatA du prajJaptAH / pRthivIkAyAdayaH vikalAH paMceMdriyA eva // 148 // TIkA-ye ekeMdriyAdayo jIvAH saMgrahasUtreNa sUcitAste paMcavidhAH paMcaprakArA eva bhagavatA prajJaptAH / ke te paMcaprakArA ityAzaMkAthAmAha; Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ minnnnnnnnnnnarrammarrrrrrrrrrrrrrrrrrrry pryaaptydhikaarH| 271 mammmmmmmmm pRthivIkAyikAdaya ekaH prakAraH, vikaleMdriyA dvitIyaH prakAraH, trIMdriyA: stRtIyaH prakAraH, caturiMdriyAH caturthaH prakAraH, tathA paMceMdriyAH paMcamaH prakAraH / paMcaprakArA eva na SaTprakAra nApi catvAra iti // 148 // pRthivIkAyAdibhedA uttaratra prabaMdhena pratipAdyaMta iti kRtvA dvIndriyAdIna pratipAdayannAha;saMkho gobhI bhamarAdiyA du vigaliMdiyA muNedavvA / paMceMdiyA du jalathalakhacarA suraNArayaNarA ya // 149 // zaMkho gobhI bhramarAdayastu vikaleMdriyA jJAtavyAH / paMceMdriyAstu jalasthalakhacarAH suranArakanarAzca // 149 / / TIkA--AdizabdaH pratyekamabhisaMbadhyate; zaMkhAdayaHbhramarAdayaH,gobhyAdayaH vikaleMdriyA dvIndriyAHtrIndriyAzcaturiMdriyA ythaasNkhyenaabhisNbdhyte| ete zaMkhakRmyakSavarATakakSullagaMDUpadAdayaH dvIndriyA jJAtavyAH, gobhIkuMthupipIlikAmatkuNavRzcikayUkeMdragopAdayastrIndriyA jJAtavyAH, bhramaramadhukarIdaMzakapataMgamakSikAdayazcaturiMdriyA jJAtavyAH, paMceMdriyAstu jalacarAH sthalacarAH khacarAH surA nArakA narAzca jJAtavyA iti // 149 // prANAn pratipAdayannAha;paMcaya iMdiyapANA maNavacakAyA du tiNNi blpaannaa| ANappANappANA AugapANeNa hote dasa pANA 150 . paMcaiva iMdriyANi prANA manovacanakAyAstu trayo blpraannaaH| AnaprANaH prANaH AyuHprANena bhavaMti daza prANAH // 150 // TIkA--paMceMdriyANi sparzanarasanaghrANacakSuHzrotrANi paMca , prANAH manovacaH kAyAstu balarUpAstrayaH prANAH AnaprANAvucchAsaniHzvAsalakSaNa ekaH prANA AyurbhavadhAraNalakSaNaM pudgalapracaya ekaH prANA evamete daza prANA bhavaMtIti // 150 / / Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 272 mUlAcAre ekeMdriyAdInAM prANAnAM ca svasvAmisaMbaMdha pratipAdayannAha;-- iMdiya bala ussAsA AU cadu chakka satta advaiva / egidiya vigaliMdiya asaNNi saNNINa Nava dasa pANA // 151 // iMdriyaM balaM ucchrAsa AyuH catvAraH SaT sapta assttraiv| ekeMdriyasya vikaleMdriyasya asaMjJinaH saMjJino nava daza praannaaH|| TIkA-iMdriyaM sparzaneMdriyamekaH prANaH, balaM kAyabalaM dvitIyaH prANaH, ucchAsastRtIyaH prANaH, AyuzcaturthaH prANaH, ete catvAraH prANA ekeMdriyasya paryAptasya bhavaMti paryAptirahitasya punarucchvAsarahitA bhavaMti / dvIndriyasya paryAptasya sparzanarasanakAyabalavAgbAlocchAsAyUMSi SaT prANA bhavaMti, aparyAptasya ta eva vAgucchvAsarahitAzcatvAraH / trIndriyasya paryAptasya sparzanarasanaghANakAyabalavAgbalocchvAsAyUMSi SaT prANA bhavaMti, ta eva vAgucchvAsarahitAH paMcAparyAptasya / sparzanarasanaghnANacakSuH kAyabalavAgvalocchrAsAyUMSyaSTau prANAzcaturiMdriyasya paryAptasya bhavaMti vAgucchAsarahiMtAsta eva SaDaparyAptasya bhavaMti / paMceMdriyasya kAyabalavAgbalocchvAsAyUMSi cAsaMjJinaH paryAptasya nava prANA bhavaMti ta eva vAgucchvAsarahitAH sapta bhavaMtyaparyAptasya / saMjJinaH paryAptasya punaH sarve'pi daza prANA bhavaMti, aparyAptasya manovAgucchAsarahitAsta eva sapta bhavaMti // 151 // jIvasamAsAnnirUpayannAha;muhamA vAdarakAyA te khalu pajjattayA apajjattA / eiMdiyA du jIvA jiNaMhiM kahiyA caduviyappA // 152 sUkSmA bAdarakAyAste khalu paryAptakA apryaaptkaaH| .. ekeMdriyAstu jIvA jinaiH kathitAH caturvikalpAH // 152 // : Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryApyadhikAraH / 273 TIkA - te punarekeMdriyA bAdara sUkSmaparyAptabhedena jinaizcaturvikalpAH kathitA iti kRtvA catvAro jIvasamAsA bhavatIti // 152 // zeSajIvasamAsAn pratipAdayannAha;-- pajjattApajjattAM vi hoMti bigaliMdiyA du chaThabheyA / pajjattApajjattA saNNi asaNNIya sesA du // 153 // paryAptA aparyAptA api bhavaMti vikaleMdriyAstu SaDbhedAH / paryAptA aparyAptAH saMjJinaH asaMjJinaH zeSAstu // 153 // TIkA -- vikaleMdriyA dvIndriyatrIMdriyacaturiMdriyAH paryAptAparyAptabhedena SaDbhedA bhavaMti tathA paMceMdriyAH saMjJino'saMjJinaH paryAptAparyAptabhedena catuvikalpA bhavati / evamete daza jIvasamAsAH pUrvoktAzcatvAraH sarva ete catudeza jIvasamAsA bhavatIti // 153 // guNasthAnAni pratipAdayannanaMtaraM sUtradvayamAha; - micchAdiTThI sAsAdaNI ya misso asaMjado ceva / desavirado pamatto apamatto taha ya NAyavvo // 154 // etto avvakaraNo aNiyaTTI suhumasaMparAo ya / uvasaMtakhINamoho sajogikevalijiNo ajogI ya 155 mithyAdRSTiH sAsAdanazca mizraH asaMyatazcaiva / dezavirataH pramattaH apramattaH tathA ca jJAtavyaH // 154 // itaH apUrvakaraNaH anivRttiH sUkSmasAMparAyazca / upazAMtakSINamohau sayogikevalijinaH ayogI ca // 155 // TIkA - mithyA vitathA'satyA dRSTirdarzanaM viparItakAMta vinayasaMzayAjJAnarUpamithyAtvakarmodayajanitA yeSAM te mithyAdRSTayo'thavA mithyA vitathaM tatra dRSTI ruciH zraddhA pratyayo yeSAM te mithyAdRSTayo'nekAMta tatvaparAGmukhA: / AsAdanaM samyaktvavirAdhanaM sahAsAdanena varttata iti sAsAdano vinAzita 18 Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 malAcAre samyadgadarzanaH / aprAptamithyAtvakarmodayajanitapariNAmaH mithyAtvAbhimukhaH / dRSTiH zraddhA ruciH ekArthaH samIcInA ca mithyA ca dRSTiryasyAsau samyamithyAdRSTiH samyamithyAtvoiyajanitapariNAmaH samyaktvamithyAtvayorudayaprAptasparddhakAnAM kSayAt satAmudayAbhAvalakSaNopazamAJca samyamithyAdRSTiH samIcInA dRSTiH zraddhA yasyAsau samyagdRSTiH asaMyatazcAsau samyagdRSTizcAsaMyatasamyagdRSTiH kSAyikakSAyopazamikaupazamikadRSTibhedena trividhaH saptaprakRtInAM kSayaH kSayopazamenopazamena ca syAt / saMyatazca saMyatAsaMyataH na cAtravirodhaH saMyamAsaMyamayorekadravyavartinoH sasthAvaranivaMdhanakhAt apratyAkhyAnavaraNasya sarvaghAtisparddhakAnAmudayakSayAtsatAM copazamAtpratyAkhyAnavaraNIyodayAcca saMyamAsaMyamo guNaH / prakarSeNa pramAdavaMtaH pramattAH samyakyatAH saMyatAH pramattAzca te saMyatAzca pramattasaMyatAH nAtra virodho yataH saMyamo nAma hiMsAnRtasteyAbrahmaparigrahebhyo viratirnuptisamityanurakSi to'sau pramAdena (na) vinAzyata iti,pramattavacanaM aMtadIpakatvAt zeSAtItasarvaguNeSu pramattAzritatvaM sUcayati, pramattasaMyataH saMyame(mo)'pi kSAyopazamikaH saMyamanibaMdhanaHsamyaktvApekSayA kSAyopazamikaguNanibaMdhanaH pramattasaMyatAH pUrvoktalakSaNonapramattasaMyatA apramattasaMyatAH paMcadazapramAdarahitAH eSo'pi kSAyopazamikaguNaH pratyAkhyAnAvaraNasya karmaNaH sarvaghAtisparddhakAnAM udayakSayAt teSAmeva satAM pUrvavadupazamAtsaMjvalanodayAcca / pratyAkhyAnAtpatteH AdidIpakatvAccheSANAM sarveSAmapramattatvaM / karaNAH pariNAmA na pUrvA apUrvA apUrvAH karaNA yasyAsau apUrvakaraNaH sa vividhaH upazamaH, kSapakakaH, karmaNAmupazamanakSapaNanibaMdhanatvAt / kSapakasya kSIyiko guNaH, upazamakasya kSAyika aupazamikazca darzanamohanIyakSayama 'kSAyikaupazamiko guNaH' iti presa-kha-1-pustake paatthH| sa ca siddhAntaviruddho darzanamohanIyakSayamavidhAya iti hetuviruddhazcAto niHsArya 'kSAyiko guNaH' ityeva pATho mudritH| Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 275 NAMANNARAWRAN innram pryaaptydhikaarH| m mmaaaaannamannannanaman vidhAya kSapakazreNyArohaNAnupapatterdarzanamohanIyakSayopazamAbhyAM vinopazamazreNyArohaNAnupalaMbhAcca / samAnasamayasthitajIvapariNAmAnAM nirbhedena vRttirathavA nivRttiAvRtti vidyate nivRttiryeSAM te nivRttayastaiH saha carito guNo'nivRttirguNaH vAdarasAMparAyaH so'pi dvividhaH upazamakaH kSapakaH kAzcitprakRtIpazamayati kAzcidupariSTAdupazamayiSyatIti aupazamiko'yaM guNaH kAzcitprakRtIH kSapayati kAzcit kSapayiSyatIti kSAyiko'yaM guNaH aupazamikazca kSAyikaH kSAyopazamikazca sUkSmaHsAMparAyaH kaSAyo yeSAM te sUkSmasAMparAyAstaiH sahacarito guNo'pi sUkSmasAMparAyaH sa dvividhaH upazamakaH kSapakaH, samyaktvApekSayA kSapakaH kSapakasya kSAyiko guNaH aupazamikasya kSAyiko guNa upazamakasya kSAyikaupazamikazca kAzcicca prakRtI: kSapayati kSapayiSyati kSapitAzcaiva kSAyikaH kAzcidupazamayati upazamayiSyati upazamitAzceti aupazamiko mohazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate upazAMto moho yeSAM te upazAMtamohAstaiH sahacarito guNa upazAMtamoha upazamitAzeSakaSAyatvAdaupazamikaH / kSINo vinaSTo moho yeSAM te kSINamohAstaiH sahacarito guNaH kSINamohaHdravyabhAvavaividhyAdubhayAtmakasya niranvayavinAzAtkSAyikaguNA ete sarve'pi chadmasthAH / kevalaM kevalajJAnaM tadvidyate yeSAM te kevalinaH saha yogena vartata iti sayogAH sayogAzca te kevalinazca sayogakevalijinAstaiH saha carito guNaH sayogakevalI kSapitAzeSaghAtikarmakatvAt niHzaktIkRtavedanIyakarmakatvAt naSTASTakarmAkyavakatvAt kSAyi. kaguNaH kevalijinazabda uttaratrApyabhisaMvadhyate kAkAkSitArakavat / na viyate yogo manavacaH saha kAyaparispaMdodravyabhAvarUpo yeSAMte'yoginaste ca te kevalijinAzcAyogikevalijinAstaiH sahacarito guNo' yogakevalinaH kSINAzeSAghAtikarmakatvAt nirasyamAnaghAtikarmakatvAcca kSAyiko guNaH / ca zabdAsiddhA niSThitA niSpannA nirAkRtAzeSakarmANaH vAhyArtha nirapekSAnaMtanupamasahajApratipakSasukhA niHzeSaguNanidhAnAzcaramadehAt kicinnyUnasvadehAH kozavinirgatasAyakopamA lokazikharavAsinaH // 154-155 // Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 276 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww "mUlAcAre caturdaza guNasthAnAni pratipAdya mArgaNAsthAnAni nirUpayannAha;gai iMdiye ca kAye joge vede kasAya NANe ya / saMjamadaMsaNa lessA bhaviyA sammatta saNNi aahaare||156|| gatiridriyANi ca kAyo yogo vedaH kaSAyo jJAnaM ca / saMyamo darzanaM lezyA bhavyaH samyaktvaM saMjJI AhAraH // 156 // TIkA-gamyata iti gatiH gatikarmodayApAditaceSTA bhavAdbhavAMtarasakrAMtirvA gatiH sA caturvidhA narakagatitiryaggatimanuSyagatidevagAtibhedena, svArthaniraMtAnIMdriyANi athavA indra AtmA tasya liMgamiMdriyaM iMdreNa dRSTamiti ceMdriya, tadvividhaM dravyoMdriyaM bhAvendriyaM ceti, nirvRtyupakaraNaM dravyondrayaM, labdhyupayogau bhAveMdriyaM, karmaNA yA nirvaya'te sA nivRttiH, sApi dvividhA bAhyAbhyaMtarabhedena, tatra lokapramitavizuddhAtmapradezAnAM pratiniyatacakSurAdIndriyasthAnenAvasthitAnAmutsedhAMgulasyAsaMkhyeyabhAgapramitAnAM vRttirabhyaMtarA nirvRttirAtmapradezeSvindriyavyapedazabhAkyaH pratiniyatacakSurAdisaMsthAno nAma karmodayApAditAvasthAvizeSaH pudgalapracayaH sA vAhyA nivRttiH, upakriyate'nenetyupakaraNaM yena nivRttarupakAraH kriyate tadupakaraNaM, tadapi dvividhaM, vAhyAbhyaMtarabhedAt, abhyaMtaraM kRSNazuklamaMDalAdikaM, vAhyaM AkSipakSmapatradvayAdiH; iMdriyanivRttihetuH kSayopazamavizeSo labdhiryatsanidhAnAdAtmA dravyeMdriyaM prati vyApriyate, tannimittaM pratItyotpadyamAna AtmanaH pariNAma upayogaH kArye kAraNopacArAt; tadidriyaM paMcavidha sparzanAdibhedena tAni vidyate yeSAM te ekadrayAdayaH / AtmavRttyupacitapudgalapiMDaH kAyaH pRthivIkAyAdinAmakarmajanitaM pariNAmo vA saH pRthivIkAyAdibhedena SaDDidhaH / AtmapravRttisaMkocavikoco yogaH manovAkkAyAvaSTaMbhabalena jIvapradezaparispaMdo. vA yogaH saH paMcadazabhedo manavacanakAyazcatuzcatuH saptabhedena / AtmapravRttimaithunasaMmohotpAdo vedaH strIpuMnapuMsakabhedena trividhaH / krodhAdipariNAmava Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaappydhikaarH| 277 mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm wormmmrammmmmmmmmmmmmmmm zena kaSaMtIti kaSAyAH krodhamAMnamAyAlAbhabhedena catuHprakAsaH / bhUtArthaprakAzakaM jJAnaM AtmArthopalaMbhakaM vA tatpaMcavidhaM matizrutAvadhimanaHparyayakevalabhedenAyathArthopalaMbhakamajAnaM tat trividhaM matyajJAnaM zrutAjJAnaM vibhaMgajJAnabhedena / vratasamitikaSAyadaMDeMdriyANAM rakSaNapAlanAnagrahatyAgajanyaH saMyamaH saH saptavidhaH sAmAyikachedopasthApanaparihArazuddhisUkSmasAMparAyayathAkhyAtabhedena asaMyamAsaMyamAsayamazca / prakAzavRttirdarzanaM taccakSuracakSuravadhikevaladarzanabhedena caturvidhaM / AtmapravRttisaMzleSakarI lezyA kaSAyAnuraMjitA yogapravRttirvA sA ca SaDvidhA kRSNanIlakApotatejaHpadmazuklalezyA bhedena / nirvANapuraskRto bhavyaH samyakdarzanAdigrahaNayogyastadviparIto'bhavyo 'nAdyanidhanakarmavaMdhaH / tatvaruciH samyaktvaM prazamasaMvegAnukaMpAstikyAbhivyakti lakSaNaM vA tatkSAyikakSAyopazamikaupazamikabhedena trividhaM mithyAtvasAsAdunasamyamithyAtvabhedena ca tadvipatiM trividhaM / zikSAkriyopadezAlApagrAhikaH saMjJI tadviparIto'saMjJI / zarIraprAyogyapudgalapiMDagrahaNamAhAraH sa vidyate yasya sa AhArI tdvipriito'naahaarii| atra sarvopi vibhaktinirdezaH prathamAvibhaktyarthe draSTavyo'thavA prAkRtavalAdekArAdayazcazabda sarvavizeSasaMgrahArthaH samuccayArtho vA // 156 // evaM caturdaza mArgaNAsthAnAni pratipAdya tatrajIvaguNasthAnAni nirUppayannAhajIvANaM khalu ThANANi jANi guNasaNNidANi tthaannaanni| evaM maggaNaThANesuceva parimaggadavvANi // 157 // . jIvAnAM khalu sthAnAni yAni guNasaMjJitAni sthAnAni / ete mArgaNAsthAneSu caiva parimArgayitavyAni // 157 // - TIkA-jIvAnAM yAni sthAnAni muNasaMjJakAni ca yAni sthAnAni tAnyetAni mArgaNAsthAneSu nAnyeSu sphuTaM mArge kathayitavyAni yathAsaMbhavaM draSTavyAnItyarthaH // 157 // Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 278 mUlAcAre tadeva darzayannAha;tiriyagadIe codasa havaMti sesAsu jANa do do du / maggaNaThANassedaM NeyANi samAsaThANANi / / 158 // tiryaggatau caturdaza bhavaMti zeSAsu jAnIhi dvau dvau tu / mArgaNAsthAneSu etAni yAni samAsasthAnAni // 158 // TIkA--tirazcAM gatistiryaggatistasyAM tiryaggatau jIvasamAsasthAnAni caturdazaivApi bhavaMti sarveSAmekeMdriyavAdarasUkSmaparyAptAparyAptIndriyatrIndriya- . caturAiMdrayaparyAptAparyAptapaMcoMdrayasaMjyasaMjJiparyAptAparyAptAnAM saMbhavAt zeSAsu punarnarakamanuSyadaivagatiSu dvau saMkSiparyAptAparyAptau jIvasamAsauM bhavataH na tAsu tRtIyaM saMbhavati, evaM sarveSu mArgaNAsthAneSu iMdriyAdiSu etAni jIvasamAsasthAnAni paramAgamAnusAreNAnetavyAnyanveSitavyAnIti / tadyathA-eke- . driyeSu vAdarasUkSmaparyAptAparyAptAzcatvAro jIvasamAsAH, dvIndriyatrIndriyaca-. turiMdriyeSu paryAptAparyAptau dvau svakIyau jIvasamAsau paMceMdriyeSu saMzyasajJiparyAvAparyAptAzcatvAro jIvasamAsAH, pRthivIkAyikApkAyikatejaHkAyikavAyukAyikavanaspatikAyeSu ekaikazo vAdarasUkSmaparyAptAparyAptAzcatvArastra-. sakAyikeSu dvIndriyatrIndriyacaturiMdriyasaMzyasaMjJinaH pratyekaM paryAptAparyAptA daza jIvAsamAsAzcaturpu manoyogeSu satyamanoyogamRSAmanoyogasatyamRSA manoyogeSuH, anubhayamanoyogeSu saMkSiparyAptaka eko jIvasamAsaH, triSu vAgyogeSu satyamRSobhayavAgyogeSu saMjIparyApta eka anubhayavAgyoge dvIndriyatrIdiyacaturiMdriyAsaMjJisaMjJinaH paryAptAH paMcaudArikakAyayoge vAdarasUkSma-. vikaleMdriyasaMzyasaMjJinaH paryAptAH saptaudArikamizrakAyayoge ta eva kiMtvapa-. ptiAH saMjJiparyAptAzcASTau vaikriyakakAyayoge saMjJI paryAptaH vaikriyakamizrakAyayoge nivRttaparyAptApekSayA saMkSiparyAptA labdhyaparyAptApekSayA labdhyaparyAptaH AhAramizrayAreke eva saMjJI paryAptaH kArmANakAyayoge saptAparyAptAH aSTama Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 279 saMjJI paryAptaH lokapUraNasthA, strIvede ca saMzyasaMzyaparyAptaparyAptAzvatvAraH napuMsakavede ca caturdazApi krodhamAnamAyAlobheSu caturdazApi matizrutAvadhijJAneSu dvau saMjJiparyAptAparyAptau nirvRtyaparyAptApekSayA kevalamanaHparyaya-- vibhaMgajJAneSu saMjJI paryApta ekaH sAmAyikachedopasthApanaparihArazuddhisUkSmasAMparAyayathAkhyAtasaMyameSu saMyamAsaMyame ca saMjJI paryApta eka eva asaMyame ca caturdazApi; cakSurdarzane caturiMdriyasaMzyasaMjJiparyAptAparyAptAH SaT apaptikAle'pi caturdaza kSayopazamasya sadbhAvAdupayogaH punastyeiva acakSu-- darzane caturdazApyavadhidarzane dvau saMjJiparyAptAparyAptau kevaladarzane saMjJI paryApta eka eva, kRSNanIlakApotalezyAsu caturdazApi tejaH padmazuklalezyAsu dvau saMkSiparyAptau, bhavyasiddheSu caturdazApi, kSAyopazamikakSAyikasAsAdanasamyaktvakeSu upazamazreNyapekSayA aupazAmikasamyektvecadvau saMjJiparyAtAparyAptA samyaGgithyAtve prathamasamyaktve ca paryAptaH saMjJI eka eva mithyAtve caturdazApi, saMjJiSu saMjJiparyAptAparyAptau dau, AhAriSu caturdazApi anAhAriSu saptAparyAptAH aSTamaH saMjJI paryAptaH kevalI / sarvatra jIvasamAsA. iti saMbaMdhaH // 158 // mArgaNAsthAneSu jIvasamAsAn pratipAdya guNasthAnAni pratipAdayannAhamuraNArayesu catvAri hoti tiriyesu jANa paMceva / maNusagadIevi tahA coddasaguNaNAmadheyANi // 159 // suranArakeSu catvAri bhavaMti tiryakSu jAnIhi pNcaiv| .. manuSyagatAvapi tathA caturdaza guNanAmadheyAni // 159 // TIkA-sureSu nArakeSu ca mithyAdRSTyAdyasaMyataparyaMtAni catvAri guNasthAnAni bhavaMti, tiryakSu tAnyeva kathitAni saMyatAsaMyatazca paMca bhavaMti, manuSyagatau punaH caturdazApi mithyAdRSTyAyayogaparyaMtAni guNasthAnAni bhavaMti, ityevaM sarvAsu mArgaNAsu yojyaM / tadyathA-ekeMdriyadvIndriyatrIMdriya Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 280 mUlAcAre caturAiMdriyAsaMjJipaMceMdriyeSu sarveSu mithyAdRSTiguNasthAnamakameva, saMjJiSu catudazApi guNasthAnAnIti sarvatra saMbaMdhaH / pRthivIkAyApkayatejaH kAyavAyukAyavanaspatikAyeSu mithyAdRSTisaMjJakamekaM, dvIndriyAdyasaMjJiparyatedhvekameva mithyAdRSTiguNasthAnaM saMziSu traseSu caturdazApi, satyamanoyogAsatyamRSAmanoyogasatyavAgyogAsatyamRSAvAgyogeSu mithyAdRSTyAdisayogaparyatAni, mRSAmanoyogasatyamRSAmanoyogamRSAvAgyogasatyamRSAvAgyAgeSu mithyAdRSTayAdIni kSINakaSAyAMtAni, audArikakAyayoge mithyAdRSTayAdisayogyatAni, audArikamizrakArmANakAyayoge mithyAdRSTisAsAdanAsaMyatasamyagdRSTisayogakevalisaMjJakAni catvAri, vaikriyakakAyayoge mithyAdRSTyAdyasaMyatAMtAni, vaikriyikamizrakAyayoge tAnyeva samyabhithyAdRSTirahitAni, AhArAhAramizrayogayorekaM pramattaguNasthAnaM puvedAbhAvApekSayA strIvede napuMsakavede ca mithyAdRSTyAdyAnivRttiparyaMtAni strInapuMsakayordravyApekSayA mithyAdRSTyAdisaMyatAsaMyatAMtAni, puMlliMge sarvANi, krodhamAnamAyAsu tAnyeva lobhakaSAyeSu sUkSmasAMparAyAdhikAni, matyajJAnazrutAjJAnavibhaMgAjJAneSu mithyAdRSTisAsAdanasaMjJake dve, matizrutAvadhijJAneSu asaMyatasamyagdRSTyAdikSINakaSAyAMtAni, manaHparyayajJAne pramattAdikSINakaSAyAMtAni, kevalajJAne sayogyayogisaMjJake dve atItaguNasthAnaM ca sAmAyikachedopasthAnasaMyamayoH pramattAyanivRttyaMtAnicatvAri,parihAravizuddhisaMyame pramattApramattasaMjJake dve sUkSmasAMparAyasaMjJake saMyame sUkSmasAMparAyikamekaM, yathAkhyAtasaMyame upazAMtAdyayogAMtAni,saMyamAsaMyama saMyatAsaMyatamekaM, asaMyame bhithyAtvAdyasaMyatAMtAni cakSudarzanAcakSuIrzanayomithyAdRSTyAdikSINakaSAyAMtAni, avadhidarzane'saMyatAdikSINakaSAyAMtAni, kevaladarzane saMyogAyogasaMjJake dve atItaguNasthAnaM ca, kRSNanIlakApotalezyAsu mithyAdRSTyAyasayatAMtAni, tejaHpadmalezyayormithyAdRSTyAdyapramattAMtAni zuklalezyAyAM mithyAdRSTyAdisaMyogAMtAni, kaSAyayasahacaritayogapravRtyupacAreNa bhavyasiddhiSu caturdazApi abhavyAsiddheSvekaM Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaashydhikaarH| 281 miyyASTisaMjJakaM, aupazamikasamyaktve'saMyatAdyupazAMtakaSAyAMtAni, vedakasamyaktve asaMyatAyapramattAMtAni, kSAyikasamyatkve'saMyatAyayogAMtAni, sAsAdanasaMjJake sasAdananAmadheyamekaM, samyamithyAttve samyajhimithyAdRSTisaMjJakaM, saMziSu mithyAdRSTayAdikSINakaSAyAMtAni, asaMjJiSu mithyAdRSTisaMjJakameka, AhAreSu mithyAdRSTyAdisaMyogAMtAni, nokarmApekSayaitannA kavalAhArApekSayA tasyA'bhAvAt nAhAriSu mithyAdRSTisAsAdanAsaMyatasamyagdRSTisayogyayogisaMjJakAni vigrahaprataralokapUraNApekSayeti // 159 // __ jIvaguNamArgaNAsthAnAni pratipAdya tatsUcitaM kSetrapramANaM dravyapramANaM ca pratipAdayannAha;eiMdiyAya paMceMdiyA ya uDUmahotiriyaloesu / sayalavigaliMdiyA punnjiivaatiriyNmihoyNmi||16|| - ekeMdriyAH paMceMdriyAzca uurdhvmdhstiryglokessu| .. sakalavikaleMdriyAH punaH jIvAH tiryagloke // 160 // - TIkA--ekeMdriyAH paMceMdriyAzca jIvA Urdhvaloke tiryagloke ca bhavaMti vikaleMdriyAH punaH sakalAH samastAH dvIndriyatrIndriyacaturindriyA asaMjJipaMceMdriyAzca tiryagloka eva nAnyatra yatasteSAM narakAdeva loke siddhi kSetre cAbhAvaH, yadyapi paMceMdriyA UrdhvAdhastiryaglokeSUktAH sAmAnyena tathApi trayANAM lokAnAmasaMkhyAtabhAge tiSThatIti kaivalyApekSayA punarlokasya saMkhyAtabhAge'saMkhyAtabhAgecAsaMjJipaMceMdriyeSvapi tathaiveti // 160 // __ 'punarapyakeMdriyANAM vizeSamAha;eiMdiyAya jIvA paMcavidhA vAdarA ya suhumA ya / desehiM vAdarA khalu muhumehiM NiraMtaro loo // 161 // . ekedriyA jIvA: paMcavidhA bAdarAzca suukssmaash| dezaiH bAdarAH khalu sukSmaH niraMtaro lokaH // 161 // ' ' jIvaguNasthAnAnItimAThAntam / - Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 282 mUlAcAre manna * TIkA-ekeMdriyA jIvAH paMcaprakArAH pRthivIkAyAdivanaspatiparyaMtAste pratyekaM vAdarasUkSmabhedena dviprakArA ekakazo vAdarAH sUkSmAzca, lokasyaikadeze vAdarA yato vAtavalaye pRthivyaSTakaM vimAnapaTalAni vAzritya tiSThatIti, sUkSmaiH punarniraMtaro lokaH, sUkSmAH sarvasmin loke tai rahitaH kAzcadapi pradezo neti // 161 // yasmAt-- asthi aNaMtA jIvA jehiM Na patto tasANa pariNAmo mAvakalaMkasu paurA NigodavAsaM amuMcaMtA // 162 // santi anaMtA jIvA yeH na prAptaH trasAnAM pariNAmaH / bhAvakalaMkasu pracurA nigodavAsaM amuMcaMtA // 162 // TIkA-saMti vidyate'naMtA jIvAste yaiH kadAcidapi na prAptastrasapariNAmaH dvIndriyAdisvarUpaM, bhAvakalaMkapracurA mithyAtvAdikaluSitAH nigodavAsamatyajaMtaH sarvakAlaM / sUkSmavanaspatisvarUpeNa vyavasthitA ye jIvAstAdRgbhUtA anaMtAH saMtIti // 162 // sarvaloke tAvattiSThati kiMtu;egaNigodasarIre jIvA davvappamANado ditttthaa| siddhehiM aNaMtaguNA savveNa vitIdakAleNa // 163 // ekanigodazarIre jIvA dravyapramANato dRSTAH / siddhairanaMtaguNAH sarveNApyatItakAlena // 163 // TIkA-ekanigodazarIre guDUcyAdivanaspatisAdhAraNakAye jIvA anaMtakAyikA dravyapramANataH saMkhyayA dRSTAH jinaiH pratipAditAH siddhairanaMtaguNAH sarveNApyatItakAlena / ekanigodazarIre ye tiSThati te siddhairanaMtaguNA ityavagAhyAvagAhanamAhAtmyAdasaMkhyAtapradeze loke kathamanaMtAstiSThaM Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptyaadhikaaraaH| tIti nAzaMkanIyamiti, evaM sarvAsu mArgaNAsvastitvapUrvakaM kSetrapramANaM draSTavyaM sparzanamapyatrApi draSTavyaM yato'tItaviSayaM sparzanaM vartamAnaviSayaM kSetra miti // 163 // dravyapramANaM nirUpayannAha;eiMdiyA aNaMtA vaNapphadIkAyigA Nigodesu / puDhavI AU teU vAU loyA asaMkhijjA // 164 // ekeMdriyA anaMtA vanaspatikAyikA nigodeSu / pRthvI ApaH tejaH vAyavaH lokA asaMkhyAtAH // 164 // TIkA-nigodeSu ye vanaspatikAyikakeMdriyA jIvAste'naMtAstathA pRthivIkAyikA apkAyikAstejaskAyikA vAyukAyikAH sarva ete sUkSmA:: pratyekamasaMkhyAtalokapramANA asaMkhyAtA lokAnAM yAvantaH pradezAstAva-- nmAtrA vAdarAH punaH pratarA asaMkhyAtabhAgamAtrA vizeSaH paramAgamato. draSTavya iti // 165 // trasakAyikAnAM saMkhyAmAha;tasakAiyA asaMkhA seDhIo padarachedaNippaNNA! sesAsu maggaNAsuvi NedavvA jIva samAsejja // 165 // // trasakAyikA asaMkhyAtAH zreNyaH pratarachedaniSpannAH / zeSAsu mArgaNAsvapi netavyA jIvAH samAzritya // 165 // TIkA-trasakAyikA dvIndriyatrIndriyacaturiMdriyapaMceMdriyAH pratyekamasaM-- khyAtAH zreNayaH prataracchedaniSpannAH pratarAsaMkhyeyabhAgapramitA: trasakAyikAHpratarAsaMkhyeyabhAgamAtrAH sa ca pratarAsaMkhyAtabhAgaH asaMkhyAtAH zreNayaH pratarAMgulasyAsaMkhyAtabhAgena jagacchreNeH bhAge hRte yallabdhaM tAvanmAtrAH zreNaya. iti evaM zeSAsvapi mArgaNAsu jIvAnAzritya pramANaM netavyaM jJAtavyamitiH AgamAnasAreNa / tayathAnarakagatau nArakAH prathamapRthivyAM mithyAdRSTayo'saM Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlA cAre - khyAtAH zreNayaH ghanAMgulaMkiMcinnyUnAdvitIyavargamUlamAtrAH, dvitIyAdiSu saptamyatAsu zreNyasaMkhyeyabhAgamAtrAH, dvitIyAdiSu sarvAsu punaH sAsAdanasa* myaMmithyAdRSTyasaMyatAH patyopamAsaMkhyAtabhAgamAtrAH, tiryaggatau mithyAdRSTo'naMtAnaMtA sAsAdanAdisaMyatAsayatAMtAH palyopamAsaMkhyeyasAgarapramitAH madhyagatau mithyAdRSTayo manuSyAH zreNyasaMkhyeyabhAgapramitAH sa cAsaMkhyeyabhAgaH asaMkhyAtAH yojanakoTyaH, sAsAdanasamyagdRSTayo dvipaMcAzatkoTImAtrAH samyaGgamithyAdRSTayazvaturuttaraikakoTIzatamAtrAH, asaMyatasamyagdRSTayaH saptakoTIzatamAtrAH saMyatAtrayodazakoTImAtrAH pramattAH paMcakoTayastrinavatilakSAdhikA aSTAnavAtisahasrAdhikAH SaDuttaradvizatAdhikAzca, apramattA de koTya SaNNavatilakSAdhike navanavatisahasradhike zatatryadhike ca, catvAra upazamakAH pratyekaM pravezena eko vA dvau vA trayo votkarSeNa catuHpaMcAzatsvakAlena samuditA dve zate navatyadhike catvAraH kSapakA ayogikevalinazca pratyekaM eko vA dvau vA trayo votkRSTenASTottarazataM svakAlena samuditAH paMcazatAnyaSTAnavatyadhikAni sayogikevalinaH aSTa zatasahasrANi aSTAnavatisahasrAdhikAni dvyadhika paMca - zatAdhikAni ca aSTa middhasamayA bhavaMti tatropazamazreNyAM pravezana jaghanyenaikenAdiM kRtvotkRSTenaikaikasamaye SoDaza caturviMzatistriMzat SaTatriMzadvicatvAriMzadaSTacatvAriMzaccatuHpaMcAzaditi, evaM kSapakazreNyAM etadeva dviguNaM dvAtriMzadaSTacatvAriMzacchaSTiH dvAsapratizcaturazItiH SaNNavatiraSTottarazataM ca veditavyaM pratyekaM siddhasamayaM prati / devagatau devA mithyAdRSTaya jyotiSkavyaMtarA asaMkhyAtAH zreNayaH pratarAsaMkhyeyabhAgapramitAH zreNeH saMkhyeyapramitAMgulairbhAge hRte yallabdhaM tAvanmAtrAH zreNayaH bhavanavAsina asaMkhyAtAH zreNayaH ghanAMgulaprathama vargamUlamAtrAH saudharmA devA mithyAdRSTo'saMkhyeyAH zreNayaH ghanAMgulatatIyavargamUlamAtrAH sanatkumArA 284 Su mithyAdRSTayaH zreya: saMkhyeyabhAgapramitA asaMkhyAtayojanakoTIpradezamAtrAH sarveSveteSu sAsAdana samyaGkithyAdRSTyasayatAH pratyekaM patyopamAsaMkhyeyabhAga pramitAH zeSAsu mArgaNAsa napuMsakamatyajJAnazrutAjJAna kAyayogyacakSurdarzanaka Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 285 wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwmmmmmmmmmmmwwwwwm . pryaaptydhikaarH| SNanIlakApotalezyAsaMyamakrodhamAnamAyAlobhamithyAdRSTibhavyAhAryanAhAriNaH pratyekamanaMtAnaMtAH kevalajJAnikevaladarzaninonaMtAzcakSurdarzaninaH strIpuMvedinaH manovAgyogisaMjJivibhaMgajJAnitejolezyApadmalezyAH pratarAsaMkhyeyabhAgapramitA:zeSAH kSAyikakSAyopazamikaupazamikasamyagdRSTisAsAdanasamyamithyAdRSTisayaMtAsaMyatazuklalezyAH palyopamAsaMkhyayabhAgapramitAH, AhArAhAramizrasAmAyikachedopasthApanaparihAravizuddhisUkSmasAMparAyayathAkhyAtasaMyatAH saMkhyAtA bhavaMtIti // 165 // ___kulAni pratipAdayannAha;vAvI satta tiNNi ya satta ya kulakoDi sdshssaaiN| NeyA puDhavidagAgaNivAUkAyANa parisaMkhA // 166 // koDisadasahassAI sattaTTha va Nava ya aTThavIsaM ca / veiMdiyateiMdiyacauridiyaharidakAyANaM // 167 // addhattaresa vArasa dasayaM kulakoDi sdshssaaii| . . jalacara pakkhicauppauraparisappesu Nava hoti // 16 // chavvIsaM paNavIsaM caudasa kulkoddisdshssaaii| suraNeraiyaNarANaM jahAkama hoi NAyavvaM // 169 . TIkA-etAni gAthAsUtrANi paMcAcAre vyAkhyAtAni ato neha punarvyAkhyAyate punaruktatvAditi / 166-167-168-169 eteSAM saMskRtacchAyA api tata eva jJeyAH // ___ alpabahutvaM pratipAdayannAha;maNusagadIe thovA tehiM asaMkhijjasaMguNA nnirye| tehiM asaMkhijjaguNA devagadIe have jIvA // 17 // manuSyagatau stokAH tebhyaH asaMkhyeyasaMguNA narake / ---- tebhyaH asaMkhyeyaguNA devagatau bhaveyuH jIvAH // 170 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 286 mUlAcAre TIkA-manuSyagatau sarvastokA manuSyA shrennysNkhyeybhaagmaatraaH|13| tebhyo manuSyebhyo'saMkhyAtaguNAH zreNayaH / 2 / nArakAH tebhyazca nArakebhyo devagatau devA asaMkhyAtaguNAH pratarAsaMkhyeyabhAgamAtrAH / 49 / iti // 17 // tathA;tehiMto gaMtaguNA siddhigadIe bhavaMti bhavarahiyA / tehiMto NaMtaguNA tirayagadIe kilesaMtA // 171 // tebhyo'naMtaguNAH siddhigatau bhavati bhvrhitaaH|| tebhyo'naMtaguNA tiryaggatau klizyataH // 171 // TIkA-tebhyo devebhyaH sakAzAsiddhigatau bhavarahitAH siddhA anaMtaguNAstebhyaH siddhebhyastiryaggatau tiryazcaH klizyato'naMtaguNAH // 171 // sAmAnyenAlpabahutvaM pratipAdya vizeSeNa pratipAdayannAha;-- thovA du tamatamAe aNaMtarANaMtare du caramAsu / hoti asaMkhijaguNA NAraiyA chAsu puDhavIsu // 172 // stokAstu tamastamAyAM anaMtarAraMtare tu caramAsu / bhavaMti asaMkhyeyaguNA nArakA Sadsu pathivISu // 172 // TIkA-svasthAnagatamalpavahutvamucyate-saptamapRthivyAM nArakAH sarvastokAH zreNyasaMkhyayabhAgapramitAH zreNidvitIyavargamUlena khaMDitA zroNa / tebhyazca saptamapRthivInArakebhya SaSTIpRthivInArakA asaMkhyAtaguNAH zreNitRtIyavargamUlenAhatazreNimAtrAH / tebhyazca SaSThapRthivInArakebhyaH paMcamapRthivInArakA asaMkhyAtaguNAH zreNiSahargamUlApahatazreNilabdhamAtrAH hai / tebhyazca paMcamapRthivInArakebhyazcaturthapRthivInArakA asaMkhyAtaguNAH zreNyaSTavargamUlApahRtazreNiparimitAH 1 / tebhyazcaturthapRthivInArakebhyastRtIyapRthivInArakA asaMkhyAtaguNAH zreNidazavargamUlApahatazreNilabdhamAtrAH / tebhyastRtIyapRthivInArakebhyo dvitIyapRthivInArakA asaMkhyeyaguNAH zroNadazavargamUlakhaM Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| *rmavinmarrrrrrndhrrrrrrrrrrrr mmmmmmmmmmmmmmmm DitazreNyekabhAgamAtrAH 13 / tebhyazca dvitIyapRthivInArakebhyaH prathamapRthivInArakA asaMkhyAtaguNA ghanAMguladvitIyavargamUlamAtrAH zreNayaH3 iti // 172 // tiryaggatAvalpavahutvamAhaHthovA tiriyA paMcadiyA ducauridiyA viseshiyaa| veiMdiyA du jIvA tatto ahiyA viseseNa // 173 // tatto visesaahiyA jIvA teiMdiyA du NAyavvA / tehiMtoNaMtaguNA bhavaMti eiMdiyA jIvA // 174 // stokAH tiryaMcaH paMceMdriyAstu caturiMdriyA vizeSAdhikAH / dvIMdriyAstu jIvAH tataH adhikA vizeSeNa // 173 // tato vizeSAdhikA jIvAH trIMdriyAstu jJAtavyAH / tebhyo'naMtaguNA bhavaMti ekeMdriyA jIvAH // 174 // TIkA-tiryaMcaH paMceMdriyAH stokAH pratarAsaMkhyAtabhAgamAtrAH 3 / tebhyazca paMceMdriyebhyazcaturiMdriyA vizeSAdhikAH svarAzyasaMkhyAtabhAgamAtrAH | tebhyazcaturiMdriyebhyo vIndriyA vizeSAdhikAH GON vizeSAH punaH svarAzyasaMkhyAtabhAgamAtrAH || tebhyazca dvIndriyebhyastrI ndriyA vizeSAdhikAH vizeSaH punaH svarAzyasaMkhyAtabhAgamAtraH futodaal Loodoo tebhyazca trIndriyebhyo'naMtaguNAH bhavaMtyekeMdriyA jIvA jJAtavyAH iti // 173-174 // Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 288 mUlAcAre manuSyagatAvalpa vahutvamAha, aMtaradave maNuyA thovA maNuyesu hoMti NAyavvA / kuruvasu dasa mAyA saMkhejjaguNA tahA hoMti // 175 // tatto saMkhejjaguNA maNuyA harirammaesa vassesu / tatto saMkhijjaguNA hemavadahariNNavassAya // 176 // bhararAvadamaNuyA saMkhejjaguNA havaMti khalu tatto / tatto saMkhijjaguNA niyamAdu videhagA maNuyA // 177 // sammucchimAya maNuyA hoMti asaMkhijjaguNA ya tatto du te caiva apajjattA sesA pajjattayA savve // 178 // aMtardvaSeSu manujAH stokA manujeSu bhavaMti jJAtavyA : / kuruSu dazasu manujA: saMkhyeyaguNAH tathA bhavaMti // 175 // tataH saMkhyeyaguNA manujA hariramyakeSu varSeSu / tataH saMkhyeguNA haimavata hairaNyavarSayoH // 176 // bharatairAvatamanujAH saMkhyeyaguNA bhavaMti khalu tataH / tataH saMkhyeyaguNAH niyamAt videhakA manujAH // 177 // saMmUhimAzca manujA bhavaMti asaMkhyeyaguNAzca tatastu / ete eva aparyAptAH zeSAH paryAptAH sarve // 178 // TIkA - manuSyagatau sarve stokAH saMkhyAtAH sarvAMtadvIpeSu manuSyAH U / tebhyazca dazasu kuruSUpabhogabhUmiSu manuSyAH saMkhyAtaguNA bhavati jJAtavyAH / UU / tebhyazca dazasu bhogabhUmiSu hariramyakavarSeSu manuSyAH saMkhyAtaguNAH / UUU / tebhyazca dazasu jaghanya bhogabhUmiSu haimavata hairaNyavatasaMjJakAsu manuSyAH saMkhyAtaguNAH / UUUU / tebhyazva paMcasu bharateSu paMcasvairAvateSu ca manuSyAH saMkhyAtaguNAH / uuuuuuuuuu| tebhyazca nizvayena manuSyA videheSu saMkhyAtaguNA bhavaMti / U U U U U / Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 289 jJAtavyAH sphuTaM, tebhyazca sammUrcchanajA manuSyA asaMkhyAtaguNAH zreNyasaMkhyAtaikabhAgamAtrAH sarvazreNyasaMkhyAtabhAgAH UnakoTIkoTIpradezamAtrAH sUcyaMgulaprathamavargamUlena sUcyaMgulatRtIyavargamUlaguNitena zreNe ge hate yallabdhaM tAvanmAtrA 1 ta ete aparyAptA labdhyaparyAptA eva, zeSAH punaH saMkhyAtA ye manuSyAste sarve paryAptA nAsti teSAM labdhyaparyAptatvaM / evaM devanArakANAmapi sarveSAM labdhyaparyAptatvaM nAsti nivRtyaparyAptatvaM punarvidyata eveti // 175-176-177-178 // devagatAvalpabahutvamAha;thovA vimANavAsI devA devI ya hoMti savvevi / tehiM asaMkhejaguNA bhavaNesu ya dasavihA devA // 179 // tehiM asaMkhenaguNA devA khalu hoti vaannvetriyaa| tehiM asaMkhejaguNA devA sabvevi jodisiyA // 180 // stokA vimAnavAsino devA devyazca bhavaMti sarve'pi / tebhyaH asaMkhyeyaguNA bhavaneSu ca dazavidhA devAH // 179 // tebhyaH asaMkhyeyaguNA devAH khalu bhavaMti vaanvyNtraaH| tebhyaH asaMkhyeyaguNA devAH sarvepi jyotiSkAH / / 180 // TIkA-devagatau devA devyazca sarve stokAH saudharmAdivimAnavAsinaH asaMkhyAtAH zreNimAtrA ghanAMgulatRtIyavargamUlamAtrAH sAdhikAH zreNayaH / tebhyazcAsaMkhyAtaguNA bhavaneSu dazavidhA bhavanavAsina asaMkhyAtAH zreNayaH ghanAMgulaprathamavargamUlamAtrAH zreNayaH / tebhyazcAsaMkhyAtaguNAH sphuTamaSTaprakArA vyaMtarAH pratarAsaMkhyAtabhAgamAtrAH saMkhyAtapratarAMgulaiH zreNerbhAge hRte yallabdhaM tAvanmAtrAH zreNayaH / tebhyazca paMcaprakArA jyotiSkA asaMkhyAtaguNAH pratarAsaMkhyAtabhAgamAtrAH pUrvoktAsaMkhyAguNitairataMkhyeyapratarAMgulaiH zreNe ge 19 Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 290 mUlAcAra hRte yallabdhaM tAvanmAtrAH zreNayaH / atha vA sarvataH stokAH sarvArthasi ddhidevAH saMkhyAtAH tato vijayavaijayantajayantAparAjitanavAnuttarasthA asaMkhyAtaguNAH palyopamAsaMkhyAtabhAgapramitAstato nava graiveyakA AnataprANatAraNAcyutAzcAsaMkhyAtaguNAH palyopamAsaMkhyAtabhAgapramitAH 9 / tataH zatArasahasrAradevA asaMkhyAtaguNAH zreNicaturthavargamUlakhaMDitazreNyekabhAgamAtrAH 1 / tataH zukramahAzukradevAH asaMkhyAtaguNAH zreNipaMcamavargamUlakhaMDitazreNyakabhAgamAtrAH 5 / tato lAMtavakApiSThadevAH asaMkhyAtaguNAH zreNisaptamavargamalakhaMDitazreNyekabhAgamAtrAH 1 / tato brahmabrahmottaradevA asaMkhyAtaguNAH zreNinavamavargamUlaguNAH zroNicaturthavargamUlakhaMDitazreNyekabhAgamAtrAH 1 / navamavargamUlakhAMDatazraNyabhAgamAtrAH / tataH sanatkumAramAheMdradevA asaMkhyAtaguNAH zreNyekAdazavargamUlakhaMDitazreNyekabhAgamAtrAH / tataH sodharmezAnadevA asaMkhyAtaguNAH / zeSaM pUrvavat draSTavyamiti / atha vA sarvastokA ayoginazcatvAra upazamakAH saMkhyAtasaMguNAH tataH sayoginaH saMkhyAtaguNAstato'pramattAH saMkhyA taguNAstata: saMyatAsaMyatAstiryamanuSyA asaMkhyAtaguNAH palyopamAsaMkhyAtabhAgamAtrAH 599 99 / tatazcatasRSu gatiSu sAsAdanasamyagdRSTayo'sakhyAtaguNAH paM0 / tatazcatasRSu gatiSu samyamithyAdRSTayaH saMkhyAtaguNAH palya 90 / tatazcatasRSu gatiSu asaMyatasamyagdRSTayo'saMkhyAtaguNA etaiH siddhA anaMtaguNAstataH sarve mithyAdRSTayo'naMtAnaMtaguNAH syuriti // 179-180 // punarapi devAn guNena nirUpayannAha;aNudisaNuttaradevA sammAdiTThIya hoti bodhvyaa| tatto khalu heTThimayA sammAmissA ya taha sesA // 181 // anudizAnu taradevAH samyagdRSTayo bhavaMti boddhavyAH / tataHkhalu adhastanAH samyamizrAzca tathA shessaaH|| 181 // Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 291 TIkA-paMcAnuttaranavAnudizadevAH samyagdRSTayo nizcayena jJAtavyA bhavaMti tebhyaH punaradho mithyAdRSTayaH sAsAdanAH samyatithyAdRSTayo'saMyatasamyagdRSTayo bhavaMti tathA zeSAzca nArakatiryanuSyA mizrA bhvNtiiti||181|| alpabahutvaM pratipAdya baMdhakAraNaM pratipAdayannAha;- . micchAdasaNaaviradikasAyajogA havaMti baMdhassa / AUsajjhavasANaM hedavyo te du NAyavvA // 182 // mithyAdarzanAviratikaSAyayogA bhavaMti baMdhasya / AyuSo'dhyavasAnaM hetavaste tu jJAtavyAH // 182 // TIkA-bhithyAtvAviratikaSAyayogAsta eva hetavo vaMdhasyAyuSo bhavaMti punaradhyavasAyaH pariNAmaH heturbhavatIti jJAtavyAH / paMca mithyAtvAni paMceMdriyANi manaH SaTkAyavirAdhanAni trayodaza yogAH SoDaza kaSAyA nava nokaSAyAzca sarve ete paMcapaMcAzatpratyayAH karmavaMdhasya hetavo voddhavyA bhavaMti; anye bhedA atraivAMtarbhavaMtIti // 182 // baMdhasvarUpaM pratipAdayannAha;jIvo kasAyajutto jogAdo kammaNo du je joggaa| geNhai poggaladave baMdho so hodi NAyavyo / / 183 // jIvaH kaSAyayukto yogAt karmaNastu yAni yogyAni / gRhNAti pudgaladravyANi baMdhaH sa bhavati jJAtavyaH // 183 // TIkA-jIvaH kaSAyayuktaH krodhAdipariNataH yogAnmanovAkkAyakiyAbhyaH karmaNo yogyAni yAni pudgaladravyANi gRhAti sa baMdhaH kaSAyayukta iti punarhetunirdezastIvramaMdamadhyamakaSAyAnurUpasthityanubhavavizeSapratipattyarthamAha-svaka AtmA kaSati karmAdatta iti cet naiSa doSo jIvatvAt jIvo Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre nAmaprANadhAraNAdAyuHsaMbaMdhAt, na punarAyurvirahAjjIvo yena AtmanA purataH pudgalAnAdatte karmayogyAniti laghu nirdezAtsiddhaH karmaNA yogyAniti pRthagvibhaktyuccAraNaM vAkyAMtarajJApanArthaM kiM punastadvAkyAMtaramata Aha, karmaNo jIvaH sakaSAyo bhavatItyevaM vAkyaM etaduktaM bhavati karmaNa iti hetunirdezaH, karmaNo hetorjIvaH kaSAyapariNato bhavati akarmakasya kaSAyalopo'sti tato jIvaH karmaNo yogyAniti, tayoranAdisaMbaMdha ityuktaM bhavati tato'mUrttaH jIvaH mUrttena karmaNA kathaM vadhyata iti vodhyamapAkRtaM bhavati, itarathA hi vaMdhasyAdimattva AtyaMtikIM zuddhiM dadhataH siddhasyaiva baMdhAbhAvaH prasajyeta iti dvitIyavAkyaM yogyAn pudgalAn gRhNAtIti / arthavazAdvibhaktipariNAma iti pUrva hetusaMbaMdhaM tyaktvA SaSTIsaMbaMdhamupaiti karmaNo yAgyAniti / pudgalavacanaM karmaNastAdAtmyakhyApanArthaM tenAtmaguNo dRSTo nirAkRto bhavati saMsAraheturna bhavati yato gRNhAtIti hetuhetumadbhAvakhyApanArthaH ato mithyAdarzanAyA vezAdArdrIkRtasyAtmanaH sarvayogavizeSasUkSmaikakSetrAvagAhinAmanaMtapradezAnAM pudgalAnAM karmabhAvayogyAnAmavibhAgenopazlaSo baMdha ityAkhyAyate, yathA bhAjanavizeSakSiptAnAM vividharasapuSpaphalAnAM madirAbhAvena pariNAmastathA palAnAmapyAtmani sthitAnAM yogakaSAyavazAtkarmabhAvena pariNAmo veditavyaH / sa vacanamanyanirvRttyarthaM sa eSa baMdho nAnyo'sti tena guNaguNibaMdha nirvarttito bhavati tuzabdo'vadhAraNArthaH / karmAdisAdhano baMdhazabdo vyAkhyAta iti // 183 // 292 Aha, kimayaM baMdha ekarUpa evAhosvitprakArA asya, taducyate;payaDiTThidiaNubhAgappadesabaMdho ya caduviho hoi / duviho ya payaDibaMdho mUlo taha uttarI ceva // 184 // prakRtisthityanubhAgapradezabaMdhazca caturvidho bhavati / dvividhazca prakRtibaMdho mUlastathottarazcaiva // 184 // Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptyadhikAraH / 293 TIkA - baMdhazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / prakRtibaMdhaH, sthitibaMdhaH, anubhAgabaMdhaH, pradezabaMdhaH iti caturvidho baMdho bhavati / prakRtibaMdhastu dvividhaH mUlastathottarI, mUlaprakRtibaMdha uttaraprakRtibaMdhazceti / prakRtiH svabhAvaH nivasya kA prakRtistiktatA guDasya kA prakRtirmadhuratA tathA jJAnAvaraNasya kA prakRtirarthAnavagamaH, darzanAvaraNasyArthAnAlokanaM, vedyasya sadasallakSaNasya sukhaduHkhasaMvedanaM, darzanamohasya tatvArthAzraddhAnaM, cAritramohasyAsaMyamaH, AyuSo bhavadhAraNaM, nAmno narakAdinAmakAraNaM, gotrasyoccairnIcaiH sthAnasaMzabdanaM, aMtarAyasya dAnAdivighnakaraNaM / tadeva lakSaNaM kAryaM prakriyate prabhavatyasyA iti prakRtiH / tatsvabhAvApracyutiH sthitiH yathA'jAgomahiSyAdikSIrANAM mAdhuryasvabhAvAdapracyutiH sthitiH / tadrasavizeSo'nubhavaH yathA'jAgomahiSyAdikSIrANAM tIvramaMdAdibhAvena rasavizeSastathA karmapuhalAnAM svgtsaamrthyvishesso'nubhvH| iyattAvadhAraNaM pradezaH karmabhAvapariNatapudgalaskaMdhAnAM paramANuparicchedenAvadhAraNaM pradeza iti / evaM caturvidha eva baMdha iti // 184 // tatrAyasya mUlaprakRtibaMdhasya bhedadarzanArthamAha - NANassa daMsaNassa ya AvaraNaM vedaNIya mohaNiyaM / AugaNAmA godaM tahaMtarAyaM ca mUlAo // 185 // jJAnasya darzanasya ca AvaraNaM vedanIyaM mohanIyaM / AyurnAma gotraM tathAMtarAyaM ca mUlAH // 185 // TIkA - AvRNotyA vriyateneneti vA''varaNaM tatpratyekamabhisaMvadhyate jJAnasthAvaraNaM darzanasyAvaraNaM / vedayati vidyate'neneti vA vedanIyaM / mohayati muhyate'neneti vA mohanIyaM / etyanena narakAdibhavamityAyuH / namayatyAtmAnaM myate'neneti vA nAma / uccairnIcaizca gUyate zabdayate iti gotraM / dAtRdeyAdInAmaMtaraM madhyame yAtItyaMtarAyaH / tathA tena prakAreNa mUlA uttaraprakRtyAdhArabhUtA aSTau prakRtayo bhavatIti / sa eSa mUlaH prakRtibaMdha iti // 185 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 294 mUlAcAre __idAnImuttaraprakRtibaMdhamAha,paMca Nava doNi aTThAvIsaM caduro taheva vAdAlaM / doNNi ya paMca ya bhaNiyA payaDIo uttarA ceva // 186 // paMca nava dve aSTAviMzatiH catasraH tathaiva dvAcatvAriMzat / dve ca paMca ca bhaNitAH prakRtaya uttarAzcaiva // 186 // TIkA-jJAnAvaraNasya paMca prakRtayaH, darzanAvaraNasya nava prakRtayaH, vedanIyasya dve prakRtI, mohanIyasyASTAviMzatiH prakRtayaH, AyuSazcatasraH prakRtayaH, nAmno dvicatvAriMzatprakRtayaH, gotrasya dve prakRtI, aMtarAyasya paMca prakRtayaH / athavA paMcaprakRtayo jJAnAvaraNamityevamAdi / ityevaM nAmatrinavatyapekSayA'STacatvAriMzacchatamuttaraprakRtayo bhavaMtIti veditavyam // 186 // ke te jJAnAvaraNasya paMca bhedA ityAzaMkAyAmAha;-- AbhiNibohiyasudaohImaNapajjayakevalANaM ca / AvaraNaM NANANaM NAvvaM savabhedANaM // 187 // AbhinibodhikazrutAvadhimanaHparyayakevalAnAM ca / AvaraNaM jJAnAnAM jJAtavyaM sarvabhedAnAM // 187 // TIkA-abhimukho niyato bodha abhinibodhaH sthUlavartamAnAMtaritA arthA abhimukhAzcakSuriMdriye rUpaM niyamitaM zrotraMdriye zabdaH ghrANeMdriye gaMdhaH rasaneMdriye rasaH sparzaneMdriye sparzaH noiMdriye dRSTazrutAnubhUtA niyamitAH, AbhimukheSu niyamiteSvartheSu yo bodhaH sa abhinibodha abhinibodha evAbhinibodhakaM jJAnamatra vizeSasya