Book Title: Updesh Prasad Part_2
Author(s): Vijaylaxmisuriji
Publisher: Surendrasurishwarji Jain Tattvagyanshala Ahmedabad
Catalog link: https://jainqq.org/explore/600035/1

JAIN EDUCATION INTERNATIONAL FOR PRIVATE AND PERSONAL USE ONLY
Page #1 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrIvijayakhanI rivircitH|| // napadezaprAsAdaH // // dvitIyo vijaagH|| (AsaptamAdvAdazastambhaparyantaH) preraka prakAzaka parama pUjya AcArya bhagavaMta zrImada AcArya zrI surendrasUrIzvarajI vijayarAmasUrIzvarajI mahArAja jaina tatvajJAnazAlA.jhaverIvADa, sAheba (DahelAvAlA) paTajInIcaDakI.ahamadAbAda-380002 vIra saMvan 2514 vikrama saMvat 2044 san 1988 ___JainEducation International 2010_05 Page #2 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mudraNa vyavasthA : khuzAlI ephaseTa prInTarsa, 10, kalpataru sAsAyaTI, mIrAmbIkA skUla reDa, nAraNapurA, amadAvAda-13. phona: 473644 prakAzaka ane prAptisthAna : pU. A. zrI surendrasUrIzvarajI jaina tatvajJAna zALA paTaNInI khaDakI, jhaverI vADa, amadAvAda-380 001. R anya prAptisthAna : (1) zrI jasavaMtalAla vADIlAla zAha (3) bAbubhAI eca. zAha C/o vADIlAla bhalAbhAInI ku. zrI pArtha prakAzana 43/e maskatI mArkeTa, nizApoLa, jhaverIvADa, phona : e. 382609 rIlIpharoDa-amadAvAda-1 resI. 468438 (2) zrI zazikAnta bhegIlAla 76/78 zekha memaNa sTrITa, jhaverI bajAra, muMbaI-400 002. CEEDEEEEE) punaHmudraNa : saM. 2044 kA. suda 15 mulya: bhAga 1 thI 4-175-00 bhAga 1- 50-00 2010_05 For Private & Personal use only Page #3 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anaMta upakArI jJAnI bhagavatee bhUmAtisUkSma padArthonI prarUpaNA karI ApaNA upara anahada upakAra karela che. sarva padArthane samajavA mATe ja anuganI AvazyakatA jJAni bhagavatee kathana karelI che, te anugane samajavA mATe judA judA zAstro siddhAMto ApaNI pAse mojuda che, jema ke, dravyAnuyoga samajavA saMmatika caraNakaraNAnuyoga samajavA AcArAMgAdi gaNitAnuga samajavA sUrya prajJapti-caMdra prajJapti vi. kathAnuyoga samajavA jJAtAdharma kAMga-uttarAdhyayana, vivAka sUtra Adi. zrI upadeza prAsAda graMthamAM A cAre anuganI prApti thAya che. te kharekhara A graMthanI mukhya vizeSatA rahelI che. ApaNA zAsanamAM upadezaka graMthe ghaNA ghaNA rahelA che. zrI dharmadAsagaNi ma. viracita upadezamAvA, sahasAvadhAnI A. zrI. munisuMdarasUri ma. viracita upadezaratnAkara, zrI semadharmagaNi kRta upadeza saptatikA, zrI kula sAccaNi racita upadezasAra Adi Adi. uparokata upadezaka graMthanI apekSAe A.zrI. vijaya lakSmI sUri ma. nirmita zrI upadeza prAsAda vistRta ane vadhu padArthonI prarUpaNA karate graMtha che. A mahAgraMthanA graMthakAra maharSie viSayane ati saraLatAthI pratipAdana karavAmAM khuba ja kuzaLatA vAparI che, kaThinamAM kaThina vAtane paNa AbAlavRddha samajI zake te mATe ekeeka vyAkhyAmAM zAstrIya, lakki kottara daSTAMtane upayoga kare che. sAthe sAthe dareka vAtane atipuSTa banAvavA zAstrapATho, Agama sAkSIo paNa TheraThera jovA maLe che AthI A graMtharatnane zAstra-siddhAMta saMgraha kahevAmAM zuM atizayokti lAgaze ? 2010_05 For Private & Personal use only Page #4 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A graMtha atimahattara hovAthI 4 vibhAgamAM vibhAjita karela che. dareka bhAgamAM 6-6 sthAne samAveza karela che. svabhamAM prAya 15-15 vyAkhyAne rahelAM che. AthI badhA maLIne AkhA graMthamAM 361 vyAkhyAne che. je varSanA 1-1 divasa mATe paryApta bane che. mATe paNa A graMtha AdarapAtra che. AjathI prAya: 200 varSa pahelA A graMthanI racanA thaI che. A graMtha jaina dharmanA nAnA meTA prAya: dareka viSayane AvarI letA hovAthI atiupagI sAbita thayuM che. A graMthanI racanA dvArA AcAryazrIe ApaNA upara mahAna upakAra karela che. anya upadezaka graMthanI apekSAe A zrI upadeza prAsAda graMthane vaparAza vadhu pramANamAM jovA maLe che. vaLI pUrve chapAyela graMtha paNa Aje aprApya hovAthI mArA pU. tAraka gurUdevazrIne A graMtha chapAvavAnI ghaNA samayathI bhAvanA hatI te bhAvanAne anurUpa zrutibhakti rUpe aneka saMsthAoe, mahAnubhAvoe, A graMtha prakAzanamAM lAbha lIdhela che. je anumodanIya che. khAte bhavyAtmAo A graMthane sadupayega karavA dvArA AtmakalyANa sAdhe te ja zubhecchA, saMvata 2044, mAgasara suda 14 to, 4-12-1987. sthaLa : jhaverI pArka jaina upAzraya amadAvAda pUjyAcArya zrI vijaya rAmasUrIzvarajI ma. ne viyANa jaga vijaya 2010_05 For Private & Personal use only Page #5 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zrI upadezaprAsAda graMtha prakAzanamAM sukRta sahabhAgInI yAdI NNN AN ALT nAma (1) pa. pU. panyAsa zrI rUpavijayajI ma. no DahelAno jaina upAzraya TrasTa (2) pa. pU. AcArya zrI vijaya nIti sUrIzvarajI jaina pustakAlaya TrasTa (3) zrI jhaverIpArka jaina saMgha nAraNapurA (4) zrI tIlokacaMdajI DI. zAha (5) zrI jezIgabhAi cImanalAla zAha (6) zrI mIzrImalajI pratApacaMdajI (7) zrI cunIbhAI cakAbhAi (8) zrI lIlAvatI bahena caMdulAla vaida (9) maMgubena bhIkhAbhAi vajecaMda saparivAra haste mahendrabhAI bhIkhAbhAi amadAvAda nenAvA (hAla muMbaI) pATaNa ( hAla madrAsa ) muMbaI amadAvAda amadAvAda hAla navasArI ( khaMbhAtavALA ) Page #6 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_05 For Private & Personal use only Page #7 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ahaM mamaH kiJcita prAstAvikam asya mahAnanyasya kA upayogitA'sti ? sabaha brshyaami| ayaM zrI upadeza prAsAranAmA mahApranthaH sarvajanopayogI vartate / kAraNaM tu asmin pranthe zrutajJAnapipAsUnAM bAlamadhyamavidvajjanAnAM tRptikAraka dAnazIlatapobhAvapoSakaviSayA prandhakAra maharSi zrIvijayalakSmIsUrIzvaramahArAjena vividhazAstrebhya uddhRtya sNgRhiitaaH| tathA ca vidvajjanopakArakajainadarzanamAnyatAttvikapadArthaprarupaNA'pi sundaratarA dRzyo / aitihAsikasaMzodhakAnAM tu bahavo lAbhadAyino padArthAH labhyante / ekakakathAsu dharmAdharma pradarya mavIvo patanta AtmAnaMsanmArge kathaM prApaNIyA ityAdi rotira pi dshitaa| are giitaarthmhaatmnaaNmhopkaaribhuutaapaalocnaaviss| kathaM prAyatiM dayaM ityAdi guptapadArthAH api samyag nItyA pradarzitAH / arthAt sarvaviSayasaMgrAhako'yaM mahAmanyastasmAvAdeyatayA savairapi paThisyate timatyeH / alaM vistareNa / dinAMka 7-12-1987 vijaya rAmasUri vi. saM. 2014 mArgazIrSa kRSNa dvitIyA sthala-nAraNapurA jaha, verI pArka. amadAvAda 2010_05 For Private & Personal use only Page #8 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_05 For Private & Personal use only Page #9 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Nian Nian Nian Nian Nian Nian Zu Zu Zu Zu Nian Lai Dong Cun Nian Nian Nian Nian Nian Nian Nian Nian Nian Lai Er Dong 1. 1.1-PLICAL THE $240 H. 1. mm=mobios900M mac ( cal | LILY u1 LILL 1. 1.1-PLISH LAUPUTY HU, Per pie Bausume only Q't Pla-getReq2o H, U (GEGLISTL) wwwc aryom Page #10 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_05 Page #11 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jarA. be... miniTa...!! tame jANo cho ? AcArya zrI surendrasUrIzvarajI jaina tatvajJAna zALAnI sakhravRti....nA to barAbara jANI le A jJAnaparabamAM AvanAra AtmAo potAnI jJAnatRSNAne ahi barAbara samAvI zake che, ahiM AvanAra sAdhu sAdhvIjI mahArAjane jJAnaprApti thAya te mATe uparokata saMsthAe 2/3 paMDitavaryonI vyavasthA karela che. te paMDita pUjaya sAdhu sadhvIjI ma. nI zAnanuNA ne khUba ja sArI rIte zamAve che, taduuparAMta A saMsthAmAM atisuMdara ane suvizAla mudrita temaja hastalikhita jJAnabhaMDAra che. jemAM dareka bhASAnAM pustako upalabdha che. jene ekavAra phakata jovAthI paNa ativa AnaMda thAya tema che. te sivAya AvA prAcIna upayogI graMthonuM prakAzana karavAnuM kArya paNa A saMsthA e ArahyuM che. aMte eka khuzakhabara amadAvAda zaheranI bahAranA vistAramAM rahelA pUjya sAdhu sAdhvIjI ma. paNa AvI zAnaparaba no lAbha laI zake te hetuthI A saMsthA nAraNapurA vistAramAM jhaverIpArka jaina derAsara nI sAme TuMka samayamAM ja pAThazALAnI zarUAta karavAnuM vicAre che. ane chelle A virATa kArya vAmana evA ame kaI rIte karIe chIe, ? te paNa jANI lo parama pUjya AcArya deveza zrI vijya rAmasUrIzvarajI ma. no AvI sata pravRti aMge amone te pUjyazrIno nitya upadeza AvA zubha kAryo mAM preraNA rUpa che. anyathA AvuM virATa kArya vAmana evA ame zuM karavAnA hatA ? 2010_05 www.janelibrary.org Page #12 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hA eka vAta kahevAnI rahI gaI ............!!!! tamArI IcchA ame jANI lIdhI che. tamAre paNa zAnaparabamAM lAbha levA che. ne ? A rahI te yojanA ...!!!! eka paMDitazrI ne 1 mAsano pagAra vyAjamAMthI rUA. 11111-00 eka paMDitazrI ne 1 mAsano pagAra chuTaka rUA. 2001-00 te sivAya paNa lAbha levAnA A rahyAM rastAo... mudrita pustakonI kharIdImAM, hastalIkhita pratonI kharIdImAM pAThazALA nAM navA makAnonAM khaMDomAM takatI mUkavavAmAM pAThazALA nA makAna AgaLanA bhAgamAM mukhya sahAyaka tarIkenI takatI mukAvavAmAM, te sivAya anya lAbho levAnI bhAvanA vALAoe saMsthAno saMparka karavA hArdIka vinaMti. have to phakta Ape uparokata pAThazALAnI mulAkAta ja levI rahI....... .....!!! AcArya zrI surendrasUrIzvarajI jaina tattva jJAnazALA C/o. zazIkAnta bhegIlAla zAha lI. saMsthAnA TrasTI o vatI 76 78 zekha memaNa sTrITa (1) jasavaMtalAla vI. zAha jhaverIvADa : paTaNInI khaDakI jhaverI bajAra, paTela bIlDIMga C/o. vI. bI. zAha enDa sansa amadAvAda-380001. 3 mALe, muMbaI maskatI mArakeTa amadAvAda, (2) subodhabhAi eca. mahetA 2010_05 For Private & Personal use only Page #13 -------------------------------------------------------------------------- ________________ || prathamAvRtigata prastAvanA || / samyagdRSTinirmalIkRtasvAntAH sajanA dattadRSTayo javantu / iha kisa jinAgamatattvanirUpaNanipuNopadezikagranthAnAM zekharIjUto'yamupadezaprAsAdanAmA granthaH saMvat 1043 saMvatsare zrIvijayasaujAgyasUriziSyazrIvijayaladamIsUrivarai rcitH| asya prAsAdasaMjJA kena prakAreNAnvarthA ? ityetatsavistaraM granthakartRjireva caramastamnaprAnte zrIsighAcalasthAdinAthaprAsAdavarNanapUrvakaM prakAzitamiti tadnyapradarzanapUrvakaM 37 sarva prathama vinAgaprastAvanAyAM likhitamasmAniriti na jUyaH pradaryate iti tata evAvadhArya jijnyaasuniH| | pUjyapAdA ime granthakartAraH kA~skAna granthAnanyAn prazritavantaH ? janmanA kA jUmi ko pitarau ke ca vaMzaM pAvitavantaH ? kati varSANi ca dIkSAparyAyaM pAlayitvA ke ke dezasaGgAdika pAdarajovacanAmRtastarpitavantaH ? ityAdyetaccaritajijJAsavo'pi vayamatRptA evAdyApi / javyajIvaparamopakAriNAmeSAM guNakItanenApi pratyupakartumasamarthA vayaM tatkRtagranyopadezazravaNamananAdinA phalegrahiNo javema cedetAvataivAtmAnamanRNaM manyemahi / pUjyAnAmeSAM sidhAntaviSaye koharAnamadbhutamanUditi tatkRtimavalokya vicintayanto vayaM na pArayAmaH pAraM prAptuM, yataH sarva zropadezikaviSayAH sutrAnusArata eva vividhasUtrasAkSipUrvakaM saMdRbdhA vilokyante / rasAlaGkAravarNanAderajUmerapyasyAH kRtervAcane uttarottaramadhikAdhika zrAnando'nujUyata eva vAcakavargadharmarasikairiti suspaSTaM pratijAti, yataH pratyupadezaviSayamAgamoktakathAnakena saMkSiptena sughaTitena dRDhIkaraNAya kAcidacintyazaktiniyojitA granthaniyoktRbhiH / SAGAR 201006 For Prve & Personal Use Only Page #14 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 2 // 2010 05 rass pratistamnaM prAyeNa paJcadazavyAkhyAnopetatvAdekavyAkhyAnAdhikyAccai kaSaSTayuttaraM zatatrayaM vyAkhyAnAnAM vidyate, tena pratidina mekaikavyAkhyAne vyAkhyAte saMvatsareNaiSa grantho vyAkhyAyate vyAkhyAtR ni munivarairityAkUtaM pranthakartRNAmanumIyate / prativyAkhyAnaM caikadhAdimUlazlokasandarbheNopadezyaM vastupadizya upadeza saMgrahAkhyAyAM svopajJataTTIkAyAM taM taM viSayaM sazAstrasAdikaM vivicya saMkSiptena prAyo mUlazlokokena kathAnakena sa sa viSayo dRDhIkRtaH / kathAnakeSvapyanyaka vikRtai dikapAramArthikanItiviSayaka sujApitazlokAH prasaGgopayuktatvena prasaJjitAH / prativyAkhyAnAnte ca svakRtabhlokenA khilavyAkhyAna rahasyapradarzanapurassaraM janyajIvAnuddizyopadezaH kRtaH / sarvatra svakRtau gIrvANabhASA jApitA sarasA, yena sAmAnyasaMskRtajJAnavAn sarvaH ko'pi paThanapAThane svarUpaprayAsenaiva samartho javati / ata evAsya granthasya samaprasya gurjara jApAnuvAdamuNena sarvajanopakAraM kRtapUrviNo'pi vayametanmUlagrantha muddApaNe sotsAhAH saMjAtAH / granthasyAnyamunikRtaTavAsa hitatvAdanyasmAghA kuto'pi kAraNAdazuddhataratvAnmudrApaNe ciraM zithilAdarAH sthitavanto vayam, tathApyasyAtI vopayuktatAM jAnAnA guNagurvyA viduSyA bAjazrI nAnyAH sAdhvyAH prayAsa preraNAnyAmutsA hitAstadA pitenaiva rAjanagara ( amadAvAda ) nivAsinyA AdhArasaM| jJAyAH zrAvikAyA dravyasAhAyyenAgrimastamnapaGkamutrApaNAya presakApI kArya saMsaThA striNA jeThAlAla zarmaNA prAramjitavantaH, tadanantaraM tatpresakApaM / vilokane kRtadayAnAM dayAsAgarANAM zrImadAnandasAgarAhvAnAM paMnyA| sapadAlaGkRtAnAmupadezenAkhisagranthamuSApaNe kRtanizcayA jAtAH / ata eva prathamajAgamuSApaNAnantarameSa prastAvanA. // 2 // Page #15 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jAtiyo vijAgo'pi mughApitaH, anenaiva krameNa samagro'pi grantho muzApyata evAdhunA'pi / zrayaM ca pitI- yo vinAgo randhanapura nivAsizreSThizrItrakoradAsAtmajayohIrAlAla-maNiyAlayo'vyasAhAyyena prkttitH| PI saMskRtajASAdoSabAhuTye'smin granthe sandhivijaktyAdidUSaNAni niHzaGkitaM zodhitAni gadyAtmake lekhe / doSagraste padyAtmake ca undo'nuvRttyA kvacidaspadoSA eva zodhitAH, kvacivarNanyUnAdhikyaM kRtaM, kvacisokoktalAvArthAnusAreNa pAdo'pi parAvartitaH, kvacinmUsakArapAge doSayukta eva likhitvA'nyo hai nirdoSaH pAThaH pAgantararUpeNaiva jinno likhitaH, kvacicca doSAsakto'pi yathAtathameva likhito na kAcidapi zujhirvihitA, kiMbahunA ? sarvathA kartuH prayAsagauravaM gIrvANalASAjJapAThakavRndasya granthalApanAnukUTyaM ca manasi nidhAya samapakSapAtayA buddhyA yathAzyopazamaM zudhiviSaye prayAsaH kRtH| asmin granthe mukhyAstrayaH khaemAH santi-samyaktvakhaeko dezaviratikhaemaH sarvaviratikhaemazceti / tatra prathamakhaemaH prathamastamnacatuSTayarUpo ditIyazcaturdazastamlaparyantazcaturviMzatitamastamjaparyantazca tR tIyaH / trayo'pi khaemAH savistaratarAH / tatra prathamakhaeka AdyavijAge eva gtH| vitIyakhaemo'nena mAhitIyena vinAgena prathamottarayozca vijAgayorantimAdimanidhistamlAnyAM pUrtimagamat / tato'vaziSTena tRtIyakhaemaH / hitIye'smin vinAge'pi vitIyaM stamlaSaTkameva saGgrahItam / atrApi prazramavinAga iva navatiLa-* khyAnAni ekanavatitamAdArajyAzItyuttarazatatamaparyantAni santi / tatra tAvatprathame vijAge SaSThe stamne. ____Jain Education international 2010_I I For Private & Personal use only Page #16 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prastAvanA. upadezamA'ntyAni SaD vyAkhyAnAni caturthANuvratasaMbandhIni gatAni, tataH pUrvaM paJcamastamnAdAranyAdyANuvratatraya mapi saMpUrNa gatam / atra saptame stamle ekanavatitamAtpazcottarazatatamavyAkhyAnaparyantaM caturthameva vrataM vyAkhyAtam / atra saptamaH staMnaH samApti miyati, navaraM caturuttarazatatamaM ( 104) vyAkhyAnaM cAturmA-| |sikakRtyaviSayaM, granthasyAsya caitrazuklapratipadi prAripsitatayA ASADhazuklacaturdazyAmetazyAkhyAnAva saratvAt ityAkUtaM granthakartRNAM suguptamapi paryuSaNAdisarvaparvadinavyAkhyAnasaMdarjeNa sphuTameva nizcIyate, iti sarvatra jJeyam / aSTame stamne paJcadazavyAkhyAnAtmake pamuttarazatatamAdArajya viMzatyuttarazatatamavyAkhyAnaM yAvat paJcamaM SaSThaM cANuvrataM saMpUrNa, saptamaM cApUrNameva prarUpitam / navame stamne ekaviMzatyadhikazatatamAdAranya paJcatriMzadadhikazatatamavyAkhyAnaM yAvatpaJcadazavyAkhyAnAtmake saptamamaNuvrataM saMpUrNamaSTamaM ca saMpUrNaprAyaM prakaTitam / dazame stamne patriMzadadhikazatatamAdArajya paJcAzadadhikazatatamavyAkhyAnaM yAvatpaJcadazavyAkhyAnAtmake prathamaM vyAkhyAnadhyaM (136-137) aSTamANuvrataviSayaM, tadanu navamANuvratasaMbandhi vyAkhyAnasaptakam (137-144), tato vyAkhyAnapaJcakaM ( 145-14e) dazamANuvratasatkaM, tanmadhye saptacatvAriMzadadhikazatatame (147) vyAkhyAne'STAhikaparvaSadraM paryuSaNAparva ca sannedaM | sadRSTAntaM ca vistRtaM, pUrvoktayuktyA etatsaMkhyAkadine paryuSaNAprAramnatvAt / aSTacatvAriMzattarazatatame (147 ) ca vyAkhyAne vArSikakRtyAnyekAdaza varNitAni, upAntye (14e) vyAkhyAne pauSadhasyAvazyakatA pradarzitA, caramaM ( 150) ca vyAkhyAnamekAdazANuvratAramnakamArabdham / ekAdaze stamne 2013 Page #17 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 | paJcadazavyAkhyAnAtmake ekapaJcAzadadhikazatatamAdAratrya paJcaSaSTyadhikazatatamavyAkhyAnaparyantaM ekAdazA4 NuvrataM saMpUrNa ghAdazasya ca catvAri vyAkhyAnAni / dvAdaze stamne SaTSaSTyadhikazatatamAdAracyAzI tyu|ttarazatatamavyAkhyAnaM yAvatpaJcadazavyAkhyAnAtmake AdyAni daza vyAkhyAnAni dvAdazANuvratasatkAni, teSu ca dAnaviSayaH suSThu prapaJcitaH, tatrApi gRhiNAM jojana vidhinAmakamAdimaM vyAkhyAnamavazyaM jJeya - | mAdaraNIyaM ca zrAyaiH / tadanantaravyAkhyAne vratadhAdazakaM nizcayavyavahAranayAcyAM vivecitaM, tatra nizcayanayo durjJeyaH / tadanantaravyAkhyAne balAdapi vratadAnavidhiH proktaH / zrantyavyAkhyAnatraye ca mahApu |ruSacaritAni carcitAni iti / kiM bahunA ? asya vibhAgasya viSayAnukrama eva hRdaya sauhityakaraH kimuta granthaparizIlanA ? / zrata eva saralanApAnvito'yaM granthaH sAdyanto vAcyo dharmatattvAbhilASukairiti prArthanA saMsadadhikAriNAm / ye kRte'pi yale syAccetskhalanaM matimAndyAddRSTidoSAghA tatkAmyantu sahRdayAstattvapayogrAhiNo vidhaprAjarAja haMsAH, bodhayantu cAsmAn pramAdasthAnAni kRpayA, yena nUyastatsAvadhAnA javAma iti prArthyate // saMvat 1975 phAguna zudi 1 } zrI jainadharmaprasArakasamA. bhAvanagara. Page #18 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA. zrI upadezaprAsAdadvitIyavinAgasya vissyaanukrmH| anukramaekA. // 4 // SAMACHAR saptamaH stmmH||7|| vyAkhyAnaM viSayaH kathAnakaM atRptakAmAyA vAmAyAstyAge zreSThatvam kirAtaH kAzcitsvIkRtaM vratamApadyapi na muJcanti aJjanAsundarI strINAmaGgavilokane moho na kAryaH sukumAlikA strI anekajanAnAM guNahAnikarI vaskakhacIrI ee viSayI naro'kArya kurvanna bijeti zraSTAdazanAtrakakaNa e6 viSaye sukhasvaspatA'pAyabahusatA ca madhubinkukathA e mahAsatItvalakSaNam zIkhavatI zIlaprajAvAt uinnAvayavAnAM punarjavanam kalAvatI tattvajJau dampatI saMkaTe'pi vrataM nAmuzcatAm candanamalayAgarI | bahujanaprArthanIyAyA striyAstyAga evocitaH isAputraH | jinenrairapi zIkhavratamaGgIkRtam zrImazinAthaH 105 maithunasevayA bahuguNahAniH satyakiH // 4 // __JainEducation International 2010P Page #19 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vyAkhyAna patrA viSayaH kathAnakaM 1.3 strIcaritasya viSamatA nUpUrapaMmitA 104 caturthavratadhArakasya cAturmAsikakRtyakaraNam / vijayazrIkumAraH 05 | viSaye bahulapApaM muHkhapracuram muJjarAjaH // aSTamaH stmbhH||8|| | 106 parigrahanAma paJcamaM mahAvratam vidyApatiH 107 | paJcamavratasya pazcAticArAH pethamazrAdha: parigrahaparimANAkaraNe dossH| mammaNazreSThI 10e parigrahAsakto'nekapApaM karoti bhrAtRSyakamA SaSThaM digvirativrataM siMhazreSThI SaSThavratasya paJcAticArAH kumArapAkhA SaSThavratenaiva kholanAzasaMnavaH cArudattaH 113 SaSThaM vrataM kecitsaMkaTe'pi na jahati mahAnandakumAraH 114 | saptamaM logopanogavratam-caturdazaniyamasvarUpam | sacittatyAge zrambamaziSyAH kAviMzatyajadayasvarUpe caturmahAvikRtisvarUpam 116 zeSArayajayANi (5-14) 100 XUSUSISHSHSHSHSHSHSK 112 115 ___JainEducation international 2010 For Private & Personal use only Page #20 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadazaprA. viSayaH kathAnaka mitratrayakathA patrAGka: anukramapikA. vyAkhyAnaM 117 rAtrinojananiSedhaH 110 zeSAeyanadayANi ( 15-22) 115 calitarasaM paryuSitAdyajadayam A 150 ajJAtaphalajakSaNaniSedhaH guNasundaraH vaMkacUlaH 122 ||nvmH stmbhH||9|| anantakAyasvarUpam dharmaruciH saptamavrate viMzatAvaticAreSu zrAdyAH paJcAticArAH dharmarAjaH 123 karmAdAnasaMbandhipaJcadazAticAre daza aticArAH ghRtacarmavaNikkathA 124 karmAdAnasyAntyapaJcAticArAH tilajaTTakathA 125 pApavyApAraniSedhe kathaM vyavRddhiH yazovarmarAjaH 156 zudhavyavasAyaprakAraH dhUrtavaNik, mugdhazreSThiputraH nAvamazreSThI ca 127 vyavasAya viSayA hitazikSA kRpaNakathA, lakSmIdAriye 6e 120 mAyAkaraNAkaraNayoH phalam mahaNasiMhaH, dharmabuddhipApabuddhI 71 JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #21 -------------------------------------------------------------------------- ________________ viSayaH patrAGka: 73 131 zranathadarA 134 mRgasundarI vyAkhyAnaM kathAnaka | 12e punarvyavasAyaviSayA hitazikSA suratrANakathA, kumArapAkhA, dhanadattazca 130 vizvastaghAtUphalam visemirA 131 aSTamamanarthadaemaparihAravratam ( tasya prathamajedaH) kuruma ukuruka anarthadaMgazeSavaktavyatA (2-3-4 jedAH) vikathArUpapramAdasya vizeSasvarUpam, rohiNI sAmAnyataH pramAdAcaraNam (caturthajedaH) 35 punaHpramAdAcaraNameva darzayati purandaranRpaH // dazamaH stmbhH||10|| 136 anarthadaemavratasya pazcAticArAH sUrasenamahIsenau 137 anarthadaemavratasyaiva varNanam citraguptakumAraH 130 prathama zikSAvrataM sAmAyikAkhyam iz2yavRdhanAyau~ 13e sAmAyikavatasya paJcAticArAH mahaNasiMhaH 140 sAmAyikasya nedAH cauracatuSTayI 141 sAmAyikaM sarvaguNAnAM nAjanam cantrAvataMsaH 2011 Page #22 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. anukrama 143 144 147 vyAkhyAna viSayaH kathAnakaM patrAGka: 145 sAmAyika doSarahitaM vidheyam jaTino jamaziSyaH sAmAyike dharmopakaraNAni kumArapAlaH | sAmAyikaphalam kezaricauraH 145 dezAvakAzikAkhyAM dvitIyaM zikSAvratam sumitraH dezAvakAzikasya paJcAticArAH khohajaMghaH 103 pakaSTAhikaparvANi (paryuSaNAparva ca sannedaM sadRSTAntam) zrIhIravijayasUriH 105 140 aSTAhikaparAdhakavarSakRtyAni 11 vidheyAni 14e parvadineSu pauSadho na heyaH udAyI caramarAnarSiH / | tRtIyaM zidAvrataM pauSadhAkhyam | zaMkhazrAvakaH // ekAdazaH stambhaH // 11 // 151 parvArAdhana vidhiH pRthvIpAlanRpaH | punaH parvArAdhanavidhireva sUryayazAH 120 pauSadhe pratikramaNam , tasyASTau paryAyAH zrAdyaparyAyaSyoparipavaNikaye 153 154 tRtIyaH paryAyaH mugdhakAvamivRttAntaH | turyapaJcamaSaSThAH paryAyAH kathAtrayam / 116 152 153 // 6 // 125 2017 For Private & Personal use only Page #23 -------------------------------------------------------------------------- ________________ patrAGka: 127 MIL 156 / 157 * 120 130 131 ** 4 // 160 131 vyAkhyAnaM viSayaH kathAnaka | saptamaH paryAyaH upAdhyAyapalI | aSTamaH paryAyaH vastrAgadayodRSTAntaH MI 157 | zyopathikasvarUpam atimuktamuniH 1ee pauSadhasyAticArAH nandamaNikAraH | pauSadhatinaH stutiH sAgaracanma: | 161 | pauSadhaphalam mahAzatakazreSThI 165 atithisaMvijAgAnidhaM caturtha zidAvratam ambikAzrAvikA 163 | punaH caturtha zidAvratameva saMkSiptadRSTAntaH 164 dAnavaNenam saMgamako vatsapAkhakaH IS 165 atithisaMvinAgasyAticArAH campaka zreSThI // dvAdazaH stambhaH // 12 // | 166 / gRhiNAM jojana vidhiH 167 dAnasya stutiH kRtapuNyaH 160 jojanakAle munismaraNapUrvakaM dAnam dhanAvahazreSThI 16e / jainanRpANAM dAnavidhiH kumArapAkhaH 134 135 137 140 141 144 145 2010 Page #24 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. patrAGkaH anakara 148 ENGALORE vyAkhyAnaM viSayaH 170 sAdharmikasevAphalam / paupadhazAlAkaraNaphalam 172 sAdhUnAmakaTapyaM dAnaM na deyam 173 anumodakasyApi dAnaphalam 174 dAnakAle bindAdidoSatyAgaH 2 175 aTpadAnasyApi mahAphalam 176 nizcayavyavahArAnyAM hAdazavratavivecanam imAni vratAni balAdapyanyasya deyAni 17 prAptanRjavAnAM zidopadezaH imAni vratAni aspakAladhRtAnyapi sukhadAni 10 zramaNopAsakavarNanam kathAnakaM zrIsaMjava-daMmavIrya-dharmadAsAH AmajUpAdayaH nAgazrI mRgaH varadattaH mUladevaH 14e 153 154 -% e 177 157 15G tetaliputraH ratnacUmaH pradezinRpaH kUmAputraH -MEC% 944 kalakalA JainEducation International 201 For Private & Personal use only Page #25 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athopdeshpraasaade| // saptamaH stNnH||7|| // ekanavatitamaM vyAkhyAnaM 91 // athAtRptakAmAyA vAmAyAstyAgI eva zreSTha ityAhastrINAM kAmasya vAJcAsu saMtoSo jAyate na hi / tasmAttAsu viraktatvaM jajetsa puruSottamaH // 1 // P spaSTaH / jAvArthastu kirAtadRSTAntena nirdhAryaH / sa cAyaM-kauzAMbyA udyAne zrIvIrapranuH smaayyau| 8 tatra caekapradyotaH zatAnikapatnI ca dezanAmazRNot (NutAm) / tadAnIM kazciniyaH svAminaM pAca-laga van ! yA sA sA sA ? iti / jagavAnAha-yA sA sA seti / tadA svAminaM gaNanRtpapraca-anena kiM pRSTaM ? kimuktaM ca (jagavatA ) / ( jagavatoktaM ) zRNu-asmin jarate campAnagaryasti / tatraiko'naGga-18 svarNakAraH kAmagRzo yAM yAM rUpavatI kanyAM pazyati tAM bahuavyavyayena pariNayati / evaM tena nArINAM paJcazatI melitA / sarvAsAM samAnAnaraNAdIni kaaritaani| paraM yadA yasyA vArakaH sameti tadA sA samyak 1 atra tatkarmakAritvena aSTavyam anyathA "so'yaM viprataskaraH svasUlajayA' ityAdinA virodhApatteH. USSESSORARIS 2010_05 For Private & Personal use only Page #26 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A NS-3-4-5 upadezaprA. paridhAya ramate / zranyAstu tadAjhayA zAntaveSA eva tiSThanti / evaM tAsAM kAlo yAti / tasmin svarNa- stana. 5 lAkAre itastato gate tAH zRGgArAdi mudA vyadhuH / sa punarAgatazca tAH tAmayAmAsa / tataH so'vizvAsaparaH strISu iiyeyaa pUrNaH kasyApi gRhe jojanAdyarthamapi na preSayati / tAsAM rakSaNAya kadApi ekastamlAvAsaMda svagRhakAraM nAmucat jUto'dhiSThAnasthAnamiva / yathA___ hatyAdagdha svAgacanoktuM kasyApi naukasi / sa nije'pi gRhe kaJcinna kadAcidanojayat // 1 // | kadAcitsuhRdA valAtkAreNa nojanAya svagRhe nItastadA'sau viSA guptigRhe diptamivAtmAnaM mene / tAvattasya striyo nirvyaJjanaM jJAtvA hRSTAH kRtasnAnavilepanAH parihitapravaravastrA vihitasarvAGgabhUSaNAH prItyA ga yAvatA darpaNeSu svaM pazyantyastasthuH, tAvatA tagRhAdhIzaH suvarNakAraH pizAca zva krUradRSTyA vilokayan / svagRhadhAramAgAt / sa tatsvarUpadarzanAttAsAmupari krudhaH / tAsAM madhyAdekAM tathA jaghAna yathA sA yamAtithitAM prpede| tadAnIM sarvAsAmapi strINAM samakAlaM jayamutpannaM, eSa pApAtmA'smAnapyevaM haniSyati / tatastAjizcintitaM-"vayamenaM priyaM mArayAmaH" / tatastAH striyastaM darpaNairamArayan / tata ekonapaMcazatadapaNairhato mRtaH svrnnkaarH| tatastAH striyaH pazcAttApena gRhaM prajvAya tena sAI jvlitaaH|ttstaa ekonA paJcazatI pazcAttApenAkAmanirjarayA ca mRtvA kasmiMzcidurge taskarakule taskaratvenotpannAH / krameNa te I sarve'pi lokalueTanatatparA luNTAkA jAtAH / yA pUrvahatA yopitsA kutracidrAme kasyApi roraviprasya putratvenodapadyata / tataH pUrNakAle jaatH| krameNa paJcavarSIyo jaatH| paJcavarSANi yAvatsvarNakArajIvastiryagyonau // 1 // ACROCES ____JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #27 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paritramya tasyaiva dariviprasya putrikA'jani / mAtApitRpayAM sa eva bAlakastasyAH pAkhakaH kRtaH / sA tu rodanazIlA nRzaM roditi / rodanAnna viramati / tasya bandhoranyadA tasyA udaraM spRzato guhye hasto lgnH|| tadA tayA tyaktaM ruditaM / muditA jaataa| tena ruditasya tasyAH pratIkAro labdhaH / tataH paraM yadA roditi || matadA tasyA yonisTa kareNa spRzati / evaM rudantyAH ( tasyAH ) pratIkAraM kurvan kadAcitpitRnyAM dRSTaH / / tataH kudRyitvA niketnaanisskaashitH| sa dArakasteSAM caurANAM mikhitaH / tatastena militena caurapaJcazatI | jAtA / sA vipravAlikA zaizavAdapi kulaTA jAtA / sA'nyadA ekasmin grAme gatA / taizcauraiAmo | luSTitaH / tatastaizcauraiH sA vAlikA'grAhi / taiH sarvaiH sA nAryA'kAri / saikA taizcauraiH sAI jogAnanuIxlavati / taizcauraiH karuNAparaivimaSTa-SA ekAkinI bahantiHsAI logasukhAnyanulavantI nidhanaM yAsyati / / ato'syAH prItyartha kAcidvitIyA vanitA''nIyate / evaM vimRzya taizcaurairekA vitIyA nAryA smaaniitaa| 8 tataste caurAstAnyAM jAryAnyAM jogasukhAnyanulavantaH kAlaM ninyuH / kiyadinAnantaraM prathamA'tiroSaNA kAmukI pApaparA evamacintayat-aho! eSA pitIyA nAryA mama kAmavighnakArikA sapatnI jaataa| tato'haM / kenApyupAyenainA mArayAmi / iti vicintya tasyAzviANi vyakhokayat / ekasmin dine teSu dhATI|| gateSu gRhe vijane jAte sA pUrvanAryA'tikopinI tAM pitIyAM nAryA saralAM vaJcayitvA'gAdhakUpe nici-8 kSepa / corikAM kRtvA smaagtaashcauraaH| taiH pRSTa-tava ditIyA laginI kvAsti ? / tayoH-nAI 2010 For Private & Personal use only Page #28 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 2 // jAne, kvApi gatAsti / te dadhyuH - anayA pApinyA nUnaM sA mugdhA hatA samjAvyate / dijena cintitaM - eSA kurmatirmama jaginI javati na vA ? etatkathaM jJAsyate ? kazcijjJAnI sameti tadA pRcchayate / evaM sa yAvatA cintayati tAvattenAsmadAgamanaM zrutaM / so'yaM viprataskaraH svasRlakayA zrAgatya saMzayaM manasA'pRSThat, tato'smAbhirapi tathaivottaramadAyi / punaH svAminoktaM-sola vikAH paJcendriyANi paravazapatitalokAnevaM virumbayanti, nave nave jIvAn saMsAre lokayanti / ityAdi sIravAkyaM zrutvA saMvigno vipro vinotamavApya pahnIM gataH / tena muninA pratibodhitAste sarve'pi taskarAstasyAntike pratrajitAH / jagavadezanAM zrutvA mRgAvatI jagAda - he prano ! caemapradyotAnujJayA'haM pratrajiSyAmi " / atha sA pradyotaM jagAda - he rAjendra ! yadi tvaM mamAnujAnAsi tadAhaM zrIvIrapAdAnte vratamaGgIkaromi / prajuprabhAvapradraSTavaira caMrupradyototsaGge svasutaM muktvA svAmyantike dIkSAmupAdade / tadAnIM mRgAvatyA samaM pradyotastrIniraGgAravatyAdiniraSTAnidazA'GgIcakre / caemapradyoto nRpa udayanaM kauzAmbIrAjye sthApayAmAsa, tato'vanti jagAma / zranaGgasenajI vastu strItvenotpannaH kAmaparavazatvena bahuveSu camiSyati / yA seti sandehadharaM malimlucaM, spaSTaM jagau vIravinustattaram / tArya zeSAn pratibodhya taskarAn jagrAha dIkSAM svayamatra taiH saha // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastamne ekanavatitamaM vyAkhyAnam // 1 // ---->0<- staMbha. 3 // 1 // Page #29 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // atha dvinavatitamaM vyAkhyAnam e // atha kAmabahulA api striyaH kAzcit svIkRtavratamApadyapi na muJcantItyAhaApadrUpe mahatyagno nayanti zIlakAJcanam / nairmadhyaM yAH striyaH kAzcittAH syuH keSAM na citrdaaH||1|| spaSTaH / jAvArthastu aJjanAyA avadAtena dhAryaH / sa cAyam___ jambUphIpe prahlAdanapure prahAdano rAjA prahlAdanavatI rAjhI / tayoH putraH pvnnyjykumaarH| tatraiva vaitAtabye'JjanaketvaJjanavatyoH sutA'JjanAsundarInAmnI / yauvane tatpANigrahaNArtha pitrA'nekakumArANAM paTaci tritabimbAnyAnAyya tasyai darzitAni / tasyAH kimapi kumArarUpaM na ratiM karoti / athAnyadA naviSyada| ttapavanaJjayakumArayo rUpaM paTe likhitaM samAnItaM / pyorapi kulaM zIlaM valaM rUpaM (ca) sundaraM dRSTvA svapArthe / | sthApite / atha rAjA varaguNAn vicArayati / tatra naviSyadatte yAMso guNAH santi, paraM mantriNA vijJaptaM-"svAmin jagavatoktamasti yannaviSyadatto'STAdaze varSe modaM yAsyati, ato nAyaM yogyaH pavanajaya evAhaH" / tatastannAmnA sukhanaM nirdhAritaM / athAnyadA jhapajadatsuhRdA saha evanaJjayo'JjanAyA | lAvaNyasnehAdi praSTumAgataH / rAtrau ghAvapi nIlavastraparidhAnau zvazuragRhe pracannamAgato AlApaM zRNutaH sma / tadaikA sakhyaJjanAM prati vakti-he svAmini pUrva vilokito naviSyadattavaro guNairadhiko dharmazo'-18 | jUt paramaTpAyuriti matvA muktaH / adhunA yo varaH sa dIrghAyurasti / tato'JjanasundaryoktaM-amRta ___JainEducation intermational 2010 For Plate & Personal Use Only Page #30 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 3 // 2010_05 chaTA stokApi madhurA duSprApyA, kiM jArasahasreNa viSeNa ? iti zrutvA pavanaJjayo vimanaskaH svakha karSayitvA mArayAmItyudyato mitreNa nivAritaH - "ekaM paragRhe rAtrau cAgamo'nyatkanI vadhaH / anUDhA parakIyaivetyapi hantuM na cArhasi // 1 // " tato gataH svasthAne / tadanu tadupari so'ntaHkhedamuddadhan aJjanAyAH pANipIrunamanichan svajanakAdiniH kathamapi pariNAyitaH / paraM tu caturikAyAM tasyA mukhamapi sarAgaM tena na vilokitaM / tataH pari|payanakAlAdapi duHkhitA tiSThati / bahUpAyenApi jartuH sukhaM na prAptaM / gatA dvAdazavatsarI / atrAvasare rAvaNaH | prativAsudevo varuNa vidyAdhara sAdhanAya prasthitaH / tadaiko dUtaH prahlAdanAkAraNAya gataH / pavanaJjayo rAvaesainye gavantaM pitaraM nivArya piturAziSaM lAtvA dRkpathasthAmapyaJjanAmapazyanmAnasasara si prathamaprayANe | sthitaH / sarvatra vikasitAH kAnanazriyaH / tadA rAtrau cakravAkI ekAkinI karuNasvaraM raTati / zlokaHyAti yAti punareti punaH prayAti, padmAGkurANi vitanoti dhunoti pakSau / unmAdati mati kUjati mandamandaM, kAntAviyoga vidhurA nizi cakravAkI // 1 // tachrutvA zaSajadattaH pRSTaH / tenoktaM- he jAtadaivavazAdetayo rAtrau viyogo bhavati / tata iyaM mRtaprAyA yadi sthAsyati prajAte (ca ) yadA jarttA miliSyati tadA punarnavadehA javiSyati / tato'JjanAyAH karma dIpaM jAtaM / ( tadA pavanaJjayena cintitaM ) hA ! mama palyA muktAyA dvAdaza varSAH kathaM gatA javiSyanti ? zrAvazyamekavAraM yAmi / iti vicintya rAtrau prannavRttyA gRhe samAgatyAJjanAM zatusnAtAM bubhuje / tataH staMja. 9 // 3 // Page #31 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *555555 9-0-964 svanAmAGkitamujAM datvA kaTake smaagtH| tato vadhvA udaravRzau kalaGkavRzau ca nartRnAmAMkitamupAdarza-15 ne'pi aJjanAsundarI ekayA dAsyA saha bahiniSkAsitA / svapitRgRhe gatApi pitrA niSkAsitA / vane / paryaTantI putraM prAsUta / mRgavAlakamiva pAlayati / dAsyekadA jalArtha gatA tatra dRSTo muniH| zrAga-1 / tyoktaM-ekaH samIcInaH sAdhunamaskarttavyaH (AgataH) / sApi tatra (gatvA ) natvopaviSTA / zaSiNApi kAyotsargaH pAritaH, dharmadezanA dattA / dharma zrutvA svaHkhaM pATha / so'pi sAdhuravadhijJAnena pUrvajavaM kathitavAn-kutrApi grAme vyavahAriNastvaM patnI mithyAtvamatirAsIt tasyaivAnyA strI tava sapatnI jainadhArmikA zrAvikA / sA pratyahaM jinapratimApUjApUrvamaznAti / tvaM tu ta'pari doSaM vahantI apavAdAna darzayantI marmANayudghATayantI ekadA tasyA jinapratimAM kacavare nikSiptavatI / sA jinapUjAM vinA mukhe / pAnIyaM na dipatItyAkulA jAtA / tata itastataH paripRcchati / tadaikayoktaM-atra pratimA dRzyate / punastvayA tapari dhUlI dattA / tataH karuNyA ghAdazamuhUrtecyaH paraM tvayaiva pratimA dattA / tatpAtakavazAtava pAdazavArSiko viyogaH / atha karma hINamasti / tava mAtulaH svayamAgatya gRhItvA gRhe yAsyati / tatraiva jApi miliSyati / evamukte eko vidyAdharaH samAgacat / taupari vimAnaM caskhale / tato vidyAdharaH svanAgineyImupalakSyAJjanAsundarI sadAsI saputrAM gRhItvA vimAnena svagRhAya cacAla / mArge-|| |'ticapalo bAla ugravIryaH kiMkiNInAdAkarNanakautukI ghaMTikAM haste jagrAha mumoca ca / sa evaM bAkhace * * 2010 For Private & Personal use only 5 Page #32 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C stana. // 4 // upadezaprA.STiAcApaTyenAne hastaM vipan vimAnAt papAta / mAturmahAmuHkhaM samutpannaM / ayi paramezvara ! kiM kRtaM / atra mAruNIrAgeNa"hA hizraya vAyajhiyaM, havA ghamiraM ca vuusaarityN|vshviyogsmye, kiM na huaMkhamakhameNaM // 1 // " | tatastapari mAtulo'pi papAta / bAlakaM zilAcUrNamadhyasthaM gRhItvA mAtre'dAt / atha khecarenjaH strI savAlakAM gRhe muktvA svakArye'nyatra vajrAma / atha pavanaJjayo'pi varuNavidyAdharaM saMsAdhya gRhe aagtH| pitarau praNamya svapatnIvAsajavane gataH / tatra tAmapazyan pitarau papranna / tAvapi kalaGkena niSkAsanavyA tikaraM coktavantau / tataH pavanaJjayo'tIva virahAkulo maraNArtha candanazcitAmaracayat / tadA jhapanadatto se mitraM tamevamuvAca-yadi dinatrayeNAJjanAM nAnayAmi tadAvazyaM citAGgIkartavyA / tataH sa vimAnArUDho vihAyasi paritraman dinatrayAnte sUryapure smaagtH| tatropavane strIgoSThI bAlagoSThI cAzrauSIt / tatraikavAlo'cIkathat-ekA'JjanasundarI saputrAyAtAsti / sA sUryaketunRparAjyaparSadi tiSThati / tataH sotsukaH | (saH) tAmamilat / sApi khajAnavamukhI mAtulapRSThamupAdade ( pAvizat ) / tatastamuktapatidigvijayasa-2 mbandhaM pavanaJjayaM ca ( kASThalakSaNatatparaM ) zrutvA samutsukA jAtA / tato vidyAdharaH tAM saputrAM tatsArthe mumoca / pavanaJjayo'pi saharSo mahotsavena strIputrau nagare pravezayAmAsa / sarve pramuditA lokAH / dampahai tyornirantarA prItiraidhata / tatputranAma hanUmAniti atulabalaH / athaikadA viMzatitamasya munisuvratasvA minastIrthe keciviSyAH samAgatAH / taddezanAM zrutvA pavanaJjayastatpatnI ca dIdAmasAt / zratha hanumAn ARRARO // 4 // 2010 For Private & Personal use only Page #33 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SSRUSSISCHEHESHA rAjA'tipratApI zrIrAmacanprasenAdhyakSo mahAbalI jAtaH / sAdhuH sAdhvI ca niraticAraM vrataM prapATya svarga jgmtuH| aJjanopapadasundarIsatIcitrakRccaritacArucandanam / sannidhAya hRdi santu nAvinaH, zIlavAsasurajIkRtAzayAH // 1 // ityupadezaprAsAde saptamastaMne dinavatitamaM vyAkhyAnam // e2 // // atha trinavatitamaM vyAkhyAnam e3 // __ atha strINAmaGgAni vIdaya(ye) muhyanti tAniyaM zikSA zikSayitavyAvAmAGgInAM mukhAdIni kiM vIdaya vIkSya hRSyasi / daNaM harSamiSAddatte zvAdiSu rudaM mahat // 1 // | vAmAGgInAM-strINAM mukhAdIni aGgAnIti shessH| tAni vIkSya vIdaya-dRSTvA dRSTvA kiM hRSyasi-mudaM / 6 vahasi ? idaM harSatvaM kSaNamAtraM / harSavalAnnarakAdiSu atyantarudaM-rodanaM datte-dadAtItyarthaH / atreyaM / hai nAvanA-anukSaNaM strImukhaM dRSTvA dRSTvA canmopamayopamIyate, paraM zleSmaniSTyatAdipUrNaratnapranAdiprayANa mukhameva jJeyaM / strINAM kRSNaveNI tu mokSapathAntare sarpiNIsamA jJeyA / sImantinInAM sImantastu sIma-15 |ntAkhyanarakaprastaTado sheyH| nAsA tu nArakanAMzikA ca / strINAM bimbAdharaM piban sarvasvamAgatamiti manyate, paraM kaNaM daNaM kRtAnta zrAyuH pibati tanna budhyate / tathA mUDhaH kuMlipAkavyathAM vismRtya kucakuMjI 2010 Page #34 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. samAliMgya sukhaM zete / tathA'jho garnavedanAM yoniniHmaraNamuHkha (ca) vismRtya doyA pariracca zrameNa / | staMja : vahusukhaM manyate / ityAdi svavudhdhyA vAmAGgeSu lAyanAM vidhAya tyajati saGgaM sa eva vivekI / yataH darzanAtsparzanApAt yA hanti zamajIvitam / heyogavipanAgIva vanitA sA vivekiniH||1|| ___atha strIviracitamuHkhaM tu siMhAdinyo'pyadhikamityAha niraGkuzA nare nArI tatkarotyasamaJjasam / yatkrudhA siMhazArdUlA vyAlA api na kurvate // 1 // I spaSTaH / atrArthe nAvArthastu sukumAlikAprabandhena jJeyaH / sa cAyaM-campApuryA jitazatrunRpo'jani / tasya sAnvayAkhyA sukumAlikA mahiSI / tasyAM raktamanA nRpo rAjyAdicintAM na karoti / tataH prakR lativagaiH strIyuto madyenotpATyAraNye muktaH / tatputro rAjye sthApitaH / tatasto madye uttarite dadhyatuH ka gatamAtmIyaM tUlikAdisaukhyaM ? / iti dhyAtvA nRpaH strI cAgre gati / tRpayA zuSkoSThakaMThatAlunRpaM / jaNati-svAminmama jIvaradakaM jalaM dehi / tato rAjA jalAnayanAya gataH / kutrApi jalamapazyan / &ApalAzapatrapuTaM svavAzirAradhirAnatvaitya tAM jagAda-"he priye padavalajalaM mlintvaattvmdie| nimITya | piva" / tayA tathA pItaM / kSaNAntare prAha-"svAminnaI kudhApImitA'smi" / tato nRpa ekAnte gatvA burikayA nijorumAMsaM vittvA dadau, agninA pakvaM kRtvA tAM nojayAmAsa padimAMsAnidhAnaM datvA / ttH| kvacikanapade gatvA nijAmaraNAni vikrIyApaNavyApAra vitanvAno nRpastAmapoSayat / anyadA sA prAhasvAminnahamekAkinI vezmani sthAtuM na zaknomi / ityuktaH sa tasyai ekaM paGgulanaraM yAmikaM dadau / krameNa // 5 // 2011 For Private & Personal use only Page #35 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sA paGganarasvareNa mohitA taM svAmitvena svIcakAra / tataH patiM hantuM sA viSANi satatamanveSayAmAsa / anyadA vasante gaGgAjalakrImAyAM sastrIko nRpo gtH| tadA pItamadhuM patiM vIkSya tayA gaGgAjale rAjA prvaahitH| tataH sveccayA gAyantaM paGgulaM skandhe Aropya sA nidA yAcate / lokaiH pRSTA prAha-"mama | pitRnyAmIdRzaH patirdattastameva skandhe vhaami"| itazca jitazatrunRpaH prAptakASThavalena bhiniHsRtH|| ekasya tarostale suptaH / atha tatpurAdhIzo'putrako mRtaH / sacivAdikRtapaJcadivyairviniyo vidhAya ma rAjA kRtH| athAnyadA tatraiva puryA sukumAlikApaGga samAgatau / tau satItvagItAnyAM paramAM khyAti gatau / nRpo'pi tAM khyAti zrutvA svAntike tAvAjuhAva / rAjA tAM ca taM ca pratyanihAya smRtapUrvAvastha uvAca-he stri tvamimaM vInatsarUpaM paGgaM kathaM vahasi / tayA naNitaM-pitrAdidattaH patiH satInirinpratvena mAnyaH / zrutvA nRpaH prAha "pAnaNaM vAhuruhiraM urumaMsaM ca khAIcha / paI gaGgAdahanchoTu sAhu sAhu pazcae // 1 // " tato nayI nRpastau avadhyau matvA janapadAnnisiyAmAsa / svayaM tu sarvastrIvrataM khakhau / dRSTvA caritraM sukumAlikAyA, nUpastato'dhipaye virktH|| lAvArijetA jitazatrunetA, zrAhvAM svakIyAmakarodyayArthAm // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastaMne trinavatitamaM vyAkhyAnam // e3 // 20 For Private & Personal use only Page #36 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 6 // // zratha caturnavatitamaM vyAkhyAnam 94 // strI tu anekeSAM guNahAniM karotItyAha guNinAM guNato zaM kartuM kUTaM racedvahum / yA sA strI pariharttavyA vighnakartrI zuje pathi // 1 // spaSTaH / navaraM khokazAstre guNinastu zaMkarAdayaH / yato'sau jillIsvarUpeNa mohitaH strIvacasA nRtyan devAnAM parihAsyatAM prApeti / sevAlajalAdhArA api strIvibhramabhrAntA STazIlAH / tathA ca tavAtraMsuguptAnAmapi prAya indriyANAM na vizvaset / vizvAmitro'pi sotkaNThaH kaNThe jagrAha menakAm // 1 // tadyathA - vizvAmitraH zuSkaphala jalAdyAhAraH sUryadattanetrastapastapate sma / tena navasvargAdiloka karaNazaktiM vijJAyendreNa tapaso bhraMzanAya menakA tatra preSitA / tasyA vikrama vilAsenyo dhyAnacaMzamavApyAnurAgajarAdbhutA, cirAJcaitanyaM prAptena dhyAnajaMge kiyAn kAlo'tItaH ? iti pRSTA sAvadat - "saptottarANyatItAni nava varSazatAni ca / mAsAH SaT trayazcAnyatsamatItaM dinatrayam // 1 // " itthaM punaH punaH striyA tattapohAniM kurvantyA'kiJcitkaraH kRtaH / vistArato bhAratAdavagantavyo'syAvadAtaH iti / tathA lokottarazAstre tu nandiSeNApADhAnnakAdayo guNinaH, te'pi strIviracitakUTajAle patitAH / ataH sA parihAryA iti tAtparyam / yathA vA vahkalacIriNA tatsaMgato bahudoSaM vijJAya tyaktA taddatsA tyAjyA / tatsambandhastvayam - potane ( pure) somacandro nRpastatpatnI dhAriNI / sA caikadA patimastaka kezAn kaMkapatrito vikIrNavatI *44-x-4 staMbha. 9 // 6 // Page #37 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvetakezaM dRSTvA patiM jagau-svAminnayaM jarAdUtaH samAgataH / nRpastaM pakhitakezaM vIdaya dadhyau nUnaM malA 8 diyauvane vrataM jagRhuH dhiGka mAM, yato'hamadyApi dharma na karomi prApte zvetakeze (api)"| rAiyoktaM tarhi dharme mA vilamba vidhehi / tacchrutvA svasutaM prasannacanjhaM rAjye nivezya tApasavrataM dadhau / garbhavatyapi sA rAjhI ekayA dhAnyA samaM patyA saha prAcalat / pUrNe mAse krameNa dhAriNyAH putro jAtaH / prasavapImayA sA sAdivaM je / tApasazcintayati-eSa kathaM vardhiSyate ? / tataH sA devI jJAnena jJAtvA mahipIrUpaM vidhAya tasya stanandhayasya stanyapAnamapAyayat / evaM devamAtrA dhAnyA ca pAlito vvRdhe| tatastasya pitA taM vaTakakhairAvRtaM kRtvA vaskalacIrItyanidhAnaM vidadhe / krameNa trivarSIyo banUva / sA svasthAnamagamat / tApasastaM bAlaM vanyairdhAnyaiH phalaizca pupoSa / sa krameNa SomazavarSIyo jaatH| tAteti vadana pitaraM namaskaroti / vanyaphalAnyAdAya pitaraM puposs| abakadA prasannacanpreNa kirAtamukhataH sahodaraprabandhaM vijJAya tanmilanotsukaH parayastrIgaNamAdizat-14 madvAndhavaH kenApyupAyena pralonyehAnetavyaH, paraM tu yuSmAnirdUrato aSTavyaH, anyathA somacandhaH zApena , dhakSyati / tatastAH parayastriyo muniveSaM kRtvA zrAzramAsanne gtaaH| taM vaskaladhAriNamAgavantaM dadRzuH / 6 so'pi tAnmunIn jJAtvA tAn namaskaromItyuktvA vanAnItaphalAni teSAM paryupAsanArthe mumoca / tatastAH procuH-IdRzainIrasaiH phalairvayaM kiM kurmahe / asmAkaM potanAzramajaireva phalaiH kArya / jo mune ! assadAzramajAnAM phalAnAM tvamapi varNikAmIvasva / ityuktvA vijane drumUle tamupavezya tAH khaMmazarkarAjAkSaphalAdIni | SOCIOASA M ALE 2010 For Private & Personal use only Page #38 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stana. 7 upadezaprA.prAzayan / anukta (pUrva ) phalAsvAdAt viTyAmsAdiphalAsvAdonigno jAtaH / tatastAstatkaraM nijapIna- kAkucakuMne galle ca nydhuH| sa Uce-lo maharSayo! vaH kimidaM komalamaGgaM hRdi ca kimetdikaaghyN| tAH procuH-potanAzramajaphalAsvAdenedRgaGgaM syAt / atastvamapyAzramaM tyaktvA potanAzrame smaagc|| sa tAliH samaM saGketaM kRtvA svanAMmAnyekAnte saMgopya bhUyastadantike samAgataH / yataH tAvanmaunI yatiAnI sutapasvI jitenjiyH| yAvanna yoSitAM dRSTigocaraM yAti pUruSaH // 1 // | tataH somacarSiritastato cAntvA tatra samAgavan taruziraHsthitacaranaraistAsAM jJApitaM / striyo'pi zApatnayAt praNaSTAH / nagare gatvA nRpAye tavRttAntaM procuH / tatrUtvA aho ! madbAndhavo naSTaH, sa kathaMnUto naviSyati ! iti vicintya nagare gItanRtyAdi nyavArayat / atha sa bAlo'pi vane camannekena rathikena dRSTaH / rathinamapRcat-jo mune! tvaM kutra gantAsi ? / so'vadat-ahaM potanAzrame gantukAmo'smi / sAdhuravAdIt-ahamapi tatraiva yiyAsuH / sa tamanugavan rathe sthitAM tatpriyAM tAta tAteti jagau / sA priyaM pratyAha-eSa muniH strIpuMsayoraledo dRzyate / rathikastaM mugdhaM jJAtvA tasya |modakAn dattavAn / tAnAsvAdya jagAda-huM huM jJAtAni pUrva maharSiniH pradattAni tAnyeva phalAni / atha rathinA yujhe taskaro jitaH / tena malimlucena bahudhanaM tasya dattaM, tadgRhItvA potanapure prApto rathI taM provAca-lo mune! kiJcinaM gRhANa, etadhinA uTajAdi na lanyate / (ityuktvA ) dhanaM datvA eSa potanAzramaH ityuktvA sa yayau / tataH sa bAlo nagare gataH / madhye haTTaprAsAdAdIn vIkSya cinta 2016 For Private & Personal use only Page #39 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yati-ahaM va tiSThAmi ? / tathA naraM nArI ca dRSTvA tAtAjivande iti vadati / khokAstaM isanti / ztazca tena kAcizyA dRSTA / tAM muni matvA mUkhyadAnAchuTajaphalAdikaM yayAce / tayA svagRhamAnIya anyaGganasnAnAdi kRtaM, ta'pasargavatsehe / tatastayA tena sAI svaputryAH pANipImanamakAri / somajUrvezyAgItanRtyAni zrutvA sasaMghAntazcintayati-jhaSayo'mI kiM paThanti ? mama phalAni kathaM na dadati ? || atrAntare rAjJA tapezyAgRhe murajadhvanirazrAvi / samanyunA rAjJA tAmAkArya pRSTaM-magRhe zoke sati tvaM vAdyAni kathaM vAdayasi ? / sA jagau-daivajJavacanena kumAramunaye kanyA dattA, tena vAdyAni vaadynte| tapArtI yAvavRNoti tAvattasya dakSiNAGgasphuraNena jAtrAgamanaM nizcitya svayaM tasyA gRhe gtH| anujaM / dRSTvA premNA vivAhamaGgalaM kRtaM / tato nRpo vadhvA samaM svasaudhe ninye / krameNa sa sarvakalAkuzalo banUva / tato rAjJA sarvo'pi vRttAntaH somacantAya jhApitaH / sa gtshoko'jvt|| atha sukhAnujavato ghAdaza varSANyatItAni / tato'nyadA rajanyaH prabodhanAk so'cintayatdhigdhigmamAkRtajJatvamajitenjiyatAM ca dhika / vismRtya yadahaM tAtamapi tiSThAmi nisstthrH||1|| iti vicintya tAtaM aSTamutsuko nAturAjJAM gRhItvA cacAla / tadAnImagrajo'pi bandhunA saha sajo jAtaH / tatastau vane gatvA pitaraM prnnemtuH| sa somacanjapistaM laghuputramaGke nivezya sarva svarUpaM zuzrAva / tatastasya harSAzrunnidazau vigatapaTale bnuuvtuH| atha sa pUrva gopitAni rajasAvaguMmitAni tApasopakarapAni svottarIyAJcalena pramArjayan dadhyau-aho mayA pUrvamIdRzaM dRSTamasti / iti cintayan jAti 2010 Page #40 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 8 // 2010_05 | smRtyA nizcitavAn - aho mayAsannamuktaM zrAmaNyaM na jJAtaM dhik strIviSayalAmpavyaM / ityAdizunadhyAnataH kevalajJAnamavApa / taddezanayA svapitA dIkSAM dadhau / prasannacandrazca brahmavrataM svIkRtya gRhaM yayau pratyekabuddhamuniH zrIvIrAntike jagAma / kramAncitraM prApeti / svAtmapradeze sthitakarma vargaNA, vAkalyavAsassu vilagnapAMzubhiH / sArdhaM pramAtyarajastvamuddahan, pratyekabuddho'jani paJcavANajit // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastamne caturnavatitamaM vyAkhyAnam // 74 // MOT // zratha paJcanavatitamaM vyAkhyAnam // viSaya naro'kArya kurvanna vijetItyAha mAtaraM svasutAM jAmiM rAgAndho naiva pazyati / pazuvatramate tatra rAmApi svasutAdiSu // 1 // gamanikA --- yathA pazuH svamAtrAdiSu svecchayA krImati nirvivekitvAttaGghannaro nArI ca putrItanayAdiSvi| tyarthaH / jAvArthastu aSTAdazanAtrakasambandhena jJeyaH / sa cAyam mathurApuryA manojavaH senAtujhyA kuberasenA paNyAGganA'bhUt / sA prathamaM garbhanAreNa kheditA svAmvAM tadduHkhamuvAca / tadAmbA'bravIt vatse tava garne pAtayAmi / vezyoce - " nedaM yuktaM / tataH samaye staMja 9 // 8 // Page #41 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SURES454 8 putraM putrIM cAjIjanat / tato mAtA provAca-stanandhayadhyamiha tava yauvanahannAvi / yataH vezyA ca ra yauvanAjIvA jIvavAda yauvanaM / ata idaM yugmaM vatse purISavadahistyAjayeyaM / tayA svIkRtaM / tato dazAhaM yAvat prapATya kuberadattakuberadattAnAmAGkite unne mujike tadaGguTyonyasya tau dArupeTAyAM saMsthApya vezyA peTA yAmune pravAhe prAvAhayat / maJjuSA UminiH zauryapure nItA / unAnyAminyAnyAM sA jgRhe| tau bAlakau inyayoH sadane putraputrItvena kRtAvavardhetAM / krameNa prAptayauvanau anurupau nirdhArya inyAnyAM mizro vivAho'kAri / parasparAtisnehanAjau anyedyuH dyUtakrImAM cakratuH / tadA kuberadattakarAnnAmAMkita-1 mudhikA tasyA utsaMge nyapatat / tAM kare gRhItvA kuberadattA dadhyau (dhyAtvA jagau ) nUnamime Urmike 8 tuTyAkRtyAdinA ye same dRzyate / zrata zrAvAM sodarau yugakhajau khalu daivena vivAhaM kAritau / tato gatvA mAtaraM pATha (tuH)| mAtrA pUrvavRttAntaH proktH| zrutvA ghAvavadatAM-mAtaH kimakRtyamidaM kRtaM ? | mAtA pAha-yuvayoradyApi karagrahaNamekamevAjUta , nAnyatpApaM, tasmAt he putra ! tvaM vyavahArAya digyAtrAM 8 cikIrSannasi, tAM kRtvA hemeNa samAgatasya tavAnyayA saha vivAhaM kariSye / tadAkarNya tAM nijajAmi matvA paNyaM nAmamupAdAya mathurAM purI jagAma / krameNa kuberasenayA saha sambandho jAtaH / sukhaM nuJAnasya tasya suto jjnye| atha kuberadattA viSayaviraktA dIdA jagrAha / mustapasA tasyA avadhijJAnamajAyata / tena kuberadatto 4 02040M __JainEducation international 2010_osIKI For Private & Personal use only Page #42 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMja. upadezaprA. mAtrA saha vilasan dRssttH| tatpratibodhAya sAdhvI mathurApurIM smetaa| tadgRhAcyaNapratizraye sthitA sadA dharma- dezanAmakarot / ekadA pAlanakasthitaM rudantaM bAlamitthamudalApayat / taccoktaM pariziSTaparvaNi granthevAtAsi tanujanmAsi varasyAvarajo'si ca / bhrAtRvyo'si pitRvyo'si putraputro'si cArjaka // 1 // | yazca te bAlaka pitA sa me navati sodrH| pitA pitAmaho nartA tanayaH zvazuro'pi ca // 3 // yA ca bAlaka te mAtA sA me mAtA pitaamh| / trAtRjAyA vadhUH zvazrUH sapatnI ca navatyaho // 3 // tatvA kuveradatto jagAda-kimasamaJjasaM lApase ? / Aryoce-ayaM bAlo mama sodara ekakudi-3 jAtatvAt 1 / tathA'yaM bAlo matpatiputratvAttanujo'pi syAt 5 / tathA mana ranujatvAivaro'pi mama navati 3 / tathA'sau mAtustanayastena ghrAtRvyo'pi vartate / / tathA'yaM mAnanIpateAtA tena pitRvyo'pi eSa syAt 5 / tathA matsapatnI kuberasenA tasyA AtmajaH kuberadattastasya putro'yaM vAlaH, tena 4 jApautro mayoditaH 6 / athAsya pitrA saha SaT saMbandhAH santi, te ceme-yo'sya vaptA sa me trAtA tasya mama caikamAtRtvAt / tathA'sya yaH pitA sa mama janakaH manmAtRsvAmitvAt / tathA yo'sya pitA sa mama pitAmahaH syAt , yato mAnanI kuberasenA tasyAH patiH kuberadattastasyAyaM bAlo'nujastena pitRvyaH tasya pitA kuberadattastena vRkSapitetyudghoSaNAM karomIti 3 / tathA yo'sya pitA sa mama svAmI karapImanatvAt / tathA'sya pitA sapatnIputratvAttanujo'pi syAt 5 / tathA yo'sya pitA sa zvazuro'pi syAt maddevarapitRtvAditi 6 / tathA mamAsya mAtrA saha SaT saMbandhAH santi / te ceme-yA'syAmbA sA mamA 2010_05 For Private & Personal use only Page #43 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kakana pyambA tayA jAtAsmyahaM tena tathA yA'syAmbA sA mama pitAmahI pitRvyamAtRtvAt / tathA yA'sya mAtA sA bhrAtRjAyApi madrAturohiNItvAt 3 / tathA yA'sya jananI sA mama vadhUH syAt sapatnIputrasya strItvAt / tathA yA'tha mAtA sA mama zvazrUrapi madIyasya patyurmAtRtvAt 5 / tathA yA'sya mAtA sA mama sapalyapi syAt mannartRrSitIyeyaM nAsti teneti 6 / ityAkarNya kuberadattaH sarva jAtavRttAntaM pAncha / tataH saMvegamAsAdya prAvrajat / kuberasenApi zrAvikAtvamazizriyat / saMjAvya citte viSayasya doSAn, rAgAndhatAM muJcati yo vivekI / sa zIkhacaryAcaraNAt kuberadatteva jUti sajate samAyAm // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastamne paJcanavatitamaM vyAkhyAnam // 55 // **** // atha SalavatitamaM vyAkhyAnam // e6 zraya viSaye sukhaM svarUpamapAyabahusamityucyatesukhaM viSayasevAyAmatyaSTapaM sarSapAdapi / mukha nApataraM hauSabindhAsvAdakamartyavat // 1 // 1 samaH sarvaH samatArUpo vA Ayo