sAmAnyarUpatvAt, AbhinibodhikaM vizeSeNAnyebhyo'vacchedakamato na punaruktadoSaH / zrutaM matipUrvamiMdriyagRhItArthAtpRthagbhUtamarthagrahaNaM yathA ghaTazabdAt ghaTArthapratipattidhUmAccAnyupalaMbha iti / avadhAnAdavadhiH pudgalamaryAdAvabodhaH / parakIyamanogatArthaM mana ityucyata Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 295 tatpari samaMtAdayata iti manaHparyayaH / trikAlagocarAnaMtaparyAyANAM avavodhaH kevalaM sarvathA zuddhaH / jJAnazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate / abhinivodhikajJAnaM, zrutajJAnaM, avadhijJAnaM, manaHparyayajJAnaM, kevalajJAnaM ceti / AvaraNazabdo'pi pratyekamaMbhisaMvadhyate; AbhinivodhikajJAnAvaraNaM, zrutajJAnAvaraNaM, avadhijJAnAvaraNaM, manaHparyayajJAnAvaraNaM, kevalajJAnAvaraNaM ceti / eteSAM sarvabhedAnAmAvaraNaM jJAtavyaM / abhinibodhikaM jJAnamavagrahahAvAyadhAraNAmedena caturvidhaM, viSayaviSayisannipAtAnaMtaramavagrahaNamavagrahaH, so'pyarthavyaMjanAvagrahabhedena dvividhaH, prAptArthagrahaNamavagrahaH yathA cakSurindriyeNa rUpagrahaNaM prAptArthagrahaNaM vyaMjanAvagraho yathA sparzaneMdriyeNa sparzagrahaNaM / gRhItasyArthasya vizeSAkAMkSaNamIhA yo'vagraheNa gRhIto'rthastasya vizeSAkAMkSaNaM bhavitavyatA pratyayaM yathA kaMcit dRSTvA kimeSo bhavya uta abhavyaH bhavyena bhavitavyamiti vizeSAkAMkSaNamIhA / IhitasyArthasya bhavitavyatArUpasya saMdehApohanamavAyaH bhavya evAyaM nAbhavyaH bhavyatvAvinAmAvisamyagdarzanajJAnacaraNAnAmupalaMbhAt / nirNItasyArthasya kAlAMtareSvavismRtirdhAraNA yasyAjjJAnAtkAlAMtare'pyavismaraNahetubhUto jIve saMskAra utpadyate tajjJAnaM dhAraNA / na caiteSAMmavagrahAdInAM caturNA sarvatra krameNaivotpattistathAnupalaMbhAt tataH kvacidavagraha eva, kvacidavagraho dhAraNA ca, kvacidavagraha IhA ca, kvacidavagrahahAvAyadhAraNA iti / tatra bahubahuvidhakSiprAniHsRtAnuktadhruvasetarabhedenaikaiko dvAdazavidhaH / tatra bahUnAmekavAreNa grahaNaM baDhavagrahaH yugapatpaMcAMguligrahaNavat / bahuprakArANAM hastyazvagomahiSyAdAnAM nAnAjAtInAM grahaNaM bahuvidhAvagrahaH / ekajAtigrahaNamekavidhAvagrahaH / Azu grahaNaM kSiprAvagrahaH / cirakAlagrahaNamakSiprAvagrahaH / abhimukhArthagrahaNaM niHsRtAvagrahaH / anabhimukhArthagrahaNamaniHsRtAvagrahaH / athavopamAnopameyabhAvana grahaNaM niHsRtAvagrahastadviparIto'nyathA, yathA kamaladalanetrAttadviparIto vA / niyamitaguNaviziSTArthagrahaNamuktAvagrahaH yathA cakSuriMdriyeNa dhavalagrahaNaM / aniyamitaguNaviziSTadravya grahaNamanuktAvagrahaH yathA Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 296 mUlAcAre cakSuriMdriyeNa dravyAMtarasya / nirNayena grahaNaM dhruvAvagrahastadviparIto'dhruvAvagrahaH / evamIhAdInAmapi dvAdazabhedA jJAtavyAH / " yathA cakSuriMdriyasyASTacatvAriMzadbhedAstathA paMcAnAmiMdriyANAM SaSThasya manasazcaivamaSTAzItyuttaradizatabhedA bhavaMti teSu vyaMjanAvagrahasyASTacatvAriMzadbhedAnAM mizraNe kRte sati SaTriMzaduttaratrizatabhedA Abhinivodhikasya jJAnasya bhavaMti " jJAnabhedAdAvaraNasyApi bhedo draSTavya iti / atajJAnamapi paryAyAdibhedena viMzatibhedaM / paryAyaH, paryAyasamAsaH akSaraM, akSarasamAsaH, padaM, padasamAsaH saMghAtaH saMghAtasamAsaH pratipattiH, pratipattisamAsaH, aniyogaH, aniyogasamAsaH, prAbhRtakaH, prAbhRtakasamAsaH, prAbhRtakaprAbhRtakaH, prAbhRtakaprAbhRtakasamAsaH, vastuH, vastusamAsaH, pUrva, pUrvasamAsaH / tatrAkSarANAM bhAvAdakSaraM kevalajJAnaM tasyAnaMtabhAgaH paryAyalavdhyakSarasaMjJakaM kevalajJAnamiva nirAvaraNaM sUkSmanigodasya tadapi bhavati tatsvakIyAnaMtabhAgenAdhikaM paryAyasaMjJakaM bhavati jJAnaM tasmAdutpannaM zrutamapi paryAyasaMjJakaM kArya kAraNopacArAt / tatastadevAnaMtabhAgena svakIyenAdhikaM paryAyasamAsaH / evamanaMtabhAgAsaMkhyAtaguNAnaMtaguNavRddhyA caikAkSaraM bhavati vRddhIrIdRzIH asaMkhyAtalokamAtrAH SaDbRddhIratikramya paryAyAkSarasamAsasya sarvapAzcamo vikalpo bhavati tadanaMtabhAgAdhikamakSaraM nAma zrutajJAnaM bhavati / kathaM 1 dravyazrutaprativaddhaikAkSarotpannasyopacAreNAkSaravyapadezAt / tasyoparyekAkSare vRddhiM gate'kSarasamAsaH akSarasyAnaMtabhAge vA vRddhi gate'kSarasamAso bhavati evaM yAvatpadaM na prAptaM tAvadakSarasamAsaM / tasyoparyekAkSare vRddhiM gate padaM SoDazazatacatustriMzatkoTIbhistrayazItilakSAdhikAbhiraSTasaptatizatAdhikAbhiraSTAzItyakSarAdhikAbhizcAkSarANAM gRhItAbhirekaM dravyaM zrutapadaM tasmAdutpannajJAnamapyupacAreNa padasaMjJakaM zrutaM / tasyoparyekAkSare vRddhiM gate pdsmaasH| evamekaikAkSaravRddhikrameNa yAvatsaMghAtaM 1-" asmAJcihnAdArabhya " etacihnAnta na vartate upalabdhalikhitapustake pAThaH paraMtu vijJAyAvazyakaM likhito myaa| nivedakaH-iMdralAlajainaH / Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptatyadhikAraH / na prAoti tAvatsarvaM padasamAsaH / tata ekAkSare vRddhiM gate saMghAtaH / saMghAtaH padairyAvadbhirnarakagatiH prarUpyate tAvadbhirbhavAte tasmAdutpannaM jJAnamapi saMghAtasaMjJakaM, etasyoparyekAkSare vRddhiM gate saMghAtasamAsaH / ekAkSare praviSTe pratipattiH syAt yAvadbhiH padairekagatIMdriya kAyayogAdayaH prarUpyate tAvadbhiH padairgRhItaH pratipattizrutaM bhavati tasyoparyekAkSare vRddhiM gate praptipattisamAsaH yAvadanuyogo na bhavati / ekAkSare vRddhiM gate'niyogo bhavati caturdazamArgaNAprarUpakastata ekAkSare vRddhe'niyogasamAsaH / ekAkSareNa prAbhRtakaprAbhRtakaM bhavati saMkhyAtAniyogadvArastata ekaikAkSaravRddhikrameNa yAvatprAbhRtakaM na paripUrNa tatsarvaM prAbhRtakasamAsastata ekAkSareNa prAbhRtakaprAbhRtakaM bhavati tata ekAkSareNa vRddhiryAvadvastu ekAkSareNonaM tatsarvaM prAbhRtakaprAbhRtakasamAsaH ekAkSareNa vastu viMzatiprAbhRtakaistata ekAkSaravRddhayA netavyaM yAvatsarvamekAkSareNonaM tatsarvaM vastusamAsaH / tata ekAkSareNa pUrva bhavati saMkhyAtavastubhistata ekaikAkSaravRddhyA tAvannetavyaM yAvallokaviMdusArazrutaM / ekAkSareNonaM tenAdhikaM pUrvaM pUrvasamAsaH / etasya zrutasyAvaraNaM zrutAvaraNaM zrutajJAnabhedAvaraNasyApi bheda iti // avadhijJAnaM dezAvadhiparamAvadhisarvAvadhibhedena trividhamekaikamapi jaghanyotkRSTabhedena dvividhaM / tatra jaghanyadezAvadhidravyata ekajIvaudArikazarIrasya lokonabhAge hata ekabhAgaM jAnAti, kSetrataH ghanAMgulasyAsaMkhyAtabhAgaM jAnAti, kAlata AvalyA asaMkhyAtabhAgaM jAnAti, bhAvato jaghanyadravyaparyAyeSu Avalya saMkhyAtabhAgeSu kRteSu tatraikakhaMDaM jAnAti / utkRSTadezAvadhirdravyataH kArmANavargaNAyA manovargaNAnaMtabhAgena bhAge hate tatraikakhaMDaM jAnAti kSetrataH saMkhyAta lokaM jAnAti kAlataH palyopamaM jAnAti bhAvato'saMkhyAta lokaparyAyAn jAnAti / tatra paramAvadhirjaghanyadravyato dezAyutkRSTadravyasya manovargaNAnaMtabhAgasyAnaMtabhAgena 297 bhAge hate tatraikabhAgaM jAnAti kSetrato'saMkhyAtalokaM jAnAti kAlata palyopamaM jAnAti bhAvato'saMkhyAtalokaparyAyAn jAnAti / utkRSTo dravyato Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 298 mUlAcAre manovargaNAyA anaMtabhAgaM jAnAti kSetrato'saMkhyAtA~llokAn jAnAti kAlato'saMkhyAtalokasamayAn bhAvato'saMkhyAtalokaparyAyAn jAnAti / sarvAvadhidravyata ekaM paramANuM jAnAti kSetrato'saMkhyAtA~llokAn jAnAti kAlato'saMkhyAtalokasamayAna jAnAti bhAvato'saMkhyAtalokaparyAyAna jAnAti / sarvatrAsaMkhyAtaguNo guNakAro draSTavyaH pUrvapUrvApekSayA'nugAmyananugAmivarddhamAnahIyamAnAvasthitabhedAt SaDidho vAvadhiH, etasyAvadhijJAnasyAvaraNamavadhijJAnAvaraNaM / manaHparyayajJAnamRjuvipulamatibhedena dvividhamRjumatimanaHparyayajJAnaM vipulamatimanaHparyayajJAnaM ceti / RjvI praguNA nirvartitA vAkkAyamanaskRtArthasya paramanogatasya vijJAnaM nirvartitA kuTilA vipulA ca mativipulamatirnivartitA vAkkAyamanaskRtArthasya parakIyamanogatasya vijJAnAt, athavA RjvI matiryasya jJAnavizeSasyAsau RjumativipulA matiryasyAsau vipulmtiH| Rjumatirvipulamatizca manaHparyayaH / tatra Rjumatidravyato jaghanyanaikasAmayikI saudArikazarIranirjarAM jAnAtyutkRSTata ekasAmayikI cakSuriMdriyanirjarAM jAnAti, kSetrato jaghanyena gavyUtipRthaktvaM, utkRSTato yojanapRthaktvaM jAnAti, kAlato jaghanyena dvau vA trInvA bhavAn, utkRSTataH saptASTau bhavAn jAnAti, bhAvato jaghanyenotkRSTena cAsaMkhyAtabhAvAn jAnAti kiM tu jaghanyAdutkRSTAnAM sAdhikatvaM iti / vipulamatidravyato jaghanyenaikasamayikI cakSurindriyanirjarAM jAnAti utkRSTenaikasamayaprabaddhakarmadravyasya manovargaNAyA anaMtabhAgena bhAge hRte ekakhaMDaM jAnAti, kSetrato jaghanyena yojanapRthaktvaM sAdhikaM jAnAti utkRSTato manudhyakSetraM jAnAti, kAlato jaghanyena saptASTabhavAn jAnAtyutkRSTato'saMkhyAtAn bhavAn jAnAti, bhAvato jaghanyenAsaMkhyAtaparyAyAna jAnAti utkRSTatastato'dhikAn paryAyAn jAnAti / etasya manaHparyayasyAvaraNaM manaHparyayAvaraNaM / kevalaMjJAnamasahAyamanyanirapekSaM tasyAvaraNaM kevalajJAnAvaraNaM / evaM paMcaprakAramAvaraNaM; jJAnAvArakaH pudgalaskaMdhanicayaH pravAhasvarUpeNAnAdibaddhaH jJAnAvaraNamiti // 187 // Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptyaadhikaaraaH| 299. darzanAvaraNaprakRtibhedAnAha;NidANiddA payalApayalA taha thINagiddhi NiddA ya / payalA cakkhu acakkhU ohINaM kevalassedaM // 188 // nidrAnidrA pracalAcalA tathA styAnagRddhiH nidrA ca / pracalA cakSuH acakSuH avadhInAM kevalasyedaM // 188 // TIkA-AvaraNamityanuvartate tena saha saMbaMdhaH / nidrAnidrA pracalApracalA styAnagRddhiH nidrA pracalA atra darzanAvaraNaM sAmAnAdhikaraNyena dRzyate nidrAnidrA cAsau darzanAvaraNaM ca evaM pracalApracalA darzanAvaraNaM styAnagRddhidarzanAvaraNaM nidrA darzanAvaraNaM pracalA darzanAvaraNaM, uttaratra vaiyadhikaraNyena cakSurdarzanAvaraNamakSurdarzanAvaraNamavadhidarzanAvaraNaM kevaladarzanAvaraNaM ceti navavidhaM darzanAvaraNametaditi / tatra madasvedaklamavinodArtha svApo nidrA tasyA uparyupari vRttinidrAnidrA, svApakriyayAtmAnaM pracalayati sA pracalA zokazramamadAdiprabhavA AsInasyApi netragAtravikRtisUcikAsau ca punaH punarvatamAnA pracalApracalA, svapne vIryavizeSAvirbhAvaH sA styAnagRddhiHstyAyateranekArthatvAt svApArtha iha gRhyate gRdherapi dRptiH styAne svapne gRdhyate dRpyate yadudayAdAtmA raudraM bahukarma karoti styAnagRddhiH / tatra nidrAnidrAdarzanAvaraNodayena vRkSAgre samabhUmau yatra tatra deze ghoraM khaM ghorayannirbharaM svapiti, pracalApracalAtIvodayena AsIna utthito vA galallAlAmukhaM punaH zarIraM ziraH kaMpayan nirbharaM svapiti, styAnagRddhidarzanAvaraNodayena utthito'pi punaH svapiti supto'pi karma karoti daMtAn kaTakaTAyamAnaH zete iti / nidrAyAstIvodayenAlpakAlaM svapiti utthApyamAnaH so'pi zIghramuttiSThati alpazabdena cetayate / pracalAyAstIvodayena vAlukAbhRte iva locane bhavataH gurubhArAvaSTabdhamiva ziro bhavati punaH punarlocane unmIlayati svapaMtamAtmAnaM vArayati / cakSurjJAnotpAdakaprayatnAnuviddhaguNIbhUtavizeSasAmAnyAlocanaM Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 300 mUlAcAre cakSudarzanarUpaM darzanakSamaM tasyAvaraNaM cakSurdarzanAvaraNaM / zeSedriyajJAnotpAdakaprayatnAnuviddhaguNIbhUtavizeSasAmAnyAlocanamacakSurdarzanaM tasyAvaraNamacakSudarzanAvaraNaM / avadhijJAnotpAdakaprayatnAnuviddhasannipAtaguNIbhUtavizeSarUpivastusAmAnyAlocanamavadhidarzanaM tasyAvaraNamavadhidarzanAvaraNaM / yugapatsarvadravyaparyAyasAmAnyavizeSaprakAzakaM kevalaM kevalaM jAnAti bhAvikevaladarzanaM tasyAvaraNaM kevaladarzanAvaraNaM / mithyAtvAsaMyamakaSAyayogekarUpeNa pariNato jIvasamavetadarzanaguNapratibaMdhakastadarzanAvaraNAmiti // 188 // vedanIyamohIyayoruttaraprakRtIH pratipAdayannAha;sAdamasAdaM duvihaM vedaNiyaM taheva mohaNIyaM ca ! dasaNacarittamohaM kasAya taha NokasAyaM ca // 189 // sAtamasAtaM dvividhaM vedanIyaM tathaiva mohanIyaM ca / darzanacaritramohaH kaSAyastathA nokaSAyazca // 189 // TIkA-sAtamasAtaM dvividhaM vedanIyaM, tathaiva mohanIyamapi dvividhaM darzanamohanIyaM caritramohanIyaM ca, dvividhamuttaratra bhaNati tena saha saMbaMdhaH / caritramohanIyamapi dvividhaM kaSAyamohanIyanokaSAyamohanIyabhedena sAtaM sukhaM sAMsArikaM tadbhojayati vedayati jIvaM sAtavedanIyaM, asAtaM duHkhaM tadbhojayati vedayati jIvamasAtavedanIyaM ! yadudayAddevAdigatiSu zArIrikamAnasikasukhaprAptistatsAtavedanIyaM, yadudayAnnarakAdigatiSu zArIramAnasaduHkhAnubhavanaM tadasAtavedanIyaM / evaM vedanIyakarmaNo dve prakRtI sukhaduHkhAnubhavananivaMdhanaH pudgalaskaMdhacayo mithyAtvAdipratyayavazena karmaparyAyapariNato jIvaH samaveto vedanIyamiti / aprAptasamayapadArtheSu ruciH zraddhA darzanaM tanmohayati parataMtraM karoti darzanamohanIyaM, pApakriyAnivRttizcAritraM tatra ghAtikarmANi pApaM teSAM kriyA mithyAtvAsaMyamakaSAyAsteSAmabhAvazcAritraM duHkhasasyaM karmakSetraM kRSati phalavatkurvatIti kaSAyAH, ISatkaSAyA noka Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptyadhikAraH / 301 SAyAH, sthityanubhAgodaye kaSAyemya eteSAM stokatvaM yata ISatkaSAyatvaM yuktamiti // 189 // darzanamohanIyasya kaSAyanokaSAyANAM ca bhedAnAha; tiNNiya duveya solasa NavabhedA jahAkameNa NAyavvA / micchattaM sammattaM sammAmicchattamidi tiNNi // 190 // trayo dvau SoDaza nava bhedA yathAkrameNa jJAtavyAH / mithyAtvaM samyaktvaM samya mithyAtvamiti trayaH // 190 // TIkA-trayo, dvau - SoDaza nava bhedA yathAkrameNa jJAtavyAH / darzanamohanIyasya trayo bhedAH / cAritramohanIyasya dvau bhedau, cAritrakaSAyamohanIyasya SoDaza bhedAH cAritranokaSAyamohanIyasya nava bhedAH / atha darzanamohanIyasya ke te trayo bhedA ityAzaMkAyAmAha ; - mithyAtvaM samyaktvaM samyaGghrithyAtvamiti trayo bhedAH darzanamohanIyasya yasyodayenAptAgamapadArtheSu zraddhA na bhavati tanmithyAtvaM kodravatuSarUpaM, yasyodayenAptAgamapadArtheSu zraddhAyAH zaithilyaM tatsamyaktvaM kodravataMdulasadRzaM yasyodayenAptAnAptAgamapadArthaSu akrameNa zraddhe utpadyate tatsamyanithyAtvaM, darzanamohanIyasyaM pUrvAdikaraNairdalitasya kodravasyeva tridhA gatirbhavati / tacca baMdhaM pratyekaM sattAkarma prati trividhaM tatsamyaG mithyAtvasyaikakAraNatvAditi // 190 // SoDazakaSAyabhedaM pratipAdayannAha; - koho mANo mAyA lohoNaMtANubaMdhisaNNA ya / appaccakkhANa tahA paccakkhANo ya saMjalaNo // 199 // krodho mAno mAyA lobho'naMtAnubaMdhisaMjJA ca / apratyAkhyAnaM tathA pratyAkhyAnaM ca saMjvalanaH // 199 // TIkA - krodho roSasaMraMbha: mAno garvaH stabdhatvaM mAyA nikRtirvecanA anu Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 302 mUlAcAre jutvaM lobho gRhamUrchA anaMtAnubhavAnmithyAtvAsaMyamAdau anubaMdhaH zIlaM yeSAM te'naMtAnubaMdhinaste ca te krodhamAnamAyAlobhA anaMtAnuvaMdhikrodhamAnamAyAlobhAH, atha vA'naMteSu bhaveSvanuvaMdho vidyate yeSAM te'naMtAnubaMdhinaH saMsArApekSayAnaMtakAlatvaM ete samyaktvacAritravirodhinaH zaktidvayApanodAyeti, atha vA'naMtAnuvaMdhina iti saMjJA bhavaMti eta iti / pratyAkhyAnaM saMyama ISatpratyAkhyAnaM saMyamAsaMyama ityarthaH, atrAvaraNazabdo draSTavyaH, apratyAkhyAnamAvapavaMtItyapratyAkhyAnAvaraNAH / pratyAkhyAnaM saMyamamAvRNvaMtati pratyAkhyAnAvaraNAH / athavA yeSu satsu pratyAkhyAnasaMyamAdirahitaM samyaktva bhavatIti apratyAkhyAnasaMjJAH krodhamAnamAyAlobhAstAdAttAcchabdyamiti / tathA yeSu satsu pratyAkhyAnaM samyaktvasahitaH saMyamAsaMyamo bhavati krodhamAnamAyAlomAH pratyAkhyAnasaMjJA bhavaMtyatrApi tAdarthyAttAcchabyamiti / tathA saMyamena sahakIbhUya saMjvalaMti saMyamo vA jvalatyeSu sasviti vA saMjvalanAH krodhamAnamAyAlobhA iti / AyAH samyatkvasaMyamaghAtinaH, dvitIyA dezasaMyamaghAtinaH, tRtIyAH saMyamaghAtinaH, caturthAH, yathAkhyAtasaMyamaghAtina iti // 191 // nokaSAyabhedAnpratipAdayannAha;-- itthIpurisaNauMsayavedA hAsa radi aradi sogo ya / bhayametoya dugaMchA Navaviha taha NokasAyabheyaM tu // 192 / / strIpuruSanapuMsakavedAH hAso ratiH aratiH zokazca / bhayametasmAt jugupsA navavidhastathA nokaSAyabhedastu // 192 // TIkA-stRNAti chAdayati doSairAtmAnaM paraM ca strI / purauprakRSTe karmaNi zete pramAdayati tAni karotIti vA puruSaH / na pumAn na strI napuMsakaM / yeSAM pudgalaskaMdhAnAmudayena puruSa AkAMkSotpadyate teSAM strIveda iti saMjJA / yeSAmudayena pudgalaskaMdhAnAM vanitAyAmAkAMkSA jAyate teSAM puMveda iti saMjJA / yeSAM ca yudgalaskaMdhAnAmudayeneSTakAgnisadRzena dvayorAkAMkSA jAyate teSAM napuMsakaveda Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| iti saMjJA / hasanaM hAso yasya karmaskaMdhasyodayena hAsyanimitto jIvasya rAga utpadyate tasya hAsa iti saMjJA kAraNe kAryopacArAt / ramyate'nayeti ramaNaM vA ratiH kutsite ramate yeSAM karmaskaMdhAnAmudayena dravyakSetrakAlabhAveSa ratirutpadyate teSAM ratiriti saMjJA / na ramate na ramyate vA yayA sA'ratiryasya pudgalaskaMdhasyodayena dravyAdiSvaratirjAyate tasyAratiritisaMjJA / zocanaM zocayatIti vA zokaH yasya karmaskaMdhasyodayena zokaH samutpadyate jIvasya tasya zoka iti saMjJA / bhItiryasmAdibheti vA bhayaM ya: karmaskaMdhairudayamAgatairjIvasya bhayamutpadyate teSAM bhayamiti saMjJA / jugupsanaM jugupsA yeSAM karmaskaMdhAnAmudayena dravyAdiSu jugupsA utpadyate teSAM jugupseti saMjJA / evaM navavidhameva nokaSAyavedanIyaM jJAtavyamiti / kaSAyavedanIyAkhyabhedAstUrddhametasmAccAgamAjjJAtavyA iti // 192 // AyuSo nAmnazca prakRterbhedAn pratipAdayannAhaHNiriyAU tiriyAU mANusadevANa hoMti aauunnii| gadijAdisarIrANi ya baMdhaNasaMghAdasaMThANA // 193 // nArakAyuH tairazcAyuH mAnuSadevAnAM bhavaMti AyUMSi / gatijAtizarIrANi ca baMdhanasaMghAtasaMsthAnAni // 193 // TIkA-nArakAdiSu saMbaMdhatvenAyuSo bhedavyapadezaH kriyate nArakeSu bhavaM nArakAyuH, tiryakSu bhavaM tairazcAyuH, manuSyeSu bhavaM mAnuSyAyuH, deveSu bhavaM daivAyuH, evamAyUMSi catvAri / yeSAM karmaskaMdhAnAmudayana jIvasyAdhogatisvabhAveSu narakeSu tIvrazItoSNavedaneSu dIrghajIvanenAdhaH sthAnaM bhavati teSAM nArakAyuriti saMjJA, yeSAM pudgalaskaMdhAnAmudayena tiryaGmanuSyadevabhavAnAmeva sthAnaM bhavati teSAM tairazcamAnuSadaivAyUMSi iti saMjJeti / gatirbhavaH saMsAra; yadudayAdAtmA bhAtaraM gacchati sA gatiryadi gatinAma karma na syAttadA'gati vaH syAt / yasmin jIvabhAve satyAyuHkarmaNo yathAvasthAnaM zarArAdIni karmANi Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 304 mUlAcAre udayaM gacchaMti sa bhAvo yasya pudgalaskaMdhasya mithyAtvAdikAraNaiH prAptakarmaNa udayAdbhavati tasyA gatiriti saMjJA / sA caturvidhA-narakagatiH, tiryaggatiH, manuSyagatiH, devagatizceti / yeSAM karmaskaMdhAnAmudayAdAtmanA nArakAdibhavasteSAM narakagatyAdayaH saMjJAzcatasro bhavaMti narakAdigatiSu / tadavyabhicAriNA sAdRzyanenaikIkRtAtmA jAtirjIvAnAM sadRzaHpariNAmaH yadi jAtinAmakarma na syAttadA matkuNA matkuNaivRzcikA vRzcikai/hayo bIhibhiH samAnA na jAyeran, dRzyate ca sAdRzyaM tasmAdyataH karmaskaMdhAcca yAti sAdRzyaM tasya jAtiriti saMjJA / sA ca paMcavidhA, ekeMdriyadvIndriyatrIndriyacaturAiMdriyapaMceMdriyajAtibhedena / yadudayAdAtmA ekeMdriyaH syAttadekeMdriyajAtinAmakarma evaM zeSeSvapi yojyaM / yadudayAdAtmanaH zarIranirvRtistaccharIranAma, yasya karmaskaMdhasyodayenAhArateja:kArmANavargaNApudgalaskaMdhAH zarIrayogyapariNAmaiH pariNatA jIvena saMbadhyate tasya zarIramiti saMjJA / yadi zarIranAmakarma na syAdAtmA vimukta: syAt / taccharIraM paMcavidhaM, audArikavaikriyikAhArakataijasakArmANazarIrabhedena / yadudayAdAhAravargata NAgatapudgalaskaMdhA jIvagRhItA rasarudhiramAMsAsthimajjAzukrasvabhAvaudArikazarIraM bhavaMti tadaudArikazarIranAma, evaM sarvatra yadudayAdAhAravargaNApudgalaskaMdhAH sarvazubhAvayavAhArazarIrasvarUpeNa pariNamaMti tadAhArakazarIraM nAmakama, tathA yadudayAttaijasavargaNApudgalaskaMdhA niHsaraNAniHsaraNaprakAmaprAptasamastapratyekasvarUpeNa bhavaMti tattaijasazarIraM nAma, tathA yadudayAdAhAravargaNAgatapadlaskaMdhA aNimAdiguNopalakSitAstadvaukriyakaM zarIraM, yadudayAtkUThamAMDaphalavaMtAkaphalavRtavatsarvakarmAzrayabhUtaM tatkArmANAzarIraM / zarIrArthAgatapudgalaskaMdhAnAM jIvasaMbaMdhAnAM yaiH yugalaskaMdhaiH prAptodayairanyonyasaMzleSaNasaMbaMdho bhavati taccharIrabaMdhanaM nAmakarma / yadi zarIrabaMdhananAmakarma na syAhAlakAkRtapuruSazarIramiva zarIraM syAt tadaudArikazarIrabaMdhanAdibhedena paMcavidhaM / yadudayAdaudArika zarIrANAM vivaravirahitAnyonyapravezAnupravezena Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptatyadhikAraH i katvApAdanaM bhavati tatsaMghAtanAma / yadi saMghAtanAmakarma na syAttilamodaka iva jIvazarIraM syAt / taJccaudArikazarIrasaMghAtAdibhedena paMcavidhaM / yadudayAdaudArikAdizarIrAkRtenirvRtirbhavati tatsaMsthAnanAma, yeSAM karmaskaMdhAnAmudayena jAtikarmodayaparataMtreNa zarIrasya saMsthAnaM kriyate taccharIrasaMsthAnaM / yadi tanna syAjjIvazarIrama saMsthAnaM syAt / tacca SoDhA vibhajyate - samacaturasrasaMsthAnanAma, nyagrodhaparimaMDala saMsthAnanAma, sAtizarIrasaMsthAnanAma, vAmanasaMsthAnanAma, kubjasaMsthAnanAma, huMDakasaMsthAnanAma / samacaturasraM samacaturasramiva vibhaktamityarthaH / nyagrodho vRkSastasya parimaMDalamiva parimaMDalaM yasya tannyogrodhaparimaDalaM nAbherUrdhvaM sarvAvayavaparamANu bahutvaM nyagrodhaparimaMDalamiva nyagrodhaparimaMDalazarIrasaMsthAnamAyatavRttamityarthaH / sAti vAlmIkaM zAlmalirvA tasya saMsthAnamiva saMsthAnaM yasya tatsAtizarIrasaMsthAnaM nAbheradhovayavAnAM vizAlatvamUrdhna saukSmyaM / kubjasya zarIraM kubjazarIraM tasya saMsthAnamiva saMsthAnaM yasya tatkubjazarIrasaMsthAnaM yasyodayena zAkhAnAM dIrghatvaM bhavati tatkubja zarIrasaMsthAnanAma / vAmanasya zarIraM vAmanazarIraM tasya saMsthAnaM vAmanazarIrasaMsthAna nAma yasyodayAt zAkhAnAM hrasvatvaM kAyasya ca dIrghatvaM bhavati / viSamapASANabhRtAdririva viSamaM huMDaM yasya zarIraM tasya saMsthAnamiva saMsthAnaM yasya taddhuMDakazarIrasaMsthAnaM yasyodayena pUrvoktapaMca saMsthAnebhyo'nyavIbhatsaM saMsthAnaM bhavati / atha baMdhana saMghAtasaMsthAneSu ko bheda iti cennaiSa doSo yasya karmaNa udayenaudArikazarIraparamANavo'nyonyaM vaMdhamAgacchaMti tadaudArikazarIravaMdhanaM nAma / yasya karmaNa udayenaudArikazarIraskaMdhAnAM zararibhAvamupagatAnAM baMdhananAmakarmodayenaikavaM ghanavadvAnAmaudaryaM bhavati tadaudArikazarIrasaMghAMta nAma / yasya ca karmaNa udayena zarIraskaMdhAnAmAkRtirbhavati tatsaMsthAnamiti mahAnbhedo yata / evaM sarvatra draSTavyamiti // 193 // 20 305 Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 306 mulAcAre tathA;saMghaDaNaMgovaMgaM vaNNarasagaMdhaphAsamaNupubvI / agurulahuguvaghAdaM paraghAdamussAsa NAmaM ca // 194 // saMhamanamaMgopAMgaM varNarasagaMdhasparzA AnupUrvI / aguruladhUpaghAtAH paraghAta ucchrAsa nAma ca // 194 // TIkA - yasyodayAdasthisaMdhibaMdhavizeSo bhavati tatsaMhananaM nAma, etasyAbhAve zarIrasaMhananaM na bhavet / tat SaDdhiM; vajrarSabhanArAca saMhananaM, vajranArAca saMhananaM, nArAcasaMhananaM, arddhanArAcasaMhananaM, kIlakasaMhananaM, asaMprAptAspATikA saMhananaM ceti / asthisaMcayaM RSabhaveSTanaM vajravada bhedyatvAdRSabhaH vajrazca nArAcazca vajranArAcau tau dvAvapi yasya zarIrasaMhananaM tadvarSabhanArAca saMhananaM yasya karmaNa udayena vajrAsthIni vajraveSTanena veSTitAni vajranArAcena ca kIlitAni bhavaMti / eSa evAsthivaMgho RSabharahito yasyodayena bhavati tat dvitIyaM / yasya karmaNa udayena vajravizeSaNarahito'sthibaMdho nArAcakIlito bhavati tattRtIyaM / yasya karmaNa udayenAsthisaMcayo nArAcenArddhakIlito taccaturthaM / yasya karmaNa udayena vajrAsthIni vajraveSTanena veSTitAni vajranArAcenaiva kIlitAni na bhavaMti tatpaMcamaM / yasya karmaNa udayenAnyonyasaMprAptAni asRpATikA NirAbaddhAni bhavaMti tat SaSTha miti // yadudayAdaMgopAMgavivekaniSpattiH tadAMgopAMga nAma yasya karmaNa udayenAnalakavAhUrUdara nitaMvoraHpRSTha zirAMsyaSTAvaMgAni upAMgAni ca mUrddhakaroTimastakalalATasaMdhibhujakarNanAsikAnayanAkSikUpa hanukapolAdharauSThasaktAlujihvAgrIvAstanacuccukAMgulyAdIni bhavati / tadaMgopAMgaM trividhamaudArikazarIrAMgopAMgaM, vaikriyakazarIrAMgopAMga, AhArakazarIrAMgopAMgaM ceti / yasya karmaNa udayenaudArikAMgopAMgAni bhavati tadaudArikAgopAMgaM nAmaivamanyatrApi yojyam // yadudayAccharIre varNaniSpattistadvarNanAma syAttadabhAve zarI Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| wwwmmmm mavarNa syAt tatpaMcavidha; kRSNavarNanAma, nIlavarNanAma, raktavarNanAma, haritavarNanAma, zuklavarNanAma ceti / yasya karmaNa udayena zarIrapudgalAnAM kRSNavarNatA bhavati tatkRSNavarNanAmaiva zeSANAmapi draSTavyaM // yasya karmaskaMdhasyodayAjjIvazarIre jAtipratiniyatatiktAdiraso bhavati tadrasa iti saMjJA, etasya karmaNo'bhAve jAtipratiniyataraso na bhavet nivAdInAM prtiniytrsoplNbhaat| tatpaMcavidhaM; tiktanAma kaTukanAma, kaSAyanAma, AmlanAma, madhuranAma ceti / yasya karmaNa udayena zarIrapudgalAstiktarasasvarUpeNa pariNamaMti tattiktanAmaivaM zeSANAmapyartho vAcya iti // yasya karmaskaMdhasyodayena jIvazarIre jAtiprati niyatogaMdha utpadyate tasya gaMdha iti saMjJA, na ca tasyAbhAvo hastyajAdiSu pratiniyatagaMdhopalaMbhAt / tat dvividhaM surabhigaMdhanAmAsurAbhigaMdhanAma ceti / yasya karmaskaMdhasyodayena zarIrapudgalAH surabhigaMdhayuktA bhavaMti tatsurabhigaMdhanAma, yasya karmaskaMdhasyodayena zarIrapudgalA durgaMdhA bhavaMti tadurgadhanAmeti // yasya karmaskaMdhasyodayena jIvazarIre jAtipratiniyataHsparza utpadyate tatsparzanAma na caitasyAbhAvaH sarvotpalakamalAdiSu pratiniyatasparzadarzanAttadaSTavidhaM; karkazanAma, mRdunAma, gurunAma, laghunAma, snigdhanAma, rUkSanAma, zItanAma, uSNanAma ceti / yasya karmaskaMdhasyodayena zarIrapudgalAnAM karkazabhAvo bhavati tatkakazanAmaivaM zeSasparzAnAmapyartho vAcyaH // AnupUyaM; pUrvottarazarIrayoraMtarAle ekadvitrisamayeSu vartamAnasya yasya karmaskaMdhasyodayena jIvapradezAnAM viziSTaH saMsthAnavizeSo bhavati tadAnupUrvya nAma, na ca tasyAbhAvo vigrahagatau jAtipratiniyatasaMsthAnopalaMbhAt uttarazarIragrahaNaM prati gamanopalaMbhAt / taccaturvidhaM; narakagatiprAyogyAnupUrvya, tiryaggatiprAyogyAnupUrvya, manuSyagatiprAyogyAnupUrvya, devagItaprAyogyAnupUrvya ceti / yasya karmaskaMdhasyodayena narakagati gatasya jIvasya vigrahagatau vartamAnasya narakagatiprAyogyasaMsthAnaM bhavati tannarakagatiprAyogyAnupUrNaM nAmaivaM zeSANAmapyartho vAcya iti // yasya karmaskaMdhasyodayAjjIvo'naMtAnaMtapudgalapUrNo'yaHpiMDavadgurutvAnnAdhaH patati na Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 308 mUlAcAre cArkatUlavallaghutvAdUrdhva gacchati tadagurulaghunAma // upetya ghAta upaghAtayasyodayAt svayaMkRtodvaMdhanamarutpatanAdinimitta upaghAto bhavati tadupaghAtanAma, atha vA yatkarma jIvasya svapIDAhetUnavayavAnmahAzRMgalAdhvastAnudarAdIna karoti tadupaghAtaM // pareSAM ghAtaH paraghAtaH yasya kaNa udayAtparaghAtahetavaH zarIrapudgalAH sarpadaMSTrAvRzcikapucchAdibhavAH parazastrAdyAghAtA vA bhavaMti tatparaghAtanAma // uccasanamucchAsaH yasya karmaNa udayena jIva ucchrAsaniHzvAsakAyotpAdanasamarthaH syAttaducchAsaniHzvAsanAma // ayaM nAmazabdaH sarvatrAbhisaMvadhyata iti // 194 // tathA;AdAvujjodavihAyagaijuyalatasa suhumaNAmaM ca / pajjatasAhAraNajuga thirasuha suhagaM ca AdejaM // 195 // athiraasuhaduvbhagayANAdejjaM dussaraM ajasakittI / sussarajasakittIviya NimiNaM titthayaraNAmabAdAkaM196 AtapodyotavihAyogatiyugalanasAH sUkSmanAma ca / paryAptasAdhAraNayugaM sthiraMzubhaM subhagaM ca AdeyaM // 195 // asthirAzubhadurbhagA anAdeyaM duHsvaramayazaskIrtiH / susvarayazaHkIrtirapi ca nirmANaM tIrthakRtvaM nAma dvAca tvAriMzat // 196 // TIkA-AtapanamAtapaH yasya karmaskaMdhasyodayena jIvazarIra Atapo bhavati tadAtApananAma, na ca tasyAbhAvaH sUryamaMDalAdiSu pRthivIkAyikatApopalaMbhAt // udyotanamudyotaH yasya karmaskaMdhasyodayAjjIvazarIra udyota 1 saMskRtIkAyA likhitapustake "NimiNaM " ityasya chAyA " nimAna"miti kRtaa| nirmANakarmaNo vikhyAtatvAt 'nirmANa"miti chAyA kRtAsti / dvayamapi shuddhm| Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| wwwwwwwwwww utpadyate tadudyAtanAma, na cAsyAbhAvaH candranakSatrAdimaMDaleSu khadyotAdiSu ca pRthivIkAyikazarIrANAmudyotadarzanAt // vihAya AkAzaM vihAyasi gatirvihAyogatiryeSAM karmaskaMdhAnAmudayena jIvasyAkAze gamanaM tadvihAyogatinAma, na cAsyAbhAvo vitastimAtrapAdajIvapradezaibhUmimavagAhyasakalajIvapradezAnAmAkAze gamanopalaMbhAt, tat dvividhaM prazastavihAyogatinAmAprazastavihAyogatibhedena; yasya karmaNa udayena siMhakuMjarahaMsavRSabhAdInAmiva prazastA gatirbhavati tatprazastavihAyogatinAma // yasya karmaNa udayenoSTrazRgAlazvAdInAmivAprazastA gatirbhavati tadaprazastavihAyogatinAma // yasya karmaNa udayena jIvaH sthAvareSUtpadyate tatsthAvaranAmAnyathA syAvarANAmabhAvaH syAt / yasya karmaNa udayAdanyavAdhAkarazarIreSUtpadyate jIvastadvAdaranAmAnyathA'pratihatazarIrA jIvAH syuH // yasya karmaNa udayena sUkSmeSUtpadyate jIvastat sUkSmazarIranivartakaM // yadudayAdAhArAdi SaTparyAptinivRttista tparyAptinAma / tat SaDDidhaM tadyathA-zarIranAmakarmodayAtpudgalavipAkina AhAravargaNAgatapudgalaskaMdhAH samavetAnaMtaparamANuniSpAditA AtmAvaSTabdhakSetrasthAH karmaskaMdhasaMvaMdhato mUrtIbhUtamAtmAnaM samavetatvena samAzrayaMti teSAmAgatAnAM pudgalaskaMdhAnAM khalarasaparyAyaiH pariNamanazaktirAhAraparyAptiH / sA ca nAMtamuhUrttamaMtareNa samayenaikena jAyate zarIropAdAnAtprathamasamayAdArabhyAMtarmuhUrtenAhAraparyAptirniSpAdyate khalabhAgaM tilakhalopamAsthyAdisthirAvayavaistilatailasamAnaM rasabhAgaM rasarudhiravasAzukAdidravyaM tadavayavapariNamanazaktiniSpattiH zarIraparyAptiH sAhAraparyApteH pazcAdatarmuhUrtena niSpadyate / yogyadezasthitarUpAdiviziSTArthagrahaNazakterniSpattirindriyaparyAptiH sApi tataH pazcAdaMtarmuhUrtAdupajAyate na ceMdriyaniSpattau satyAmapi tasmin kSaNe bAhyArthajJAnamutpadyate tadA tadupakaraNAbhAvAt / ucchAsaniHsaraNazaktaniSpattirAnapAnaparyAptireSApi tadaMtarmuhUrttakAle samatIte bhavati / bhASAvargaNAyAzcaturvidhabhASAkArapariNamanazakteH parisamAptirbhASAparyAptireSApi pazcAdaMta Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 310 mUlAcAre muhUrttAdupajAyate / manovargaNAbhirniSpannadravyamanovaSTaMbhabhedAnubhUtArthasmaraNazaktarutpattirmanaHparyAptiH / prAraMbho'krameNa janmasamayAdArabhya tAsAM satvAbhyupagamAnniSpattistu punaH kramaNaitAsAmaniSpattiraparyAptiH / na ca paryAptiprANayorabhedo yata AhArAdizaktInAM niSpattiH paryAptiH prANatyebhirAtmeti prANaH / SaDvidhaparyAptiheturyatkarmatatpayAptinAma // zarIranAmakarmodayAnnirvartyamAnaM zarIramekAtmopabhogakAraNaM yato bhavati tatpratyekazararinAma / bahUnAmAtmanAmupabhogahetutvena sAdhAraNazarIraM yato bhavati tatsAdhAraNazarIranAma |ysy karmaNa udayAt rasarudhiramedamajjAsthimAMsazukrANAM saptadhAtUnAM sthiratvaM bhavati tasthiranAma / yadudayAdeteSAmasthiratvamuttarottarapariNAmo bhavati tadasthiranAma / yadudayAdaMgopAMganAmakarmajanitAnAmaMgAnAmupAMgAnAM ca ramaNIyatvaM tacchubhanAma, tadviparItamazubhanAma / yadudayAtstrIpuMsayoranyonyaprItiprabhavaM saubhAgyaM bhavati tatsubhaganAma / yadudayAdrUpAdiguNopeto'pyaprItikarastadurbhaganAma / cazabdo nAmazabdasya samuccayArthaH / yasya karmaNaH udayenAdeyatvaM prabhopetazarIraM bhavati tadAdeyanAma / yadudayAdanAdeyatvaM niSprabhazarIraM tadanAdeyanAma, athavA yadudayAdAdeyavAcyaM tadAdeyaM viparItamanAdeyamiti / zobhanaH svaraH madhurasvaraH yasyodayAtsusvaratvaM manojJasvaranirvarttanaM bhavati tatsusvaranAma / yadudayAt duHsvaratA'manojJasvaranirvarttanaM tat duHsvaranAma / puNyaguNAkhyApanakaraNaM yazaHkIrtinAma, athavA yasya karmaNa udayAtsadbhUtAnAM ca khyApanaM bhavati tayaza kIrtanaM nAma / tatpratyanIkamaparamayazaskIrtinAma yadudayAtsadbhUtAnAmasadbhUtAnAM cApyaguNAnAM khyApanaM tadayazaskIrtinAma / niyataM mAnaM nimAnaM tat dvividhaM pramANanimAnaM sthAnanimAnaM ceti yasya karmaNa udayena dve api nimAne bhavatastannimAnanAma, anyathA karNanayananAsikAdInAM svajAtipratirUpaNamAtmanaH sthAnena pramANena ca niyamo na syAt / yasya karmaNa udayena paramamAhatyaM trailokapUjAhetarbhavati tatparamotkRSTaM tIrthakaranAma / evaM piMDaprakRtInAM dvAcatvAriMzannAmna ekaikApekSayA trinavatirvA bhedA bhavaMtIti // 195-196 // Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| mmmwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwm ___ gotraprakRtibhedamaMtarAyaprakRtibhedaM cAha;uccANicAgodaM dANaM lAbhaMtarAya bhogo y| paribhogo viriyaM ceva aMtarAyaM ca paMcavihaM // 197 // uccainIcairgotraM dAnaM lAbhAMtarAyo bhogazca / / paribhogo vIrya caiva aMtarAyazca paMcavidhaH // 197 // TIkA-gotrazabdaH pratyekamabhisaMvadhyate; uccairgotraM, nIcaigotraM / yadudayAllokapUjiteSu kuleSu janma taduccairgotraM, yadudayAddarhiteSu kuleSu janma tannIcairgotraM // aMtarAyazabdaH pratyekamabhisaMbadhyate anugrahArthaM svasyAtisargodAnaM tasyAMtarAyaH dAtRdeyAdInAmaMtarAyo dAnAMtarAyaH, / lAbhaH samIpsitavastu tasyAMtarAyo lAbhAMtarAyaH, sakRddhajyate bhogastasyAMtarAyo bhogAMtarAyaH, punarbhujyate paribhogastasyAMtarAyaH paribhogAMtarAyaH, vIryaH zaktirutsAhastasyAMtarAyovI-tarAyaH / dAnAdipariNAmavyAghAtahetutvAt tavyapadezaH / yadudayAdAtukAmo'pi na dadAti, labdhukAmo'pi na labhate, bhoktumicchannapi na bhukte, upabhoktumabhivAMchannapi na paribhuMkte, utsahitukAmo'pi notshte| ityevamaMtarAyaH paMcavidho bhavati uttaraprakRtibhedena // 197 // evamuttaraprakRtibhedoSTacatvAriMzacchataM bhavati // prakRtisvAmitvaM pratipAdayannAha;sayaaDayAlapaINaM baMdhaM gacchati viisahiysyN| savve micchAdiThI baMdhadi nAhAratitthayarA // 198 // zatASTacatvAriMzatprakRtInAM baMdhaM gacchati viMzatyadhikazataM / sarvA mithyAdRSTiH badhnAti nAhAratIrthakarAH // 198 // TIkA-aSTacatvAriMzacchataprakRtInAM madhye zataM viMzatyuttaraM baMdhaprakRtayo bhavaMti, aSTAviMzatirabaMdhaprakRtayaH / paMca zarIrabaMdhanAni paMca zarIrasaM Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 312 mUlAca,re wwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwwww. ghAtAni catvAro varNAH catvAro rasAH eko gaMdhaH sapta sparzA samyaktvasamyabhithyAtve ve ityevamaSTAviMzatiH / etAbhyaH zeSANAM prakRtInAmAhAradvayatIrthakararahitAnAM saptadazAdhikaM zataM mithyAdRSTirvanAti / etAsAM mithyAdRSTiHsvAmIti / tIrthakaraM samyaktvena AhAradvayaM ca saMyamenAto na mithyAdRSTibannAti, AhArakAhArakAMgopAMgatIrthakaranAmAnIti // 198 // sAsAdanAdInAM baMdhaprakRtIH pratipAdayannAha;vajjiya tedAlIsaM tevaNNaM ceva paMcavaNNaM ca / baMdhai sambhAdiTThI du sAvao saMjado tahA ceva // 199 // varjayitvA tricatvAriMzat tripaMcAzat caiva paMcapaMcAzaJca / badhnAti samyagdRSTistu zrAvakaH saMyatastathAcaiva / 199 // TIkA-cazabdena sUcitAH sAsAdanasamyagdRSTimithyAdRSTayorvadhaprakRtIstAvannirUpayAma:-mithvAtvanapuMsakavedanarakAyurnarakagatyekadvitricaturiMdriyajAtihuMDasaMsthAnAsaMprAptAsRpATikAsaMhanananarakagatiprAyogyAnupUrvyAtapasthAvarasUkSmAparyAptakasAdhAraNazarIrasaMjJakAH SoDaza prakRtIstyaktvA zeSA mithyASTibaMdhaprakRtIrekottarazataM sAsAdanasamyagdRSTivanAtIti / samyamithyAdRSTiHsamyagdRSTibaMdhaprakRtIstIrthakaradevamanuSyAyUrahitAzcatuH saptatisaMkhyAkA bannAtIti, nidrAnidrApracalApracalAstyAnagRddhyanaMtAnubaMdhikrodhamAnamAyAlobhastrIvedatiyagAyustiryaggatimadhyamacatuH saMsthAnamadhyamacatuH saMhananatiryaggatiprAyogyAnupUryodyotAprazastavihAyogati durbhagaduHsvarAnAdeyanIcairgotrasaMjJakAH paMcaviMzatiprakRtIH parihRtya tIrthakarasahitAH sAsAdanavaMdhaprakRtIrvAsaptasaptatirasaMyatasamyagdRSTirvadhnAti / apratyAkhyAnAvaraNakodhamAnamAyAlobhamanuSyagatyaudArikazarIrAMgopAMgamanuSyAyurvajrarSabhanArAcasaMhananamanuSyagatiprAyogyAnupUrvyanAmnI dazaprakRtIH parihRtya zeSA asaMyatasamyagdRSTibaMdhaprakRtIstripaMcAzadrahitatIrthakarAhAradvayasahitamithyAdRSTiprakRtIrvA saptaSaSTisaMjJakAH saMyatA Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * paryApyadhikAraH / saMyato vannAti / pratyAkhyAnAvaraNakodhamAnamAyAlobhasaMjJakAzcatasraH prakRtIH parihRtya zeSAH saMyatAsaMyatabaMdhaprakRtIH paMcapaMcAzadrahitamithyASTibaMdhaprakRtIrvA tIrthakarAhAradvayavaMdhasahitAH paMcaSaSTiprakRtIH pramattasaMyato vanAti / tathA tenaiva prakAreNApramattAdInAM baMdhaprakRtayo draSTavyAstadyathAasadedyAratizokAsthirAzubhAyazaskIrtisaMjJakAH SaT prakRtIH parihRtya zeSA apramatto vannAtIti / apramattaprakRtIstyaktadevAyuH prakRtIraSTApaMcAzatsaMjJakA apUrvakaraNo vannAtIti / tA eva nidrApracalArahitAH SaTpaMcAzatprakRtIH sa evApUrvakaraNasaMkhyAtabhAgeSu vannAti tata UrdhvaM saMkhyeyabhAge paMceMdriyajAtivaikriyikAhArataijasakArmaNazarIrasamacaturasrasaMsthAnavaikriyakAhArakazarIrogopAMgavarNagaMdharasasparzadevagatidevagatiprAyogyAnupUrvyAgurulaghUpaghAtaparaghAtocchvAsavihAyogatitrasavAdaraparyAptakapratyekazarIrasthirasubhagasusvarAdeyanirmANatIrthakarAkhyAH prakRtIH parihRtya zeSAH SaDriMzatiprakRtIH sa evApUrvakaraNo vanAti tato'nivRttiprathamabhAge tA eva prakRtIhAsyaratibhayajugupsArahitA dvAviMzatisaMkhyAkA vaghnAti, anivRttivAdarastata Urdhva puMvedarahitA ekaviMzatiprakRtIranivRttidvitIyabhAge vadhnAti tataH saMjvalanakrodharahitA viMzatiprakRtIstRtIyabhAge vadhnAti tataH saMjvalanamAnarahitA ekonaviMzatiprakRtIzcaturthabhAge vadhnAti tata Urdhva mAyArahitA aSTAdazaprakRtIH paMcamabhAge vanAti / tata UrdhvaM tA eva lobharahitAH saptadazaprakRtIH sUkSmasAMparAyo vadhnAti, jJAnAMtarAyadazakadarzanacatuSkoccairgotrayazaH kIrtiSoDazaprakRtImuktvaikaM sadeyaM dvitIyabhAge sUkSmasAMparAyo vanAti, tata UrdhvaM sAtavedanIyAkhyAmekAM prakRtimupazAMtakaSAyakSINakaSAyayogakevAlino vanaMti / ayogakevalI avaMdhako na kiMcitkarma vanAtIti // 199 // vyAkhyAtaH prakRtivaMdhavikalpaH, idAnI sthitivaMdhavikalpo vaktavyaH, sA ca sthitiiivadhotkRSTA jaghanyA ca; tatra yAsAM karmaprakRtInAmutkRSTA Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 314 mUlAcAresthitiH samAnA tannirdezArthamucyate;tiNhaM khalu paDhamANaM ukkasaM aMtarAyayasseva / tIsaM koDAkoDI sAyaraNAmANameva ThidI // 200 // trayANAM khalu prathamAnAM utkRSTaM aMtarAyasyaiva / triMzat koTIkoTyaH sAgaranAmnAmeva sthitiH // 20 // TIkA--trayANAM prathamAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNavedanIyAnAM sAmIpyAtsAhacaryAdA sarveSAM prathamatvamaMtarAyasya ca utkRSTA sthitiH sAgaranAmnAM triMzatkoTIkoTyo nAdhikAH / paMcAnAM jJAnAvaraNIyAnAM navAnAM darzanAvaraNIyAnAM sAtavedanIyasyAsAtavedanIyasya paMcAMtarAyAraNAM cotkRSTaH sthitivaMdhaH sphuTaM triMzatsAgaropemakA koTyaH / eta karmarUpapudgalA etAvatA kAlena karmasvarUpAbhAve kSayamupavajaMtIti // 20 // tathAHmohassa sattari khalu bIsaM NAmassa ceva godassa / tetIsamAugANaM uvamAo sAyarANaM tu // 201 // mohasya saptatiH khalu viMzatiH nAmnazcaiva gotrasya / trayastriMzat AyuSa upamAH sAgarANAM tu // 201 // TIkA-mohasya mithyAtvasya sAgaropamAnAM koTIkoTInAM saptatirutkRSTA sthitiH, nAmagotrayoH karmaNorutkRSTasthitiHsAgarANAM koTIkoTInAM viMzatiH pUrvoktena sAgaranAmnAM koTIkoTI ityanena saMbaMdhaH / AyuSaH punaH koTIkoTIzabdo nAstIti saMbaMdhastathAnabhidhAnAdAgame ityataH sAgarazabdanaiva saMbaMdhaH / kutaH punaH sAgaropamagrahaNAdAyuSa utkRSTasthitiH upamA sAgarANAM trayastriMzasthitaH sAgaraistrayAstriMzadbhirupamA / tuzabdaH sarvavizeSaNasaMgrahArtha Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 315 stadyathA, sAtavedanIyastrIvedamanuSyagatiprAyogyAnupUrvyanAmnAmutkRSTA sthitirdazasAgaropamakoTIkoTyaH, SoDazakaSAyANAmutkRSTaH sthitivaMdhazcatvAriMzakoTIkoTyaH sAgarANAM, puMvedahAsyaratidevagatisamacaturasrasaMsthAnavajrarSabhanArAcasaMhananadevagatiprAyogyAnupUrvyaprazastabihAyogatisthirasubhagazubhasvarAdeyayazaH kIrtirUMccairgotrANAmutkRSTaH sthitibaMdhaH dazasAgaropamakoTIkoTyaH, napuMsakavedAratizokamayajugupsAnarakagatitiryaggatyakeMdriyapaMceMdriyajAtyaudArikavaikriyikataijasakArmANazarIrahuMDasaMsthAnaudArikavakriyikAMgopAM-gAsaMprAptAsa'pATikAsaMhananavarNarasagaMdhasparzanarakagatitiryaggAtiprAyogyAnupUrvyAguruladhUpaghAtaparaghAtocchAsAtapodyotAprazastavihAyogatitrasasthAvaravAdaraparyAptapratyekazarIrAsthirAzubhadurbhagaduHsvarAnAdeyAyazaskIrtinAmnAM nIcairgotrANAmutkRSTaH sthitibaMdho viMzatisAgaropamakoTIkoTyo narakadevAyuSostrayastriMzatsAgaropamANyutkRSTAsthitiH, tiryajanuSyAyuSa utkRSTA sthitistrINi palyopamAni dvIndriyatrIndriyacaturAiMdriyajAtivAmanasaMsthAnakIlakasaMhananasUkSmAparyAptasAdhAraNanAmnAmutkRSTasthitiH aSTAdazasAgaropamakoTIkoTyaH, AhArazarIrAMgopAMgatIrthakaranAmnAmutkRSTA sthitiH aMtaHkoTIkoTyaH nyagrodhasaMsthAnanArAcasaMhananayorutkRSTasthitizcaturdazasAgaropamakoTIkoTyaH, kubjasaMsthAnArddhanArAcasaMhananayorutkRSTA sthitiH SoDazasAgaropamakoTIkoTyaH / sarvatra yAvaMtyaH sAgaropamakoTIkoTyastAvaMti varSazatAnyAvAdhAkarmasthitiH karmaniSedhakaH, yeSAM tu aMtaHkoTIkoTyaH sthitisteSAmarmuhUrta AvAdhA, AyuSaH pUrvakoTItribhAga utkRSTAvAdhA AvAdhAnAM karmasthitiH karmasthitikarmaniSedhaka iti iyaM saMjJipaMceMdriyasyotkRSTA sthitirekeMdriyasya punarmithyAtvasyotkRSTaH sthitibaMdha ekaM sAgaropamaM / kaSAyANAM sapta catvAro bhAgA jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyasAtavedanIyAnAmutkRSTaH sthitivaMdhaH sAgaropamasya trayaH sapta bhAgAH; nAmagotrakaSAyANAM sAgaropamasya dvau saptabhAgau / evaM zeSANAM trairAzikakrameNaikeMdriyasyotkRSTA sthiti:: Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 316 - mUlAcAremmmmmmmmmmmmmmmmmmmarrior sAdhyA, tasyAH saMdRSTirevaM 3 | 2 || evaM dvIndriyAdyasaM 100 400 zipaMceMdriyaparyaMtAnAmutkRSTA sthitiH sAdhyA / dvIndriyasya mithyAtvasyotkRSTA sthitiH paMcaviMzatiH sAgaropamANAM, trIMdriyasya paMcAzat, caturAiMdriyasya zataM asaMjJipaMceMdriyasya sahasraM / tadvibhAgenaiva zeSakarmaNAmapyutkRSTA sthitiH sAdhyA trairAzikakrameNa / teSAM saMdRSTayaH / ____ 25 / 100 74 44 dvIndriyasya mithyAtvadInAM 50 200 150 100 | 1000 / 7 