sAno yasyAM tAm . OMOMOMOM456 ___JainEducation International 2010 For Private & Personal use only www.sainelibrary.org Page #44 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. spaSTaH / navaraM tasyAM saukhyamapaM / yata naktamAgame staMna.. "khaNamittasurakA bahukAlapurakA, pagAmapurakA ajigAmasuskA / saMsAramukhassa viparakanUyA, khANI ANatyANa na kAmanogA // 1 // " anyacca"kaMpaH khedaH zramo mU; milA nirbavakSyaH / rAjayakSmAdirogAzca bhaveyumaithunotthitAH // 1 // " tathopadezamAlAyAm"jaha kabuloya kabU kaMjuzramANo 'haM muNai surakaM / mohAurA u maNussA taha kAma'haM suhaM biMti // 1 // "181 | yathA pAmAM kaMDUyan sukhaM manyate paraM taduHkhanimittameva, evaM kAme'pi zeyamiti / narasya tatsevAyAM mukhaM prAjyaM / yataH___"naskaNe devadavasa paratthIgamaNeNa ya / sattamaM narayaM jaMti sattavArA u goyamA // 1 // " anyacca"yAvato nayanonmeSAt kuryAt preraNaM striyAm / tAvatkaTpasahasrANi pacyate narakAgninA // 1 // " ___etavaiSayikaM sukhaM mukhaM ca madhubindhAsvAdakanarajhAtena jJeyamityarthaH / taccedaM jJAtam ko'pi naraH sArthAaSTo mahATavIM praviSTaH sindhureNa dRSTaH / sAkSAdyama zva murdharo vanagajaH puruSaM prtydhaavt| sa punaH kanmuka iva jiyA nipatannutpatannagre kUpaM vIkSya dadhyau-avazyaM gajo me jIvitaM hanti, 2010 For Pite & Personal Use Only Page #45 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_ ataH kUpe kaMpAM dadAmi / tatkUpe eko nyagrodho'sti / sa pumAnnipatasta dharuvAikArUpaM vRkSapAdamantarAlavyAsthAt / adhobhAge dattadRSTiH kUpAntaraparaM kUpamivaikamajagaraM vaktraM vikAzayantaM dadarza / kUpe caturSu koNeSu dhamanI nijaphUtkAraM muJcata utphalA~ (pA~)zcaturo'hIn dadarza / tadA vaTazAkhAM svIyAM tAM bettuM dhau sitAsitau mUSakau krakacagocarairdantaizcaTacaTiti cakrAte / so'pi matto gajastaM hantuM vaTazAkhAM punaH punarAndo - yAmAsa / tadA vaTazAkhA sthita madhumaeka kamutsRjya mahikAstaM dadaMzuH / tatpI mayA duHkhitaH kUpAnnirgantu | mUrdhvamukhaH ( tasthau ) / tasya lalATe madhukozAnmuhurmuhurmadhuvindurnyapatat / cAlato luThitvA svamukhe patati / tadAsvAdaM prApya mahatsukhamamanyata / tadA ko'pi vidyAdharastadApaddhAraNAya vimAnaM lAvA kRpayA taM prAha he narAtra vimAne tiSTha, sukhI java / so'caSTa - he deva ! tvaM pratIkSasva yathAhaM madhuvinduM lihAmi / evaM punaH punaruvAca / tadA khinno vidyAnRt svasthAnaM prAptavAn / atrAyamupanayaH - yo gajaH sa mRtyuH sarveSAM jIvAnAM pRSThe bhramannasti / yata uktaM ca vastupAlacaritreekadA paurA maMtriNaH kuzalaM papracchuH, tadA maMtryavak-- "lokaH pRti me vArtA zarIre kuzakhaM tava / kutaH kuzalamasmAkamAyuryAti dine dine // 1 // " zranyacca ho vizvamarAjakamanAyakam / yadetadapratIkAraM grasyate yamarasA // 1 // snehAdAzliSya zakreNArdhAsane'dhyAsyate sma yaH / zreNikaH so'pyazaraNo'zrotavyAM prApa tAM dazAm // 2 // Page #46 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapA. yathA mRtyupratIkAraM pazavo naiva jAnata / vipazcito'pi hi tathA dhik pratIkAramUDhatAm // 3 // II yaH kUpaH sa saMsAro gatyAgatyAdijalairnRtaH / yo'jagaraH sa narako jyNkrH| ye phaNinaste catvAraH // 11 // krodhAdayaH / yo vaTapAda sa manuSyAyuH / yau sitAsitau mUSako tau zuklakRSNau dhau padau zrAyuchedakArako / yA makSikAstA vyAdhayo jvarApasmArAdayaH / yo madhuvinmuH sa viSayarAgaH, so'pi kssnnikH| atrAha-nanu | surANAM saukhyaM tu nApaM / yatasteSAmekasminneva devanave'nekastrINAM saMjogatvAt / uktaM cAgame"do komAkomI paMcasi komikharaka igasayarI / komI sahasA cattAri sayANa igavIsakomI // 1 // sattAvannaM kharakA candasa sahassa ya sayapaMcAsi / zya saMkhA devI cavaMti iMdassa jammaMmi // 2 // " atastaviSayasaukhyaM madhubindukasanninaM na syAt / satyaM, he vatsa! paramanAdikAlanuktaM nigodAdi-12 muHkhamAzritya devasyApi tatsanninameva jogajaM saukhyaM / yahA devAcyutastiryaJcAdiSu punaH punarRmati anantaM | kAlaM yAvadatastanmadhubintuSTayameva / yathA kenacinnareNa AkaMThaM miSTAnnaM nuktaM tadhikAragataM tena vamanavirecanalaGghanAdivahupuHkhamanujavati tathA kAmasaukhyaM devAdInAmapi pariNAmadAruNaM matvA munayo manasApi nelanti / kiMpAkatuSyaM pariNAmadAruNaM, jogasya saukhyaM madhubinlIhakam / martyasya sambandhata (2) dhArya mAnase, rajyeta kastatra sudhIH suzIlayuk // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastamle panavatitamaM vyAkhyAnam // e6 // OMOMOMOMA5%A5 ____JainEducation International 2010_0s For Private & Personal use only Page #47 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4 // zratha saptanavatitamaM vyAkhyAnam // e atha mahAsatItvalakSaNamAhayA zIkhanaGgasAmagrI samnave nizcalAmatiH / sA satI svapatau raktetarAH santi gRhe gRhe // 1 // spaSTaH / jAvArthastu zIlamatIdRSTAntena zeyaH / taccedamjambUdhIpe nandananagare zreSThI ratnAkaro'putraH / tato'jitanAthazAsanasurImajitabalAmArAdhya yAcitaH ajitasenaputro jaatH| tatpatnI zIlavatI zakunazAstreNAnekajavyANi darzitavatI gRhezA jAtA / tatsvAmI tu pravalabudhinA rAjJo maMtrI jAtaH / ekadA rAjA sasainyaH sImAkhajUpAlopari caTitaH / mantryapi sArthe / nimantritaH / tato mantriNA zIlavatI pRSTA-tvamekAkinI gRhe kathaM sthAsyasi ? strINAM zIlaM puruSe samIpe eva javati / proSitajartRkA tu mattagajamiva svencayA krImati / tataH sA'zrumukhI AtmanaH zIla| parikSAyai ekA puSpamAlAM svahastena saMdRnya nargile niciopa-svAmin ! yAvanme zIlaM tAvadamkhAnA gale sthAsyati / prasthito mntrii| ekadA rAjA mAlAM vIkSya vismitaH / ekena tatsalyAH satItvaM gItaM / tataH kautukI rAjA anyantarasajAyAM parasparahAsyavArtAkArakAnmatriNaH pratyavAdIt-satyaM ajitasenamatriNaH striyAH satItvaM / tairuktaM svAmin ! (saH) nAmito'sti striyA / strINAM zIlatvaM kutaH? / yataH| raho nAsti daNo nAsti nAsti prArthayitA naraH / tena nArada nArINAM satItvamupajAyate // 1 // yadi parIkSAM kartuM zakyate tadA mAM muJcatu / tato'zoko hAsyamantrI ardhaladapravyadAnena nagarAya | 599280* 2010 For Private & Personal use only w anbrary.org Page #48 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. visRSTaH / so'pi nagaraM praaptH| ujvalavastrANi paridhAyaikAM vanamAlAkArastrImuvAca-yAhi zIlava- taja. tIpArthe, ekaH sujagastvAM prArthayati (iti behi ) / tayA dUtyoktaM-dhanaM pracuraM vilokyate, yataHdhanameva manuSyANAM vazIkaraNamuttamam / tato'rdhaladadAnamuktavAn / tato mAlAkArastrI tatra gtaa| 3 zIlavatyA ukto vyatikaraH / tayA vimRSTaM-ayamapi puruSaH parastrIzIlakhaemanaphalaM prApnotu iti sarva hai| IRImAnitaM / dAsyA khadAI avyaM mArgitaM / dUtyoktaM bhavatu / tataH saMketito divasaH / atha zIlavatI || svabudhdhyA ekApavarakamadhye vRdhyAM gartAmadhaH kUpaprAyAM kRtvopari khaTAM rApramukhaiH paricyutAM tar3apari ujvalaM vastraM uttarIyaM datvA sthApitavatI / tato'zokamaMtrI zrAtmAnamulayathA kRtakRtyaM manvAno'daladaM lAtvA samAgataH / tataH saMketitadAsyoktaM-"avyamarpayatu, upavizatu khttaayaaN"| tataH sa dhanaM datvA'tarkito'ndha6 kAre upari tiSThan gAyAM papAta saMsAre bahulakarmaprANivat "rAvaNavat vyasaninAM sukhalA ApadaH" tato se bunuditasya ( tasya ) karpareNAnnamadAt / azokaH sazoko jAtaH / tato mAsAnantaraM anyaH kAmAGkura nAmA mantrI tathaiva pratijJAM vidhAya smaagtH| zIlavatyA'rdhaladapavyamAdAya gartAyAM kssiptH| tato mAsAnantaraM lalitAGganAmA mantrI samAgataH / evaM khadAI dhanamAdAya so'pi gartAyAM kSiptaH / evaM caturthe mAse ratikelinAmA mantrI smaagtH| evaM vaSyI prAptA / tatazcAturgatikasaMsAre duHkhAnIva pAtAle'nujavanta- // 12 // zcatvAraH sthitaaH| atha zatrujayaM vidhAya rAjA siMhaH pure pravezotsavena praviSTaH / atha te mantriNaH zIkhavatIM prAiH CORROREOGARAMSAK CE ___JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #49 -------------------------------------------------------------------------- ________________ svAmini ! tava mAhAtmyaM dRSTa, svakRtaM ca prAptaM, atha niSkAsaya / tadA zIlavatyA proktaM yadAha javatviti bravImi tadA navaniH samakAlaM navatviti vaktavyaM / tairaGgIkRtaM / tataH zIlavatI svajartRsamIpe rAjAnaM jojanAya nimantritavatI, pUrvadine sarvA rasavatIM vidhAya pravannAM tadapa varake sthApitavatI, lojanadine mahAnase'gnirnAsti, jalanAjane jalaM nAsti, na kApi noja-13 dAnasAmagrIti camatkRto rAjA jojanAyopaviSTaH, tataH zIlavatI snAnaM kRtvA puSpamAlAM haste dhRtvA dhUpodrAhapUrva tadapavarake sthitvA'vAdIt-rAjA jojanAya sthito nAnAvidhapakvAnnAni navantu / / tatastaizcaturniruktaM "navatu navatu" / tato modakAdi sarvamAnItaM / punaH ghRtAdiprArthanAyAM lavatu, tato| hA vilepazAkAdyarthite lavatu lavatu iti jojanaM jAtaM, tAMbUlakarpUrAdinadaNAnantaraM rAjJaH pAdayomantrI | lagnaH / rAjhoktaM-apavarakAntaryadacatuSTayaM sarvakAryakAri dRSTaM, tadasmAkaM dehi, yathA nagaravahirgatAnA nojanaM vacanamAtreNa javati / tadA samyagvidhinA karaemake kiyA samIcInavastraNAbAdya "na kenApi svarUpaM dRzyaM" ityuktvA rathArohaNena rAjA'gre padAtiH zucinIracodadAnenAntaHpura striyastaM gAyantyevaM prakAreNa catvAro'pi yakSA dattAH, sandhyAyAM sUdA nivAritAH, prajAte jojanAvasare zucinA pUjApUrvakaM || hArAhA vijJapta-svAmin ! prayancatu pakvAnnAni sUpataemulAn nAnAvyaJjanajojyAni / tataste catvAraH procuH "javatu lavatu" paraM kimapi na jAtaM / tata udghATitA karaemakAH, dRSTAzcatvAraH pizAcarUpA vRdha|zmazrukUco militAnanAH kutdAmA nyagnUtanetrAH kAkA va hAsyamantriNaH, uktaH sarvo'pi vRttAntaH, 2010 Page #50 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 13 // 2010_05 rAjJA mastakadhUnanena zIlavatyAH zIlaM buddhiprakAzaH zrabhkhAnapuSpamAlAkAraNaM vijJAtaM jAtA mahatI loke pratiSThA / dampatI anukrameNa dIkSAM sagRhya paJcamadevalokaM gatau / anukrameNa mokSaM yAsyataH / iti / saMdhArya cAritradhuraM cirAya, yau prApatuH paJcamadevalokam / cyutvA tataH kevalamApya siddhiM tau yAsyato nirmalazIlazIlau // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastamne saptanavatitamaM vyAkhyAnam // 1 // // zrathASTanavatitamaM vyAkhyAnam e8 // zrathaitadvratamAhAtmyatazvinnAnyapyaGgAni punaH prAdurbhAvaM prApnuvantItyAha vedAt punaH prarohanti ye sAdhAraNazAkhinaH / tapa vinnAni cAGgAni prAryAnti suzIlataH // 1 // ye sAdhAraNA anantakAyikavanaspatayaste bedanAdapi punaH punaH prarohanti / yataH - " galopamuhAi vinnaruhA" / tI luprajAvato brahmavatInAM beditA zrapyavayavAH prAdurbhavantItyarthaH, jAvArthastu kalA - vatI samvandhena nirdhAryaH, sa cAyaM - zaGkhapure zaGkhanRpo rAjasaMsadi sthitaH, tasya nRpasya digyAtrAM kRtvA sameto dattazreSThI upAyanaM muktvA - 'gre tasthau nRpeNa pRSTaM - dezAdisvarUpaM vAcyaM, tadA sa ekaM citrapaTaM darzayAmAsa, tIkSya vismito nRpaH prAha -- kasyA idaM citraM ? tenoce - "svAmin! vizAlapurezasya vijayasenasya tanayAyAH kalAvatyAH staMbha. 9 // 13 // Page #51 -------------------------------------------------------------------------- ________________ prativimvamasti, tayA pratijJA kRtAsti yo matpraznacatuSTayasya nirNayo vidhAsyati tamahaM variSye iti / tadAkarNya nRpeNa vANI devI ArAdhya prasannIkRtA / sA'vadat-vatsa! tvatkarasparzAcAlijalikA tvatpaTapraznanizcayaM kariSyati, tataH kRtakRtyo jUpastatpure svayaMvaramaemapamAvizat , sApi sakhInivRtA zrIdevIva tatra prAptA tadAjhyA pratihArI sarvAn nUnRtaH prAha-kathayata yUyaM praznacatuSTayasya nirNayaM ko devaH ko guruH kiM ca, tattvaM sattvaM ca kiidRshm| sphuTIkartA'hati spaSTaM, kalAvatyA vrnjm||1||" sarve svabujhyottaraM daH, paraM sA naiva mene, tadA zaGkhaH stamlaputtalImukhenottarANyanyadhattavItarAgaH paro devo, mahAvratadharo guruH / tattvaM jIvAdayo jJeyAH, sattvaM cenjiynigrhH||1||" tadAkarNya tUryadhvanipUrva satyaM satyamityuktvA tayA tatkaeThe varaNanam nihitA, tataH kalAvatyA sh| H|| svapuramAyayau, krameNa sA garbhavatI jAtA / tapA" tadbhAtrA vijJAya tAmAhvAtuM svanRtyahaste'GgAdadhyaM / preSitaM, sApi tairdattaM keyUraghayaM dhRtvA mumude / tAn visRjya svayaM te aGgade nujayorvabandha, taLojAM dRSTvA | sakhIH prAha-yenedaM preSitaM tasyopari mama mahAn sneho'sti, sa cirAyujavatu, taghAkyaM unnasthena | nRpeNa zrutaM, dIptakrodha zdamacintayatantarviSamayA hyetA bahireva mnohraaH| guJjAphalasamAkArA yoSitaH kena nirmitaaH||1|| IdRzyapi kulaTA, yataH zAstre uktaM tatsatyaM"jalamane macipayaM AkAse paMchiyANa payati / taha mahivAcariyANaM baMja pi pAraM na pAvanti // 1 // "| 2010_01 For Private & Personal use only Page #52 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. iti dhyAtvA mAtaGgIyugalaM nRpa Adizat-kAnane tyaktAyAstasyAH sAGgadaM jujayoyugaM ThittvA yuvA- taMja. nyAmAneyaM / tato nRpAjhyA zayyApAlakAstAM rathamAropya kAnane kvApi tatyajuH, teSu gateSu maatnggii||14|| nyAmetya karayugaM tasyAzvittvA nRpAnyaNe muktaM, taduHkhena drutaM sA sutamasUta itazca, kAnane nadIpUraM samAgataM sarvataH prAptAmApadaM vIkSya namaskAramantraM smRtvAha-mayA trizumyA zIlaM pAlitaM cettadA nadIpUrAdiSuHkhaM dUrIjavatu, tataH zAsanezvaryA navapalavito jujau kRtvA zAmitaM nadIpayo vyomnaH puSpa-18 ra vRSTiH kRtA / tatra vane kazcittApasastAM putrImiva svAzrame rrkss|| itazca rAjA svamitraM zreSThiputraM papraca-kimadya kaTye ko'pi paTTadevIpitRpurAdihAgAnna vA ? / tenoktaM-svAmin ! devyAH kRte taJjAtrA jayasenena svannRtyaiH sahAvAGgadaSyaM prahitaM, tattasyai eva mayApita, zrutveti nUpo mUrcita UrdhyA papAta / candanAdinizcaitanyaM prApya nijamUDhatAM nininda-"dhigra dhig mAM avimRSyakAriNaM / yataHavimRSya kRtaM nyastaM vizvastaM dattamAhatam / uktaM nuktaM ca tatyAyo mahAnuzayakRnnRNAm // 1 // anyacca PI // 14 // saguNamapaguNaM vA kurvatA kAryajAtaM, pariNatiravadhAryA yatnataH paNmitena / atirannasakRtAnAM karmaNAmAvipatterjavati hRdayadAhI zayatuDhyo vipAkaH // 1 // 2010 Page #53 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6. azra kasyAhamAsyaM darzayiSyAmi / tasmAJcitAyAM dehaM dahAmi, stazcaiko mumukSurupavane dezanAM tano|ti / tannUvaNAya nRpa yayau jIvAH saMsArakAntAre pUrvakarmavazeritAH / vAtapramya zva vyartha brAmyanti traantisNstRtaaH||1|| KI iti / dezanAnte nRpeNa svapatnImIlanopAyaH pRSTaH, muniravocat-tvayA dRSTasvapnato nUnaM sA sUta putrA punarupeSyati / tataH prItaH puraM prApya dattazreSThinaM tAmanveSTumAdizat , so'pi paryaTana tApasAzrame tAM dRSTvA pAha-he suzIle ! tvamagnau pravizantaM pati rada, sA svapuramAgatA / tadA nUpo nyaMcadAnanastatpuraH svapuzceSTitaM nininda, mithyAmuSkRtaM dadau, sApi svakarmaphalaM matvA sukhena tasthau / ekadA hai| zAninaM svaprAgjavaM dampatI papracatuH, munijhanadRSTyAkhyAtumAreneBI pUrva zrImahAvidehe naravikramajUpasya sutA sulocanA, tayA krImArtha ekaH kIraH paJjare kSiptaH, tama jasraM madhuraphalairapoSayat , ekadA sA sakIrA sImandharabimba nantuM gatA, kIro vItarAgaM dRSTvA jAtismRtyA virAdhitavrataM pUrvajavaM dadarza-yato mayA prAgnave viharamAnasImandharAdijinAnAmajanaM dhyAnaM varNanaM ca kRtamasti, taccedam "pukhalavaIe vijae pubavidehammi pumriiginnie|kunthu arajinAntarammi jA sImandharo nayavaM // 1 // subaya jiNa namiNo antarammi raUM caitta nirknto| siriudayadeva peDhAla antaraM pAvihI murakaM // // " 1 hariNavizeSAH. 2010_05 For Private & Personal use only Page #54 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 15 // 2010.1 viMzativiharamAnAnAM pratyekaM pratyekaM zatakoTI sAdhvyaH zatakoTI sAdhavaH dazalakSakevalinaH / sarvasaGkhyAaath kevaladharA, viharamAna jina vIsa / sahasa komI yugala namuM (nIme ), sAdhu namuM nisadisa // 1 zrAvakazrAvikANAM tu saGkhyA na zrutetyAdi jinaguNapaThanapAThanaparaH paraM kriyA zithilaH, prAnte tatpApamanAlocya kIro'haM jAtaH, mayA hAritaM janma, ataH paraM sadA enaM prabhuM natvA'nunoye ityanigrahaM jagrAha / sulocanA sapaJjaraM tamAdAya gRhamAsasAda / anyadA joktuM samaye rAjasutAkarADuDDIya drutaM tIrthezaM nantuM jagAma, tadA tadiyogAtsA punaH punarvilalApa, tato nRpAjJayA pahigrAhakaiH kutazcibAkhizvannaM taM baddhA rAjasutAyai dattaH, sA tajatinaGgakRte tatpakSau ciccheda, tato'sau samAdhibuddhyA mRtvA saudharme suro'bhUt / sApi tasyaiva priyA snehato'bhUt, tatazyutvA kIro devaH zaGkhanUpo jAtaH / rAjakanyAdevI tu kalAvatI jAtA / T tadAkarNya jAtajAtismaraNau nizcayIkRtakarmaphalau tau dampatI gRhe gatvA rAjye svaM sutaM nivezya dIkSAM jagRhatuH suzIlamanasau / saMpAhaya cAritramanarUpakAlaM, tau dampatI svargamavApatu / tataztau dI kukarmalezau, kramAvivaM prApsyato dharmazIlau // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastamne'STanavatitamaM vyAkhyAnam // e8 // ---- staMbha. 9 // 15 // Page #55 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zratha navanavatitamaM vyAkhyAnam ee|| zratha jJAtatattvau pAvapi dampatI saGkaTe'pi svabrahmavrataM na muJcata ityAhakutracidampatiyogaH syAncIlavatatatparaH / tena sarvasukhAvAptiH prApte dausthye'pi jAtucit // 1 // spaSTaH / nAvArthastu dRSTAntena vakSyamANena jJeyaH, sa cAyam___ kusumapure candananRpo rAjyaM pAlayati, tasya patnI suzIlA malayAgarInAmA, tayoH sutau sAyaranIrAkhyau staH, anyadA vAsavezmasthaM nRpaM kukhadevyetya pAha-"aho rAjastavAvasthA viSamA nAvinI,18 ato Titi rAjyaM tyaktvA'nyatra gancha, yataH-prAptavyamartha khalate manuSyo devo'pi taM lakSayituM hai| na shktH| tasmAnna zocAmi na vismayo me yadasmadIyaM na hi tatpareSAm // 1 // zrutveti nRpo'cintayatHI ApattimitrazatrUNAmavazyaM nAvinAM naTaiH / sanmukhaireva gantavyaM nazyatAM hInasattvatA // 1 // & viputraH strIyuto nRpo rAtrAveva niHsRtya paryaTana kramAt kuzasthalapuramAyayau, candanastu devArcako malayAgarI tu vanAdindhanAni khAtvA nagare vikrINAti / anyeyuH kasyacitsAzasya dRkpathi sAgatA, tadrUpasvareNa mohito nityamindhanAnAM mUkhyAdhikadAnena tAM vizvAsya prayANasamaye mUTayadAnamiSeNAne kRtvA prapaJcAtpralojya prasahya rathamAropya gRhItvA niryayau, sA pativiyogAkulA niHzvAsAnamuzcat / / tadA sArthapa pAha-he sudhUrmayA saha sukhaM nuGa, matkAmatApaM nirvApaya, tataH sA'vocat, yataH agani majjI Ukho jalo, nala ja viSako paan|shiil khaMmvo nahi nalo, nahi kucha zIla smaan||1|| JainEducation international 2010 For Private Personal Use Only Page #56 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 16 // SCARSACARRO aho vIra mohi bArade, kahA nipaTa le aMta / iNa nava zIkha na khaMga hUM, jau kope kirtNt||2||" staMna / utazca candanena sarvatra gaveSitA, tAmasanamAno nRzaM putrAnyAM saha sa vilalApa, yataHpratikUle vidhau kiM vA sudhApi hi viSAyate / raGguH sInavedAkhu vilaM pAtAlatAM brajet // 1 // tatastabudhyartha tatpuraM vihAya saputro bhUmiM paryaTana ekatra nadIpUraM dRSTvA ekaM putraM vRkSmUle bavA ekaM| sutaM skandhe kRtvA nadImuttIryAparataTe mumoca, nUyo hitIyamAnetuM nadImavizat , antarAle gatastAvanadIpUreNa pAtitaH, tadA strIputravirahAtaH prAha"kihAM candana malayAgarI, kihAM sAyara kihAM nIra / jA jA pake vipattamI, sA sA sahe sarIra // 1 // " tata itastato bAhU kUrvan kASThakakhaemaM prApya bahiniHsRtya dadhyau-aho mayA rAjyaM nuktaM tahipAkAya jAtaM daivAt , yataHdhruvaM muSkRtinAM devo (vaM ) datte muHkhAya jIvitam / kRmirAgakRtAM deze mAnAmiva poSaNam // 1 // ataH kiM mama jIvitavyena, jUyo'pyacintayat-mRte'pi karmANi na muJcanti jIvaM, yataHmRtyAvapi kRte'vazyaM nijapApaM vishesstH| navAntare'pi loktavyaM tasmAdatraiva jujyate // 1 // tata Anandapure ekatra dhAmni vizazrAma / tatraikA strI taM dRSTvA mohitA pratipattiM kRtvedaM prAha, ytH-||16|| tumhe paradezI loka ho, raharja na kisIkI sAtha |jrj raho ta janama khageM, hama tuma eka sAtha // 1 // " tantratvA svavratajaGganIruyatkiJcittaraM dadau-asthiracittaphuHkhArInaraiH saha kaH prItivivAsastava"ityuttaraM R SCRACASS ___JainEducation international 201 For Private & Personal use only Page #57 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dattvA'nyatra gavan zrIpurAsannataroradhaH sthito niAM prApa,tadAtatrApuDhe rAjhi vipanne sacivaiH paJca divyAni kRtAni,tenyorAjyaM jAtaM, tanyAyena zAsti, pradhAnAdinizcaraNayornipatya jaNito'pyanyastrIpANigrahaNaM naakrot|||| | atha kazcitsArthavAhastaraGgiNIpUrvAparataTasthavRha mUlavacau sAyaranIrau vIdayAsau svaputravattayoH paricaryA , cakAra, to gRhItvA svapure gataH, krameNa to pUrNayauvanau jAto, sArthapamApRcaya zrIpure gatvA murgapAkhasevAM cakratuH, tatra svapitU rAjyamasti / ekadA malayAgarIyutastatsArthapatistatpurametyAnekopAyanAni|8 nRpasya puro mumoca, hRSTo nRpa AcaSTa yattava rocate tanmArgaya, tadA sa nijasArthasya rakSArtha nizi yAmikAn yayAce, tato rAjJAdiSTastalArajho to jAtarau praiSIt , tatra rAtrau vinodAya yAmikAH svastra-2 caritaM procuH / tadA tAvapi yathAjAtavRttaM procatuH, tavRttaM madhyasthA paTakuTyantarato malayAgarI zrutvA | svasuto matvA jhaTiti AliliGga, putrAvapi nijamAtaraM natvA svarUpaM shushruvtuH| he mAtaH! prajAte sarva susthaM jAvi, mA cintAM vidhehi (ityuktvA tAmasAntvayetAm ) prajAte mAtRsutai rAjhe svAvadAtaH proktaH, nUpaH svaparicadaM dRSTrA'nyAyakAriNaM sArthapaM nirtya nagarAnniSkAsitavAn , teSAM ghAdazavarSAtmako viraho vigataH, rAjyaghayamanutnavan sukhena tasthau, dampatI zIlaM prapATya svarga gtau| sAdRzyadharmA vanitA vilAsaM, prApnoti martyaH zunapuNyayogAt / muHkhe'pi tI pazya nijAttazIlaM, nAmaJcatAM tena yazo'sti vizve // 1 // ityupadezaprAsAde saptamastamne navanavatitama vyAkhyAnam // ee|| RSSNESHRESS 2010-05 Page #58 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 17 // // atha zatatamaM vyAkhyAnam 100 / / athaikAM striyaM bahunarAH spRhayanti iti matvA ye tAM muJcanti ta eva jJAnina ityAhamitho hiMsAM samIhante ekastrIspRhayA nraaH| tatastAM parimuJcanti ta eva vibudhezvarAH // 1 // spaSTaH, jAvArthastu zlAceyaprabandhena jJeyaH, sa cAyam-vasantapure'gnizarmA nAma jUdevo'sti, tasya nAryA prItimatI, ujAvapi dharmavANIM zrutvA kAkhe jinoditaM vrataM pratipannau, nAnAjAtInmunIn jJAtvA ghAvapi zaucAcArau jAtimadaM cakratuH / tadduSkRtamanAlocyAnazanena mRtvA kaTpavAsisurau jaatii| ztazcailAvardhanapuramasti, tatrenyo nAma zreSThyasti, tasya nAryAyA dhAriNyAH kukSau agnizarmajIvaH putra-2 tvenodapadyata, sumuhUrte putraM suSuve / tasya saprajAvayelAdevyA dattatvAt zlAputrasaMjhayA nAma paprathe / krameNa pitrA'dhyApito yauvanaM prApa, atha tasya pUrvanavapriyA svargatazyutvA naTakulotpannA vilAsahAsayuktA nartakI jAtA, sA kuraGgAdI nRtyantI zlAsUnunA dRSTA, tasyA vijJAnanayanavadanastanakaracaraNAdyavekSya kariNIdarzanAt karIva umedAvasthAM prApa, kAmukaH kimapi kRtyAkRtyaM na vetti / yataH tAvadeva kRtino matiH sphuratyeSa nirmlvivekdiipkH| yAvadeva na kuraGgacaknuSA tAjyate ckhlocnaanyclaiH||1|| sa smarAhinA daSTastAM naTI gArumikImiva smaran pratijJAmakarotpraphulapadmapatrAdI yadi mAM na vivAhayet / prANenyaH sarvadA ruSTastadAgnau pravizAmyaham // 1 // // 17 // 2010 05 For Private & Personal use only Page #59 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tato vyagramanasA gRhe prAptaH, utsukaM vIkSya pitRlyAmatinirbandhena pRSTaH svahRdayaM prAha, tanvRtvA pitarau vajAhatAviva jAtau / he putra ! tvaM haMsAjaH kAkocitaM karma kurvan kiM na khajase ? itthaM baudhito'pi sa prAha-mama mAnasamenAM vinA na modate, ataH sRtaM bahujASitaiH, taM putramacikitsaM jJAtvA / inyo maunena tasthau, sa tu lajAM pramucya naTenyaH tattulyaM avyaM dattvA tAmamArgayat , te procuHakSyo nidhiriyaM kanyA kathaM deyA ? amuSyAzcettavelA tarhi naTIjUya yatra yatra vayaM yAmastatra tatra tvaM samehi, so'pi khaLAM muktvA naTaiH sAI yayau, aTapadinaisteSAM nRtyamazikSata, atha te procuH-no nara ! nRtyaM kRtvA dhanamarjaya yena tava vivAhaH kriyate, tato'yaM naTaiH sahATan veNAtaTaaGge gataH, tanna-18 garezasyAgre gatvA naTainano lihAno vaMzastatra nikhAtaH, tasyopari mahatkASThaM sthApitaM, tadantare dRDhau / zo kolau nihitI, tatretAsUnuH pAuke paridhAyArohat , ekakare tIdaNaM khaDgaM dhunvan ditIye kheTaka nRttatra krImati sma / adbhutaM nRtyaM prekSya tuSTo'pi sarvajano nRpAtpUrva ko'pi dAnaM na dadau, rAjA tu vaMzAdhaHsthitAyAM tatpriyAyAM rAgaparo dadhyau-yadyeSa vaMzAgrAtpatati tadainAM naTIM gRhNAmIti dhiyA''hajo nartaka ! punastvaM nRtyaM kuru, samyagahamavede / so'pi vittastrIlubdhaH pUrvavaddarzitavAn ! tathApi zAThyAnna dAnaM dattaM, nRpastatpAtaminnan tRtIyavAraM nRtyamakArayat , punaH prAha nRpaH-caturthavAraM nRtyaM, kuru, yathA tvAmadariSaM kurve / tena khojAttathA kRtaM, sarve janA nRpAkRtaM manasA jJAtvA ninincha, tadekhAputrazcintayati-nUnaM rAjJo mano navyA kAmArtta jale, tataH sa dadhyau-dhigaho ! kAmAvasthA, ____JainEducation international 2010 Page #60 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 18 // upadezaprA. dhiGnAM jUpaM ca, aho ! mayA kulaM malinIkRtaM, ityAdi vairAgyeNa dhyAyanneSa vaMzAgrasthitaH kasyacica- staMja. nino gRhe jitenjyiAnepaNAdiguNayutAnmunInmRgAdIniH pratilAnya vandyamAnAneita, tadaivaM dadhyau aho ! vijJAtacaturdazajIvAjIvasvarUpAH strInogaparAGmukhAH svadehe'pi nirIhAH kevalaM mokSAnilASukA / hai ete munayaH "pINaniraMtarathaNanara" ityAdilakSaNalahitadehAnirmannartakInyo'pyasaGkhyAdhikarUpAniH strInirmodakainimaMtritA api kAkamaithunavat dRgnyAM nekSante, ahaM tu nIcakanyAyAmapi rAgaparo'ho dhiGmama | karmavilasitaM, dhik saMsArasvarUpaM, evaM viSayeSu viraktasya zunnadhyAnaM dhyAyataH sAmAyikAdiyathAkhyAtacAritrapratAveNa ghanaghAtikarmadayAttadA sahasA saMketitamiva lokAlokaprakAzakamavinazvaramilAsUnoH kevalajJAnamutpede, vaMzAttIrya devatAdattaliGganRt dharmadezanAM cakAra, taduktaM dharma zrutvA nRpAdayaH sanyA / nartakyupari rAgakAraNaM paprabuH, kevalinA pUrvavRttAnto'nnihito yathA "pUrva vipranave nAryayA saha diidaa| lagRhItA, dhAnyAmapi jAtimadaH kRtaH, tamanAlocya mRtvA devau jAto, tatazyutvA'haminyaputro jAtaH, mama priyA jAtimadAdeSA naTI jaataa| / kAmarAgo mamaitasyAM tena gADhataro'jani / navAntarAnugAmi syAGkarai snehazca dehinAm // 1 // " // 1 // evaM zrutvA jAtismRtiM gatA sA naTI dadhyau dhime rUpaM, yenenyaputrapArthivAdayo bahujanA vyasane pAtitAH sRtaM me viSayasaukhyena, evaM jAvayantI kevalajJAnaM prapede, itazcAsannasthA rAjJaH paTTarAjJI SACKGROCEROLORDERRORDS RES-EOSSESAMESSAGE JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #61 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ISOLUCLASSE dadhyau-"yato rAjA'dhamakulajAtAyAM nartakyAM mohitaH, dhigvilAsena" ityAdilAvena tasyA mahAjJAnamudapadyata / atha