trIndriyasya mithyA- 4000 300 00 | 200 / caturrAiyA tvAdInAM 7 7 7 / 7 syamithyAtvadInAM asajJi 2000 paMceMdriyasya mithyAtvAdInAmutkRSTaH sthitibaMdhaH / sarvatra cAlpaH saMkhyAtabhAga eva AvAdhA iti // 201 // utkRSTasthitibaMdha pratipAdya jaghanyasthitibaMdha pratipAdayannAha;bArasa ya vedaNIe NAmAgodANamaTThaya muhuttA / bhiNNamuhuttaM tu ThidI jahaNNaM sesa paMcaNhaM // 202 // dvAdaza ca vedanIyasya nAmagotrayoraSTau muhuurtaaH| bhinnamuhUrta tu sthitiH jaghanyA zeSANAM paMcAnAM // 202 // TIkA-vedanIyasya karmaNo jaghanyA sthitiH dvAdaza muhUrtAH, nAmagotrayoH karmaNoraSTau muhUrtAH jaghanyA sthitiH / zeSANAM punaH paMcAnAM jJAnAvaraNadarzanAvaraNamohanIyAyuraMtarAyANAM jaghanyA sthitiraMtarmuhUrttamAtreti ca // jaghanyasthitavizeSa pratipAdayannAha;-paMcajJAnAvaraNacaturdarzanAvaraNalobhasaMjvalanapaMcAMtarAyANAM jaghanyA sthitirantarmuhUrttA sAtavedyasya dvAdazamuhUrtA yazaH Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paryAptyadhikAraH / 317 kIrtyaccagotrayoraSTau muhUrtAH krodhasaMjvalanasya dvau mAsau mAnasaMjvalanasyaikamAsaH mAyAsaMjvalanasyArddhamAsaH puruSavedasyASTau saMvatsarAH nidrAnidrApracalApracalAstyAnagRddhinidrApracalA'sAtavedanIyAnAM sAgaropamasya trayaH saptabhAgA: palyopamAsaMkhyAtabhAgahInAH / mithyAtvasya sAgaropamasya saptadazabhAgAH palyopamAsaMkhyAtabhAgahInA anaMtAnuvaMdhyapratyAkhyAnapratyAkhyAnAnAM sAgaropamasya catvAraH saptabhAgAH palyopamAsaMkhyAtabhAgahInA aSTAnAM nokaSAyANAM sAgaropamasya dvau saptabhAgau palyopamAsaMkhyAtabhAgahInau narakadevAyaMSAdazavarSasahasrANi tiryajanuSyAyuSoraMtarmuhUrtaH narakagativaikriyikazarIrAMgopAMgadevagatiprAyogyAnupUrvyANAM sAgaropamasya dvau saptabhAgau palyopamAsaMkhyAtabhAgahInau AhArAhArAMgopAMgatIrthakarANAM sAgaropamANAM koTIkoTayoM'taH koTIkoTI zeSANAM sAgaropamasya dvau saptabhAgau palyopamAsaMkhyAtabhAgahInau / sarvatra jaghanyA sthitiriti saMbaMdhanIyA / sarvatra cAMtarmuhUrttamAvAghA AvAdho nAma karmasthitiH karmaniSedhakaH / sarvo'yaM jaghanyasthitibaMdhaH sAmAnyApekSayA saMjJipaMceMdriyasyaikeMdriyaddIMdriyatrIndriyacaturiMdriyAsaMjJipaMceMdriyANAM sarvakarmaNAM jaghanyasthitibaMdhaH ya evotkRSTa uktaH sa eva palyopamAsaMkhyAtabhAgahIno draSTavya iti // 202 // anubhAgabaMdhaM nirUpayannAha;kammANaM jo du raso ajjhavasANajaNida suha asuho vA baMdho so aNubhAgo padesabaMdho imo hoi // 203 // karmaNAM yastu rasa adhyavasAnajanitaH zubho'zubho vA / baMdhaH saH anubhAgaH pradezabaMdhaH ayaM bhavati // 203 // TIkA-karmaNAM jJAnAvaraNAdInAM yastu rasaH so'nubhavo'dhyavasAnaiH pariNAmairjanitaH krodhamAnamAyAlobhatIvAdipariNAmabhAvataHzubhaH sukhadaH azubhaH asukhadaH vA vikalpArthaH so'nubhAgabaMdhaH / yathA ajAgomAhidhyAdInAMkSINatIbamaMdAdibhAvena rasavizeSastathA karmapudgalAnAM tIvAdibhAvena svagatasAma-- Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mUlAcAre 318 mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmar rthyavizeSaH zubho'zubho vA yaH so'nubhAgavaMdhaH / zubhapariNAmAnAM prakarSabhAvAcchubhaprakRtInAMprakRSTo'nubhavo'zubhaprakRtInAM nikRSTaH azubhapariNAmAnAM prakRSTabhAvAdazubhaprakRtInAM prakRSTo'nubhavaH zubhaprakRtInAM nikRSTaH / sa evaM prakRtivazAdupapanno rasavizeSaH dvidhA pravarttate svamukhena paramukhena caivaM sarvAsAM mUlaprakRtInAM svamukhenaivAnubhava: uttaraprakRtInAM tulyajAtInAM paramukhe nApi AyurdarzanacAritramohavAnAM, na hi narakAyumukhena tiryagAyurmanuSyAyurvA vipacyate nApi darzanamohazcAritramohamukhena cAritramoho vA darzanamo hamukheneti / tathA dezaghAtisarvaghAtibhedenAnubhAgo dvividhaH, dezaM ghAtayatIti dezaghAtI sarva ghAtayatIti srvghaatii| nidrAnidrApracalApracalAstyAnagRddhipracalAnidrAH catuH saMjvalanavA dvAdaza kaSAyA mithyAtvAdInAM viMzatiprakRtInAmanubhAgaH sarvaghAtI jJAnAdiguNaM sarva ghAtayatIti vanadAha iva / matijJAnazrutajJAnAvadhijJAnamanaHparyayajJAnAvaraNapaMcAMtarAyasaMjvalanakrodhamAnamAyAlobhanavanokaSAyANAmutkRSTAnubhAgabaMdhaH sarvaghAtI vA jaghanyo dezaghAtI sAtAsAtacaturAyuH sarvanAmaprakRtyuccairnIcargotrANAmutkRSTAdyanubhAgavaMdhaH ghAtinAM pratibhAgo dezaghAtI ghAtivinAze svakAryakaraNasAmarthyAbhAvAt etA aghAtiprakRtayaH puNyapApasaMjJAH zeSAH punaH pUrvoktA ghAtisaMjJAHpApA bhavaMtIti / azubhaprakRtInAM catvAri sthAnAni nivakAMjIraviSakAlakuTAnIti, zubhaprakRtInAM ca catvAri sthAnAni gur3akhaMDazarkarAmRtAnIti / mohanIyAMtarAyavarjitAnAM SaNNAM karmaNAmutkRSTAnubhAgavaMdhaH catuH sthAniko jaghanyAnubhAgavaMdho visthAnikaH zeSaH dvitricatuH sthAnikaH, mohanIyAMtarAyayorutkRTAnubhAgavaMdhazcatuH sthAniko jaghanyAnubhAgavaMdha ekasthAnikaH zeSA ekaditricatuH sthAnikAH / caturjJAnAvaraNatridarzanAvaraNapuMvedacatuHsaMjvalanapaMcAMtarAyANAM saptadazaprakRtInAmutkRSTAnubhAgavaMdhazcatuHsthAniko jaghanyAnubhAgabaMdha ekasthAnikaH / zeSAH sarve'pi kevalajJAnAvaraNasAtAsAtamithyAtvadvAdazakaSAyApTanokaSAyacaturAyuHsarvanAmaprakRtyuccairnIcegautrANAmutkRSTAnubhAgavaM Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaaptydhikaarH| 319 ~~~ dhazcatuHsthAnika jaghanyo visthAnikaH zeSo dvitricatuH sthAnikaH / ghAtinAmakasthAnaM nAsti / puMvedarahitAnAM nokaSAyANAmekasthAnaM nAsti niMbavadekasthAnaM kAMjIravat dvisthAnaM viSavat tristhAnaM kAlakUTavat catuH sthAnaM azubhaprakRtInAmetat / guDavadevasthAnaM khaMDavat dvisthAnaM zarkarAvat tristhAnaM amRtavat catuH sthAnaM zubhaprakRtInAmetaditi / paMcazariSaTsaMsthAnavyaMgopAMgaSaTsaMhananapaMcavarNadvigaMdhapaMcarasASTasparzAgurulaghUpaghAtaparaghAtAtapoyotanimAnapratyekasAdhAraNasthirAsthirazubhAzubhA etA prakRtayaH pudgalavipAkAH pudgalapariNAminyo yata iti catvAryAyUMSi bhavavipAkAni bhavadhAraNatvAccatvAryAnupUrvyANi kSetravipAkAni kSetramAzritya phaladAnAt / zeSAstu prakRtayo jIvavipAkA jIvapariNAmanimittatvAt iti // 203 // anubhAgavaMdhaM vyAkhyAya pradezabaMdha pratipAdayannAha;suhume jogaviseseNa egakhettAvagADhaThidiyANaM / ekkeke du padese kammapadesA aNaMtA du // 204 // sUkSmA yogavizeSAt ekakSetrAvagAhasthitAH / ekaikasmin tu pradeze karmapradezA anaMtAstu // 204 // TIkA-suhume sUkSmAH na sthUlAH ogaviseseNa yogavizeSeNa manovacanakAyaviziSTavyApArAt ekakhettovagADha ekakSetrAvagAhino na kSetrAMtarAvagAhinaH yasminnevAtmA karmAdAnaratastataH parasmin kSetre ye pudgalAste iti ThidiyANaM sthitAH na gacchaMtaH ekkakke du padese sarvAtmapradezeSu kammapadesA karmapradezAH jJAnAvaraNAdinimittaparamANavaH aNaMtA du anaMtAstu / sUkSmagrahaNaM grahaNayogyapudgalasvabhAvAnuvarNanArthaM varNagrahaNayogyAH pudgalAH sUkSmAH na sthUlAH, ekakSetrAvagAhavacanaM kSetrAMtaranivRttyarthaM ekakSetre karmAdAnazaktiyuktajIvasahacaritapradeze avagAho yeSAM ekakSetrAvagAhaH, sthitA iti kriyAMtaranivRttyartha sthitA na gacchaMtaH, ekaikapradeze ityatra vIpsAnirdezena sarvAtmapradezasaMgrahaH kRtastenAdhAranirdezaH kRtastenaikapradezAdiSu na karmapradezAH pravarttate Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 320 mUlAcAreva tarhi UrdhvamadhaH sthitAstiryakca sarveSvAtmapradezeSu vyApya sthitA iti / karmagrahaNaM sarvakarmaprakRtisaMgrahArtha anenopAdAnahetusaMgrahaH kRtaH, pradezA iti pudgalagrahaNaM tenAkAzAdipradezanivRttiH / anaMtAnaMta iti parimANaH anaMtaravyapohAthai,tuzabdaH anuktasavizeSasaMgrahArtha, na saMkhyeyA nacAsaMkhyeyAH nApyanaMtAste pudgalaskaMdhAH kiM tu abhavyAnaMtaguNAH siddhAnaMtabhAgapramitAH ghanAMgulasya saMkhyeyabhAgAvagAhinaH ekadvitricatuH samayasthitikAH paMcavarNarasadvigaMdhacatuHsparzabhavAH sUkSmA aSTavidhakarmaprakRtiyogyA ekakSetrAvagAhinaH sthitAH savAtmapradezeSu yogavazAdAtmanA pradezA: karmarUpeNAtmasAskriyate / ayaM pradezabaMdhaH / athavA''tmano yogavazAdaSTavidhakarmahetavo'naMtAnaMtapradezA ekaikapradeze ye sthitAste pradezabaMdhA iti / aSTavidhakarmayogyapudgalAnAM ekaikasamayena vaMdhanamAgatAnAM AyubhIga ekaH nAmagotrayoranyonyasamo'dhika ekataro bhAga AyurbhAgAt jJAnAvaraNadarzanAvaraNAMtarAyANAM bhAgo'nyonyasadRza ekataraH nAmagotrayorekatarabhAgAdhikaH mohasya bhAga AvaraNAMtarAyaikatarabhAgAdadhikaH mohabhAgAdinIyabhAgo'dhikaH / sarvatra AvalyAH saMkhyAtabhAgena bhAge tdRte yallabdhaM tenAdhika iti / evaM saptavidhavaMdhakAnAM SadhivaMdhakAnAM ca jJAtavyaM / jJAnAvaraNAdInAmAtmapradezabhAga AtmAtmetaraprakRtayo yAvaMtyastAvadbhAgairabhigacchaMti // 204 // ___ evaM baMdhapadArtho vyAkhyAtaH saMkSepataH, ita urdhvamupazamanabidhiM kSapaNavidhiM ca prapaMcayannAha;mohassAvaraNANaM khayeNa aha aMtarAyassa ya eva / uvavajjai kevalayaM payAsayaM savvabhAvANaM // 205 // mohasyAvaraNayoH kSayeNa atha aMtarAyasya caiva / utpadyate kevalaM prakAzakaM sarvabhAvAnAM // 205 // TIkA--mohasyAvaraNayoraMtarAyasya ca kSayeNa vinAzenaivotpadyate kevalaM kevalajJAnaM prakAzakaM sarvabhAvAnAM sarvadravyaparyAyaparicchedakaM athazabdena sUtreNaivamupazamanavidhiM tAvatpratipAdayAmi-anaMtAnubaMdhikrodhamAnamAyAlobhasamyaktva Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pryaapydhikaarH| 321 mithyAtvasamyajnithyAtvAnItyetAH sapta prakRtIH asaMyatasamyagdRSTisaMyatAsaMyatapramattApramattAdInAM madhye ko'pyeka upazamayati tatrAdhaHprakRvRtyapUrvakaraNAnikaraNAnikRtvA anivRttikaraNakAlasya saMkhyeyeSu bhAgeSu gateSu vizeSaghAtena hanyamAnamanaMtAnubaMdhicatuSkaM sthitisatkarmopazamaM yAti svasvarUpaM parityajyAnyasya prakRtisvarUpeNa sthAnamanaMtAnuvaMdhinAmupazamaH punaradhaHpravRttyapUrvAnivRttikaraNAni kRtvA anivRttikaraNakAlasya saMkhyeyeSu bhAgeSu gateSu darzanamohatrikasyodayAbhAva upazamasteSAmupazAMtAnAmapyutkarSApakarSaparaprakRtisaMkramaNAnAmastitvaM yata iti / apUrvakaraNenaikamapi karmopazAmyati kiMvapUrvakaraNaH pratisamayamanaMtaguNavizuddhyA varddhamAnaH aMtarmuhUrtenaikaikasthitikhaMDakaM pAtayan saMkhyAtazatasahasrANi sthitikhaMDakAni pAtayati tAvanmAtrANi ca sthitibaMdhApasaraNAni karoti ekaikasthitibaMdhAbhyatare saMkhyAtasahasrANyanubhAgakhaMDakAni pAtayati pratisamayamasaMkhyAtaguNazreNyA pradezanirjarAM karoti aprazastakauzAnna vanAti teSAM pradezagramasaMkhyAtaguNazreNyA anyAsu prakRtiSu vadhyamAnastatistipari saMkrAmayati / punarapUrvakaraNamatikramyAnivRttikaraNaM pravizyAMtarmuhUrttamAtramanena vidhAnena sthitvA dvAdazAnAM kaSAyANAM navAnAM nokaSAyANAmaMtaramaMtarmuhUrtena kroti|aNtre kSate prathamasamayAdupari aMtarmuhUrta gatvA asaMkhyeyaguNazreNyA napusaMkavedamupazamayati tato'tarmuhUrta gatvA napuMsakavedopazamanavidhinA strIvedamupazamayati tato'tarmuhUrtena tenaiva vidhinA SaNNAM kaSAyANAM puruSavedaM ciraMtanasatkarmaNA saha yugapadupazamayati tata Urdhva samayone dve Avalyau gAvA puMvedanavakabaMdhamupazamayati tato'tarmuhUrta gatvA apratyAkhyAnapratyAkhyAnasaMjJako krodhau krodhasaMjvalana ciraMtanasatkarmaNA saha yugapadupazamayati tataH samayone dve Avalyau gatvA krodhasaMjvalananavakavaMdhamupazamayati tato'tarmuhUrta gatvA apratyAkhyAna pratyAkhyAnamAnauasaMkhyAtaguNazreNyA mAnasaMjvalanaM ciraMtanasatkarmaNA saha yugapadupazamayati, tataH samayone dve Avalyau gatvA mAnasaMjvalananavakabaMdhamupazamayati tataH pratisamayamasaMkhyA 21 Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 322 ' mUlAcAre taguNazreNyA upazamayannaMtarmuhUrta gatvA dviprakArAM mAyAM mAyAsaMjvalanaM ciratanasatkarmaNA saha yugapadupazamayati tato ve Avalyau samayone gatvA mAyAsaMjvalananavakaMbaMdhamupazamayati tato'tarmuhUrta gatvA dviprakAraM lobhaM lobhasaMjvalanena ciraMtanasatkarmaNA saha lobhavedakAdvA dvitIyatribhAge sUkSmAM kiTTikAM mutkvA zeSaM bAdaralobhaM sparddhakagataM sarvanavakavaMdhocchiSTAvalikavayaM anivRtticaramasamayairnivRttirupazayamati napuMsakavedamAdiM kRtvA yAvallobhasaMjvalanaM eteSAmanivRtterupazamakaM bhavati tato'naMtarasamaye sUkSmAkaTTikAsvarUpaM vedalobhaM vedayan naSyA'nivRttisaMjJo sUkSmasAMparAyo bhavati tatazcAtmanazcaramasamaye lobhasaMjvalanaM sUkSmakiTTikAsvarUpaM niHzeSamupazamayati tata upazAMtakaSAyaH vItarAgachamastho bhavati / udayodIraNAtkarSaNopakarSaNaparaprakRtisaMkramaNasthityanubhAgakhaMDakaghAtairvinA sthAnamapi samanAmnaiSa mohanIyopazamanavidhiH iti / atha kSapaNavidhiM vakSye / kSapaNaM nAma aSTakarmaNAM mUlottarabheda iti na prakRtisthityagubhAgapradezAnAM jIvA jyotiH zeSe vinyAsa iti ? / anaMtAnuvaMdhikrodhamAnamAyAlomamithyAtvasamyanithyAtvasamyatkvAkhyAH sapraptakRtIretA asaMyatasamyagdRSTiH saMyatAsaMyataH pramattasaMyato'pramatto vA kSapayati, kimakrameNa netyAha;-pUrvamanaMtAnuvaMdhicatuSkaM trIna karaNAn kRtvA'nivRttikaraNacaraNamasamaye'krameNa kSapayati pazcAtpunarapi trIna karaNAn kRtvA adhaH pravRttikaraNApUrvakaraNau dvAvatikramyAnivRttikaraNakAlasaMkhyayabhAgaM gatvA mithyAtvaM kSapayati tato'tarmuhUrtaM gatvA samyamithyAtvaM kSapayati tato'tarmuhUrta gatvA samyaktvaM kSapayati tato'dhaH pravRttikaraNaM kRtvAM'tarmuhUrtenApUrvakaraNo bhavati sa ekamapi karma kSapayati kiMtu samayaM prati asaMkhyeyaguNasvarUpeNa pradezanirjarAM karoti aMtarmuhUrtenaikaikasthitikhaMDakaM pAtayannAtmanaH kAlAbhyaMtare asaMkhyAtasahasrANi sthitikhaMDakAni pAtayati tAvanmAtrANi ca sthitivaMdhApasaraNAni karoti tebhyazca saMkhyAtasahasraguNAnubhAgakhaMDakaghAtAn karoti yata ekAnubhAgakhaMDakotkIrNakAlAdekasya sthitikhaMDakotkIrNakAlaH saMkhyAtaguNa Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 323 iti / evaMvidhaM kRtvA'nivRttiguNasthAnaM pravizyAnivRttisaMkhyAta bhAgo'pUrvakaraNavidhAnena gamayitvA'nivRttikAla saMkhyAtibhAge zeSe styAnagRddhitraya narakagatitiryaggatye keMdriyadvIndriyatrIMdriyacaturIMdriya jAti narakagatitiryaggatiprAyogyAnupUrvyAtapodyota sthAvarasUkSmasAdhAraNasaMjJakAH SoDazaprakRtIH kSapayati tatoMtarmuhUrtta gatvA apratyAkhyAnAvaraNakrodhamAnamAyAlobhAn krameNa kSapayati sa eSa karmaprAbhRtasyopadezaH, kaSAyaprAbhRtApadezaH punaH aSTasu kaSAyeSu kSINeSu pazcAdantamuhUrte