nRpatirdadhyau "zrayaM ca kulamujjitvA rakto'syAM dhanakAmyayA / mamopakaMThamAyAto mama cedRgviceSTitam // 1 // " ekatvanAvanayA kevalI jAtaH / ittha milAputramahAjJAninA bahujIvA nistaaritaaH| suvaMzajatvAcculavaMzamAzritaH, kuvaMzacarya navanAvanatanam / vihAya rUpaM vatinaH samIdaya, banUva tadpapatizcidAtmanA // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastaMne zatatamaM vyAkhyAnam // 10 // // athaikottarazatatamaM vyAkhyAnam // 11 // arthatagataM jinenrairapi svIkRtamata AcaryamityAhayeSAM modo dhUvaM jAvI zIlaM caranti te'pihi| tadA saMsArijIvAnAM kAryo'janaM tdaadrH||1|| yeSAM jinendrANAM dhruvamavazyaM tannava eva mohaH zivaM bhaviSyati, te'pi jinA hi yadi brahmacarya niSevante, tadA saMsAramagnasAmAnyajIvAnAmajasraM sadA tadAdaraH zIlapAlanAdaraH kArya ityarthaH / lAvArthastu malijinasaMbandhena vAcyaH / tathAhi-aparavidehe salIlAvatIvijaye vItazokAyAM puryA mahAbalo nRpaH vaizramaNa-candha-dharaNa-pUraNavasva-calAkhyaiH svamitraiH SadbhiH saha bAlavayasyaiH pravajyAM pratipede / taiH saha A-RECRACROCCAREER S AMACHAR Jain Education Internatio 0 3 For Private & Personal use only Page #62 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMja. upadezaprA. mAsarUpaNAdi tapaH kurvan rogadaMjatastapampAnte'pi pAraNaM nAkArSIt / tenyo'nyUnaM tapastapanmAyayA strIvedaM / babandha sthAnakatapojirjinanAma ceti / tataste jayantasvarge jaataaH| tatazcayutvA mahAbalo videhadeze mithi-12 * sAyAM kuMjarAjapatnIprajAvatIkukSau utpannaH / pitarau matiriti nAma cakratuH / tadanye tu vadayamANadezeSu jajJire / tato manirdezonavarSazataM jAtA'vadhijJAnena pUrva mitrapratibodhArtha paga gRhopetaM javanaM tanmadhye | svarNamayIM zuSirAM zirazvizAM padmapidhAnAM svprtimaamkaaryt| tanmadhye ca nityamekaM kavalaM prakSepayAmAsa / itazca sAkete'calajIvaH pratibudhinAmA nRpo jAtaH / anyadA sa priyAyuto nAgayAtrAyai gataH / tatra puSpamaMmikAM puSpamujaraM ca svapriyAM vIkSya vismayAdamAtyamAha-"dRSTaM kApIdRzaM rUpaM ?" iti / so'vocit-"deva ko'trAgrahaH ? jagatraye kuMjarAjasutAsvarUpaM nAsti, tasyAzca zrIdAmagaMmazonA kvApi na dRshyte"| maMtryuktaM zrutvA saMjAtasneho'sau mavivaraNArtha dUtaM visasarja 1 / tathA caMpAyAM dharaNajIvazcanchachAyAnidho banUva / kadAcittadantike'hannakazrAzena potavaNijA divyakuMmale Dhokite sa papraca-"pRthvyAM kiJcidAzcarya dRSTaM ? / so'vadat-svAmin samuje sureNa matpotamAndolitaM kRtvA proktaM tvaM zrIjainadharma / tyaktvA mAmAzrayestadA potaM tArayAmi / bahUpasarge'pi nizcalaM mAM jJAtvA tena kuMmalacatuSTayaM dattaM / eka 18 yugmaM kuMjasya mayopaDhaukitaM, tena mavisutAkare dattaM sA kanyA vizvAzcaryA dRSTA / iti zrutvA tathaiva dUta preSayat / tathA pUraNajIvaH zrAvastyAM rukmirAjo jAtaH / tenaikadA svahitaH svarNamaMjhape makAnakamahAmahaH kRtaH / tadaikaM bahudezAn vilokyAgataM kaMcinnaraM papraca-IdRzaM kvApi dRSTaM / so'vocata-deva OMOMOMOM%AC // 1 // % ___JainEducation International 2010_05 For Private & Personal use only Page #63 -------------------------------------------------------------------------- ________________ videhavararAjaputrIjanmotsavApekSyA'yaM sadAMze'pi ramyatayA na varttate / iti zrutvA tathaiva dUtaM preSayati 3 / tathA vasujIvo vArANasyAM zaMkhanAmA jUpo'navat / itazca tanmachikumale ekadA jagne samArayituM suvarNa-4 * kArAya dadau / tathaiva kartumazaknuvantaste purAbahiSkRtAH zaMkharAjasaMsadi zritAste nRpeNa pRSTAH prAduH puramo canavRttaM / tataH kIdRzI sA iti pRSTenyastecyo matirUpaM zrutvA tathaiva dUtaM prAhiNot / tathA kadAcinmalermasadinAnidhAno'nujo nAtA sannAM citrakazcitrayAmAsa / tatraikena citrakRtA devavaravitratA zrImajhe-2 caraNAGguSThaM yavanikAntarAt dRSTvA yathAsthitaM rUpaM tasyAstena nirmitN| tatazca majhadinaH priyAyutazcitrazAlikAM hai praviSTaH sAkSAnmaTviM jJAtvA hiyA sahasA vyAvRttaH / tatra tazAtrI citramidamiti nyavedayat / tataH sa / / kupitastaM citrakaraM vadhAyAdiSTavAn / citrakaraiH sa mocitaH / tathApi kumArastadaGgutIvedayitvA dezato niravAsayat / sa ca hstinaapureshvaishrvnnjiivaadiinshtruraajmaashritH| tato rAjA taM nirgamanakAraNaM pAna kI 4 tenaivaM malivarNane kRte ghRtaM prahiNoti smeti 5 / tathA kadAcitparivrAjikAvAde mavirAjaputryA nirjitA | hai satI sA kupitA kAMpiTyapure'nicandhajIvAjitazatrunRpamupagatA zrImo rUpamAcakhyau / tacchrutvA tathaiva / dUtaM prAhiNot 6 / | evamete pamapi dUtAH kuMjaputrIM yAcitavantaH / sa ca tAnapadhAreNa niSkAsitavAn / dUtavacanAkarNanA kAtakopAH pamapi mithilAM prati pratasthire / tatastajayopAyaM kuMno'salamAno vyagro jAtaH / iti vyAkukhacittaM janakamavalokya madhirAzvAsayat-he pitastvaM dUtamukhena teSAM SamA jJApaya yuSmanyaM kanyAM dAsye ___JainEducation international 2010_05 Page #64 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 20 // iti, tato vizvastAste pRthak pRthagatrAgamiSyanti / rAjJA tathaiva kRtaM / pravezitAste / pUrvaracitagarbhagRheSu mahipratimAmavalokya te seyaM malliriti manyamAnAstadrUpAdiSu mUrchitA nirnimeSadRSTyA tAmavalokayantastichanti sma / tato mahinA tAludezasthaM tat pidhAnaM vyapohitaM / tatastasyA gandhaH sarpAdimRtakagandhAtirikta udadhAvat / tataste nAsikAM pidadhuH / malistAnevamavAdIt-kiM jUpA yUyamevaM parAGmukhIjUtAH / ta cuH-gandhenAnijUtatvAt / punaH sA'vocat-yadi jo devAnAMpriyAH pratyahaM manojJAhArakavalarUpeNai-15 varUpaH pujalapariNAmaH tadA strIdehe ke sAraM pazyatha ? / yuSmAnirdevanaveSu mahadAyunaktaM sukhaM ca / itthaM hai prAgnavakathanena teSAM jAtismaraNaM jaatN| atha matiH prAha-ahaM loH prabajiSyAmi, yUyaM kiM kariSyatha ? | ta UcuH-vayamapi vrataM grahISyAmaH / tataste mayAjhayA gRhe gatvA putrAn svasvarAjyeSu nicikssipuH| masijinaH sAMvatsarikamahAdAnAnantaraM pauSazuklaikAdazyAmaSTamannaktenAzvinInakSatre trizatanRpaiH trizatastrI-18 nizca saha varSazate'tIte janmanaH siddhasAdikaM prAbrAjIt / tasminneva dine kevalaM samutpannaM / te pamapyetya pravavrajuH / niSagAdayo'STAviMzatigaNadharA jAtAH / catvAri sahasrANi sAdhavaH / paJcapaJcAzatsahasrANi sAdhvyaH / lakSatrayaM saptatisahasrA upaasikaaH| badamekaM vyazItisahasrANi zrAjAzceti saMghayugmalitIrthezo viharan prAnte saMmete paJcapaJcAzatsahasraM zaradAM saMpUrNAyuH pratyekaM paJcazatyA sAdhusAdhvIjiyutaH phATagunazve| tapAdazyAM naraNyAM zrImadhirmodamAsadat / 4-0-0-500RGAGRONOCOCOCCAL 2010 For Private & Personal use only Page #65 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ityaM yathA zIlamavazyamokSAnigAmuko'pi pranumallinAthaH / prapAlayAmAsa tathA'virAmaM, javyena nirvyAjatayA niSevyam // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastaMne ekottarazatatamaM vyAkhyAnam // 11 // // atha TyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 10 // atha maithunasevayA bahuguNahAniH syAdityAhavAkyamaMtrarasAdInAM siddhiH kIrtyAdayo guNAH / nazyanti tatkSaNAdeva abrahmasevanAnnRNAm // 1 // spssttaarthH| lAvArthastu satyakividyAdharasambandhena jnyeyH| tathAhi-ceTakamahArAjaputrI sujyeSThAM nirgranthIM| zrAtApanAparAM surUpAM vIdaya dhUmikayA digmUDhAM kRtvA namararUpeNa peDhAla vidyAdharastAM bheje / tasyAH satyakirnAma tanayo'javat / sa vidyAgrahaNA) vyAghrImugdhasvarNapAtravavicintya peDhAlena sAdhvIsakAzAdapahRtya vidyAmaMtrI dttH| tathA rohiNyA vidyayA vyApAdito janmasu paJcasu / SaSThe janmani SaNmAsAyuSA tuSTApi nAdRtA // 1 // prAgjanmasAdhanAttuSTA nave'smin saptame ca sA / khalATe vivaraM kRtvA hRdi tasya viveza ca // 2 // devAnulAvato khalATavivaraM tu divyamadi jAtaM / tataH svapitaraM sAdhvIzIlalopakaM mAritavAn / JainEducation International 2010Los For Private & Personal use only Page #66 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. lokaprakAze // 1 // tato mAtRvacanAjinavacanAcca kRtadRDhasamyaktvastrikAkhajinAcI kRtvA tIrthakRttvamupArjitavAn / yato saMjaH mahAdeva iti khyAto ruka ekAdazaH sa ca / ekAdazo jino nAvI satyakiH suvratAnnidhaH // 1 // | aviratitvena strISu raktaH san nUpAdistriyaH prasahya sevate / anyadoUyinyAM caemapradyotena puri paTaho dApitaH / umAvezyayA kathitaM-ahaM taM nizAcaraM vazIkariSyAmi / tadanu tvayA yatheThaM vidheyaM / ekado-12 mayA canzAloparisthayA svAGgasaundarya darzitaM / sa satyakistadrUpalubdhastAmeva jeje / anyadA striyA 3 hArahasi pRSTaM-tava kA vidyAH santi / tenoktaM-mama rohiNyAdayaH sarvadApyaGge tiSThanti, maithunAvasare khaDgaM vidyAM ca dUra sthApayAmi, tadA mama kizcidbalaM na lavati / tayA rAjJo'ye uktaM-zabdavedhI puruSazcenmadAsaktaM mArayati tadA mriyate nAnyathA'to dakSaH ko'pi mAM muktvA tameva hanti iidRsho'traaH| tadA nRpAnyaNe kaizcivastrakuzalaistatparIkSArtha padmapatrANyuparyupari saMsthApyoparitanAni paNIkRtAni tAnyeva veditAni nAdha-1 stanAni / anayA yuktyA tvAmapi rakSiSyAmaH iti zrutvA sA svIkRtya gRhe gatA / pazcAttaiH sunnaTaiH pracanna tAM viSakandalI vijJAya tayA saha maithunAsaktaH satyakiArito mRtvA narakaM gataH / pazcAttanmitreNa kAla-| saMdIpakavidyAdhareNa cUrNIkaraNAya nagaropari zilA vikRtaa|raajnyaa jogAdike kRte sa vidyAdharaH kathayaticanmaithunAsaktAvasthArUpeNa pUjAM kuruta zaGkarapArvatInAmnA guNAn gAyata tadA muJcAmi nAnyathA / pratipannaM rAjJA lokaika / krameNezvarakhiGgaM jalAdhAryA kRtvA pUjayAmAsuH / __JainEducation intemational 2010 Page #67 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dhigdhigviSayalAmpavyaM yenAsakto'pyayaM balI / kuNThIkRtya nijAM zaktiM satyakiH prApa nArakam // 1 // sujyeSThAdIkSAgrahaNavRttaM tvidm| vizAkhApuryA ceTakamahArAjaputrI sujyeSThAsti / tayAnyadA mithyAtvaM sthApayantI kAcitparivAjikA nirjitA / tayA tadrUpaM paTTe Alikhya zreNikarAjJo darzitaM / rAjA vyAmohitaH / rAjAjJayA'nayena vaizA-2 yAmApaNo maMmitaH / tatra sa paTTalikhitaM zreNikamarcati / tatsujyeSThAdAsyA dRSTaM / tayA sujyeSThAyai darzitaM / / sujyeSThayA rUpavyAmohitayA svAkUtamanayAya proktN| tena surakSA svasImAM yAvatkAritA / tatra zreNika etya sujyeSThAM celaNAM ca gRhItvA tanmArge gati tAvatsujyeSThA vismRtasvAjaraNA tadhaNAya gRhe gatA / nRpastu mahArAjanayAt kaTiti celaNAmeva gRhItvA kAkanAzaM naSTaH / sujyeSThA saGketasthale tAM taM cAvIdaya pUcca-4 kAra / pazcAjAvitena ceTakarAjenaikena bANena zreNikAGgaradakA ghAtriMzatsulasAsutA mAritAH, sahajAtatvAtsAmudAyikakarmatvAtteSAM / tato mahArAjaH svapura etya sujyeSThArtha vivAhasAmagrImakarot / tadA pitaraM nivArya tayA dIkSA gRhiitaa| satItvAdanyaM neti / tadanu peDhAlato garne jAte satIsvarUpaM gaNadhareNa pRSTaM, vIreNoktaM-nAsyA doSaH, zyaM tu nizcalazIlA, manasA vRtazreNikasaGgAlAvAt , yAvajIvaM tridhA zuddha pratamapAlayat / | ceTakasya mahArAjJaH putryaH saptApi yA vannuH / tAH sarvAH zItasaMyuktAH zvAdhitAstIrthajartR niH||1|| // ityupadezaprAsAde saptamastaMne ghyuttarazatatamaM vyAkhyAnaM // 10 // RSONNESSSSS 2010_05 For Private & Personal use only Page #68 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // atha tryuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // atha strIcaritraM jJAtuM ko'pi na kuzala ityAhasazliSTamapi strI(nArINAmaho kapaTanATakam / na syAphedhA api medhAvI yasya tatvAvabodhane // 1 // spaSTaH / nAvArthastu nUpurapaMmitAdRSTAntena jJeyaH tadyathA&I rAjagRhe devadattaH svarNakAraH / tatsuto devdinnH| tasya jAyA surgilA / ekadA nadItIre sUkSmAvastrAvRtA snAnaM kurvantI kenacinnAgareNa dRSTA / sa mohito'paThat / susnAtaM te nadI pRcatyamI pRcanti caaNhipaaH| pRvAmyahaM ca tvatpAdapadmayonipatannapi // 1 // papATha sApi svastyastu naye nandantu ca dumaaH| manISitaM kariSyAmi sustraatprshnkaarinnH||2|| zrutvA tanmilanotsukaH svAkUtaM prAha tApasIM / tayA murgilAM prati proktaM / mAyAvinI sAha-he pAkhaMmini kimazrAvyaM lApase ? yAhi madgRhAt / krudhA nirgavantyAstasyAH pRSThe sA kajAkhahastaM dadau / taM naraM 6 svApamAnamuktvA tayA pRSThidarzitA / sa dadhyau-nUnamanayA kRSNapaJcamyAM saGketaH prokto'sti paraM kutra sthale / tannoktaM / punastena nikSAgrahaNamiSeNa tatra preSitA / tayA proktA phurgilA-he sucUstanmisanasthalaM kthy|| sA roSaM kRtvAha-re murmukhi nirgala ityuktvA'zokArAmApadhAreNa niSkAsitA / tadane tatproktaM / tena // 15 // jJAtaM kRSNapaJcamyAmazokArAme milanaM darzitaM / tatastaddine tatra gtH| ghau vinodaM kRtvA tatraiva mujita-II netrA ajUtAM / tadA kAyacintArthamAgatena zvazureNAnyaM naraM matvA vAmAvAmacaraNata eka nUpuraM karSitaM / / 3 // 2010 For Private & Personal use only Page #69 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tatpuzcakSyA vijJAya tajAraH zikSA datvA gRhe preSitaH / tataH svapati maJjulavANyA vini kRtvA'zo-2 kArAme sa shaayitH| kiMcinniAM vidhAya patiM prAha-navatkule'yaM kaH kramo yatsuptAyA vadhvAH shvshuro| nUpuraM harati / tataH sakrodhaH sa prajAte pitaraM pAha-rAtrAvupavane'haM supto'nUvaM nAparaH, paraM he tAta putrastrIguhyaprekSaNaM nAha / vRkSaH prAha-upapatau gate tadanu tvaM tayA shaayitH| tadAkarNya vadhu svAtmAnaM devatApuraH zodhayiSyAmi / ityuktvA pavitrIya yadamacituM yayau / mArge pUrvasaGketitaH sa jAro thilIya tajale vRhe vAnara vAlagat / taM dUrIkRtya yadAgre pAha-enaM zrilaM svapatiM ca muktvA hai ko'pyanyo mayi lagnazcettadA yathecaM kuru / yAvatA kiM karomi iti yado dadhyau tAvatsAzu yakSajaMghayoranta-12 niragAta / lokaH prazasya naparapaMmiteti nAma dattaM / taccaritreNa vismitaH zvazuro nitAM tAhanato nApa / / tazuNena bhUpatirnijAntaHpurarakSakaM cakre / rAjhI tAtrau mejhalubdhA punaH punarutthAya taM jAgarUkaM vIdaya / vyAvarttata / tavRttabunutsayA kapaTena suptaH / tadA rAjhI gavAdamAgatA / tAM karizumenAdhonAge hastipakaH samudatArayat / tato hastizRMkhalayA pRSThe tAM tAmayitvA'vocata-kathaM cireNAgatA? / tayA navayAmikavRttamuktaM / tatazcaramayAme tathaiva vAtAyane muktA / tatrIya svarNakRhadhyau-yadi rAjastrINAmidaM caritraM zranyAsAM kuzIlatve ko vismayaH ? / iti gatacintaH SaNmAsyante nitrAM prApa / nRpeNa nijAgatasvarUpaM pRSTaH | spaSTamabravIt tato nRpaH sarvastrINAM prAha-yUyaM nirvastrapRSThau nIlotpalaghAtaM matkRtaM sahadhvaM / sarvAniH |svIkRtaM / krameNa sA''gatA / kiMcidghAtena udmamUrkhayA jUmau papAta / tato nRpastAM prAha ACCORRERA 2010815 For Private & Personal use only Page #70 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOM upadezaprA. staMja. ramase mattanAgena kRtrimejAdvineSi ca / zRGkhalAghAtato modaM mUrga yAsi tathotpalAt // 1 // nRpaH krodhAruNa zrAdideza-gaje me rAzI cAropya giribhaMgato yUyaM trayo'pi kampApAtaM vitanuta / AdhoraNastaM kariNaM girimUrdhni nItvA UrvIkRtakacaraNaM tripAdyA hitau asthApayat / agre pAnyAM panayAmadhArayat / tatkAlAraJjitaiokairnRpo vijJaptaH-svAmin hastiratnasya mAraNaM nAI / rAjJA mAnitaM / nRpAdijihastipakAya proktaM-enaM karivaraM samuttAraya / so'vdt-'ydyjymaavyo|po dadAti tadA meNottArayAmi / tato rAjJA'naye datte zanaistamudatArayat / tato rAzImahAvatau deshaanirvaasitau| sandhyAyAM vacana prAmadevakukhe suptau / itazcaikazcauro grAmAcauryaM kRtvA tatraivAgatastaM jJAtvA takhArakSaNa ruka / devakulaM rAtrau niSAdini supte caurakarasparzena jAgRtA sA taM prAha-vaM mAM strItvena rakSa / so'pyAhapratyUSe yuktyA majIvitaM rakSAsi, tadAhaM tvatsvAmI / tayA svIkRtaM / prAtajeTA etya papracuH-yuSmAsu kshcaurH| dRSTisaMjJayA sA niSAdinaM darzayAmAsa / te'pi tatdaNaM taM me doSamAropya zulAropaNaM ckruH| ztazca pathi gavantaM kazcinlAI vIkSya tena jakhaM mArgitaM / zrAcho'pi tasmai memAya namaskArapadaM dattvA jalAnayanAya jagAma / sa namaskAraM smaranmRtvA vyantarasuro'navat / zratha sA puMzcalI caureNa saha brajantI nadItaTaM prApa / tadA caura Aha-tvavastrAdikaM mamArpaya, yenedaM parato dhRtvA tatastvAM sukhena nayAmi / ahaM yAvadAyAmi tAvadatra tiSTha / tayA tathA kRtaM / dasyuH pAraM gatvA'tarkayat-zyaM svapatimiva mAmapi mukhe pAtayiSyati, zrato'syAH saGgo naaiiH| dhyAtveti sAdhitasvArthastAM muktvaiva gtH| sA nanA hatAzA ___JainEducation International 2010_03" Page #71 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vane mantI pUJcakAra / itaH sa surastAM prAbodhayat, mukhAttamAMsasya gomAyo rUpamAdadhe / tadRzoH puraH gAlo mAMsapezI pukhAdhihAya sarittIragataM mInaM loktumadhAvata / tadA mIno nadIjale jutaM praviveza / tanmAMsa tu zakunyA gRhItaM / tadA pherustu itastato'khokayat / soce-he purbudhe ghAnyAM bhraSTaH kiM vilokase / gomAyurAha-tvaM tu trinyo bhraSTA kimanyadoSaM vIkSse / ityuktvA divyaM rUpaM kRtvA jagadehe pApe yastvayA mAritaH so'haM / jainadharmAdidaM prApta / tvamapyaGgIkuru / tatheti pratipannAM tAM sAdhvIpadeSu nItvA dIhAM graahyaamaaseti| saMprApnuvantyAH zucizIvaratnanazaM tadA nuupurpmitaayaaH| adyApi tasyA asatImatatva kIrtinAMdo virarAma naivam // 1 // // ityupadezaprAsAde saptamastaMne vyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 103 // // atha caturuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 104 // atha caturthavratadhArakaznAyaASADhacaturmAsIsatkRtyAnyavazyaM karotyataH caturmAsIkRtyavarNanamAha ASADhAkhyacaturmAsyAM vizeSAvidhipUrvakam / anigrahAH sadA grAhyAH samyagardA vivekiniH||1|| kaMThyaH / atra zlokajAvArthasamarthanArtha jAvanA ceyaM-prAgvAdazavatoccAraNasamaye paJcamavatamaGgIkRtaM yena syAttenAvazyaM tanniyamAH praticaturmAsakaM saMkSepyAH / yena tu tannAGgIkRtaM tenApi praticaturmAsakaM samu 2010_05 For Private & Personal use only Page #72 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 24 // ROCESC- 0 upadezaprA. citAH ( yogyAH) anigrahAH svIkAryAH / tatra varSAcaturmAsyAM punarvizeSAvidhipUrvakaM te graahyaaH| varSAsu | taMja. zakaTakheTanarazravAhinIhalakheTanAdiniSedhaH kaaryH| nUmau jaladajalasparzato haritatRNasUkSmasaMmUrtimamaMDUkI paJcavidhanIlaphulyalasIyakazaMkhajIvamamolAkAtrAcUmelagucanUmibatrAdyanekajIvotpattisaMjavaH syAt / taUtanturadArthamanigraho vidheyaH / kadAcittenaivAjIvikA navettadA ekAdi kSetrakheTanAdadhikaM niyamyaM / yathA| | mukhyavRttyA varSAkAle sarvadiggamana niSedha ucitaH kRSNakumArapAlAdivat / yataH-dayArtha sarvajIvAnAM | varSAsvekatra saMvaset / purA zrInemijinopadezAtrIkRSNanRpo dhArakAyA bahirnirgamaniyamaM jagrAheti / kumArapAlanRpastu zrIhemacan'vacanAt darzanaM sarvacaityAnAM gurorapi ca vandanam / muktvA pure'pi na prAyo bhramiSyAmi dhanAgame // 1 // vAcA yudhiSThiraH zrImAnnijamaGgIkRtaM vratam / na tatyAja caulukyasiMhaH kArye mahatyapi // 2 // AgavantaM zakAdhIzaM dezajaGgavidhitsayA / jJAtvA sAnigraho rAjA naiti varSAsu saMmukhaH // 3 // rAjJo dharme sthirIkartu vadhvA ninye'tra sUriNA / SaNmAsI jIvarakSAyAH paNe muktaH kRpAlunA // 4 // iti / evaM varSAsu sarvadiggamanaM nipicha / tadazaktau yadA yAsu dinu gamanaM vinApi nirvahate tadA tadiggamanaM tyajet / evaM sarvasacittAdIni parihartumazakto yAni vinA yadA nirvahate tAni tadA prih-3|| 24 // rati / yathA yasya yatra yadA yanna javati / yathA niHsvasya hastyazvAdi, marudeze nAgavallIdalAni, svasvakAla 3 vinA''yaphalAdi ca / sa tatra tadA vA tanniyamayati / evamasaghastu tyAge'pi virtyaadimhaaphlN| anyathA 2- HACTEK 2010 For Private & Personal use only Page #73 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A- tu tattaghastu grahaNe'pi pazUnAmivAviratatvaM tattanniyamaphavena vazyate / na hi sakRnojya'pi pratyAkhyAnocAraM vinakAzanAdiphalaM khanate / asaMnavavastuno'pi niyamagrahaNena kadAcitkathaJcittadyoge'pi niyamabaddhastanna gRhNAtyapIti vyaktaM niyamaphalaM / yathA gurudattaniyamavadhena vaGkacUlapavIpatinA jhudhArtenApyaraNye, kiMpAkaphalAnyajJAtanAmAni sArthikaihubahupreritenApi na jagdhAni / sArSikaistu jagdhAni, mRtAzca te 5 iti / tena padamekakSitrimAsAnekaTyAdivarSANi vA yAvadyathAzakti niyamAH svIkAryAH / yo yAvadavadhi / yathA pAlayituM zaknoti sa tAvadavadhi tathA samucitaniyamAnaGgIkuryAt , na tvaniyamita eva kSaNamapi / tiSThet , viratermahAphalatvAdaviratezca vahukarmabandhAdimahAdoSAcca / atra ca varSAsu viziSya te grAhyAH, tatra nA nirvAi pUjA'STanedapUjA saMpUrNadevavandanaM sarvabimbAnAmarcanaM vandanaM vA snAtramahAdi, gurorNAdazAvarttavavandanaM, apUrvajJAnapAnAdi, vizrAmaNA, brahmacaryapAlanaM, prAsukanIraM, sacittatyAgaH, vArdatAbdavRSTyAdinA / tAlikAdipAte rAjAdanAsatyAgAdi ca, Anitre'vazyaM pakkAmraphaleSu tapaseSu ca kITasadRzAstaparNA || | jIvAH samutpadyante / tathA paryuSitakolaniSpannapUpikAvaTakAdIni tyAjyAni / parpaTavaTikAdizuSkazAkanajikAsarvajAti [kAdi]taMbulIyakAdipatrazAkaTupparakakhArikazuSkarAjAdanIphalakharjUrajAdA'dhItakhamazuMThyAdIni(ca) phutikunvilikAdisaMsaktisaMjavAttyAjyAni, auSadhAdivizeSakArye tu samyaka zodhanAdiyatanayaiva teSAM grahaNaM / yathAzakti khaTvAsvApadantakASThopAnahAdityAgaH, caturmAsyAM nRkhnnvstraadirnyjngraamaantrgmnaadinissedhH| vastradhoNIparimANaM kArya / varSAsu nalimpanaM ugaNasthApanaM sarvathA niSedhyaM / vighaTikAnantaraM A-FANARA 2010 For Private & Personal use only Page #74 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 15 // 2010 gomaye'neke jIvA utpadyante, tathApi varSAsu vizeSeNa prajAyante / gRhAijiptistaMnapavyaGkakapATapaTTapaTTakapahi sikkaka ghRtatailajalA dinAMkabhAjanendhanadhAnyAdisarvavastUnAM panakAdisaMsa tirakSArthaM cUrNa karakSA dikharaeTanamalApanayanAtapamocanazItalasthAnasthApanAdinA jalasya dikhirgakhanAdinA tailagurutatrajalA dipAtrANAM | samyaksthaganAdinA'vazrAvaNastrAnajalAdInAM nIkhaphulI ra hitAzuSirarajobahulabhUmau pRthak pRthak stokastokatyAgena cuTTI dIpakAderanudghATamocanena khaMkanapeSaNarandhanavastrabhAjanAdizAsanAdau samyak pratyupekSaNena | jinaprAsAdopAzrayAderapi vilokyamAnasamAracanena yathAI yatanA kAryA / lokazAstre'pi katicinniyamAH | proktAzca / yathA vaziSTha uvAca kathaM svapiti devezaH padmodbhava mahArNave / supte ca kAni varjyAni varjiteSu ca kiM phakham // 1 // nAyaM svapiti devezo na devaH pratibudhyate / upacAro harereva kriyate jaladAgame // 2 // yogasthe ca hRSIkeze yadda tanizAmaya / pravAsaM naiva kurvIta mRttikAM naiva khAnayet // 3 // vRntAkAn rAjamASAMzca vallakulatthAMzca tUmarI / kAliMgAni ca yamastu mUlakaM taMDulIyakam // 4 // ekAnnena mahIpAla caturmAsyAM(sI) niSevate / caturbhujo naro bhUtvA prayAti paramAM gatim // 5 // naktaM na jojayedyastu caturmAsyAM vizeSataH / sarvakAmAnavApnoti iha loke paratra ca // 6 // yastu te hRSIkeze madyamAMsAni varjayet / mAse mAse'zvamedhena sa yajecca zataM samAH // 7 // 1 he brahman. staMja. 9 // 15 // Page #75 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOMOMOMOM ityAdi / tathA mArkameya uvAcatailAnyaGga naro yastu na karoti narAdhipa / bahuputradhanairyukto rogahInastu jAyate // 1 // puSpAdinogasaMtyAgAtsvargaloke mahIyate / kaTvamvatiktamAdhuryakaSAyakSAraSaDrasAn // 5 // yo varjayetsa vairUpyaM dauogyaM nApnayAtkvacita / tAmbUlavarjanApAjan jogalAvaNyamAmuyAt // 3 // khajate saMtatiM dIrghA tApapakvasya varjanAt / nUmau nastarazAyI ca viSNoranucaro bhavet // 4 // ekAntaropavAsI ca brahmaloke mahIyate / dhAraNAnnakhalomAnAM gaGgAsnAnaM dine dine // 5 // upavAsasya niyama sarvadA maunajojanam / tasmAtsarvaprayatnena caturmAsyAM vratI navet // 6 // ityAdi javiSyottarapurANe / anekaDokalokottarazAstravarNitaM caturmAsIvratAGgIkaraNaM vijJAya sviikaary| atra jJAtaM yathA vijayapure vijayaseno nRpo bahuputro vijayazrIputraM rAjyayogyaM matvA maiSo'nyaiAryatAmiti vicintya na sanmAnayati / tataH sa dUno dadhyau-kiM mamAtra sthityA ? yAmi dezAntaraM / yataHal "niggaMtUNa gihA jo na nizrA puhazmaMmalamasesaM / aberasayarammaM so purIso kUvamaMguko // 1 // M jati cittanAsA taha ya vicittA na desanI / zraccAi bahuso dIsaMti mahi jamatehi // 2 // " tato rahaH khaDgahasto nizi nirgato'sau pRthivyAM svairaM caman kadAcidaraNye madhyAhe kuttRSAkrAnto yAvAze, tAvadekena sarvAGgAkRtidivyanareNa sasnehamAlApya tasmai ratnamekaM sarvopatravavArakaM vitIyaM ca sarve 2010 For Private & Personal use only Page #76 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. haiTasAdhakaM dattaM / ko'sIti kumAreNa pRSTe tenoktaM-svapure prApto munigirA maccaritraM jJAsyasi / tataH sa tAtnamahinA sarvatra svairaM vilasan kusumapurezadevavarmanarezasyAdaNoLayAM tIvrAM paTahodghoSaNAjjJAtvA rn||16|| mahinA'pajahe / tuSTo rAjA rAjyaM puNyazriyaM putrI ca dattvA niSkrAntaH / pitA'pyatha svapaTTe taM nyasya niSkrAntaH / evaM rAjyaghayaM sa tuMkte / | anyadA trijJAnI devavarmarAjApatasya prAgnavaM prAha-hemapuryA zreSThI suvrato gurupArzve yathAzakti catudAsIniyamAna svIcakre / tadbhatyastu rAjyazanaM madhumadyamAMsAzanaM ca prativarSa varSAcaturmAsyAM niyamitavAn / sa mRtvA tvaM jAtaH / suvratastu mhrssaaisurH| tena prAcyasnehAunaSyaM dattaM / tato jAtiM smRtvA nAnAnilAyamAn prapATya nRpaH svaH prApto videheSu cyutvA setsyati / 8] upalakSaNArthamanyacca caturmAsikakRtyamapi dhAraNIyaM / yathA phAgunapUrNimAta Arajya kArtikapUrNi mAntaM yAvat patrazAkaM prAyeNa na jayaM, tikhAdivyaM na radayaM, bahutrasavinAzahetutvAt / sAmAnyata uktaM ca kAvyam ajJAtakaM phalamazodhitazAkapatraM, pUgIphalAni sakalAni hi haTTacUrNam / mAlinyasapiraparIkSitamAnuSANAmete javanti nitarAM kila mAMsadoSAH // 1 // 8 yadyapi caturmAsakavayamapi yathAI vidhinAlamayogyAni, tathApi tatrAdyatizrayo vilokyAH / tAzca / vidhA- caturdazyau aSTamyau amAvAsyA pUrNimA ca / etAH SaT caaritrtithyH| vitIyA paJcamye mara-%ASA // 26 // ___JainEducation International 2010 R For Prve & Personal Use Only Page #77 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CAMANASAMACARDS kAdazI ceti jJAnatithayaH / zrAsu jJAnamArAdhya / anyA darzanatithayastAsu darzanamahimA kAryaH / etAsu sAmAnyataH sarvAsu tithiSu devArcanAgamazravaNAdi kriyA kAryA vizeSeNa cAturmAsikaparvaNi ca / yataH sAmAyikA 1 vazyaka 5 pauSadhAni 3, devArcana / snAtra 5 vilepanAni 6 / brahmakriyA 7 dAna cha tapomukhAni e, navyAzcaturmAsikamaMjhanAni // 1 // khezatazcArtho'yam-he javyA ! etAni padAni caturmAsikasyAlaGkArajUtAni santi yuSmAkaM sevanIyA-2 nIti / tatra prathama muhUrttakAlaM yAvajAgagheSahetuSu yat mAdhyasthyaM tatsAmAyikaM / iha zrAvako vidhA zadhi-3 mAn anRdhimAMzca / tatra yo'sau zadhimuktaH sa caturdA sthAnakeSu ghetye sAdhusamIpe pauSadhazAlAyAM svagRhe || vA nirvighne sthale sAmAyikaM kroti|mhrssikstu sAmambareNopAzrayametya tanoti zAsanonnatyartha ca 1700 nyaiH saha kumArapAlavat cannAvataMsakavacceti / zrAvazyakamujayakAlamavazyaM karaNIyaM / yataH kA cIvarANa pavarA kiM pulahaM marudesamajammi / kiM pavaNA cavalaM divasakayaM ki hara pAvaM // 1 // | pani vastraM, ke jalaM, maNaM manaH, iti vyastaM / samaste tu divasakRtaM pApaM haratIti prAkRtalASAyAM pamikamaNaM iti mahaNasiMhAdivatkArya / pauSadhazca catuHpA caturvidhaH kAryaH 3 / arcanaM vAsAdinA / snAtraM jalAdinA 5 / vilepanaM kuGkamAdinA / etatpadatrayeNa samastapUjAsaMgraho zeyaH 6 / brahmacarya pAyaM sudarzanazreSTyAdivat / tathA rAvaNAhatasItAmArgagaveSaNe kuMmalAdIni khabdhvA rAmaM prati vANa uvAca"kuMma jijAnAmi nAjijAnAmi kNknnaiH| nUpuraistvajijAnAmi nityaM pAdAjavandanAt // 1 // " 2010_0314 For Private & Personal use only Page #78 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. stana. // 17 // ANSAR | iti paradArAvayavagatajUSaNadarzanamapi niSidhamiti zIlapadaM 7 / dAnaM paJcavidhaM prasidhaM // / puSTASTakarmaghnaM tapaH e / ityAdyanekacaturmAsikakRtyatatparasUryayazazrAdayo dRSTAntAH svayamanyUhyAzceti / ityupadezaprAsAdavRttau prAvRkriyAspadam / zrIpremavijayAdyartha varNanaM likhitaM mayA // 1 // zrASADhazuklAdicaturdazItiH, kRtyAni saMzrutya sucetnaanvitaiH| khadamyAdisUripraNitAnyupAsakaiH, sevyAni nirvaannsusaadhyshaaliniH||1|| // ityupadezaprAsAde saptamastaMne caturuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 10 // // zratha paJcottarazatatamaM vyAkhyAnam // 105 atha viSaye bahulapApaM muHkhapracuraM varNyateviSayAtamanuSyANAM muHkhAvasthA daza smRtAH / pApAnyapi bahUnyatra sAraM kiM mUDha pazyasi // 1 // kAminAM narANAM daza muHkhakarAvasthAH proktAH / tAzcemAHprathame tvanilASaH syAdvitIye hyarthacintanam / zranusmRtistRtIye ca caturthe guNakIrtanam // 1 // upregaH paJcame zeyo vilApaH SaSTha ucyate / unmAdaH saptame zeyo javezyAdhirathASTame // 2 // navame jamatA protA dazame maraNaM javet / OMOMOMOMOMOMOM 2010_05 For Private &Personal Use Only Page #79 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti daza ledA zeyAH / tathA siddhAnte'pi kAminAM sukhaviparyayamevAhajAtaM kAhisi jAvaM jA jA dilasi nArI / vAyAviddhava haDho, adhippA javisasi // 1 // yadi tvaM yA nArIdayasi tAsu tAsu jAvaM-cittavikAraM kariSyasi, yattadornityasambandha iti tadA vAtodbhUto vAyunonmUlito haDho vRkSa zvAsthitAtmA kvApyaprAptasthairyo aviSyasIti jAvaH / tathA ca tIrAtIramupaiti rauti karuNaM cintAM samAlambate, kiJcidhyAyati nizcalena manasA yogIva muktekSaNaH / svAM bAyAmavalokya kUjati punaH kAntAtimugdhaH khago, dhanyAste nuvi ye nivRttamadanA dhigmuHkhitAH kAminaH // 1 // iti / tathA'tra joge pApAnyapi bahUni saMpadyante / yataH zrImachAkyamsayasahassANanArINaM poTa phomei nigghiNo / sattaghmAsie gane tapphate nikaMtaI // 1 // jA tassa jattiya pAvaM te tatIyaM navaguNaM jave / ekasitthIpasaMgaNa sAhu baMdhika mehunno||2|| sAhuNIe sahassaguNaM mehuNekkasi sevie / kojhiguNe vi eva taie bohi paNassA // 3 // ityAdIni pApAni / tathA yogazAstre'piyoniyantrasamutpannA ye sUkSmA janturAzayaH / pIjyamAnA vipadyante yatra tanmaithunaM tyajet // 1 // ___JainEducation international For Private Personal Use Only 2010_00 Page #80 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 10 // jantusanAvaM vAtsyAyano'pyAha raktajAH kRmayaH sUkSmA mRmdhyaadhisktyH| ityAdinA strIsaGge'saGkhyajIvAnAM ghAta ev| ato he mUDha ! tvaM asmin viSaye kiM sAraM tattvaM pazyasi ? / saukikazAstre'pyuktam zikSAzanaM tadapi nIrasamekavAraM, zayyA ca nUH parijano nijadehamAtram / vastraM vizIrNapaTakhamamayI ca kanyA, hA hA tathApi jantu (hi jano) viSayAnikhApI // 1 // | kAmanoge saGkaSTipatamAtraM sAraM, na pAramArthikamiti shlokaarthH| atha strIsaGgaM nAvato jahAti sa eva brahmacArItyAha rAmAsaGgaM parityajya vrataM brahma samAcaret / brahmacArI sa vijJeyo na punarvaghoTakaH // 1 // | strINAM saGgaH-zrAsaktistaM tyaktvA yo lAvataHzIlaM samAlambate sa brahmavratadhArI jnyaatvyH| yataH striyastu lokalokottare doSakarA evaitAH pratyakSA rAvasyaH svajanasneha vighAtakAriNyo mAyAdivaDulAH / yamuktamna sA kalA na tajjJAnaM na sA buni talam / jJAyate yazAjhoke caritraM calacakuSAm // 1 // vAmAsaGgAnmuJjanRpo mahaduHkhaM prApa / tathAhimAlavamamale paramAravaMzI zrIsiMhanaTanUpo vanazonAM vilokayan zaravaNamadhye jAtamAtraM vAlaka samIkSya / muJjanAmA putraH kRtH| tadanu siMdhulanAmA suto'jani / kramAnmajo rAjyaM prAptaH / muJjena murdAndaM vaatrN| // 20 // 2010 For Private & Personal use only Page #81 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jJAtvA nigame nihitaH / tasya zrInojasuto jAtaH / kadAcijAtavidA kenApi naimittikena jAtakalAgyabalamitthaM proktaM___"paJcAzatpaJca varSANi mAsAn sapta dinatrayam / lojadevena joktavyaM sagauraM dakSiNApatham // 1 // " ityavadhArya 'noje sati mama sUno rAjyaM na naviSyati' iti taM nojamantyajenyo vadhAya samarpayAmAsa / / 4aa vadhasthale tairvAla! iSTaM smaretyanihite sa vAlo budhdhyA papATha / yataHmAndhAtA sa mahIpatiH kRtayugAlaGkArajUto gataH, seturyena mahodadhau viracitaH kvAsau dazAsyAntakRt / anye cApi yudhiSThirapranRtayo yAtA divaM jUpate naikenApi samaM gatA vasumatI manye tvayA yAsyati // 1 // RI idaM kAvyaM patrake Akhikhya preSitaM / taddarzanAjatakrodho muJjastUrNa tamAnAyya yuvarAjapade'sthApayat / / zranyadA mujho nojasya rAjyaM dattvA svayaM tilaGgadezIyanRpeNa sAI yujhAya gtH| atha tailaGganUpena taM jitvA kArAgAre hiptaH / tatra mRNAlavatyA tanaginyA saha jAtasambandhastasthau / pazcAnojAdiniH suraGgAdAnapUrva jJApitaH sNketH| kadAciddarpaNe muJjaH svaM prativimbamapazyat , pRSThataH pracannaM samAgatA mRNAlavatI | svAsyapratibimba jarAtmakaM mukure vIkSya viSamA / tAmevaM nRpaH prAha| "pajaNa muMja miNAlavara jubaNa gayo ma kura / jai sakkarasayakhajhakina toI tisi mivi cUra // 1 // " | iti tAM saMjASya svasthAnaM pratiyiyAsuH snehalubdhaH provAca-anayA suraGgayA svasthAnaM gantAsmIti | cennavatI tatra samupaiti tadA tvAM paTTadevIM karomi / sAha-svAmin kSaNaM pratIkSasva ityanidhAya dadhyau-sa ACCOCKASSARKA JainEducation International 2010 AM For Private & Personal use only Page #82 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMja. upadezapA. tatra gato mAM parihariSyati iti vimRzya svatrAtustaM vRttAntaM nivedya vizeSato bandhanaM kArayitvA pratidinaM nidATana kArayAmAsa / sa pratigRhaM bhramannirvedenemAni vAkyAni papAThaitthi pasaMga mata ko kara tiya visAsa mukhpuNj| ghara ghara tima nacAviyata jima makkama tima muMja // 1 // mavi vesa vamA yatI je dAsihi raccaMti / te nara muMja nariMda jima parijava ghaNo sahati // 2 // jA mati piThe upaje sA jai pahilI hoya / patnaNa muMja milANavaI na vi viguppa3 koI // 3 // " MI ekadA kasyAzcidgRhe nidA mArgitA / tayA garveNa muJjastiraskRtaH / tadovAca saH "dhaNavaMtI ma ma gava kara piskivi pamaruyAI / canadahasaI bahattaraha muMjaha gayaha gyaaiN||1||" akSayatRtIyAdine galaghRtavinmuke maMmake tuMmena ramayA kayAcit khaMmite nidAM namanmuJja zrAha"re re maMjhaka mA rodIryadahaM khaMmito'nayA / rAmarAvaNamuJjAdyAH strIliH ke ke na khaMmitAH // 1 // re re yaMtraka mA rodIH kaM kaM na camayantyamUH / kaTAkSAkSepamAtreNa karAkRSTasya kA kathA // 2 // inkulekheva kuTilA sandhyeva kSaNarAgiNI / nimnageva nimnagatirvarjanIyA nitmbinii||3||" itthaM suciraM cAmayitvA nidAM yamAtithiH kAritaH / ityAdinA lokazAstre'pi tAsAM saGgastyAjyaH proktastadA jainAgame tu vizeSeNa sheyH| tatsaGgAnAvato yo vratI sa brahmacaryadharo nirnneyH| na punrbyottkaaH| yataste'zvA niyaMtritAH paricAraNaM vyato na kurvanti, paraM manasA'janaM smaranto'nekakarmANi 1 viSayam. 2010_05 For Private & Personal use only Page #83 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vananti / yathA kasyacinnRpasyAgre kenacideko'zvo ramyavarNa upAyanIkRtaH / nRpeNAzvazAlAyAM bandhitaH / / ekadA tatra zAlAyAmekAntapradeze munayazcAturmAsake sthitAH sadA dharmavarNanamakurvan / tadyathA-zIlanate haiN| avyanAvAcyAM catvAro nedA javanti / tatra zIlaM vyataH pAlayati paraM na lAvato navadevavat taghastvaprAptyAdineti / athavA naiSadhe dIkSAgRhIte pUrva vavarSANi yAvat saukhye nukte'pi damayantI sAdhvIM dRSTvA 4 rAgo jAtaH / tadA svavratakhaMmanajiyA damayantyA'nazanaM kRtaM / suratvaM prAptA / tatraitya sa pratibodhitaH / mRtvA vaizravaNo jAtaH / yataHvihiNA visayaM vihina sarAgadhammo na sAhae mukaM / nalarAjA thero vihaja saMpatto kuberattaM // 1 // | iti prathamaH / tathA kazcijIvo 'vyataH strIsaGgaM sparza karoti paraM jAvato vrataM pAkhayati ekapaTyaGkazAyidampativat strIpANigrahaNasamaye jambUsvAmivati / tathA kazcijIvo 'vyato lAvatazca rAjImatyAdivat iti 3 / tathA na vyato na lAvataH, asmin jaGge bahavo jIvA asmAdRzA zeyAH / / ityAdidharmadezanAM zRNvan so'zvo manasA brahmacarya jagrAha / ekadA nRpeNa bIjavRdhdhyartha sa vAjI azvyAH || saGga kAritaH, paraM pUrvavannotsahate / tato nRpo vismayamApanno gurvantike etya papraca-lagavan kathamayaM turaGgamo'zvI na sevate ? / munirAha-anena vrataM manasA gRhItamasti / rAjA'vocat-zranena pUrva pari-12 |cAraNaM kRtaM, paramanye madazvAH santi, tairA janmataH zIlaM dhRtamasti, ata etasmAtta eva varyAH prazaMsanI| yAzca / gururAha-naitadevaM, yataste baghoTakAzcitte pratyahaM viSayaM smaranti, ataH zIkhasyaikAMzo'pi teSAM JainEducation International 2010_ | For Private & Personal use only Page #84 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 30 // 2010. nAyAti / yamazvastu brahmacaryeNa svarga prApsyati / iti zrutvA nRpaH pratibuddhaH zrAvakadharmamaGgIcakAra / etadvRttAntasyopanayamavadhArya brahmavrataM yo gRhNAti sa eva guNIti jAvArthaH / athaitadvatamupasaMharannAhabrahmacArisa vizve guNI nAsti jagazraye / tasmAno jAvino jIvA zracaradhvamidaM vratam // 1 // spaSTaH / vrataM caturtha bahujiH pravandhailiMpIkRtaM sUtravaco'nusAram / upArjitaM yalikhanena puNyaM, sadA'stu sarve mama tena saukhyam // 1 // // ityabda dinaparimitopadezaprAsAdasya saMgrahAkhyAyAM vRttau paJcottarazatatamaH prabandhaH // 105 // 6000 llllll // samAptaH saptamaH staMnaH // 7 // elles 000000000 staMbha. 9 // 30 // Page #85 -------------------------------------------------------------------------- ________________ athopdeshpraasaade| // aSTamaH stmnH||7|| // atha SaDusarazatatamaM vyAkhyAnam 106 // atha parigrahAkhyaM paJcamamahAvratamAhaparigrahAdhikaH prANI prAyeNAraMlakArakaH sa ca du:khakhaninenaM tataH kaTapyA tadahapatA // 1 // KI parigRhyate iti parigrahaH dhanAdistenAdhikaH sa prANI prAyeNAramnakartA, kazcitparigrahavAn sampativat | zujakSetreSvapi vyayati ataH prAyeNeti padaM, sa ca parigraho nUnaM nizcayena muHkhAnAM khAnirAkaraH, tasmAkAraNAt tasyApatA kahapyA parimANametAvadeveti kaarymityrthH| | atreyaM nAvanA-parigraho nividhaH, bAhyo dhanadhAnyAdiH, anyantaro rAgAdizca, athavA sacitto dipadAdiH parigrahaH, acitto vastrAdizca / tatra gRhasthaH. sacittAderaparimANAt parigrahAghiramati sacittAdigocarevAparimANaM karoti tatpaJcamamaNuvratamiti / samprati phalopadarzanapUrva parigrahaniyamamAhaparigrahamahattvAdhi, majAtyeva javAmbudhau / mahApota iva prANI, tyajettasmAtparigraham // 5 // CIRCCCCCCCCCEA%CE ____JainEducation internation. For Private Personal use only Page #86 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. BI parigrahasya mahattvaM tasmA'toH, mahAtyeva prANI, nave--saMsAre, ka iva va ? ambudhau-samuphe mahApota zva-10 nauriva yathA mahAnAreNAkrAntaH poto nIradhau brumati tathaivAparimitaparigrahaH prANI narakAdau nimajAti, yasmAdevaM tasmAttyajet-niyantrayet parigrahaM gRhasthaH dhanAdInAmilAparimANaM karotIti tAtparyArthaH / atrArthe vidyApatijJAtamidam| potanapure sUro rAjA, vidyApatirdhanI jainaH, tasya patnI zRGgAramaJjarI, ekadA vidyApateH svapne lakSmI-18 devI puro jUtvedamabravIt-'ahaM tava gRhAddazame dine yAsyAmi' iti zrutvA prabuddhaH, ahaM niHsvaH syAmiti sacinto jAtaH / yataH| na tathA bAdhate loke, prakRtyA nirdhano janaH / yathA pravyaM samAsAdya, tabihInaH sukhocitaH // 1 // 15 sa zokakAraNaM striyA pRSTaH svapnasvarUpaM jagau / yataH"iha loko'pi dhaninAM, paro'pi svajanAyate / svajanAste daritrANAM, tatkSaNAhurjanAyate // 1 // | jyate yadapUjyo'pi, yadamAnyo'pi manyate / vandyate yadavandyo'pi, sa prajAvo dhanasya hi // 2 // " strI prAha-"he svAmin ! kiM khedaM kuruSe ? dharmeNaiva zrIH sthirA navati, paJcamANuvrate'gRhIte trinuva // 31 // navartiparigraheNa yat pApaM javati tadaviratyA samAgavati", iti priyAvAkyena tenedaM vrataM svIkRtaM / saptakSetryAM dhanaM vapan "dhanaM vinA yAcakAnAM prAtarmukhaM kathaM darzayiSyate / tasmAdideze eva gamanaM ramyaM" ityAkhocya suptH| tathaiva khadamyA pUrNa jAtaM gRhaM dRSTaM nighAnte sAkSAt dRSTvA punaH saMghasya zatruJjayasya OMOMOMSAGAR SHARE ___JainEducation International 2010 For Private Personal use only Page #87 -------------------------------------------------------------------------- ________________ |ca dhanavyayena kRtA jaktiH / navame dine dadhyau-kaTye dazamadinatvAvIryAsyati, paraM sukhena yAtu' evaM|2|| dhyAtvA suptaH / taM svapne lakSmIruvAca-"tava puNyairahaM sthirA jAtAsmi, yataHtrinivastrinirmAsastrijiH pstrinirdinaiH| atyugrapuNyapApAnAmihaiva phalamApyate // 1 // . tathA coktaM zrIharSeNApipUrvapuNyavijavavyayabaLAH, saMpado vipada eva visRSTAH / pAtrapANikamalArpaNamAsAM, tAsu zAntikavidhirvidhidRSTaH // 1 // ICJ ato'haM tava gRhAgantuM na zaknomi, yatheLa mAM muMva" iti dRSTvA ( zrutvA ) prabudhya svapriyAM jagau "lakSmIH sthirA jAtA, AvayovratanaGgo na syAdata zyaM muktvA gamyate" prage tAM muktvA yAvannagarAbahirgatau tAvatpazcadivyai rAjyaM dattaM, mannyAdiniH prArthya rAjanavanaM nItaH / rAjyAbhiSekakArakAn yAvaniSedhayati tAvahinyavANIyaM saMjAtA-'loH! stavAdyApinogyaM karmAsti, ataH zriyaH phalaM gRhANa' iti zrutvA siMhAsane zrIvItarAgapratimAM nivezayan mantriNo rAjyakArya dattvA nyAyavyaM yatsameti tajinanAmAGkitaM cakAra / svayaM tu niyamaM na mumoca / krameNa svasutaM rAjye nyasya pravrajyAM gRhItvA devabhUyaM gtH| tataH paJcanirmaya'javaiH paramaM padaM praap| ____ zrIvidyApatidRSTAntaM zrutvA niyamacetanaiH / jAvyaM javyajanairdharmaspRhairmitaparigrahaiH // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastamne pamuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 16 // ____JainEducation International 2010_05 For Private Personal use only Page #88 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staM upadezaprA. // zratha saptottarazatatamaM vyAkhyAnam 107 // // 32 // athaitagatasya paJcAticArA vAH / tadyathAdhanadhAnyasya kupyasya, gavAdeH kSetravAstunaH / hiraNyahenazca saGkhyAtikramo'tra parigrahe // 1 // dhanaM caturdhA / yata uktamgaNimaM jAI pupphaphalAI 1 dharimaM tu kuMkumagumAI / meU coppamloNAi 3 rayaNavatthAI parijekaM // 1 // dhAnyaM ca brIhyAdi caturviMzatidhA / dhanaM ca dhAnyaM ca tasyAtikramo'ticAraH gRhItapramANAdhikyena sthUlamUDhakabandhanena veti prathamaH 1 / kupyaM rUpyasuvarNavyatiriktaM kAMsyAdidhAtumUnAemavaMzakASThahalazastramaJcakamasUrakAdi gRhopaskararUpaM tasya saGkhyAdipramANAdhikye sthAlakaccolAdInAM niyamitasaGkhyAkaraNArtha sthUlatvAdividhApanena kupyAtikramarUpo vitIyaH / gavAdeH gauranaDDAnaDDAhI ca, sAdiryasya vipadacatuSpadavargasya sa gavAdiH, AdizabdAnmahiSAdInAM haMsazukAdipahi(NAM)vipadAnAM padAtyAdInAM saGgrahaH, tasyAtikramo'ticAraH, gomahiSIvamavAdegarjasya bahiradRzyatvAdagaNane pramANAtikramastRtIyaH 3 / kSetra hai| sasyotpattinUmistatrividhaM setuketUnayanedAt / tatra setutraM yadaraghaTTAdijalena sicyate 1, jaladajalanijapAdyasasya ketukSetraM 5, etadvAnyAmujayakSetraM 3, vAstu gRhAdi grAmanagarAdi, tatra gRhAdi trividhaM, khAtaM jUpigRhAdi 1, navitaM prAsAdAdi , khAtovitaM jUmigRhasyoparigRhAdisannivezaH 3|kssetrN ca vAstu ceti // 33 // 2010_05 For Private & Personal use only Page #89 -------------------------------------------------------------------------- ________________ samAhArastasyaikAdipramANe kRte'dhikAnikhASAdAsannaM kSetraM gRhaM vA gRhItvA vratajaGganayAt pUrveNa sahaikatvakaraNAthai vRtijittyAdyapanayanena kSetravAstupramANAtikramazcaturthaH / / hiraNyaheno rajatasuvarNasya pramANA-2 dAdhikye patnIputrAdinyaH pradAnena rUpyasuvarNapramANAtikramaH paJcamaH 5 / atra vrate zme paJca tyAjyAH, na 18 yujyate kartumiti vizeSaH, vratamAlinyahetutvAt / atreyaM jAvanA-vivekavatA mukhyavRttyA dhanadhAnyAdiparigrahasyApi prAk sataH kiyatsaMkSepaNaM kArya, tadazakAvidyAparimANamavazyaM vidheyaM, tasyAH svAjipA yeNa mAnaM tu sarveSAM sukaratvAt / nanu gRhe avyazatasya saMdehaH, zvAparimANe tu avyasahasraladAdipari18||mANaM pratipadyate, evaM ca ko guNastasya ? ucyate-tadadhikelA'karaNAnmahAn guNaH, yathA yathecchAyA zrAdhikyaM tathA tathA duHkhasyApi, dRzyante hi gRhe sukhena nirvAhe'pyadhikAdhikadhanArjanayA'nekakezAnnirantaramanujavantaH / yataH sindUraprakaraNe uktamyadurgAmaTavImaTanti vikaTa krAmanti dezAntaraM, gAhante gahanaM samujamatulakkezAM kRSi kurvate / / sevante kRpaNaM pati gajaghaTAsaMghaTTaphuHsaMcaraM, sarpanti pradhanaM dhanAndhitadhiyastamojavisphUrjitam // 1 // parigrahasya svadapatvAtsvaTpaM duHkhaM svalpA cintA ca / yataHjaha jaha appo loho jaha jaha appo prigghaarNjo|th taha suhaM pavadhammassa ya hoi saMsiddhI // 1 // tasmAdicAprasaraM nirudhya svIkAryametadrutaM / etadtaviSaye pethamazrAdhapravandhaHkarkarAsannagrAme peyamasAdhuvaNik ukezajJAtIyo'vasat, ajUtu tasya padminI patnI, tayoH suto daMmANo 2010 For Private & Personal use only Page #90 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 33 // jAtaH, sa bAlaH suHsthAvasthAyAM duHkhI jAtaH, itastatra zrIdharmaghoSasUrayaH samAgatAH, tatpArdhe paJcama staMja. vrataM gRhNan 'sahasraTaMkakAnAmupari mama niSedha' ityuktavAn , tadA guruH prAha-"jJAnena ceSTayA ca tvannAgyaM mahatate'ta etAvatA kiMjaviSyati ? pethamaH prAha-adhunA tu mama kimapi vizeSajavyaM nAsti, paraM kadAcidane prAmomi tadA mayA paJcala daTaMkakAnAmupari (na) parigrahe sthApyaM dharme vyayitavyaM guruNA pratyAkhyAnaM kAritaM, tataH kramAhuHkhAdhikye putraM suMjhalakArUDhaM kRtvA mAlavakaM prati cakhan mAlavakasandhau gtH| tatra sarpamaye uttarantaM dRSTvA yAvat sthitastAvadekaH zAkunikaH samAgAt , tenoktaM 'kathaM sthito'si ? sa ca sarpa darzayAmAsa / zAkunikaH sarpa ziraHsthAM murgA dRSTvA'vak-'yadi vahannevAgre'yAsyastadA mAlavakarAjyaM tavAlaviSyat , tathApi zakuna mAnayitvA gana, mahAdhano laviSyasi, yataH khara mAvA visahara jamaNA mAbalAlI hu~ti / kaMta ma khejyo saMbala ha saMbala teha diyati // 1 // " tacchrutvA sa mAlavake gataH / gogAdevajUpasya maMtriNaH sevako'jUt / ekadA rAjJA bahuSvazveSu gRhIteSu / mantrI dhanaM yAcito'vak-'mama pArzve nAsti', tato rAjJoktaM-'lekhakaM dehi' sadigmUDho jAtaH, tato rakSito rAjJA, mantripanyA peyamAgre mantridharaNasaMbandhaH proktaH, pethamo rAjJaH pArthe gatvA'vak-'svAmin / mantrI jemanAya mocyatAm', rAjA'vak-'khekhaka vinA na modaye, sa uvAca-'mantrI mucyatA, lekhaka varSasaMbandhina pethamo'haM dAsye, ahaM tvasya sevako'smi', tato mukto mantrI nuktvA nUyo nRpapArthe smaagaat| sarvalekhaka varSasaMbandhinaM peyamo dadau, rAjA taM vijhaM matvA mantriNaM cakre, tataH stokairdinaiH paJcalasaMpa A // 33 // 2010_05 Page #91 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 tirmilitA, tato'dhikalAne caturviMzatirtI karANAM caturazItiM prAsAdAn kArayAmAsa / guroH puraH praveze ghAsaptatiH TaMkasahasrA vyayitAH / dvAtriMzadhapavayasi zIlatrataM gRhItaM / zatruJjaya girinArayorekA dhvajA hiraeyarUpyapaTTakUlamayA dattA / dipaJcAzI svarNenendra mAlA paridadhe / tathA tenaiva zatruJjaye zrIruSana caityamekaviMzatidhaTI svarNena sarvato maThayitvA svarNATiGgamiva svarNamayaM cakre / ityAdi bahudhanaM dharme vyayitaM / parigrahAkhyaM vrataM paJcamaM mataM, tadekadharmeNa vijUtimatpadam / pade pade prApa supe ko yathA, cinotu tadvatadArvyayogyatAm // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastaMne saptottarazatatamaM vyAkhyAnam // 107 // ---- // thASTottarazatatamaM vyAkhyAnam 108 // parigrahaparimANAkaraNe doSamAha - zrutvA parigrahakleza, mammaNasya gatiM tathA / dharmAnveSI sukhArthI vA kuryAtsvapaparigraham // 1 // zloko prabandho'yam - rAjagRhe zreNiko rAjA / tasya patnI cihnaNA / anyadA gavAhasthA nizIthe nadI pUrA gatakASThAni bahiH karSantaM kamapi naraM vidyudyotena dadarza, tataH sA zreNikaM pratyUce - "svAmiM - stvamapi meghavRddhatameva jarasi, evaMvidho duHsthastvannagare'sti, taccintA na kriyate, mahattava cAturya", tataH zreNi kenAkArya sa pRSTaH- "kastvaM ? kimevaM kASThAni karSasi ?" tenoktaM- "mammaNanAmA vaNigadaM / / Page #92 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprAptiIyavRSajasya zRGgamekaM vilokyate, tadarthamayamAyAsaH", tataH sakautuko devyA saha nRpastaddvahe gataH, saM. // 34 // dAtRtIyamau suvarNamayaM vRSajaSyaM prauDhaM darzitaM, zRGgANi ratnamayAni, taghIya vismito nRpo devI hai| prAha-madgRhe ekamapi ratnamIdRga nAsti-kimasya dIyate ?' so'jyadhAt-"etadartha matputraiH potavA-2 |NijyaM kriyate, majehe na kenApi caNakatailaM vinA jujyate, anyavyApAre ApaNAdiSu avyavyayaH syaadtH| payodasamaye rAtrau kASThAnyAkRSya vikrIya pravyamarjayAmi", tatkArpaNyaM zrutvA rAjA ziro dhunvan gRhe te Ayayau, mammaNo'pUrNamanoratho mRtvA narakaM praap| | iti kecinmahApApAH, prApyAmAnaM parigraham / ganti narake'nogAstanminIta parigraham // 1 // etadevAha- tRpto na putraiH sagaraH, kucikarNo na godhanaiH / na dhAnyastilakaH zreSThI, na nandaH knkotkraiH||1|| | sagarasambandhastvagre vadayate / magadhadeze kucikarNazreSThinaH lakSazo gAvaH santi / gopAstA dine dine | vardhayanti / ekadA'tRptyA mugdhAdi yatheSTaM nuktvA gokuladhyAnena mRtvA tiryagyonau gtH| | tathA'calapure tilakazreSThI / tenaikadA munide gRhItadhAnyAnAM lAjo'rjitaH / evaM punarnaimittikavacasA S an unihaM jJAtvA grAme grAme'nekakoSThAgArA nRtAH / bahudhAnyasaMgrahaM cakre / tatrAnekakITakoTivinAzaM na gaNayati / tato megho vRSTaH, duSkAlo na papAta / jalaiH koSThAgArAH sphuTitAH / dhAnyaM plAvitaM / taghIya sa hRdayasphoTena mRtvA narake gtH| 201 For Private & Personal use only Page #93 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SA tathA pATalIpure udAyI rAjA rAjyaM karoti / sa kenacitsAdhuveSanRtA vairiNA mAritaH / tasyAnapahatyatvAcUnyaM rAjyaM jAtaM / etasminnavasare tatpure nApitagaNikayoH putro nandanAmA svAntraiH pATalIpuraM mayA / veSTitamiti svapnaM lene, prAtastenopAdhyAyasyAgre svapnaphalaM pRSTaM, tenoktaM-'tavaitatpurarAjyaM caviSyati / iti vadana svaputrIM tasya pariNAyitavAn , sa nandaH kanyApANigrahaNaM kRtvA mahAmahena svagRhaM prati zrIpaye gannasti, to mantryadhivAsitahastinA tanmUrdhni kuMno DhAlitaH, nando rAjye upaviSTaH, sAmantAH ke'pi tasyAjJAM na manyante, tato nandena nitticitritasujaTAnAM sanmukhaM vilokitaM, tatastaimAvuttIrya ke'pi nipAtitAH, tadanu sarvaistadAjhA'GgIkRtA, tato'yogyakarAdinA bahu pravyaM samAyAtaM / tasyAbdhitIre sauvarNakuMgarikA nava kAritAH, tena navananda iti nAma prApta / pRthivyAmapakIrtipApanAjanaM nUtvA narakaM gataH, yataH vizvopakAri dhanamaTpamapi prazasya, kiM nandavatphalamamAnaparigraheNa / prItyai yathA himarucirna tathA himoghaH, syAhA yathAtra jalado jaladhistathA na // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastaMne'STottarazatatamaM vyAkhyAnam // 10 // // zratha navottarazatatamaM vyAkhyAnam 105 // atha parigrahAsatto'nekapApaM karotItyAhaparigrahArthamAraMjamasantoSAktinvate / saMsAravRdhistenaiva gRhNIyAttadidaM vratam // 1 // C ARECAUSTRICROSSAX 2010_05 Page #94 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stra. 7 upadezaprA. prA. dhanArthamasantoSAttRSNAta zrAramnaH kRSyAdi jAtrAdiddananaM ca vidadhAti, tenaiva-zrAramneNaiva navavRdhira- // 35 // li tastanniyamaM gRhNIyAt / atrArthe prabandho'yam avantyAM somazivadattau dhau trAtarau, tau arthAkAMhiNau saurASTre gatau, tatrAnekAdharmakarmAdAnavANijya kRtvA avyavAMsalikAM kaTyAmagrajo babandha, tataH prasthitau svanagarAnimukhaM, tayormadhye'grajo dadhyau'yadi anujaM hanmi tadA ko'pi jAgaM na mArgayati', tato'nujena saha gandhavatI nadImAgataH, tatra tena | cintitaM-'idaM vyamanarthakaramato ide nihipAmi', iti vicArya nakukhinI diptA nadIhade, laghubandhunA pRSTaM-'kimidaM kRtaM ?', tena svAbhiprAya uktaH, anujenoktaM-'varaM kRtaM tvayA, mamApi puSTabubhAgitA', tatastau gRha Agato, itazca sA nakulI matsyena gilitA, matsyastu dhIvareNa gRhItaH, mAtsi kahastAttayormAtrA mUkhyena gRhItvA gRhe svaputryai dadau, matsyaM vidArayantyA tayA nakulI vIkSya pracannamutsaGge nyastA, mAtrA pRSTaM-kimidaM ?', tayoktaM na kimapi', tataH sA vilokanAya yAvadAyAti tAvatpucyA kRpANinA hatA mRtA ca / tato naginyA utsaGgAtpatantI nakulI tAnyAM dRSTA 'aho'yaM || so'rtho'narthada' ityAdi vicArya sahodarau vairAgyaM prAptI, gurupAce etyemAM vANI zuzruvatuH| tRSNAkhAniragAdheyaM puppUrA kena pUryate ? / yA mahanirapi diptaiH pUraNai (kai) reva khanyate // 1 // tRSNAnvito jIvo dhanaprakaTIkaraNAya bahu pApaM karoti, tena kiM sukhaM pApAvyeNa ?na kimapi, yataHla dhammilI jogiDI pAvihI isa tihA nave iSTI / sA jamma dhammilI jA diGa dhammakalesu // 1 // // 35 // ___JainEducation International 2012 For Private & Personal use only www.sainelibrary.org Page #95 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2 sA jogiTTI giNijai phalena pAvassa puvavihiyassa / pAveNa nAviNA vA ityatthe suNeha diiMtaM // 2 // vasantapure catvAri mitrANi datriyavijavaNiksvarNakArAH, dezAntaramArtha gatvA rAtrAvudyAne vaTataroradhaH sthitAH, tatra zAkhAyAmAlambamAnaM svarNapuruSaM dadRzuH, tenoktaM-'ahamartho'pi paramanarthaprado'smi', tacchrutvA sarvaitItyA tyaktaH, svarNakAreNoktaM-'joH suvarNapuruSa pata pata', tataH sa papAta / svarNakAreNa sa gartAmadhye pracannaM kSiptaH, paraM sarvairdaSTaH, tatastenyo yaM lojanAnayanAya purAntargataM, pyaM tu / vahiH sthitaM, grAmamadhyagatadhyena bahiHsthitamAraNAya viSAnnamAnItaM / bahiH sthitena dhyena madhyAdAgabadyaM / khaGgena hatvA viSAnnaM nuktaM, sarve mRtAH, eSA pAparkhiH / ato nijarjinityaM puNyakArye vyyitvyaa| na ca dhanastokatvAdinA dharmakArye vilambaH kAyaH, yata uktamdeyaM stokAdapi stokaM na vyapedo mhodyH| zvAnusAriNI zaktiH kadA