gatvA SoDazakarmANi dvAdaza vA kSapayatyata upadezau grAhyaudvAvapyavayabhIrubhiriti / tata'tamuhUrttaM gatvA caturNAM saMjvalanAnAM navAnAM nokaSAyANAM aMtaraM karoti, sodayAnAmaMtamuhUrtamAtraM prathamasthitiM sthApayati anudayAnAM samayonAbalikAmAtrAM prathamasthitiM sthApayati tatoMtaraM kRtvAMtarmuhUrttena napuMsakavedaM kSapayati tato'tarmuhUrte gatvA strInedaM kSapayati tato'tarmuhUrtaM gatvA SaNNo kaSAyANAM vedaM ciraMtanasatkarmaNA saha vedavidvicaramasamaye yugapat kSapayati tataM AvalImAtrakAlaM gatvA vedaM kSapayati tato'tamuhUrttena krodhasaMjvalanaM kSapayati tato'tamuhUrttena mAnasaMjvalanaM kSapayati tato'ntarbhuhUrtena mAyAsaMjvalanaM kSapayati tatatarmuhUrtaM gatvA sUkSmasAMparAyaguNasthAnaM pratipAdyate eteSu so'pi sUkSmasAMparAyamAtmanazvaramasamaye kiTTikAgataM sarvaM lobhasaMjvalanaM kSapayati tato'naMtaraM kSINakaSAyo bhavati so'pyaMta muhUrta gamayitvA Atmano dvicaramasamaye nidrApracalAsaMjJake dve prakRtI kSapayati tato'naMtaraM caramasamaye paMcajJAnAvaraNacaturdarzanAbaraNapaMcAMtara yAkhyAzcaturdaza prakRtIH kSapayati eteSu triSaSTikarmasu kSINeSu sayogijino bhavati // 205 // paryAptatyadhikAraH : / sayogikevalI bhaTTArako na kiMcidapi karma kSapayati tataH krameNa vihRtya * yoganirodhaM kRtvA ayogikevalI bhavati sa yatkarma kSapayati tannirUpayannAha; tattorA liyadeho NAmA godaM ca kevalI yugavaM / AUNa vedaNIyaM catuhiM khiviittu NIrao hoi // 206 // Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 324 mUlAcAre tata audArikadehaM nAmagotraM ca kevalI yugapat / AyuH vedanIyaM catvAri kSapayitvA nIrajA bhavati / 206 // TIkA-tata UrdhvaM sayogikevalI audArikazarIraM sanizvAsa evAyaM nAmagotre karmaNI AyurvedanIyaM ca yugapat kSapayitvA narijAH siddho bhavati / vizeSamAha;-ayogikevalI AtmakAladvicaramasamaye'nudaya vedanIyadevagatipaMcazarIrapaMcasaMghAtapaMcazarIrabaMdhanaSaTsaMsthAnavyaMgopAMgaSaTsaMhananapaMcavarNadvigaMdhapaMcarasASTasparzadevagatiprAyogyAnupUrvyAgurulaghUpaghAtaparaghAtocchAsadvivihAyogatyaparyAptasthirAsthirazubhAzubhasubhagadurbhagasusvaraduHsvarAnAdeyAyazaHkIrtinimAnanIcairgotrANi etA dvAsaptatiprakRtIH kSapayati tatonaMtaraM sodayavedanIyamanuSyAyurmanuSyagatipaMceMdriyajAtimanuSyagatiprAyogyAnupUrvyatrasavAdaraparyAptoccairgotrapratyekatIrthakaranAmAdayayazaHkIrtisaMjJakAstrayodazaprakRtIzcaramasamaye payati, tato dravyarUpamaudArikazarIraM tyaktvA nIrajA nirmalaH siddho nirlepaH sarvavaMdvarahito'naMtajJAnadarzanasukhavIryasamanvito'kSayo yugapatsarvavyaparyAyAvabhAsako'naMtaguNAdhAraH paramAtmA bhavatIti // 206 // itizrImadAcAryavaryavakeripraNItamUlAcAre zrIvasunaMdipraNItaTI kAsahite dvAdazo'dhikAraH / srgdhraavRttm| vRttiH sarvArthasiddhiH sakalaguNanidhiH sUkSmabhAvAnuvRtti-- rAcArasyAttanIteH paramajinapateH khyAtAnirdezavRtteH / zuddhaikyaiiH susiddhA kalimalamathanI kAryasiddhimunInAM stheyAjjaineMdramArge cirataramavanau vAsunaMdI zubhA vaH // iti // iti mUlAcAravivRtau dvAdazo'dhyAyaH / kundakundAcAryapraNItamUlAcArA khyavivRtiH / kRtiriyaM vasunandinaH zrIzramaNasya / Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prshstipaatthH| 325 . atha prshsti-paatthH| praNamAmi mahAvIraM siddhaM zuddhaM jignezvaraM / yasya jJAnAmbudhau bhAti jagadvindUpamaM sthitaM // 1 // kRtAtmano janA yatra karma prakSipya helyaa| ramante muktilakSmI tajjainaM jayati zAsanaM // 2 // jayantu gautamasvAmipramukhA gaNanAyakAH / sUrayo jinacandrAntAH zrImantaH kramadezakAH // 3 // varSe SaDekapaMcaikapUraNe vikrame nataH ( ?) / zukle bhAdrapade mAse navamyAM guruvAsare // 4 // zrImaDherakAcAryakRtasUtrasya sadvidheH / mUlAcArasya sadvatterdAturnAmAvalI bruve // 5 // atha-- zrIjaMbUpapade dvIpe kSetre bharatasaMjJake / kurujAGgaladezo'sti yo dezaH sukhasampadAM // 6 // tatrAsti hastinA nAmnA nagarI mAgarIyasI / zAntikuMvaratIrthezA yatrAsannindravaMditAH // 7 // vidyate tatsamIpasthA zrImatI yoginIpurI / yAM pAti pAtisAhizrIrbahalolAbhidho nRpaH // 8 // tasyAH pratyAgdizi khyAtaM zrIhisArapirojakaM / nagaraM nagaraMbhAdivallIrAjivirAjitaM // 9 // tatra rAjyaM karotyaSa zrImAn kutabakhAnakaH / tathA haivatikhAnazca dAtA bhoktA pratApavAn // 10 // atha zrImUlasaMghe'sminnandisaMghe'naghe'jani / balAtkAragaNastatra gacchaH sArasvatastvabhUt // 11 // Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 326 mUlAcAre tatrAjani prabhAcandraH sUricandro jitAGgajaH / darzanajJAnacAritratapovIryasamanvitaH // 12 // zrImAna babhUva mArtaNDastatpaTTodayabhUdhare / padmanandI budhAnandI tamazchedI muniprabhuH // 13 // tatpaTTAmbudhisaccandraH zubhacandraH satAM varaH / paMcAkSavanadAvAgniH kaSAyamAdharAzaniH // 14 // tadIyapaTTAmbarabhAnumAlI kSamAdinAnAguNaratnazAlI / bhaTTArakazrIjinacandranAmA saiddhAntikAnAM bhuvi yo'sti sImA // 15 // syAdvAdAmRtapAnatRptamanaso yasyAtanot sarvataH kIrtibhUmitale zazAGkadhavalA sajjJAnadAnAt sataH / cArvAkAdimatapravAditimiroSNAMzormunIndraprabhoH sUrizrIjinacandrakasya jayatAt saMgho hi tasyAnavaH // 16 // tacchiSyA bahuzAstrajJA heyAdeyavicArakAH / zamasaMyamasampUrNA mUlottaraguNAnvitaH // 17 // jayakIrtizcArukIrtijayanandI munIzvaraH / bhImasenAdayo'nye ca dazadharmadharA varAH // 18 // yugmaM // asti dezavatAdhArI brahmacArI gaNAgraNIH / narasiMho'bhidhAnena nAnAgranthArthapAragaH // 19 // tathA bhUriguNopeto bhUrAnAmA mahattamaH / zrImAnazvapatizcAnyaH sumatirgurubhaktikRt // 20 // anyo nemAbhidhAno'sti nemirddharmarathasya yaH / parastIkamasaMjJazca jJAtayajJo'stamanmathaH // 21 // Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastipAThaH / 327 bhavAgabhoganirviNNastihuNAkhyo'paro mataH / samyaktvAdiguNopetaH kaSAyadavavAridaH / / 22 / / DhAkAkhyo brahmacAryasti saMyamAdiguNAlayaH / sarve te jinacandrasya sUreH ziSyA jayantviha // 23 // zrImAn paMDitadevo'sti dAkSiNAtyo dvijottamaH / yo yogyaH sUrimaMtrAya vaiyAkaraNatArkikaH // 24 // agrotavaMzajaH sAdhulavadevAbhidhAnakaH / / tatsuto dharaNaH saMjJA tadbhAryA bhISuhI matA // 25 // tatputro jinacandrasya pAdapakaMjaSaTpadaH / mIhAkhyaH paMDitastvasti zrAvakavatabhAvakaH // 26 // tadanvaye'tha khaMDelavaMze shresstthiiygotrke| padmAvatyAH samAmnAye yakSAH pArzvajinezinaH // 27 // sAdhuH zrImohaNAkhyo'bhUt saMghabhAradhuraMdharaH / tatputro rAvaNo nAma paMcANuvratapAlakaH // 28 // tasya putrau samutpannau pArzvacoSAbhidhAnako / kalpavRkSasamau dAne jinapAdAbjaSaTapadau // 29 // sAdhoH pArzvasya bhAryA'bhUdAyA padminisaMjJikA / padmAnaghasya padmeva satI padmAnanA matA // 30 sUhonAmnI dvitIyAbhUdyA saubhAgyena pArvatI / ratiM rUpeNa zIlena sItA jitavatI satI // 31 // sA dhanyAH santi paminyAstrayaH putrA hitAvahAH / .... rUpavantaH kalAvanto dayAvantaH priyaMvadaH // 32 // tatrAyaH sAdhubhImAkhyo nijavaMzavibhUSaNaH / .. upArjayati vittaM yaH pAtradAnAya kevalaM // 33 // Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 328 mUlAcAra rukmiNI nAmanI tasya gehanI shiilshaalinii| svavAcA kokilA jigye kAntyA bhA savituryayA // 34 // catvAraH santi tatputrAstolhAtejAbhidhAnako / bhojASiurAjanAmAnau praphullakamalAnanAH // 35 // tolhAkhyasya matA bhAryA tolhazrIH zrInivAsinI / sADhAbhidho'sti tatputro dIrghAyuH sa bhavediha // 36 // patnI tejAbhidhAnasya tejazrIrlajjayAnvitA / bhojAkhyasya tathA bhAryA bhojazrIbhaktikAriNI // 37 // pArzvasAdhodvitIyo'sti khetAnAmA tanUdbhavaH / zrImAnavinayasampannaH sajjanAnandadAyakaH // 38 // gehinI tasya nIkAkhyA ratirvA manmathasya vai / yA jigAya svanetrAbhyAM sphuradbhyAM cakitAM mRgIM // 39 // tasyAH putro'sti vIjhAkhyo vidyAdhAraH priyaMvadaH / jJAtInAnandayAmAsa vinayAdiguNena yaH // 40 // pArzvaputrastRtIyo'sti nemAkhyo niyamAlayaH / devapUjAdiSaTUrmapadminIkhaMDabhAskaraH // 41 // sAbhUnAmnI tu tajjAyA rUpalajjAvatI satI / vastAsurajanau tasyAH sutau janamanoharau // 42 // pArzvabhAryA dvitIyA yA sUhonAmnIti tatsutaH / IzvarAhvo kalAvAsaH kaluSApetamAnasaH // 43 // sAdhucoSAbhidhAnasya svavaMzAmbarabhAskaraH ( svataH ) / mAUnAmnyAsti sadbhAryA zIlAnekakalAlaMyA // 44 // tasyA aGgahau khyAtau satyabhUSAvibhUSitau / lakSmIvaMtau mahAntau tau pAtradAnaratau hitau // 45 // Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastipAThaH / tayorAyo'sti saMghezo nRsiMhaH padmasiMhakaH / cakAra neminAthasya yAtrAM yo duHkhahAriNIM // 46 // tatkalatraM lasadgAtraM padmazrI ma kAmadaM / gRhe pAtre samAyAte yadAnandayate ciraM // 47 // tasya putrAstrayaH santi dIrghAyuSo bhavantu te / hemarAjo gajamallo'paraH zravaNasaMjJakaH // 48 // coSAputro dvitIyo'sti rUlhAnAmA guNAkaraH / rUlhazrImahilA tasya devarAjAkhya aMgajaH // 49 // etaiH zrIsAdhupArzvasya coSAkhyasya ca kAyajaiH / vasadbhi jhaNUsthAne ramye caityAlayaivaraiH // 50 // cAhamAnakulotpanne rAjyaM kurvati bhUpatau / zrImatsamasakhAnAkhye (?) nyAyAnyAyavicArake // 51 // sUrizrIjinacandrasya pAdapaMkajaSaTpadaiH / sAdhubhImAdibhiH sarvaiH sAdhupadmAdibhistathA // 52 // kAritaM zrutapaMcamyAM mahadudyApanaM ca taiH / zrImadezavratAdhArinarasiMhopadezataH // 53 // catuSkalaM / tadA tairjinabimbAnAmabhiSekapurassarA / kAritArcA mahAbhaktyA yathAyukti ca sotsavA // 54 // bhuMgArakalazAdIni jinAvAseSu paMcasu / kSiptAni paMca paMcaiva caityopakaraNAni ca // 55 // etacchAstrAdibhaktyA tainidAnamadAyi ca / brahmazrInarasiMhAkhyatihuNAdiyatIzine // 56 // caturvidhAya saMghAya sadAhArazcaturvidhaH / prAdAyyauSadhadAnaM ca vastropakaraNAdi ca // 57 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 330 mUlAcAre mitrayAcakahInebhyaH prItituSTikRpAdi ca / dAnaM pradattamityAdi dhanyavyayo vyadhAyi taiH // 58 // itthaM saptakSetryAM vapate yo dAnamAtmano bhaktyA / labhate tadanantaguNaM paratra so'trApi pUjyaH syAt // 59 // etacchAstraM lekhayitvA hisArAdAnAyya svopArjitena svarAyA / saMghezazrIpadmasiMhena bhaktyA sihAntAya zrInarAya pradattaM // 60 // yo datte jJAnadAnaM bhavati hi sa naro nirjarANAM prapUjyo, bhuktvA devAGganAbhirviSayasukhamanuprApyamAMnuSyajanma / bhaktvA rAjyasya saukhyaM bhavatanuSa ( ? ) sukhAnnispRhIkRtya cittaM, lAtvA dIkSAM ca budhvA zrutamapi sakalaM jJAnamantyaM lbhet||61 // jJAnadAnAdbhavejjJAnI sukhI syAdbhojanAdiha / nirbhayo'bhayato jIvo nIrugauSadhadAnataH // 62 // dharmataH sakalamaMgalAvalI dharmato bhavati muNddkevlii| dharmato jinasucakrabhRddhalI nAthatadripumukho naro balI // 63 // jJAtveti kurvantu janAH sudharma sadaihikAmuSmikasaukhyakAmAH / devArcanAdAnatapovratAdyairdhAnyaM na labhyaM kRSimantareNa // 64 // khaMDelAnvayamaMDanenduvadana tvaM padmasiMhAkhya bho, __ hemAdyaistribhiraMgajaigatimitaiImAdibhirbandhubhiH / bhavyAMbhoruhakhaMDavAsaramaNezcAritracUDAmaNeH sUrizrI jinacandrakasya vacanAnnanyAzciraM bhUtale // 65 // zAstraM zastraM pApavairikSayedaH zAstraM netraM tvantarArthapradRSTau / zAstraM pAtraM sarvacaMcadguNAnAM zAstraM tasmAdyatnato rakSaNIyaM // 66 // zrutvA zAstraM pApazatru hinasti zrutvA zAstraM puNyamitraM dhinoti / zrutvA zAstraM sadvivekaM dadhAti tasmAdbhavyo yatnatastaddhi pAti // 67 // Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prazastipAThaH / yAvattiSThati bhUtale suranadI ratnAkaro bhUdharaH / kailAzaH kila cakrikAritajagadvandyajJacaityAlayaH / yAvadvyomni zazAGkavAsaramaNI praspheTayantau tamastAvattiSThatu zAstrametadamalaM sampadyamAnaM budhaiH // 68 // sUrizrIjinacandrAM hrismaraNAdhIna cetasA / prazastirvihitA cAsau mIhAkhyena sudhImatA // 69 // yatra kvApyavadyaM syAdarthe pAThe mayAhataM / tadAzodhya budhairvAcyamanantaH zadvavAridhiH // 70 // iti zrIbhavyakumudacandrasya sUre: zrIjinacandrasya pAdAMbhoruhaSaTpadena paMDitazrImedhAvisaMjJena kAvyabandhena viracitA prazastAprazastiH samAptAH / ( iti paryantaH kha - ga - pustakIyaH pAThaH sadRzaH / ) 331. kha - pustakIyapAThaH - saMvat 1887 kA poSamAse kRSNapakSatithau 6 ravivAsare liSAitaM paMDitasarUpacanda tatziSya sadAsuSalipyakRtaM mhAtmA saMbhurAma savAIjaipuramadhye / saM. 1887 RSivasusiddhandiyute poSamAse kRSNapakSe dazamIguruvAsare aneka zobhAzobhite zrIsapAdajayapurAhvaye nagare zrImanmahArAjAdhirAjarAjarAjendra zrIsavAI jayasiMha jidrAjya pravartamAne nAnAvidhivAditrazobhite vicitravedikAnvite maM.......... ga- pustakIyapAThaH - liSitaM bhAratIpuravAstavyapaMDitapuruSottamaputra dhArAdharasaMjJena // 6 // zubhaM bhUyAt lekhakapAThakayoH // // 6 // 6 // zrIH // // 6 // zubhaM bhavatu // 6 // Page #337 -------------------------------------------------------------------------- Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mANikacanda di0 jaina-granthamAlAmeM prakAzita graMthoMkI suucii| 1 laghIyastraya disaMgraha ( laghI- / 16 nayacakrasaMgraha ( laghunaya yarUyata payavRtti, svarUpasaMbodhana, cakra, dravyasvabhAvaprakAzaka nayacakra, sarvajJasiddhi) AlApapaddhati) ) 2 sAgAradharmAmRtasaTIka // ) 17 SaTranAbhRtAdi saMgraha (aprApya ) (SaTprAbhRta saTAka, liMgaprAbhRta, 3 vikrAntakaurava (nATaka ) ) | zIlaprAbhRta, rayaNasAra, dvAda4 pArzvanAthacarita (kAvya) // ) zAnuprekSA) 5 maithilIkalyANa ( nATaka ) / ) 18 prAyazcittasaMgraha-( chaMdADa, 6 ArAdhanAsAra saTIka // chedazAstra, prAyazcitta-cUlikA, 7 jinadattacarita (kAvya) / ) | prAyazcitta) 10) 8 pradyumnacarita ( kAvya ) // )-19 mUlAcAra pUrvArddha saTIka 2 // ) 9 cAritrakAra 20 bhAvasaMgrahAdi-(prAkRta 10 pramANanirNaya ( nyAya ) / -) bhAsaMgraha, saMskRta bhAvasaMgraha, 11 AcArasAra bhAvatribhaMgI, AzravatribhaMgI 2 / ) 12 trailokyasAra ( saTIka ) 1m) 21 siddhAntasArAdisaMgraha- 1 // ) 13 tattvAnuzAsanAdi saMgraha 22 nItivAkyAmRta saTIka (aprApya ) ) ( rAjanItizAstra ) 1 // ) 14 angaardhrmaamRt(sttiik)3||) 23 mUlAcAra ( uttarArddha) saTIka 15 yuktyanuzAsana saTIka -)| 24 ratnakaraMDazrAvakAcAra saTIka milanekA patAjaina-grantha ratnAkara kAyAlaya, hIrAbAga bambaI naM. 4. =)