kasya naviSyati // 1 // zvaHkAryamadya kurvIta pUrvAhe cAparAhnikam / na hi pratIdate mRtyuH kRtamasya na vA kRtam // 2 // tathA kecikrIvAH kArpaNyaM svIkRtya dhanahAninItyA dharme vyayaM na kurvanti parigrahamAnamapi ca / tena cakritvAdyuccaiHpadaM nApnuvanti / atilojAninUto'zokacanyo narakaM jagAma / ityAdibahujIvA dhanenchayA duHkhaM prApnuvanti / ityAdiguruvAkyAtprabadhau tau trAtarau paJcamaM vrataM svIkRtya niraticAraM prapAkSya svarga jgmtuH| JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #96 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. parigrahAsaktanarAH prakurvate, pApAni cauryaanRtnirdyaadiniH| tataH pravRttinavanIradhau lavedidaM vrataM kAryamataH zivapradam // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastamne navottarazatatamaM vyAkhyAnam // 10 // // 36 // kIRECORA // zratha dazottarazatatamaM vyAkhyAnam 110 // ityuktaM sAticAraM paJcamANuvrataM / atha SaSThaM digviratirUpaM prathama guNavatamAhadazadiggamane yatra, maryAdA kApi tanyate / digviratAkhyayA khyAtaM, tazuNavratamAdimam // 1 // yatra vrate daza dizaH aindhI AgneyI yAmyA nairmItI vAruNI vAyavI kauverI aizAnI adha UrdhvaM ceti, | tAsu gamanaM tasmin kApi maryAdA kriyate, tatprathamaM guNavataM uttaraguNarUpaM guNAyopakArAyANuvratAnAM| vrataM guNavataM digviratinAmnA khyAtamucyate / atrApi pApasthAnAnAM virtiH| etadevAda carAcarANAM jIvAnAM vimardananivarttanAt / taptAyogolakaTapasya sadtaM gRhiNo'pyadaH // 2 // / trasasthAvarANAM yAtAyAtAdinA hiMsA tasyA nivarttanAghetoridamapi hiMsApratiSedhaparameva gRhasthasyApi sadataM hiMsApratiSedhe'satyAdipratiSedhaH pratyeyaH / yadyevaM sAdhUnAmapi tadvataprasaGgaH, naivaM, taptAyogolakasyeti, gRhastho hi AramjaparigrahaparatvAdyatra yAti cuMkte zete vyApAra vA kurute, tatra tatAyogolaka iva jIva 2010! For Private & Personal use only Page #97 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAhaM karoti, sAdhUnAM tu samitiguptivatAM nAyaM doSa iti / etagatasvIkartutrasasthAvarajIvAjayadAnalonAmnodhiniyaMtraNAdimahAlAjaH / yataH-. phArapphuliMgalAsura ayagolayasanniho imo niccaM / avirayapAvo dahaz samaMtA samatyajaNaM // 1 // ja, vi ya Na jAi savatya koi deheNa mANavo itya / avira avayabaMdho tahA vi nicco nave tassa // 5 // tathA pUrvanaveSu ca mukte dehe keSAzcijIvAnAM vadho javati / tatpApamaviratyA yatra deho dhRtastatra jIvasya sameti / pUrvagRhItavigrahavidhvaMsane athavA titve jAte tatpratyayI pApabandho na lagati, tasmAdaviratityAga eva zreyAniti vRkSavAkyaM zrUyate / athAdyaguNavataphalamAhagatau saMkocayatyeva yaH svaM digvirativratI / saMsArakhainottAlaphAlAramnaH sa siMdavat // 1 // kaMThyaH / zlokoktasambandho'yamI vasantapuryA kIrtipAlo rAjA, nImAkhyaH putraH, tasya rAjJaH svaputrAdapyatyantapriyamitraM jinadharmavAsitacittaH siMha ityajUt / anyadaikaH puruSo rAjasajAyAmetyaivamavak-"deva nAgapure nAgacannRpasya rUpapAtraM ratnamaJjarI kanyAsti, sA kIdRzI ? yata uktam4|| romAna nirakhe tehane brahmamaya anujava hoya / smarapaya pUrNa na darzane tehane tuSya na hi koya // 1 // | tvatsutayogyAM tAM putrIM vicintya rAjA mAM vizvAsajUtaM tvAmanyarthayituM niyojayati sma, atastva-11 tputraM kanyAvaraNAthai preSaya" iti dUtamukhAzAjA zrutvA mitraM siMha jagau-"he mitrAvayoH kimapyantaraM / RECER-04-0 2010 For Private & Personal use only Page #98 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMja. upadezaprA./nAsti, tvaM matputraM gRhItvA nAgapure gatvA vivAhaya" zreSThI anarthadaekajayAnnRpateruttaraM na dadau, rAjA kiJcitsakopastamuvAca-kimayaM sambandhastava na rocate ?, zreSThI jagAda-"rAjanmama zatayojanAdUrdhva | // 37 // digatikrame niyamo'sti, nAgapuraM ca sapAdaM yojanAnAM zataM javati, pratajaGgalayAttatra na vrjaami"| rAjA kSiptaghRtajvalana iva kopAjjvalan tamevamuvAca 'no madAdiSTaM tvamakurvannasi, tattvAM sahasrayojanAtparata | hAauSTrikairmodayAmi' / siMhaH prAha-svAminnahaM tvadAjJAM vidhAsye' / nRpastaghacasA dRSTaH svasutaM maMtrisenAvRtaM siMha sarva kriyAyAM gurUkRtvA preSayat , siMhaH kumArasya saMsAravAsanAmatroTayata , zreSThI zataM yojanAni gatvA'ye nAcalat , tadA rahasi sainikAH kumAramUcuH-"yadi siMho'ye na calati tadA badhdhvA nAgapure gatvA'gre nAcalat , tadA rahAsa II neya iti rAjJA'smAkamAdiSTamasti" / nUpaputrastadAkUta dharmaguroH siMhasya nyavedayat , siMhazreSTha 3 nRpasutaM jagau| "na kizcidatra saMsAre niHsAre'sya zarIriNaH / zarIramapi na svIyaM svIyamastIha kasyacit // 1 // kA ahaM pAdapopagamanAnazanaM grahISyAmi, mAM badhvA te kiM kariSyanti", ityuktvA siMhavatsiMho'na-14 zanAya jagAma, tadA kumAro'pi sAdhaM gataH, rAtrau sainikAstAvapazyantaH parito vIkSituM gatAH / kvacisatpate pravrajyAnazanAsitau tau vIkSya praNamyocuH-'asmAkamaparAdhaH kSamyatAM, rAjA'smAn yantre pIlayiSyati' ityAdivAkyairmanAgapi na lubdhau, yataH santoSAmRtatRptAtmA na yogI nogamIhate / kukhamakanakakatA kuNape kAka ekadhIH // 1 // 2010 For Private & Personal use only Page #99 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 iti / tayoH svarUpaM rAjA zrutvA-"kumAro badhvA vivAhayitavyaH, siMhazca vaividhyaH' iti vicintya skopsttraagtH|raajaa tau vyAghrAdibhiH sevitakramau 'jaktyaiva bhASyau' iti dhyAyan cATuvAkyaiH | zabditavAn , paraM dRDhapratijJau nocatuH, kevalajJAnaM mAsopavAsAnte prApya surAsuranamaskRtau muktiM gatau / atha rAjA'vak-"he mitrana yojanazatAdUrdhva yAsyAmi tava nishcyH| zrasaGkhyayojanaimitra mAM muktvA kimagAH zivam // 1 // " iti rAjA vilapan svapuraM gtH| varaM tatyAja yaH prANAnna punaH svIkRtaM vratam / sa siMha zva sevadhvaM janA digviratau ratim // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastamle dazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 110 // // zrathaikAdazottarazatatamaM vyAkhyAnam 111 // zrautasya pnycaaticaaraanaahsmRtyntrdhaanmuurdhvaadhstirygnaagvytikrmaaH| kSetravRdhizca paJceti smRtA digvirativrate // 1 // smRterantardhAnaM-vidhvaMsaH, kasyacit pUrvasyAM dizi kRtayojanazatapramANasya gamanAvasare vyAkulatvAdinA / kiM zataM paJcAzaghA pramANaM ?' iti saMdehe paJcAzatrupari gamane jaGga eva / ayaM cAticAraH sarvavratasAdhA-1 raNo'pi paJcasaGkhyApUraNArthamAtramupAttastasmAt punaH punavrataM smarttavyaM, smRtimUrkha hi sarvamanuSThAnaM, niya-2 ___ 2010_8 For Private Personal use only Page #100 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 30 // upadezaprA. mitakSetrAtparaM khAno'pi tyAjya iti 1 / tayordhvaM parvatataruzikharAdeH, adho grAmamigRhakUpAdeH, tiryak | saMja, pUrvAdidikku yo'sau yojanahitryAdinA niyamitapradezastasya vyatikramaH, ete trayo'ticArAH 4 / zrAva-18 zyakaniyuktivRttyukto vidhirayaM-"UrdhvasvIkRtapramANA'pari vRhe girizikhare vA plavaMgapadiprakRtirvastraM nUSaNaM vA gRhItvA yAti, tatra gantuM na kahapate, yadi tasmAtpatitaM kenApyAnItaM tadA grahaNaM / etacca | | saMmetAdau saMbhavati / evaM sarvadikku vAcyaM" / yogazAstre tu yathA vrataM svIkRtaM tathA vidheyaM iti / tathA TU kSetrasya pUrvAdidezasya vRdhirvardhana, ayamarthaH-jinajinnadinu yojanazatAdiniyamitaM tatkAryotpattau solAghA'nyadizatakayojanAni jigamiSitAyAM dizi vrssyte| evaM gaGgAjaGgarUpaH paJcamo'ticAraH 5 // hA pratipannavratasyaite vAH paJceti / atra vrate kumArapAlanRpodAharaNamidam- . I pattane zrIhemasUribhiH kumArapAlapuraH SaSThaM vratamityaM varNitaM-"vivekinA sarvadApi jIvadayArtha SaSThaM / vrataM grAhyaM / vizeSatazca varSAsu, yataH- . dayArtha sarvajIvAnAM varSAsvekatra saMvaset / hai purA zrInemijinopadezAvIkRSNaH purAvahirgamananiyamaM jagrAha" / tadAkarNya caulukyasiMho'pi niyama hai| vanAra / tadyathASH darzanaM sarvacaityAnAM gurorapi ca vandanam / muktvA pure'pi na prAyo namiSyAmi dhanAgame // 1 // iti tasya niyamaH sarvatra paprathe, atha tamanigrahaM gurjarasamRddhiM ca carenyo jJAtvA gurjaradezanaJjanAya // 30 // 2010 For Private & Personal use only Page #101 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18 garjanezaH zakAnikapurdharaH prayANamakarot / tatsvarUpaM caravijJaptito vijJAya cintAkrAnto'mAtyasahito nRpo vasatimetya gurumabravIt-"yadyahaM sanmukhamAgavantaM garjanezaM na yAmi tadA dezajaMge khokapImA, gamane | ca niyamanaGgaH" gururAha-rAjan tvadArAdhitadharma eva sahAyastava, cintAM mA kRthAH' ityAzvAsya 4 nRpaM sUriH padmAsanAsInaH paramadaivataM kiJcidantAtuM pracakrame / gate muhUrte gaganAdhvanA''yAntaM paTyaGka| mAhIt / ambarAuttIrya sa paTyaGkaH suptaikanaro guroH puraH sthirastasthau, paTyaGkaH kasyAyaM iti praznaparaM | |nUpaM yathAsthaM gurubajAye, so'pi zakAdhIzaH suptotthitaH sahasA vimRSTavAn-"kva tatsthAnaM va sainyaM ko'yaM dhyAnIndhaH ko'yaM nRpaH ?" ityAdi cintayati tAvazururAha-"he zakeza kiM dhyAyasi ? / ____ ekAtapatramaizvarya svasya dharmasya ca hitau / kurvato yasya sAhAyyaM kurvate tridazA api // 1 // . sAMprata svahitevayA devairapyanulaMghanIyazaktiM zaraNAgatavajrapaJjaraM dharmAtmAnaM zaraNIkuru" tato jayogacintAkhajAdinA garjanezaH sUrIn praNamya zrIkumArajUpaM namazcakre, Uce ca-"rAjan ! mamAparAdha titikSasva, ataH paraM mayA yAvajIvaM tvayA saha sandhireva cke| tvaM mama jIvarakSaNena jagajIvapAlakanAmiti birudaM satyaM kuru, pUrva tava vikramaM zrutamapi vismRtyAtrAgataH, saMprati jAtucidapi tvadAjJA nonaiyiSye / tunyaM khastyastu, mAM svAzramaM prati preSaya", rAjarSiH prAha-"yadi svapure SaNmAsImamArI kArayestarhi muktastvaM mamaitadAjhAkAraNaM vAJcitaM ca yadvalena basenApi prANitrANakaraNaM, tavApi ca puNyaM| jAvi" zakamacarbaliSThavAkyokhaine na kSamo jAtaH, tataH svasaudhe taM nItvA tridinI yAvatsatkRtya jIva Roccorront ____JainEducation International 2010_05 For Private Personal use only Page #102 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 3e // 2010_05 | rakSArthaM zikSAM dattvA nijairAptaiH samaM nRpastaM svasthAnaM prApayat / jane SaNmAsAn jIvarakSAM kArayitvA nRpapuruSAH zakendra visRSTA jUriyAdyaM prAnRtaM lAtvA svasthAnamAgatAH zrI caulukyamAnandayAmAsuH / evaM narenyaiH sakalairmunInyairapi stuteradhvani nIyamAnaH / SaSThaM vrataM kaSTazate'pi zuddhamapAlayatyAdhipatiH kumAraH // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastaMne ekAdazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 111 // // zratha dvAdazottarazatatamaM vyAkhyAnam 112 // losaro'pyetadvatenaiva nivarttata ityAha jagadAkramamANasya prasarojavAridheH / skhalanaM vidadhe tena yena digviratiH kRtA // 1 // khoja eva vAridhiH, prasaraMzcAsau nAnAvikapAn kArayan bonodadhizca tasya vizeSaNaM jagadAkramamApasya lobhavazago hi trilokasaMpadaM indraca kripAtAlaprabhutvAdikAM manorathaiH krAmatIti khojasya jagadAkramaNaM, tena lojodadhiprasara nirodho vidadhe yena nareNa digvira tirvihitA / digvirato hi pratijJAtasImAto'parato'gavaMstatsuvarNarUpya dhanadhAnyAdiSu prAyeNa lonaM na kurute ityarthaH / kRtaniyamastu sarvatra bhramaNaM karoti / trArthe cArudattasambandho'yam - staMbha. 0 // 3e // Page #103 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | campAyAM jJAnuzreSThI vasati, tasya putrazcArudattaH, sa yauvane'nurUpakanyA pariNAyitaH, kramAviSayaviraktaH striyaM nevati, pazcAccArudattazcAturya zikSituM gaNikAgRhe muktaH, zanaiH zanaistadAsakto jAto gRha-| mapi tatyAja, pAdazavarSAnte pitrA svAyuHprAnte zrAkArya putrasyokta-"Ajanma tvayA matkathitaM na kRtaM, mAzrataH parametatkuru, saGkaTe'yaM namaskAraH smarttavyaH, tato mAtApitroH svargamanAnantaraM tena sarvasvaM nirga-1 mitaM, patnI tu svapituhe gatA, tataH zvazuradhanaM lAtvA vAjhe yAnArUDhaH zriye cacAla / yAnaM janaM / puNyAtphalakaM prApya niHsRtya mAtukhagRhe yayau / tasmAdhanaM khAtvA mArge gachato dhAvyA dhanaM hataM / tataH pRthivIM camatastasya kazcidyogI militH| tenAnAgaM kRtvA maJcikArUDho rasakUpikAyAM muktaH / tena . rasena kumlo nRtaH, sa kumlo maJcikAmAkRSya yoginA gRhiitH| tato maJcikA madhye kSiptA, tasakumnaM lAtvA sa yogI naSTaH, tatraikasya ghiyamANasya narasya namaskAro dttH| tatra dinatrayaM budhito godhApucayogena kaSTAttato niryayau / agre gachatastasya mAtulaputro rupradatto militaH, tena proktaM-'meSa-2 ghayaM gRhyate, svarNapIpe ca gamyate' / tato meSakSyaM gRhItaM / tataH samuttaTe gatau / rughadattaH prAha-"etaiyaM hatvA jastrikAmadhye gRhItakurikAcyAmAvAnyAM pravizyate / tato jAraemA mAMsabudhyotpAvya svarNa-14 dIpe nayanti / tatrasthaM hemAneSyate" / cArudatta Aha-'jIvavadhaH kathaM kriyate ?' rudattena zIghra sva hai| urano hataH, yAvacca vitIyaM hanti tAvaJcArudattena namaskAraM zrAvito meSo'nazanaM grAhitaH / tato pAvapi / tayorjastrike praviSTau / jAraemAlyAmutpATite jtrike| mArge cArudattanastrikA pakSimukhAtsarasi papAta / __Jain Education international 2010_ kA For Private Personal use only Page #104 -------------------------------------------------------------------------- ________________ E stana. upadezaprA. // 40 MAKALIGANGACARE tato nirgataH sa sthAne sthAne tramannekaM vidyAcAraNArthaM dRSTvA praNamya sthitaH / muniH prAha-'atra mAnuSyA-18| dyaprApye sthale tvaM kutaH samAgAH ?' tena svakuHkhe prokte muninA SaSThaM vrataM varNitaM / tena svIkRtaM / itazcaiko devo'nyetya cArudattaM natvA sAdhu vavande / tadA vandanAgatAnyAM vidyAlayAM pRSTaM-'no deva sAdhaM muktvA pUrva gRhasthaH kathaM vanditastvayA ? tato devo'vak-"pUrva piSpalAdarSirbahujanAn yaha kArayitvA 8 pApazAstraM prarUpya zvanaM gataH / tatrutpattistu vitIyavratakathanAvasare proktAsti / zvanAnnirgatya paJcasu naveSu se gago jAtaH / yajJeSu hutaH / SaSThe jave cArudattenAnenAnazanaM grAhitaH namaskAraM shraavitshnggH| tanmahinA mRtvA svarga gataH / sa cAhaM devaH / jJAnena svagurudattadharmavAkyakathanAya cAtrAgAM / tenAyaM pUrva vanditaH pazcAcca sAdhuH" evaM zrutvA cArudatto'pi vairAgyAddIdA jagrAha / tapastaptvA svarga gataH / cArudatto yathA'rupadiggatirchaHkhamAsadat / tathaivApsyanti anye'pi tatkuryAdigvrate mitim // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastamne pAdazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 115 // // 40 // // atha trayodazottarazatatamaM vyAkhyAnam 113 // zrayaitadvata kecidikaTe saMkaTe'pi na jahatItyAhasvadapakAryakRte'pyeke tyajanti tRNavadvatam / dRDhavrataparAH kecinavanti saGkaTe'pyaho // 1 // 2010_14 For Private & Personal use only Page #105 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 o spaSTaH / jAvArthastu jJAtenAnena jJeyaH avantyAM koTivitto dhanadattanAmA jainaH zreSThI / tasya padmA priyA / tayoH putro jayakumArAkhyo mano-rathazatairjAtaH / tasya janmanAmakaraNanApaNacaGkramaNAdiSu pitrA mahAmahaH kRtaH / yataH - / pade premapade lopade kRteH pade svapade / prItipade kIrttipade na hi kai vyavyayaH kriyate // 1 // sa prAptayauvano vyasanAsaktaH pitRvittavyayamakarot / yataH - | vittaghRtAhutipUrttyA vyasanakRzAnuH pravarddhate hyadhikam / dAridyavAriyogAnupazAmyati tatkSaNena punaH // 1 // ekadA caurIkaraNAya kasyacinmanyasya gRhe gataH / tatrAhinA daSTo mRtaH / prAtastatpitA nRpeNa nigame kSiptaH / mahAjanena putrasvarUpaM vijJathya mocitaH / zratha punastatpakSyAH putro'nyo na jAtastadA striyAssgrahaH svasvAmina itthaM kRtaH - ' santatyarthamanyastrI pANigrahaNaM kuru' sa pRSTaputrotpattinItyA na zRNoti sma / yataH - durjanadUSitamanasAM puMsAM sujane'pi nAsti vizvAsaH / bAlaH payasA dagdho dadhyapi phUtkRtya khalu pivati // 1 // " he svAmin sarve putrA IdRzA na navanti ke citsudhiyo'pi javanti / yata zrAgame uktam - "cabihA puttA pannatA, taM jahA - zraIejAe 1, aNujAe 2, avajAe 3, kulaMgAre 4 / tatrAnijAto nAneyajinavat 1, anujAtaH pitRsama zrAdityayazacyAdivat 2, apajAto janakahInazcakravarttisutavat 3, kulAGgAraH kozikAdivat, evaM ziSyo'pItyAdi" tathA na hi sarve viTapinaH kaMTa kina eva" itthaM Page #106 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stana OTES U upadezaprA. yuktyA tyaktakadAgraheNa tenecyakanI kumuphtI UDhA / krameNa jAtAdhAnA rAtrau raktakAMsyakaccolakaM kenA pyAttamiti svamaM dRSTvA svAminaM pAha, patiruvAca- asmadIyaputro'nyagRhe yAsyatIti', kramAtsuto // 31 // jAtamAtra eva zreSThinA gRhItvA jIrNodyAne tyaktaH / pUrvaputradattanuHkhataH pazcAdyAvaghalate tAvanadevatAvAgvava-'he zreSThin asya zizojhaNaM sahasramekaM dattvA braja iti girA jayoddhAntena tena tadravyaM svanavanAdAnIya muktaM / tataH sa bAlo mAlAkAreNa sutatayA kRtH| yata uktam yanneSyate manuSyaistatprAyaH prApyate acirAt / yattviSyate tadIpanna cirAdapi vaiparItyamaho // 1 // M kramAttasyA dvitIyo'pi prAksvamasUcitastanayo'jani / so'pi tathaiva muktaH / tadA viyati divyavAga / jAtA-'he zreSThin asya deyajavyaM dhammadazasahasraM muktvA braja' tena tathaiva kRtaM / so'pi kenacinmahe-13 yenAptaH / punaH susvapnena garneNa suto jAtaH / striyA nRzaM vAryamANo'pi tRtIyodyAne yAvanmuJcati tAvadivyA vAg jAtA-jo sanyaM dInArakoTAkoTIjavyamasAtvA kathaM tyajasi ?" iti zrutvA hRSTaH pazcAdAnIya striyaM samarpya mahAnanda iti nAma cakre / vardhamAnayauvanaH sa kalApAtraM vajUva / zaizave samyaktvamUkhahAdazavatagrahaNAvasare SaSThaM vrataM sarvatastiryagyojanazataM svIkaroti sma / yauvane janakenecyakanI paripAyitaH / vyavasAyenApadinaireva koTAkoTijavyaM zreSThigRhe'janiSTa / yataHdAtavyakhalyasambandho vajrabandhopamo dhruvam / dhanazreSThIha dRSTAntastrikuputrasuputrayuk // 1 // // 41 // mahAnandena saptasvarNakoTI saptakSetre vyayitA / ekadaiko yogI nanovidyAsAdhaka uttarasAdhakaM gaveSa CIRC JainEducation International 2010-05 For Private & Personal use only Page #107 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOMOM yanmahAnanda vIdaya pAha-'he puNyavan matsAhAyyaM kuru, yena me vidyAsidhinavati' / tena svIkRtaM / rAtrau parvataikadeze yogino mantrajapabalena devI prAya pAha-"no yogin ahaM uttarasAdhakAya vidyAM | jAdadAmi, na hi karmaNo'dhikaM vidhAtApi kartuM zaknoti / yataHbrahmA yena kulAlavanniyamito brahmAemalAemodare, viSNupena dazAvatAragrahaNe (gahane) kSipto mahAsaGkaTe / ruSo yena kapAlapANipuTake nidATanaM kAritaH, sUryo trAmyati nityameva gagane tasmai namaH karmaNe // 1 // " ityuktvA sA vidyuttiro'navat / tasya tu tAdRgvidyAsAne'pi susaMvRtasya saMyamavat / abdheriva naivAsInmaryAdAtikramaH kvApi // 1 // kramAttasya putro'jani / anyadA sa bAlo puSTAhinA daSTaH / dhanadattazreSThinA pure paTaho daapitH| eko Ta vaidezikaviprastadAha-"zreSThinnito matpuraM dazottarayojanazatamasti / tatra mahiNI anekvidyaanvitaa'sti| ko'pi kathamapi tAmAnayati tadAyaM sadyo jIvatyeva tadAkarNya zreSThI taM mahAnandaM prAha-tvaM tannagare / galasa svaniyamaM prAha / pitrA vrataviSaye dhamAkArasvarUpe prokte'pi sa nAmanyata / tadA tatparezo nRpa etyovAca-"he mahAnanda bAlajIvanAtparo na ko'pyutkRSTo dharmaH, dharmakArye tIrthayAtrAdau yojanasahanagamane'pi gRhiNo na kazciddoSaH" tadA'nye janA UcuH-'aho kaThorahRdayatA ! bAlahatyAto'pi na bijeti' sa mahAnando nRpaM pAha-"svAmin ! prANenyo'pi tanayaH preyAn , tato'pi dharmo'dhikaH, ataH svIkRtaM vrataM kahapAnte'pi nAticarAmi" / nRpo'vocat-'yadi tvaM dharmiSThastAI darzaya sarveSAM dharmamA 2010 WIRI Page #108 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 4 // hAtmyaM / tadA vidyAdevIvAg jAtA-joH kumAra ! jalAJjalinA bAlaM siJca' / tena devyukte kRte bAlo nirviSo jAtaH / loke jainadharmamahimA bnuuv| anyadA tAtapreritaH kuTumbaprAgnavapRSThanAya khagatyA sImandharajinaM praNamya papanna / svAmyapyUcedhanyapure sudhanaH zreSThI, dhanazrInRhinI, dhanAvahastasya bAlamitraM / ghau sadaiva vyavaharataH / sudhanaH suhavastu svagRhe vyayati / tasya ummazataM vinAzitaM / tathaikasya vaNijo deyA viMzatirSammA vyavasAyama| dhyagAH sadyo'narpaNAtsudhanapArzve sthitAH / tathaikena vaNijA khanyadhanapradAne ammadazakamadhikaM jrAntyA | dattaM / sudhanena jJAtaM, paraM lojAnna pazcAdattaM / etacca zajhyatrayaM guroH puro nAlocitaM / paramekasAdharmikasya | ammazataM dattaM / sa yAvajIvaM sukhI kRtH| uktaM cakaracaluappANie vi avasara dineNa muchiyAM jiaii| palAmuANa suMdarI ghAsayadinneNa kiM teNaM // 1 // | kramAtsudhano dhanazrIH svamitraM tau vaNijau sa sAdharmikazca pamapi zrAyAH saudharme gatAzcayutAzca / dhanadattakumuphtyau tayoH putrAzcatvAro jajhire / dhanadattajIvastu tvatpitA, sAdharmikajIvastu tvaM, Adyaputrazca dhanAvahajIvaH, pUrva prammazatavinAzanAtsarvasvaM vinAzitaM, paraM dharmanindA kRtA manasi tenAppAyuratra jAtaH / ghau madhyaputrau tayordeyaM prAgdattaM teneyazuNaM jAtaM / kumughatyA svagRhamahiSIprasUtapaDukaSayaM ko'pya|pahRtya yAti tadA sAdhviti prAgmurdhyAnaM kRtaM, tena jAtamAtraputradhyaviyogo'jani / ityaIghAkyaM zrutvA | 2010 For Private Personal use only Page #109 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 gatasaMzayo mahAnandaH svagRhametya mAtApitroH svarUpaM proktaM / tatastau pravrajya svarge gatau / mahAnandastau sodarau dharmayuktau vidhAya samaye dIkSAmAdAya mAhendrasuraH samabhUt / tatazcyutazca setsyati / iti digvira tivrataM dizAM bahusaMkSepavidheH prapadya joH ! / vidhure'pi vidhAya viratyaM, pratipAsyaM dhanadattaputravat // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastamne trayodazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 113 // // atha caturdazottarazatatamaM vyAkhyAnam 114 // jogopogAkhyaM dvitIyaM guNatrataM prastUyate - sakRtsevocito logo yosnnakusumAdikaH / muduH sevocitastUpanogaH svarNAGganAdikaH // 1 // idaM taM dvividhaM jagataH karmatazca / tatra jogo dvividhaH yadekavAramevAntarvA jujyate'sau joga AhArapuSpAdikaH / yacca paunaHpunyena vahiva nujyate kanakakAminyAdikaH sa upabhoga ityarthaH / zrathedaM vrataM noktuM yogyeSu parimANakaraNena javati ityAha vaktyA jogopabhogayoH / jogopabhogamAnaM tatsyAdvitIyaM guNavratam // 2 // gogA parimitAsteSu parimANaM iyattAmAtraM iti zrAvakeNa kArya / mukhyata utsargatazcacittanojinA jAvyaM / tadazaktau sacittAdiparimANaM / yataH - ++ 644.6 Page #110 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapA. // 43 // sacitta 1 dava vigai 3 vAhana 4 taMbola 5 vattha 6 kusumesu / staMja. vAhana 7 sayaNa e vilevaNa 10 baja 11 disi 15 ehANa 13 jattesu 14 // 1 // yatsajIvaM tatsacittaM / pUrvAcAryakRtagAthAniH piSTasya sacittatvamityaM jJeyaM / yataHpaNadiNa misso khuTTo acAlile sAvaNe na lddve| cau zrAsoe kattiya migasira pose zratinni diNA // 1 // paNa pahara mAha phagguNa pahA cattAri citta vesAhe / jighAsADhe tipahara teNa paraM hoi acitto // 3 // cAlitastu muhUrtAva'macittaH, acittI javanAnantaraM vinazanakAkhastu granthe na dRzyate, paraM varNAdinA viparIta IlikAdipatanaM yAvat kahapate / zratha nIrasya sacittAcittatvamityaM-apakkaM jalaM tu || sarvadA jIvAtmakaM, sarvathA tattyaktumazaktau ghaTekAdinA mAnaM kArya / pakvajalaM tu zyatkAlamacittaM syAt / / yata uktamusINodagaM tidamukkAliyaM phAsuzrajalaM jshkpp|nvri gilANAikae pahara tigovari dhariyavaM // 1 // 12 gaNA parisudha hoza sacittaM muddatta manati / panchA timuhutta jakhaM phAsujhaM jaNiyaM jiNaMdehiM // 5 // prAsukakaraNe kRte SaDghaTikAnantaraM sacittaM syAditi ratnasaMcayagranthe / // 43 // jAyai sacittaphAse gimhAsu paMca pahara paMcasuvari / cala paharuvari sisire vAsAsu jalaM tipaharuvari // 1 // jAyate tasya jalasya sacittatA prAsukodakasya vA gkhAnAdyartha dhRtasya grISme praharapaJcakasyopari kAsa-3 syAtirUkSatvAJcireNaiva jIvotpattiH syAt / tathA zizire zItakAlasya nigdhatvAtpraharacatuSTayAdUrva 2010 For Private & Personal use only Page #111 -------------------------------------------------------------------------- ________________ da sacittaM syAt / varSAsu punaH kAlasyAtisnigdhatvAtprAsukamapi jalaM praharatritayAdUrdhva sacittaM / tadUrdhvamapi / yadi dhriyate tadA kSAraH prakSepyaH, cUrNamepaliMmkiAvA tena jUyaH sacittaM na syAt iti pravacanasAroddhAre 8 4136 dhArato zeyamiti / atha jalaM bAhyazastrasaMparkAparNAdinirviparItIbhUtaM acittaM vyApArya, na punaH svanAvAdacittInUtaM / yato jJAnino'pi bAhyazastrasaMparka vinA'cittIcUtaM vyavahArajaGgalIrutayA na gRhNanti / tathAhi-ekadA zrIvIreNAcittaM sarovaraM dRSTvA basAdisevAlarahitamapi tRSAturANAM ziSyANAM | 3) pAnAya nAnuzA kRtA / evaM dudhAdehacintA"nAmacittatilazakaTAcittasthaeikalaparilogAnujJA na dattA, zrutajJAnaprAmANyajJApanArtha / sAmAnyazrutajJAnino'pi bAhyazastrasaMparka vinA jalAdhacittamiti na vyava-IN harati / tathA kAnicidacittavastUnyapi niHzUkatayA na vyApAryANi / yataH gamuciH zuSkApi jalasekA-18) ttAdAtmyaM jajatIti / udarAnnirgataciTIbIjAnyapi kAnicidapakvAnyujavantIti zrutamasti / ato'cittayatanApi nyAyapathameti / sacittAcittavyaktiM bahuzrutamukhAnizcitya saptamaM vrataM nAmagrAhaM sacittAdi || sarvanogyavastunaiyatyakaraNena svIkArya / yathA zrAnandAdinistathA / sarvathA sacittatyAgAzaktau tu sAmA-4 nyato dinaM pratyekaTyAdisaGkhyAM kuryAt, paramevaM pRthak pRthak dineSu parAvarttanena sarvasacittagrahaNamapi / * syAt / tathA ca na vizeSaviratiH, nAmagrAhaM sacittanaiyatyAnigrahe tu tadanyasarvasacittaniSedharUpaM yAvajIvaM spaSTamevAdhikaM phalaM ca / uktaM ca puSphaphakhANaM ca rasaM surANa maMsANa mahiliyANaM ca / jANaM tA je virayA te ukkarakArae vaMde // 1 // 2010 For Private & Personal use only Page #112 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mAra upadezapA. saMja. // 44 // sarvasacittatyAge cAmbaparitrAjakaziSyasaptazatIjJAtamidamaupapAtikasUtre jagavatyaGge coktaM / tathAhiambaziSyAH saptazatAni zrIvIrapAdye svIkRtazrAvadharmAH prAsukaparadattAnalojino grISme gaGgopaka-4 eThe'TavImaTanto'titRSArtAH "sacittamadattaM ca jalaM sarvathA na gRhNIma" iti dRDhaniyamAH samIpasthamapi gaGgAjalaM sacittatvAnnAttavantaH "aho ime'pkAyajIvA asmadIyakuTumvinaH na hananIyA" ityAdidhyAna-| parAstatraiva vAlukAyAmanazanena brahmaloke insamAH surA jajhire / evaM sacittatyAge yatanIyaM zrAvakeNa / athavA pratyeka mizrAdInAM pramANa kArya / jaNitaM caniravAhAreNaM 1 nijIveNaM 2 parinnamIseNaM 3 / appANusaMdhanaparA susAvagA erisA iMtI // 1 // 18 ityAdiniyama vinA divasa eko'pi nirarthako na kAryaH 1 / sacittavikRtivarja yanmukha dipyate tatsarva vyaM, hipracaTIroTikAnirvikRtakamodakalapanazrIparpaTikAcUrimukaraMbakadIrAdikaM bahudhAnyAdiniSpannamapi / pariNAmAntarAdyApatterekaikameva avyaM, ekadhAnyaniSpanAnyapi pulikAsthUlI ghughurIroTakIsaptapuTImaMDUkaDho-18 kasakhAkharaphavayAdIni pRthak pRthak nAnAsvAdavattvena pRthak pRthagAvyANi, phalapuSpaphalIkAdau tu nAmakye'pi jinnAsvAdavyakteH pariNAmAntarAjAvAcca bahujavyatvaM / yahA bahuzrutAdezenAnyAnyapyANi / vyaali| rAjatAdizalAkAkarAgaTyAdikaM vyamadhye na gaNyate iti / vikRtayo nayAH paTa mugdha 1 dadhi ra ghRta 3 taila 4 guru 5 sarvapakvAnna 6 jedAt 3 / 'vAhanaM ti' upAnadyugmaM kASThapAukAca bahujIvaghAtakatvAttyAjyA / / tAmbUlam-patrapUgiphalakathakAdisvAdimarUpaM / patrANi nAgavatIdavAni teSu nirantara // 4 // JainEducation International 20 For Private & Personal use only Page #113 -------------------------------------------------------------------------- ________________ SANSAR |jasaledAdinA nIlIkunthvAdivirAdhanA nUyasI / tata eva tAni pApa nIravo rAtrau na vyApArayanti / ye'pi vyApArayanti, te'pi samyagdivA saMzodhyaiva / pratyekasa citte'pyekasmin patraphalAdAvasatyajIvavi-2 rAdhanAsaMbhavaH / yataH zrIAcArAGge'dhyayana ? udeza 2 vRttau vAdareSvekenzyeiSu yatraikaH paryApta statrA'sa-18 yeyA aparyAptA utpadyante / sUneSu yatrako'paryAptastatra niyamAdasaGkhyeyAH paryAptAH syuH / tathA prajJApanA-1 yAmapyuktaM vanaspatI tu yatraiko vAdaraparyAptastannizrayA niyamAtpratyekataravaH saGkhyeyA asaGkhyeyA vA syuH / / | sAdhAraNAstu niyamAdanantA utpadyante / evamekasminnapi patrAdAvasaGkhyajIvAH santi, tadAzritajalanI-18 dAsyAdisaMbhave tvanantA api inyante / atastanniyamaH kAryaH 5 / vastraM-paJcAGgAdipaH, dhautikapAtika rAtrivastrAdiSe na gaNyate 6 / kusumAni ziraHudepAdyarhANi, tanniyame'pi devapUjAyAM kaipante / / vAhanaM-raapoSTikasukhAsanAdiH / zayana-khaTvAdi e / vilepanaM nogArtha candanajavAdhicUtrAzrarka-18 jAdi, tanniyame'pi devapUjAdau tikhakahastakaMkaNadhUpanAdi kahapate 10 / brahma divA rAtrau vA patnyAdyA zritya 11 / dikparimANaM, asyAoM digvate lekhiSye 12 / snAnaM tailAcyaGgAdipUrvakaM 13 / naktaM-randhita-10 jadhAnyaM sukhaDyAdikaM sarvaM tricatuHserAdikamiti, khamabujAdigrahaNe bahavo'pi serAH syuH 14 / iti caturdaza || niyamA yena prAk svIkRtAH syustena pratyahaM saMkSepyA, yathAzaktyanye ca grAhyAH, pratyUSa vyaktanAmagrAheNa / pratidinaM niyamyAH, rAtrau te saMdepyA yathAI / etanniyamaviSaye kumAranRpasya jJAtaM-saptamavrate sa nRpaH sacittamekanAgavatIpatrarUpaM divASTabiTakAni rAtrau caturvidhAhAraniSedhaH / varSAsu ghRtakavikRtiH / zAhakha 2010 For Private & Personal use only Page #114 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapA // 45 // sarvazAkaniyamaH / ekAzanaM sarvadA tapaHpAraNottarapAraNe vinA / divA brahmacArI / sarvaparvasvabrahmasacitta-18 staMca. vikRtivarjakaH / ityAdisarvaniyamaparaH sa jogopanogeSu niHspRho'pi rAjadharmAdipAravazyAdeva parimitameva niSpApajogopanogAdikamanubalUva / paJcadazakarmAdAnenyaH samAgaladAyapadaniSedhakastasya paTTakAn pATayAmAseti / evaM jogopanogeSu viraktaH paramAItaH / niHspRhaH parajavyeSu saptamaM bratamagrahIt // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastamne caturdazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 11 // ||ath paJcadazottarazatatamaM vyAkhyAnam 115 // athaitadUtaM pAviMzatyanakSyapratyAkhyAnena grAhyamityAdau caturmahAvikRtisvarUpamAhamadyaM vidhA samAdiSTaM mAMsaM trividhamucyate / dauDa tridhApi tyAjyaM ca yadAeM syAccaturvidham // 1 // imA vikRtayo'jadayA jJAtvA tyAjyA vivekiniH / utpadyante dhruvaM jIvA taparNA dRssttygocraaH||2|| madyaM madirA, tacca pedhA-kASThonnavaM piSTonnavaM ca / madyasya prazramaM grahaNaM mahAnarthahetutvAt / yadAduH majhA buggazmUlaM hirisirimazdhammanAsakaraM / tathAbAlikAM yuvatiM vRkSAM brAhmaNI zvapacImapi / nute parastriyaM sadyo mdyonmaadkdrthitH||1|| // 45 // 2010 For Private & Personal use only Page #115 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOM*5*454 | tathA caikadA kRSNena praNAM pRSTaM-'svAmin ! mannagaryA vinAzaH kadA(kuto)nAvI ? / pranuruvAca'madirAtaH' / tacchrutvA kRSNaH purImadhyAghAruNI nirakAsayat / anyadA sAmbapradyumnau vane dUraM gatau / tatra madirAmapazyatAM, papatuzca / tato madavikalau vaipAyanaM tApasaM babandhatuH, sa ca tvatpurasya yadUnAM ca dAhako / javeyamiti' nidAnamakarot / tadAkarya rAmakRSNAvetya praNematuH / tadA sa muniH prAha-'yuvAnyAM vinA sarvAn haniSyAmi' / tataH sa mRtvA'gnikumAro'jUt / ropAttatpuravAhAyAgAt / tadA ghAdaza varSANi / sokA zrAcAmsAni kurvanti / tena parAjavitumakSmaH / ekadA parvadine ukhaM prApya tatpuramajvAlayat / kRSNarAmau nirgatau / rohiNIdevakIvasudevAzca nagaramatodhyA mRtvA svrgtaaH| | zrUyate kila sAmbena madyAdandhaM viSNunA / itaM vRSNIkulaM sarva ploSitA ca purI pituH // 1 // madyatyAgaM aMbAgaNiyAzrAvakavatkAryamiti mAMsaM tredhA ucyate jakhacarasthalacarakhecarajantUnavajedAt carmarudhiramAMsajedAdhA / etadapyatikuSTaM / yadAhuHzrAmAsu a pakkAsu a vipaJcamANAsu maMsapesisu / sayayaM ciya uvavADha jaNi zraNigoajIvANaM // 1 // yogazAstre'pi| sadyaH saMmUrcitAnantajantusantAnadUSitam / narakAdhvani pAzreyaM ko'znIyAt pizitaM sudhIH // 1 // I sadyo jantuvivezanakAla eva saMmUrnitA utpannA anantA nigodarUpA ye jantavasteSAM saMtAnaM-punaH punarjavanaM tena dUSitamiti tavRttau / tathA laukikazAstre'pi ___JainEducation International 2010I.K . Page #116 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. sana. // 46 // zukrazoNitasaMjUtamamedhyaM mAMsamucyate / yasmAtpurIpasaMjUtaM tasmAviSTo vivarjayet // 1 // na grAhyANi na deyAni SaD vastUni ca pariztaiH / agnirmadhu viSaM zastraM madyaM mAMsaM tathaiva ca // 2 // tathA smArtA thapyUcuHna mAMsalakSaNe doSo na madye na ca maithune / pravRttireSA jUtAnAM nivRttistu mahAphalA // 1 // zrasya ca yathA zrutaM vyAkhyAnamanaImeva / yasminnanuSThIyamAne dopo nAstyeva, tasmAnnivRttiH mahAphalA ra syAt , ( tarhi ) zunadharmAderapi nivRttiprasaGgAt / tasmAdanyathaivAsya zlokasyArthaH / tathAhi-na mAMsalakSaNe kRte'doSo'pi tu doSa eva / evaM madyamaithunayorapi / kathaM nAdopa ityAha-yataH pravRttirepA jUtAnAM pravarttante latpadyante'syAmiti pravRttirutpattisthAnaM nUtAnAM tatrIvasaMsaktiheturityarthaH / tathA mAMsaM nApyu-14 pAyenAcittaM syAt / sarvamanyata upAyena prAsukI navatyevaM mAMsaM ca na / ata eva, 'AmAsu' iti gAthAyA-| muktaM vipacca0 agninA saMskriyamANeSu paleSu nirantaraM nigodarUpA jIvAsteSAmupapAtaH iti / tathA zrati yaH kRmikukhAkulaM, pUtizoNitavasAdimizritam / tasya kiMcana sArameyataH, zudhabuddhijivIkSyate param // 1 // zvatha madhu tridhA-mAkSika kautikaM trAmaraM ceti, etatridhApi tyAjyaM / yataH__ makSikAmukhaniSThayUtaM jantuladAdayonnavam / kazramAsAdyate jhAkaM sudhInirnarakAvaham // 1 // CAME5%A4AGRAR // 46 // 2007 For Private & Personal use only Page #117 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 paurANikairapyuktam saptagrAmeSu yatpApamagninA jasmasAtkRte / tadetAyate pApaM madhubinduma kSaNAt // 1 // yo dadAti madhu zrA mohito dharmalipsayA / sa yAti narakaM ghoraM khAdakaiH saha lampaTaiH // 2 // yosti nAma madhu nepajenchayA, so'pi yAti laghu duHkhamuhvaNam / kiM na zAsayati jIviteyA, nakSitaM UTiti jIvitaM viSam // 3 // zratha caturvidhaM goma diSAjairukanedAt / tasya doSA imesaMsRjanti vividhAH zarIriNo, yatra sUjhatanavo nirantaram / dAta navanItamaGgina, pApato nirayamatra sevinAm // 1 // UrdhvamantarmuhUrtAtmyurbahavo yatra jantavaH / vivekinaH kathaMkAraM navanItaM tadadyate // 2 // tato dina navanIte'ntarmuhUrttAtparataH sUkSmAH sattvA utpadyante iti zlokamUlArthaH / imAzcatasro vikRtayo'nadayA jo manahI iti vijJAya tyAjyAH vivekinirdharmajJaizca yatastAsu nizcayena jIvAstagharNA | madhvAdijAtayo dRSyagocarA zrasmAdRzAM sAmAnyajIvAnAM, na tu mahAjJAninAM saMmUnti utpadyante / uktaM ca samma navanIyammi utthae / uvavati zratA tavasA tattha jaMtuNo // 1 // manikA - teSAM madyAdInAM varSa iva varNo yeSAM te tagharNAH / anantA nigodarUpAH jantavaH / zrato'1 nAzayati. Page #118 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 47 // lakSyA iti / kecittu nigodajIvAnAmavAritaprasaratvena sarvatrotpattisanAvAtsarvasyApi tyAgaprasakteruktArthasya / staMna. sahRdayAnAmahadayaMgamatvamAkalayya nigodavatsUdamA eva jIvA rasajAsteSAmupapAta iti vyAkhyAnti / zrata eva pUrvagAthAyAM keSucidAdazeSu 'uppajAti asaMkhA' iti pAge'pi smrthitH| madhe carasajajIvotpattimasvenAsaGkhyAtajIvatvaM zrIhaimAnidhAnakoSe "rasajA madyakITAdyA" iti vAkyenAhataM / rasajAzca bIjiyA pavAsaGkhyAtA eva nAnantA iti / tathA tairevokaM yogazAstre'pi-'antarmuhUrtAtparataH' itizloke jiivotpttikaalprtipaadnaannigodjiivotpttitoktaa, tasyAzca tatra purApi saMjavAt na kAlaniyamaH / tathA ca nigodajIvairnAtra lakSyAnadayatvaM, kiM tvasaGkhyai rasajaireveti vicAryam / iti prasaGgA'ktam / procitA vikRtayo'tra catasrastAstyajanti nuvi jAvukamAH / prApnuvanti surasaMpadamuccai nazAsanajuSo yadi te hi // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastaMne paJcadazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 115 // // zratha pomazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 116 thatha zeSAeyatnayANyAhabahujIvAkuvAjadayaM jave'mbarapaJcakam / himaM viSaM tathA tyAjyAH karkarAH sarvamRttikAH // 1 // bahujIvairmazakAkAraiH sUkSmasattvairAkulaM nicitaM tenAnadayaM / uppumbarapaJcakaM vaTa 1 pippata 2 nambara 3 // 47 // prada ! kAkoumbarIphalAkhyaM 5 navet, taparjanIyaM / evaM mahAvikRtibhiH saha nava e / evaM himaM zaityaM 201040 For Private & Personal use only Page #119 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zudhAsaGkhyeyApkAyarUpasvAt 10 / viSaM somalAhiphenAdika, zroSadhyAdinA nirviSIkRtamapi udarAntarvazartigaemolakAdijIvadhAtahetutvAdanadayaM 11 / karakA-loke karaha iti asaGkhyAtajalajIvasaMyuktatvAt OM tyaajyaaH| nanvevaM pAnIyamapyatnadayaM ? satyaM, paraM pAnIyaM vinA nirvAha eva na syAt , tAn vinA tu sukhaM / nirvAha eva, atasta eva niSedhyAH 12 / sarvamRttikA udarAntarnekyAdipaJcenjiyajIvotpattihetutvAnmahArogAdikAritvAca / sarvagrahaNaM dhavalikAditannedatyAgArtha / lavaNamapyagyAdiniH prAsukaM jAtaM tadeva na vitarat / anyadapi prAsukanavanavyavahAro'sti / yataH zrAvidhauHT joyaNasayaM tu gaMtu aNahAreNa tu jamasaMketi / vAyAgaNidhUmeNa ya vizvatthaM hoza loNAI // 1 // hariyAlamaNosIla pippalI khakara mudiyA ajayA / zrAImamaNAznA te vi hu emeva nAyavA // 2 // yojanazatAt parato gatvA'cittaM lavaNAdikaM / kathaM ? yatrotpannaM taddezIyayogyAhArAjAvena ekalAMmAdanyatnAMmeSu saMkrAntyA tathA vAtenAgninA dhUmena ca vidhvastamacittaM syAt / yataH tridhA zastraM tatra svakAya-12 zastraM yathA dArodakasya madhurodakaM, parakAyazastraM yathA'gnirudakasya, tanayaM zastraM yathA mRttikA(jalamizrA) zuyodakasyeti gAthAgamanikA 1 / muji(mRdhI)kA jAdA, annayA haritakI / ete'pyevameva lavaNavat yojanazatAdAgatAH / parameke'trAGgIkRtA anye tu na / tatra pippalIharitakIpranRtaya AcIrNA itigRhynte| kharamuni (mRdI) kAdayaH punaranAcIrNA iti na gRhyante / / khavaNamagninA prAsukaM tadevaM vyApArya, nApakvaM, mRttikArUpatvAdanadayaM 13 / JainEducation International 2010_ K For Private & Personal use only Page #120 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMja. upadezaprA. atha caturdazaM rAtrinojanAkhyamanadayaM nirUpyate caturvidhaM triyAmAyAmazanaM syAdanadayakam / yAvajIvaM tatpratyAkhyaM dhrmebunirupaaskaiH||1|| // 5 // rAtrau caturvidhaM azanaM 1 pAnaM khAdimaM3 svAdimaM va iti / azyate tujyate tadazanaM jojyaM annakSyakaM syAt bahujIvasaMjavena / yataH zrAvakadinakRtye tajoNi jIvANaM tahA saMpAzmANA ya / nisijatte vaho dijo sabadaMsIhi savahA // 1 // | tasmin saMsaktAdau jakte nigoda uraNIkAdInAM yonirutpattiryeSAM te tadyonikatvAt teSAM / tathA saMpA timAnAM kunthupipIlikAdInAM / nizi jakte vadho dRSTaH sarvadarziniH sarvathA 1 / / 5 tathA zItayonikA jIvAstrasAzca jUmivastrajaktAdAvutpadyanta iti nizi asaGkhyajIvAnAM ghAtaH / tathA zrAkAze tu divasASTamannAgato'pUkAyAnAM vRSTirjavati, pranAte'pi caturghaTikA yAvat , ata zrAkAzasthale jojanato'nantajIvaghAtaH syAt 'jattha jalaM tattha vaNaM' iti sUtravAkyapramANAt / tathAmehA pipIlizrANa uhaNaMti vAmaNaM ca machiyA kup| jUnA jalodaraM tu koli kurogaM ca // 1 // ityaidikaphalaM / tathAjIvANa kuMthumAzNa ghAyaNaM lAyaNa dhoSaNAIsa / emAi rayaNijozraNa dose ko sAhAzca trii||1|| tathA-bahudosa Ayu thovaM taha puNa panami kiM padosasa / nava unhu iNa jIvA sara sosaMta zka taM padaM // 1 // PAXAROUSERS // 4 // 2010 For Private & Personal use only Page #121 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PI ekaH kazcijIvo'janaM Samavati javAn yAvajIvahiMsAM karoti tatparimitaM ekasarovarazoSakasya pApaM 8 hAsyAdityarthaH / sarasose achuttaranavaMmi jIvo kare jaM pAvaM / taM pAvaM dava ikke ikuttarajavaM davadaMti // // aSTottarazatanavaparyantaM nityaM saraH zoSayantaM yatpApaM tanmitaM sakRddavadAnena syAt / all kuttarajavaM davadAve jaM pAvaM samupajai jIvo / ega kuvaNije pAyaM (va) navasayacaDAla kukkamme // 3 // ekottarazatanavaparyantaM davadAnena yat pApaM syAt , tanmitaM ekakuvANijyena syAt / catuzcatvAriMzadaprAdhikazatanavaparyantaM kuvANijyairyatpApaM tanmitamekena kukarmaNA syAditi 3 / jaM kukamme pAvaM taM pAvaM hoza AlamegaM ca / navasaya egAvanne AlaM taM gamaNa paraztthI // 4 // catuzcatvAriMzadadhikazatanavAnAM kukarmaniryatpApaM tattuTyaM sakRdalIkAladAnena syAt / ekapaJcAzauttarazatajavasambandhi bAladAnajaM yatpApaM tanmitaM sakRtparastrIgamanena javati / / navanavA java itthIgamaNeNaM hoI je pAvaM / taM pAvaM rayaNIya loyaNa karei jIvANaM // 5 // navanavatijavaparyantaM nityaM paradAragamanairyatpApaM tanmitaM sakRjatrinojanena pApaM syAditi 5 / iti / ratnasaJcayasUktanApitaM / tattvaM tu bahuzrutA eva vidntiityrthH| ye rAtrau sarvadAhAraM varjayanti sumedhsH| teSAM pakSopavAsasya phalaM mAsena jAyate // 1 // tasmA'pAsakairyAvajIvaM tatpratyAkhyaM rAtrau caturvidho'pyAhArastyAjyaH, tadazaktI tvazanaM svAdima (ca) ___JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #122 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMja.. upadezaprA. tyAjyaM / svAdimaM pUgIphalAdi divA samyak saMzodhitaM gRhNAti anyathA trasahiMsAdayo'pi doSAH / mukha jAgena tu prAtaH sAyaM ca rAtripratyAsannatvA ve ghaTike nojanaM tyajet / ytH||4 // ahno mukhe'vasAne ca yo ghaTike tyajet / nizAnojanadoSajJo'znAtyasau puNyajAjanam // 1 // ulUkakAkamArjArA gRdhrazaMbarazUkarAH / ahivRzcikagodhAzca jAyante rAtrinojanAt // 2 // iti pAralaukikaM phalaM / tathA rAmAyaNagranthe'pi doSo jJAtenokto'sti / tathAhi-lakSmaNasItAsahito rAmo vanavAsaM gacannantarAle kurvaranagarAdahivaTAdhaH sthitaH vAsaM karoti / atrAntare tannagare mahIdharanRpaputrI vanamAlA lakSmaNopari rAgiNI tasya vanavAsamAkarNya rAtrau daivAttasminneva vaTe galapAzaM kurvatI jJAtvA lakSmaNena pRSTA sA satyaM prAha / tataH pAzaM chittvA tena prinniitaa| tayApi zujaladANaceSTayA svapra tijJAyogyaM varaM nizcitya svAmI kRtaH / tato lakSmaNaH prAha-'tvayA'dhunA pitRgRhe stheya, valamAno'haM 4sArthe grahISye / sA nAnumanyate / tato lakSmaNena strIgobAlahatyAdizapathAH kRtaaH| tathApi nAnumanyate / tatastenoktaM-'yattvaM brUSe tannupathAn kurve' / tayoktam-"jaganmadhye ye rAtrinojanaM kurvanti teSAM pApena gRhye'haM cepalamAno'haM tvAM sArthe na lAmIti zapathaM karoSi tadA'haM manye" / tadA tena tathA vihite sa muktH| strIbrahmagobhrUNavighAtakahamapAta , matvA nizAnojanapApatuGgatAm / sA grAhayAmAsa tu lakSmaNaM prati, zAvayenukteH zapathaM prasahya tam // 1 // // ityupadezaprAsAde'STame staMne pomazottarazatatama vyAkhyAnam // 116 // // e|| JainEducation International 2010 Page #123 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zratha saptadazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 117 // athaitaghAtrinojanavratarUpamajadayaM pustyajatvAtpunaH pratibodhAya nirUpyate svaparasamaye gayamAdyaM zvantrasya gopuram / sarvajJairapi tattyaktaM pApAtmyaM rAtribhojanam // 1 // svazca parazca svaparau tayoH samayaM zAstraM tasmin garhituM yogyaM gardA / yataH svAgamejai vi hu pAsugadacaM kuMthupaNagA tahA vi duppassA / paJcarakaNANiNo vi hu rAIjattaM pariharati // 1 // jaz vi du pipIlimA dIsaMti paIvamAI ujoe / taha vi khalu aNAnnaM mUlavaya virAhaNA jammaM // 2 // tathA parAgame'pi mRte svajanamAtre'pi sUtakaM jAyate kila / astaM gate divAnAthe nojanaM kriyate kimu // 1 // madyamAMsAzanaM rAtrau jojanaM kandalakSaNam / ye kurvanti vRthA teSAM tIrthayAtrA japastapaH // 5 // vRthA caikAdazI proktA vRthA jAgaraNaM hareH / vRthA ca pauSkarI yAtrA kRtaM cAndrAyaNaM vRthA // 3 // iti pdmpuraanne| udakaM nApi pAtavyaM rAtrAvatra yudhiSThira / tapasvinA vizeSeNa gRhiNA ca vivekinA // 1 // ityaSTAdaze parvaNi / raktIjavanti toyAni annAni pizitAni ca / rAtrau jojanasaktasya grAse tanmAMsajakSaNam // 1 // 2010_05 For Private & Personal use only Page #124 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. iti mhaajaarte| naivAhutina ca snAnaM na zrAGgaM devatArcanam / dAnaM vA vihitaM rAtrau nojanaM tu vizeSataH // 1 // iti / taMja. // 50 // tathA zvatrasya narakasya gopuraM puradhAraM zrAdyaM / yataH catvAro narakakArAH prathamaM rAtrinojanam / parastrIgamanaM caiSa saMdhAnAnantakAyika // 1 // saMdhAnaM volakIDIpramukhaM / iti padmapurANe prajAsakhaMjhe / hannAjipadmasaMkoco'staMgate camarocipi / ato naktaM na joktavyaM sUkSmajIvAdanAdapi // 1 // ityAyurvede'pi / ekanaktAzanAnnityamagnihotraphalaM khannet / anastanojanAnnityaM tIrthayAtrAphalaM khanet // 1 // | iti skandapurANe ruSpraNItakapAlamocanastotre sUryastutirUpe / ityAdyanekayuktyA pApAtmyaM kiTibaSamayaM rAtrinojanaM / tattasmAtsarva 'vyAtavyaM pazyantIti sarvadarzinaH, taistyaktaM dUrIkRtaM / kutaH ? tatrotpannasUkSmajIvavadhanivAraNe'kSmeNa sarvavedinApi niSidhaM, tarhi asmAdRzAM bAhyedikANAM vizeSeNa hai tyAjyamiti tttvaarthH| 1. etadtaviSaye pravandho yathA-ekasmin grAme zrAvakanakamithyAtvinastrayo mitravaNija Asan / 81 te'nyadA jainagurvantike dharmamamuM zuzruvuH // 0 // pANA guNa khAimaM khAimaM tiguNeNa sAimaM hoi / sAimaM tiguNa asaNaM rAInoI muNyavaM // 1 // ____JainEducation International 2010 For Private & Personal use only w anbrary.org Page #125 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtrau jalapAnAt khAdimanakSaNe dUSaNaM dviguNaM syAt / zeSaM sugamam / nayaNe na dIsaI jIvA rayaNIe aMdhayAmi / rayaNI vi du nipphannaM diNanuttaM rAzloyaNaM // 2 // rAtrau niSpAditamannaM yaddivA juktaM tatrAtrinojanasamaM syAt / iti ratnasaJcaye 54 patre / tathA hi nisi je u na vaUMti vAlA kuggahamohiyA / elagannu va muskAI lahaMti maru jahA // 1 // 'elagannu veti' emakAvat / yathA dazArNapure dhanazrIH zrAvasutA svapatiM dhanadevaM prati kathamapi diva-| | sacarimaM kAritavatI / tato devyA tasya laginIrUpaM kRtvA parIkSArtha jojane AnIte striyA niSiyo'pi joktuM sthitaH / devyA capeTAcyAM pAtitadRgyugaH so'jUt / patnyAH kAyotsargeNa devyA punardattaM tasya / sadyaH kenacinmAritemakadRgyugaM / tadanu ekAdanAmnA prasigho'bhUt iti / | tathA 'maru' iti marukaH / marukajJAtaM tu zrAvadinakRtyabRhakRttito jJeyaM iti gAthArthaH / ityAdirAtrilojanadezanAM nizamya zrAdhena kulAcAratvAttUrNa jagRhe vahUna niyamAn / jatrakastu vimRzya vimRzya hai ekameva prastutaniyamaM jagrAha / mithyAtvI tu na pratibuddhaH / tadanu ghayoH kuTumbamapi tanniyamaparaM jAtaM / kramAvAyaH prAtaH sAyaM ca tyAjyaghaTimadhye'pi nuGkte, kadAcijAtrAvapi / itthaM zithilo jAtaH / anyadA tau rAjakArye prAtarajuktau sthitau, sAyaM gRhe gatau, tAvatsUro'jUt / tatra mitrAdijiratyartha kadarthitoPspi nako na nukte / zrAvakastu niHzUkatayA 'ka rAtri saMpUrNA jAtA ?' iti vadan kiJcidandhakAre-15 spi bujuje / yato divase'pi sAndhakArasthale joktustathA kArIcaMbUpramukhasaMkamamukhaiAjanairjalapAnakasya / JainEducation Intemational 2010 MI Page #126 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 1 // rAtrinukkadoSAH proktaaH| yataH staMna. rayaNI jojana je dosA te dosA aMdhayAraMmi / je dosA aMdhayAraMmi te dosA saMkamamuhe // 1 // tarhi rAtryandhakAre tu mahAn doSaH / tadA tasya lojane mUrdhnaH patitayUkAnadaNena jalodaracyAdhinA paJcatvamagamat / tato mArjAro'jani / tatrAzunadhyAnenAdyanarake jAtaH / mithyAtvI api ahigarasami-13 zritanizinojanato mRtvA sthUlotutvenotpannaH / tata Adyazvatre'jani / janakajIvastu saudharme suro'jUt / tataH zrAyajIvo niHsvadhijasya tanujaH zrIpuJjanAmA mithyAdRSTizca tasyAnujo'jUt / tato najakadevena niyamanaGgaphalamuktvA tau prabodhitau sarvAnadayaniyamAn jgRhtuH| pitrAdyaistu tayoH kadAgrahani-2 grahAya sarvathA jojanaM niSicha / khaDnatrayaM jAtaM / tRtIyarAtrau tatsureNa nUpatijaThare vyathA cake / anekopAyana zAntA / tadA deveno-"nizinojananiyamavAn zrIpuJjaH, tasya hastasparzenaivAsya rAjJaH smaadhirjvissyti"| sacivAdyaiH zrIpuJjastatrAnItaH uccairAha-'yadi madrutamAhAtmyamasti tadA nRparoga upazAmyatu' ityuktvA nRpaM sa karasparzena paTUcakre / nRpeNa paJcazatagrAmAdhipatyaM dattaM / zrIpuJjaH sarvatra svaniyamamahimAnamatanot / tataH svAnujena sAI saudharme praaptH| trayo'pi kramAt setsyanti / vratAttamAtrAnna hi dharmapUrNatA, nimittamukhyaM prinnaamsNgtH| sajavakopAsakayoH prabandhataH, vicArya tattvaM nizinojanaM tyajet // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastaMne saptadazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 117 // JainEducation international 2010 For Private Personal Use Only Page #127 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zrathASTAdazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 117 // atha zeSAeyajadayAeyAhaanantakAyasaMdhAne bahubIjaM ca (tva) jayakam / AmagorasamizraM ca dikha sUnasattvajam // 1 // tulaphalaM ca vRntAkaM rasena calitaM tathA / ajJAtaphalametAni alakSyANi dhAviMzatiH // 2 // anantakAyaM sAdhAraNavanaspatiH anantajIvaghAtahetutvAdanadaya, tatsvarUpamagre likhiSyate 15 / tathA saMdhAnaM niMbukavivikAdInAM, anekajIvotpattinimittatvAt / dAravyaJjanasya rAji kAminasya dinatrayAda-4 |dhikamanadayaM vyavahAravRttyeti / tathA kArakSiptAniMbukAdevarNagandharasAdiparAvRttAvAtapatrayalagnAnAvepyanAtA navatIti vRdhvAdaH 16 / bahubIja paMpoTakAdi aMjIrakAdikamAnyantarapuTAdirahitaM kevalabIjamayaM / tatra pratibIjaM jIvaghAtaH syAt / yaccAnyantarapuTAdisahitabIjamayaM dAmimaTimurakAdi tannAjadayaM 17 / AmagorasaM kaccakadadhyAdikaM tena saMmizraM militaM yaddvidalaM tasmin keva ligamyasUkSmajIvotpattisaMjavAt / vidakhalakSaNaM tvidamjAmanapilikrAMti nahu nahu havaMti taM vidalaM / vidakhe viDu upannaM nehajunaM hoi no vidalaM // 1 // ataH kaTholakaminaM tanAdikaM na sevyaM / parazAstre'pyuktaMgorasaM mASamadhye tu mujAdistu tathaiva ca / nadayamANaM lavennUnaM mAMsatuTyaM ca sarvadA // 1 // tathA gholavaTakA nAma gholamizravaTakAni anadayANi / yadyAdyaM kaccakatakrAdikamuSNIkRtya pazcAvi 2010 Page #128 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMja. // 53 // upadezaprA. dalaniSpannaM avyaM diptaM na doSAyeti vRTvenyaH zrutamasti / idaM kecit DhuMDhakAdayo na manyante, tadasatyaM, yato vicArasaMsaktaniyuktau biyAkhyavRkSasya yaSTiH aMkolavRkSasya ghANikA etaddvayayogenekupIlane samUrtimamatsyAH samutpadyante tadatrApi jJeyaM / yataH jara muggamAsamA vidalaM kaccammi gorase pmii| tA tassa jIvuppattiM naNaMti dahie vi mudiNuvariM // 1 // 'tidiNavari' iti pAvastu na samyagjJAyate 'dadhyaharSitayAtIta' iti yogazAstravRttyuktatvAt / ata eva zrAmagorasasaMsaktaM dilaM sudAsattvajaM sUjhA jIvA jAyante yatra tatsUkSmasattvajaM alakSyaM zeyamiti 18| 17 / iti prathamazlokArthaH // 1 // / tulaphalaM madhukajaMbUbadarIphalAdikaM upalakSaNAt tuLaM puSpaM patraM ca grAhyaM, puSpaM karIrANipramukhaM, tuLaM patraM varSAkAle taMDalIyakAdikaM komalamujacapalasiMgAdikaM ca bahujIvasaMsaktatvAdvahutRpterakaraNAceti 1e| cAparaM / vRntAkaM tanmadanaprakaTanAdinA doSAnvitatvAt / lokagranthe'pi yataH| yastu vRntAkakAliMgamUlakAnAM ca lakSakaH / antakAle sa mUDhAtmA na smariSyati mAM priye // 1 // vRntAkaM zvetavRntAkaM mUlakaM raktamUlakam / vaGIyeccaiva zAstrajJa ityevaM manurabravIt // 2 // iti jArate zAntiparvaNi prathamapAde iti 20 / tathA rasena calitaM niHsvAdajAtaM paryuSitaM cidalamapi pUlakakevalarAjakUrAdi tathA'nyadapi sarva kuthitaM bahujIvasaMsaktatvAttyAjyaM / yataH 1 keramo iti naassaayaaN| RECENSE // 22 // 2010 For Private & Personal use only Page #129 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 mittA saMca virANA pANajAI / samunaNAya tarakA dadhe ya dosA ime huMti // 1 // azanAdikaM rajanyAM parivAsamAnaM vIkSya zaikSo'nyo vA mithyAtvaM gacchet uDDAhaM vA kuryAt - 'aho ! mI saMcayakArakAH / tathA parivAsite saMyamavirAdhanA syAt / saknukAdiSu dhAryamANeSu kura ekAdayaH prANijAtayaH saMmUrvanti / pipulakAdiSu lAlAdisaMmUrvvimAzca javanti, jaMdirA vA tatrAhArArthamAgatAzcarvaNaM kurvanto mArjArAdinA jayante / evamAdidoSA javantItyAdi bRhatkapaTIkAyAM jJeyaM / lAlAjIvAstu dIndriyA iti vRddhasaMpradAyaH / kecit DhuMDhakAdayo na manyante, tadayuktaM, pratyakSaM roTikAdiSu dRzyamAnatvAditi / tathopalakSaNAt kAlAtItapakvAnne tu evamuktaM vAsApara divasaM 1 sI 2 eha 3 kAlesu mAsa 2 dina vIsaM 3 / gAhimaM jaI kappar3a kharaMja paDhamadiNA // 1 // cituvarNagandhAdinA'vinazanaM yAvadavagAhimaM zudhyatItyAhuH / tathA nakSatrAtparataH sahakAraphalaraso'pi dinaghayAtItaM dadhi ca takraM ca na sevyaM ityAdijakSyavicAraH saMpradAyAnnirdhAryaH iti 21 / tathA| jJAtaphalaM nAmajAtyAdyagamyaM phalaM, upalakSaNataH patraM puSpaM mUlaM ca tyAjyaM 22 / yato brahmAeka purANe'pi - 'akSyakSaNAddoSAt kaMTharogaH prajAyate' / tathA zAtAtapoktazAstre'pi --- 'akSyakSa caiva jAyante kRmayo hRdi ' / iti / etAni pUrvoktaiH saha mIlane ghAviMzatiH zrakSyANi navantIti dvitIyazlokArthaH // 2 // Page #130 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 53 // 2010 etadakSyaM kila pAparUpaM sarvatra kAle pratinirgRhasthaiH / kRtvAdavazyaM na hi sevanIyaM, zrImajinendrAgamamarmavidbhiH // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastamne'STAdazottarazatatamaM vyAkhyAnam // 118 // cco // zrathaikonaviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 115 // calitarasaM paryuSitAdyajakSyamAbAlagopAlAdInAM dustyAjyatvAt punastavarNyaterasaizcalitaM niHsvAdaM yakSANAM yonisthAnakam / paryuSitaM kutsitAnnaM cakSaNAdduHkhamAsadet // 1 // spaSTArthaH / uktamarthaM dRSTAntena dRDhI kriyate - kanakapure jinacandrazreSThI / tasya patnI zIlavatI / tayoH putro guNasundaranAmA'bhUt / putro dharmarahitaH / taM prati mAtA prAha - " he putra tvaM vAsijojanAdyajazyaM mA kuru, yena dehe dadukaroliyAvAji vAtabuddhihInatvAdidopA jAyante tathA trasahiMsApi syAt / tvayAsya doSAH samayAmRtasUrI nApRtraya dhAryAH" / sa tatrodyAnAgataguruM natvA tadoSAn paca / tairuktaM - 'sujAganagare zrAvaramAtaGgo'sti / sa tvAM kathayiSyati' / sa tatra nagare gatvA thAvaragRhamanveSya thAvarAya taddoSAn patra / tenoktaM- 'kathayiSye' / tato mAtaGgenecyahaTTAt zAsyAdikaM dApitaM / tena gRhItaM / kRpaNagRhe mUdhyena pAcitaM / sa joja staMja. // 53 // Page #131 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAya niviSTaH / tadA kRpaNapalyA pRSTaM-'tvaM kutaH samAgataH ? / tena sarva proktaM / tayA nAteti upalahitaH / tayA vitIyadine calannAgraheNa rakSitaH / svapatipAce zATyAdi mArgitaM / tenoktaM-'vatailaM gRhItvA nojaya' / tayA'nyahahAdAnIya lojyaM ghevarAdikaM kriyamANaM zreSThinA jJAtaM / tenAtIva khinnH|| krodhena paryuSitamannaM nadAyitvA hRdayasphoTena mRtaH / nAtA jojanArtha sthApitaH / striyA tatsvarUpaM jJAtaM, paraM pravyaM rAjasApnavatIti niyA noktaM, taM gartAyAM nikSipya bandhumAha-"tvaM catuHkoTipravyeNa vyApAra 4 kuru, lokAnAM puraH zreSThI velAkUle gato'stItyeva vAcyaM, tajIvitena maMmitA mRtena ca ramitA, kimatra / zokena rodanena ca" / tacasA haTTe sa vyavasAyamakarot / atha sa mAtaGgastaM prati jojanaM dApayitvA gRhe gataH / jojanasamaye striyA idamadyaiva randhitamastIti paruSavAkyamuktvA vAsinojanaM pAtriMzatpraharIyaM takaM tasya pariveSitaM, kiMcidandhakAre tadbhuktaM / tena jJAtamapi niyamamavagaNayya nuktaM / zUlarogeNa gADhanijAmadhye mRtvA sundaranaginIkudAvutpannaH / keSucidivaseSu gateSu sundaro mAtaGgapATake gataH / thAvaragRhe zokAkrandaM vIkSya kasyacit pRSTaM / tena thAvaranimIlanaM jJApitaM / zrutvA sa viSamaH 'hA kimetat / saMdeho'pi na lagnaH' / tato gamanotsuko jaginyA putrajanma yAvat sthApitaH tasthau / ekadA vipaNisthita hai ekayA striyA'vAci-'jAmayenAdhunA tvamAkAryase' / sa AzcaryeNa gatastatra / tena jAtamAtro bAlo, dRSTaH / tenoktaM-thAvaragRhe jAtamAtraM bAlaM pAvarapalyA mAryamANaM rada' / sa tatra gatvA mAtaGgIM prAhakimartha hiMsAM karoSi?' / sA'vocata-"kiM karomi ? yadA kujhAvAgatastadA tava suhunmRtaH paramadA 2010 For Private & Personal use only Page #132 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // e4 // 2010_ riyaM ca gehe prasRtaM kiM bahunA ?" / sundareNa bahudhanadAnena mocitaH / punargRhamAgataH / jAgineyo'vadat - 'mAtula jagnaH saMdeha : ?' mAtulenoktaM- 'na jagnaH' / bAlo'vadat-" tava sAdharmikasya ktiM kRtvA niyamamakSyasya prapAsyAhaM thAvaro'tra catuHkoTipravyezo jAtaH / kiMcidhirAdhitaM tena tanave zUlarogeNa mahAvyAdhinA mRtaH / uSitAdyajakSyanakSaNena zreSThI thAvarasuto jAtaH / ataH paraM tvamapi zrakSyaniyamaM svIkuru" / tadaGgIkRtya sa svapure etya sarvasvarUpaM mAtaraM prAha / mAtA hRSTA / yataH adhamA sAnvayAsunA madhyamA praviNArjanaiH / uttamA hRSyati (strI) ca taistaiH sukRtakarmaniH // 1 // 1 ekadA sa guruM prAha - 'svAmin matsaMzayo jagnaH paraM mAmeyasya vAk kathaM jAtA ?' | gurujirUce" mAtaGgena prAntasamaye mitraceTakAya pRSTaM - 'sundarasaMzayo matto na janaH atha kiM karomi ?' / deve - noktaM- 'kRpaNaukasi tatra mukhe'vatIrya taM niHsaMzayaM kariSye' / tato vAg babhUva" / iti zrutvA sa sundaraH zrAvakadharma munidharma ca prapAsya devajU mimiyAya / etaccaritrasya vijJAya tattvatAM sarvApATavyavizeSajIvitam / tanmAnupatvaM ca samApya tanyatAM paryupitAnnavadanasya sadvratam // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastamje ekonaviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 119 // --04 2 staMca. 0 // e4 // Page #133 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_1 // atha viMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 120 // thAjJAtaphalaviSaye guNadoSAnAha - phalAnyajJAta nAmAni patrapuSpANyanekadhA / gurusAkSyAtmasaukhyArtha tyAjyAni vaMkacUlavat // 1 // spaSTaH / kacUlaprabandhastvayam -- puti puryA vimala zorAjJaH puSpacUlA puSpacUlAkhyau putrI putrAvabhUtAM / puSpacUlastu prakRtyotvAlokairvakacUla ityanidhAnaM kRtaM / tadautyaM mahAjanAdAkarNya rAjJA krodhena nagarAnniHsArito mahAraSye gataH / tasya patnI svasApi ca snehena tadanugate / jillaiH sa svapaTyAM nItvA svanUpaH kRtaH / ekadA tatra siMhaguhApasyAM sUrayaH prApuH / varSAkAle vasatistatpArzve tairyAcitA / vakacUlaH prAha- 'mama sImAnaM yAvadharmo na vAcyaH, maunenAtra stheyaM' / ta UcuH - 'navanirjIvavadho na kAryaH / tena svIkRtaM / caturmAsyante vihArasamayastasmai jJApitaH / yataH-- samaNANaM sajaNAeM namarakulANaM ca gokulAeM ca / anizrA vasaI sAraIyANaM ca mehANaM // 1 // tato gaGgastaiH saha kaMcitpradezaM gatvA sthitaH / sUristamAhU - "he na tvamamumanigrahaM gRhANa, ajJAtaphalAni nAdyAni saptASTapadAnyapasRtya ghAto deyaH rAjJaH strI na sevyA, dhvAMkSamAMsaM na khAdyaM iti" / | sukaratvAttenAttaM vrataikadezatvaM, gurUnnatvA gRhamagamat / ekadA sa sArtha cauraiH saha hRtvA'raNye praviSTaH / 1 guruH sAkSI yasmin karmaNi yathA syAttatheti kriyAvizeSaNam. Page #134 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 55 // 2010 05 tatra hutkSAmairanyaluMTAkaiH kiMpAkavRkSaphalAni muktAni svayaM tvajJAtanAmAni matvA nAdat / te tu mRtAH / tato'sau dadhyau - 'aho niyamaphalaM / tato rAtrau svagRhe praviSTaH patyA saha suptaikanaraM vIkSya cukopa / taM intu milchan niyamaM saMsmRtya saptASTapadAnyapasRtya khaDga udyannati tAvatkhaGgo dvAre pazcAtsaMghaTTitaH / taSaveNa svasA viniprotthAya kastvamityavadat / tataH svareNa svasAraM tAM jJAtvA paprala - ' kathamayaM puMveSaH kRtaH ?' / sAha - ' naraveSeNa naTanRtyaM vilokyAtraiva suptA' / tadAkarNya svagurumazlAghata / ekadA tatrAgatasUriziSyAnnatvA jinaprAsAda bimbavidhApanadezanAM zrutvA tasyAmeva paTTyAM carmaNavatI nadItIre zrIvI - raprAsAdamakArayat tattIrthaM jAtaM / kAlAntare eko naigamaH sanAryastadyAtrAyai prasthitaH / krameNa carmaNavatIM nadImuttarituM nAvamArUDhau dampatI / taccaityazikharaM vIkSya candanAdi nRtasvarNakaccolena tadravyaM kSeptumAravdhavatI naigamastrI / tAvattasyA hastAtpatitaM jalamadhye / tadA vaNijAnANi - "aho idaM rAjJaH kaccolaM grahaNa ke rakSitaM ratnakhacitaM, kiM pratyuttaraM tasmai dAsye ?" / tatastadAjJayA dhIvaro madhye praviSTaH, tatrAntaH zrIpArzvavimbAGke sthitaM gRhItvA dattaM / tAtrau nAvikena svamaM dRSTaM - " nadyAM diptA puSpamAlA yatra gatvA | tiSThati tatra bimbaM saMzodhya ekaM vaMkacUlAya deyaM" / tena tathA kRte sa tasya dAnaM dattvA zrIvIraprAsAdasya bahirmarUpe zrI pArzva vimbamasthApayat / tato navyaM caityaM kArayitvA tadvimbasthApanArtha bahirmamapAnahI tumA rajante bahunarAH / paraM tadvimbaM tatraiva tasthau / adyApi tathaivAste / punardhIvareNoktaM- svAmin tatra dvitIyaM bimbaM suvarNarathaM cAsti / tato vaMkacUlena pRSTA svapariSat - 'jo jAnIte ko'pyanayorvimbayorjJAtaM' / kena staMbha 0 // 55 // Page #135 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 1 | citstha vireNoktaM - "deva purA prajApAlanRpaH zatrusainyena sArdhaM yodhdhuM gataH / tadA jItyA tasya strI nijaM svametacca bimbaghayaM kanakarathasthaM vidhAya jaladurgamiti matvA carmaNavatyAM naukAyAM prakSipya sthitA / itazca kenacit khalena nRpakathAzeSatvamuktaM / tataH sA tAM nAvamAkramya jalatale prAkSipat / sA mRtvA jinadhyAnena suro bhUtvA etadvimbanako jAto javiSyati / anyathA mahimA kathaM syAt / tatraikaM bimbaM navanirAnItaM / dvitIyaM tatrAsti / iti zrutvA tadvimbagrahaNAyA nekopAyAnakArSIt / na ca tannirgataM / zrUyate|'dyApi varSamadhye ekadine darzanaM dadAti / atha zrIvIrabimbApekSayA laghIyastaraM zrIpArzvanAtha vimbaM iti mahAvIrasyArjako'yaM deva iti matvA ceNa ityAkhyAM lokA prAcI kathan / sA siMhaguhApalI kramAnmahApuraM jAtaM / zradyApi zrIvIraH saceNapArzvanAthaH saMdhairyAtrotsavairArAdhyate iti / anyadA vaMkacUla ukAyinyAM rAjakozAdvahirgodhApuce vilagya prAvizat / kozo dRSTaH / rAjAgramahiSyA ruSTayA pRSTaH - 'kastvaM ?' / tenoce - 'cauro'haM' / tayoktaM- 'mA jaiSIH, mayA saha saMgamaM kuru' / so'vocat - ' kA tvaM ?' / sApyUce - 'nRparAiyaM' / cauro'vAdIt - 'yadyevaM tarhi mamAmbA javasi zrato yAmi / iti zrutvA tayA svanakhaiH svAGgaM vidArya pUtkRtipUrvakamAhUtA rakSakAH / tairbadhdhvA rakSitaH / tadA banno nRpo'pyacintayat'ho strIcaritraM kIdRzaM ?" / tataH prajAte sajAyAM taiH sa nRpasya puro nItaH / nRpeNa bandhanAnmocitaH, natvopAvizat / 'kathaM manmandire tvaM samAgataH ?' iti nRpeNa kathite sati vaMko'vadat - 'deva cauryAyAhaM praviSTaH pazcAdyuSmaddevyA dRSTo'smi' / yAvadanyanna kathayati tAvattuSTo nRpastaM putratayA'rakSat / mAryamANAM Page #136 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMja. upadezaprA. devIM raha saH / 'aho niyamAnAM zulaM phalaM ityajatraM dadhyau / ekadA nRpeNa yudhArtha preSitastatrAhave gADha- prahArAditaH sevakaiH nRpAgre nItaH bahuvaidyA AkAritAH, taiH kAkamAMsauSadhaM proktaM, sa neti, tadA tanmi-13 // 56 // hAjinadAso penAhUtaH / jinadAso'vanti samAgavan vane he devyau rudatyau aprAdIt / tena pRSTe kiM rudithaH / tAnyAmuktaM-'devyAvAvAM hi saudharmavAsinyau nartRvarjite kAkamAMsamanaznan AvayohareSa patirnavet , tvacasA niyamanaMgAttasya murgatinAvinIti rodanahetuH" / tacchrutvA sa Aha-'ahaM taM 8 dRDhaM kariSye' / tataH sa zrAyo nRpaprerito'pi taM prAha varaM mancu varaM vAhi varaM dAriddasaMgamo / na puna gahiyavayanaMga kajamakI ca // 1 // PI ityAdinA vizeSapratipannavrataniyamo'cyutakaTapamagamat / valamAnena tena suryoM prokte-kimityadhu13/nApi rudiyaH? na tAvatsa mAMsa saMgrAhitaH' / tAnyAmanidadhe-'sa cAdhikArAdhanAvazAdacyutaM prAptaH, tato nAnavadasmanno' / iti zrutvA zrAgho gRhamAsasAdeti / asya DhIpurItIrthasya nirmApayitA vaMkacUlaH / zrIvakacUlo'cyutadevalokaM, svaTpavratenApa sa satyasandhaH / sarvANyanadayANi narAstyajanti, tanvanti tapannanu saukhyapuSTim // 1 // // ityupadezaprAsAde'STamastaMne viMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 10 // // samApto'yamaSTamaH stamnaH // 7 // -M%20RRC-AARAA-- // 56 // 2010 For Private & Personal use only Page #137 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // shriiupdeshpraasaade|| // navamaH stNjH||e|| // ekaviMzottarazatatamaM vyAkhyAnam // 121 zrayAnaMtakAyasvarUpamAhaprasidhA zrAryadezeSu, kaMdAdyanaMtakAyikAH / vAtriMzatsaMkhyayA zeyA-styAcyAste saptame vrate // 1 // __ kaMdAdyanaMtakAyikA pAtriMzavidhAH / yadAhuH| "savAya kaMdajAI, suraNakaMdo a vajakaMdo shr| abaharidAya tahA, akhaMjaha abakaccUro" // 1 // |"sattAvarI virAlI, kuMbhAri taha thoharI galoI y| khasuNaM vaMsakarikhA, gajara khUNo a taha soddhii"||2|| "girikami kisakhipattA, khariMsuzrA thega zrasamutthA ya / taha khUNa rukaulI, khisahamo amayavatI y"||3|| "mUlA taha miruhA, viruhA taha Dhakka vatthukho paDhamo / sudharavalo zra tahA, pakSako komalaMbiliyA"uanlx "AlU taha pimAlU , havaMti ee arthatanAmeNaM / annamaNaMtaM neyaM, kharakaNajUttIya samayAno" // 5 // ____ vyAkhyAsarvakaMdajAtiranaMtakAyikA, tatra prasiddhajedAnnAmata Aha-sUraNakaMdaH (arthopnaH ), vajrakaMda, ArSa-18 harikAH, AzRMgavera 'AI' iti khoke, ArSakaJcUrakaH, zatAvarI virAkhike vakhinedau, kumArI, moharI M ___JainEducation International 2010_05 For Private & Personal use only Page #138 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 57 // upadezaprA. & snuhI taruH, gamuciH 'galo' iti loke, lazunaM, vaMzakarihnAni, garjarakANi, lavaNako vanaspatiH, yena dagdhena sarjikA niSpadyate, loDhakaH padminIkaMda, girikarNikA valiH, kizalayapatrANi prauDhapatrANyavaka vIjasyonUnAvasthAyAM sarvANyapi, na tu kAnicideva, nanu 'sabovi kisalaya khalu uggamamANo yatazro Ni iti vAkyaM tu satyaM kRtaM paramAgame -- 'joviya mUle jIvo, sovi ya patte paDhamayApatti' etAkyasya kiM samAdhAnaM ? ekatra saMdhyate'nyatra pracyavate / zRevatrottaraM mAtvariSThAH - bIjasyAMbukAlamA disA - mayyA bIjajIvo'nyo vA udgamAvasthAyAM javati tatra vIjasya mUlaprathamapatre ekajIvakartRke etaddayamapi jAnImaH, paraM 2010 "bIje mUlatayotpadya, bIjajIvo'thavAparaH / karotyutsUnAvasthAM tato'naMtarajAvinIm" // 1 // "dhruvaM kizalayAvasthAM sRjatyanaMtaja'tavaH / tatazca teSu jIveSu vinaSTeSu sthitikSayAt" // 2 // " sa eva jIvamUla (mUlajIva) stAM, tanumanaM tadehinAm / samAsAdya svaga (ka) tayA, tAvarddhayate kila // 3 // " yAvatprathamapatraM syA- tatazca na viruddhyate / kizalaye'naMtakAyitva - mekakartRkatApi ca // 4 // anye tu prathamaM patratvazabdena vIjasyAdyasamuchunAvasthAmeva vadaMti, pratyeko'thavAparaH kizalaya sarvamanaMtakAyikam / kharizukaH, thegazca gopakaMdaH, zrArSA mustA, lavaNAparaparyAyasya bhramaranAmno vRkSasya bavistvak, na tvanye'vayavAH, khilako (Da) kaMdaH, amRtavalI, mUlakaM, mahAbhArate'pyuktaM "putramAMsaM varaM nuktaM, natu mUlakanakSaNam / jakSaNAnnarakaM gache - varjanAtsvargamApnuyAt" // 1 // staMbha. e // eva // Page #139 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | "raktaM mUlakamityAhu-stuhyaM gomAMsajakSaNam / zvetaM tanidhi kauMteya mUlakaM madiropamam" // 2 // "yasmin gRhe sadannArtha, kaMdamUlAni pacyante / zmazAnatuDyaM tazma, pitRbhiH parivarjitam // 3 // miruhANi utrakANi parjanyakAle jUmisphoTakAnIti, virUDhAnyaMkuritAni dikhadhAnyAni, DhaMka- vAstulaH zAkanedaH, zUkaranAmA vakSaH na tu dhAnyavasaH, paTyaMkaH zAkanedaH, komalAmlikA, AlukapimA-15 tAlukau kaMdau / na caite evAnaMtakAyAH kiMtu siddhAMtayuktyA'nye'pi jheyAH / yataH__ "gUDhasirasaMdhI(dhi)pavaM, samajaMgamahI rugaM ca ninnaruhaM / sAhAraNaM sarIraM tadhivarIyaM ca patteyaM // 1 // teSAmekadehe sthitAnaMtajIvAnAM zarIrollAsaniHzvAsAhArAdayaH sarveSAM samamevoktAstena mukhamapyanaMtam / / sAdhAraNavanaspatestvagmAtrakhaMme'naMtA jIvA nigaditAH / etaviparItalakSaNA pratyekavanaspatiH syAditi / bhatra bahu vaktavyaM tattu lokaprakAzavanaspatisaptatikAto jJeyaM / lokazAstre tvevaM"zUnyasaptAMkahastAzva-sUrye'vasuvahnayaH (371157ze0 ) / etatsaMkhyAMkanirdiSTo, vanajAraH prakIrtitaH" // 1 // pAgaMtare ca"rAmo vasavatazcaMH ( rAmazca vasavazcanchaH ) sUryo jUmistathaiva ca / ___ 2010_05 For Private Personal use only Page #140 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. taja // 8 // munizUnya (38115170 ) samAdiSTa-bhArasaMkhyA nigadyate" // "ekaikajAterekaika-patrapracayato navet / proktasaMkhyairmaNaiAra-ste tvaSTAdaza nUruhAM" // 2 // "catvAro' puSpakA nArA, aSTau ca phalapuSpitAH / syurvabInAM ca SaDnArAH zeSanAgena jASitam // 3 // athavA padAMtare ca"kaTukasya jAracatvAri, pau jAraM tiktamucyate / trINi nAraM janmiSTaM, madhuraM jArakatrayam" // 4 // kSAraM ca nAramekaM tu, kaSAyaM jArakaSyam / savirSa jAramekaM tu, ghau jAraM nirviSa yathA" // 5 // "paDnArAH kaMTakA jJeyAH, SaDjArAzca sugaMdhakAH / SaDjArAzca nirgadhA, nArAnaSTAdaza vizuH" // 6 // ___ "cAra nAra phUlAMviNa joya, phalaviNa zrApa jAra jaga hoya / phalaphUle paTa jAra vicAra, ehavI vaNasara jAra aDhAra" // anaMtakAyamajadayaM cAcittIjUtamapi nAdeyaM, zuMThyAdikaM tu grAhyamityAdyanaMtakAyasvarUpaM jJAtvA saptama-15 vrate te tyAjyA heyA, anaMtajIvAtmakAdivastu naiva lakSyamityarthaH / atrArthe dharmarucisaMbaMdho'yaM "vasaMtapure jitazatrU rAjA, dhAriNI jAryA, tayordharmarucyannidhAnaH sutaH / sa ca rAjAnyadA tApasapArzve hai| | pravajituminchan svasutaM rAjye sthApayitumudyatastena ca jananI pRSTA-"kimiti pitA rAjyaM tyajati "IP tayorka-"kimanayA capalayA narakAdisakalaHkhahetubhUtayA svargApavargamArgArgalayA'vazyamapAyinyA 8 sarakAra 2010 For Private & Personal use only Page #141 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paramArthata iha loke'pyanimAnamAtrayA rAjavijUtyA'taH sarvasukhasAdhakaM dharma kartumudyataH" / dharmarucistadAkotavAn-"yadyevaM kimahaM tAtasyAniSTo yenaivaMjUtaM sarvadoSajUmi mayi niyojayati ?" ityuktvA 5 dApitrA saha dIdAM khalau, tatra ca sakalAM tApasakriyAM yathoktAM prapAlayannAste / | anyadA cAmAvAsyAyAH prAgdina ekena tApasenodghoSitaM yathA-"jo loH tApasAH zvo'nAkuTTivitA, tadadyaiva kusumasamitkaMdamUlaphalAdyAharaNaM yuktaM, etacca zrutvA dharmarucinA janakaH pRSTaH-"tAta / | keyamanAkuTTiAma ?" tenoktaM-"putra latAdInAmuLedanaM tad hyamAvAsyAdike viziSTe parvadine na vartate | 8 | sAvadyatvAchedanAdikriyAyAH / zrutvA caitadasAvaciMtayat-"vanaspateH sAtmakatvaM sphuTamevaM pratIyate, te janyAdidharmopetatvAnmanuSyAdizarIravat // 1 // | yadi punaH sarvathA'nAkuTTiH syAlonanaM navet" / evaM dhyAyinastasyAmamAvAsyAyAM tapovanAsannapathena / ganbatAM sAdhUnAM darzanamajUt, tena te pRSTAH-"kimadya navatAmanAkuhirna jAtA ? yenATavIM prsthitaaH"| tairanihitaM-"yathAsmAkaM tu yAvajIvamanAkuTTiH" ityanidhAyAtikrAMtAH sAdhavaH, tasya ca tadAkaNryohApoDsavimarzena jAtismRtirjAtA-"yathAI janmAMtare pravrajyAM kRtvA devalokasukhamanujUyehAgataH mayA sarvavanaspatijIvAnAmajayaM dattamatra teSAM hananaM na yogya," iti dhyAtvA pratyekabuzo'navat , anyatApasAnAM kaMdAdiladakANAM prtyaakhyaanmkaaryt"| _JainEducation International 2010TXI For Private & Personal use only Page #142 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMna.e upadezamA. 'meSoSTrahastyAdinaveSu lakSaNaM, vayAdikAnAM bahudhA vidhAyitam / zrAmyatvamRtvAtha vidhehi rakSaNaM, tAsAM yathA dharmarucirmanIMvat // 1 // // ityabdadinaparimitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttAvekaviMzottara zatatamaM vyAkhyAnam // 11 // // zratha jhAviMzottarazatatamaM vyAkhyAnam // 15 // tatra logopanoganate viMzatiraticArAsteSu pUrva nogataH paMcAticArAnAhasacittastena saMbandhaH, saMmizro'bhiSavastathA / puSpakkAhAra ityete, logopnogmaangaaH||1|| XII sacittastu kaMdAdistaM ca kRtaniyamavato'nAjogAdinA khAdataH sacittAticAraH prathamaH / dhAnyAnAM sacittatvamiyatkAlaM yAvat , tatparaM bIjaM nibIMjamuptamaMkuritaM na bhavet / yataH-. javagohumasAlIo, varasatigaM paMcavarasa tilavidakhe / ayasI kusuMna kuddava, paniINaM sattavarisANaM // 1 // | jaghanyatastvaMtarmuhUttAdUI yonidhvaMsastathA seTukaM karpAsastrivarSAtIto nivIMjaM ityAdi sacittavicAraM / & sUtrato jJAtvA tyAjyo'ticAraH 1 / tena sacittena saMbaMdhaH pratibanyo, vRkSAdinA saMbaMdhaH, tatkAlagRhIta guMdAdI, rAjAdanAdirvA khajUrAlukhArikAdirvA sacittAMtarvIja pakvaphalaM kaTAhameva lakSayiSyAmi pakvaM tena prAsukatvAd, bIjaM punaraprAsukatvAttyadayAmIti buddhyA mukhe pradipataH sacittapratibaJAhAraH (2) / tathA // 5 // 2010 Page #143 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sacittena mizraH zabalAhAraH sa mizrAhAraH, tilamizro yavadhAnAdirvA, athavA saMvatsacittAvayavasyA pakvamagninA'saMskRtya, kaNikkAdeH piSTatvAdinA'cetanabuddhyAhAraH / cAlitapiSTamaMtarmuhUrtAtparamacittamacAprAlitaM mizraM dhAnyanakhikAvayavAnAM pariNatatvasaMjavAt / mizrakAlamAnaM ca pUrvamuktaM, atrAnAnogAdinA-2 bA'nakAvyasaMdhAnaniSpannaH, surAsovIrakAdirmAsaprakArakhaMmAdirvA sarAmadhvAdyajisya-14 divyopayogo vA / ayamapi sAvadyAhAravarjakasyAnAjogaH 4 / tathA uSpakko maMdapakvaH sa cAsAvAhArizca puSpakvAhAraH sa cArja svinnapRthukacaNakayavagodhUmasthUlamaMjhakataMkulaphalAdeH / pakvatayA saMnave|tsacetanAvayavatvAtpakvatvenAcetana iti luMjAnasyAticAraH paMcamaH 5 tathA zrAmapratikramaNasUtre-appola ppola tujhosahi' apakvatulauSadhyAhAraH sacittAMtayiH / ete paMcAticArA logopajogaparimANagatA boDavyA / imelojanamAzritya heyaaH| atrArthe dharmanRpasyodAharaNaM taccedaM "kamalapure kamalasenanRpasya puro'nyadA namittiko bAdazavArSika suninAvamakathayat / iti zrutvA 4aa loke rAzi ca ciMtAtura eva nityaM tiSThati satyASADhamegho'tIva vRSTastena sarve hRSTAH / kAvyam | "tAvannItiparA dharAdhipatayastAvatprajAH susthitAstAvanmitrakalatraputrapitarastAvanmunInAM tpH| ail tAvannItisurItikIrtivimalAstAvacca devArcanaM yAvatsa prativatsaraM jaladharaH choNItale varSati" // 1 // | sarve naimittikamupahasati sma / anyadA catursAnI yugaMdharagururAgamat / rAjAdayastaM vaMditvA naimittikoktaM kathaM vighaTitamityaprAhuH / ( gururAha ) "rAjan ! zRNu-purimatAlanagare ko'pi pravaradevanAmA JainEducation International 2010_O NG For Private & Personal use only Page #144 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMna. upadezaprA. linnakulassadApyaviratatvena sarvanadayajIrNatvena kuSTyajUt / sokairdhikkRto munIn dRSTvA'vak-"kathaM meM hai IPIkuSTharogaH ? kathaM copazAmyatyeSaH ?" te'jyadhuH-"jA! avirato hyAtmA'saMtoSato yatra tatra yattadyadA | tadA khAdati, tato'jIrNaprAvaTyena kuSThAdirogodnavaH / yadi ca virato jUtvA caturvidhAhArataH parimANe |3| (mitaM ) jojanaM kuruSe tadA rogadayazca syAt / tata ekamannamekA vikRtirekaM zAkamekaM ca prAsukanIramiti parimitamojI vava / krameNa nIrogatAM gataH saH / tato'vagatadharmamAhAtmyo niSpApavRttyA vyavaharan || kramataH prApa koTImitaM dhanaM / svayaM logopanogaparAGmukho niyamitAhArajojI pAtrAdInAM daanpro'jni| ___ ekadA punisamaye pratyavAnayat prAsukaghRtAdinirvadAmitAnmaharSIna pravannadAnAdinodabhe ca sadazaH / / | sAdharmikAn / evaM yAvajIvamakhaMmitavrato mRtvA'sau saudharme zakasAmAniko'nUt / sa suraH svargacaityA-2 namaskurvazcyavanAsannakSaNa iti dadhyau"sAvayakulaMmi vara duU, cemo nANadasaNassiyo / milattamohiamaI, ma sakko (rAyA) cakkavaTTIvi // 1 // | ityAdi vinAvayaMstatazcyuto'traiva pure zuvodhazrAmagRhe vimalApatyudare'vatIrNa tajanmanA unihaM / grahacArAdiyogenotpannamapi praNaSTaM-"iti guruvacaH zrutvA vismitamanA rAjA rAjanyAdiparivRtaH zuSdha Don bodhazreSThigRhe gataH / putraM sarvalakSaNaM prekSyotsaMge kRtvovAca "mUrtimAniva dharmastva-micaM urjidalaMganRt / iti tasyAnidhA dharma, iti dhAtrInRtA kRtA" // 1 // ahaM tava talAradosmIti, tvaM tu 'dharmanRpa' iti nAma dattvA nRpo gRhe gataH / yauvane baDhI rAjakanyAH 2010 Page #145 -------------------------------------------------------------------------- ________________ BACCURRCASE pariNinAya saH, tatpuNyAtprajAsvatIvartidAdinAmApyanezat , sadApramodApaitaM cAjUt / samyaktvavAdazavatArAdhakaH sa juktalogaH kramAddIdAmAdAya tadnava evAptakevalaH prApa muktimitiiti nizamya dharmasya navaSyanidarzanam / jainadharmarataiH zrApAhyaM hi saptamaM vratam // 1 // // ityabdadinaparimitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navame staMne hAviMzottarazatatamaM vyAkhyAnam // 12 // // atha trayoviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // atha karmAdAne paMcadazAticArAnAhaaMgAravana zakaTa-nATakasphoTajIvikA / daMtalAkSArasakeza-viSavANijyakAni ca // 1 // yaMtrapImA nirlAuna-masatIpoSaNaM tathA / davadAnaM saraHzoSa, iti paMcadaza tyajet // 2 // jIvikAzabdaH pratyekaM saMvadhyate, aGgArakarma kASThadAhena navyAGgArakaraNaM / cUrNakeSTikAnASTrikuMjakArAyaskArakalAdanAmanujAdikRtaM vAGgArakama tena yajIvanaM tadaGgArajIvikA, anayA'gnedezadhA khaDgatvAt sarvajagaddAhakazaktitvAt pakhAM jIvanikAyAnAM vadhaH syAt, ata etadvyavasAyo gRhinistyAjyaH / / cinnAninnavanapatrapuSpaphalakaMdamUlatRNakASThavaMzAdivikrayaNaM ArAmavanakaTyAdikaraNaM taghnakarma, anena vRdAdyAnitya trasAdInAM vadhaH syAt / 2 // zakaTazakaTAvayavakaraNakheTanavikrayAdi, zakaTena mArgasthaSaDjI u011 JainEducation International 2018 For Private & Personal use only Page #146 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA. vAnAM vadhaH syAt / 3 // nATakena karajavRSanamahiSavesaraturaMgAdeATakagrahaNena bhAravAhanaM nATakakarma, II tena jAravAhakAnAM bahuSuHkhaM syAt / 4 // yavagodhUmamujamASacaNakakaradezasaktudAkhitaMmusakaraNAdi taTA-18 kavApIkUpAdyarthajUkhananahalakheTanapASANaghaTTanAdi ca sphoTakakarma ( tena jIvikA sphoTa ) jIvikA, anayA kaNadakhanAdau vanaspate--khananAdau pRthivyAstadgatatrasAdezca vadhaH syAt / 5 // 11 atha paJcavANijye dantavANijyaM, tatrAkare gatvA dantidantahaMsAdiromacarmacamarIcamarasAbarAdizRGgazaGkha-181 zuktikapardikAkastUrikAdi sAGgagrahaNaM dantavANijyaM, zrAkare vyApAriNo vIdaya sonAtpukhidAdayo kaTiti hastyAdivadhaM kurvatyatastyAjyam / 6 // sAkSAvANijye lAhAyA bahutrasAkukhatvAttaprasasya ca rudhirajramakAritvAd, dhAtakitvapuSpayormadyAGgatvAt , tatkaTakasya kRmihetutvAd, galikA'nekajIvaghAtajAtatvAt , manaHzilAharitAle jalAmakSikAdihiMsA syAt / paTavAsasya sAkulatvAt , TaMkaNasA-16 bukSArAdeH pratyahaM mahAdoSaH, sAkSAde'STatvaM manusmRtAvapyuktam__ "lAkSAnIlitilakSAra-kusuMjavIrasarpiSAm / vikretA dadhitakrasya, vipraH zUja zvocyate // 1 // " | madhumadyamAMsanavanItayugdhadadhighRtatailAdivikrayo rasavANijyaM, tatra doSAH prAguktayuktyA jnyeyaaH| mugdhe // 6 // 6 saMpAtimajIvavadhaH, dinadhyAtIte dadhitake mahAndoSaH, tathA takraM ca Somazapraharamadhye'pi galitvA peyaM, yataH "agaliyatakkeNayagaha-NeNaya tattha iMti bahudosA / sammaM marakeNa joge, to tassa jIvanappatti // 1 // " 2010-05 For Private & Personal use only Page #147 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | tathA ghRtataio'pyapadhyAnena mahApApaM syAt / kadAcidanyavANijyAjAva zrAjIvikArya karoti tadA'zujadhyAnaM tyAjyaM, yataH"abhiprAyavazAtpApa-dhyAnaM no vastudarzanAt / vAcyAtra viSAM mukhyai-ghRtacarmavaNikkathA // 1 // " / ekatra puravAsinau dhau vaNijAvASADhamAse svasvavyApArArtha grAmAntaraM gatau / tatra zrAvikAgRhe jemanAya sthitau, tadA tayA pRSTau-"yuvAM kiM vyApAravidhAyinau ?" tAvUcatuH-"he mAtaH ! Avayormadhya eko | ghRtavyApArI vitIyazca carmavyavasAyI" iti zrutvA sA dadhyau-"nUnaM ghRtavyavasAyakasya pariNAmaH zujaH, yathA meghA varSeti, tadA gAvo mahiSyaH prajUtabugdhadAH syughRtAni samaryANi navaMtIti / yo hi carmavyApArI sa pApavAn , yataH-dhanAdhanA na varSati tadA pazavo niyaMte, tadA carmANi jUyAMsi syuri-11 ti dhyAnaM na zreyaH," iti matvA sA''divaNijaM gRhe codayAdhastAdamajhayat, vitIyaM gRhAbahirAkAze bhI ca / atha to prage svasamIhitArtha gatvA nijaM vyApAraM ca kRtvA punastaupAsikAgRhe prAptI, paraM nukteravasare vyatyayena nivezito, tadanu pRthak pRthak tAM pRcataH sma-"he mAtaH ! prathamaM tvayA yogyaM kRtaM, yadaghRta vyApAyagrekRtaH zreyastaratvAt , adhunA tu vyatyayaH kathaM kRtaH ?" athAnyaH prAha-"mAtaH ! adhunAsdhamavyApArI gRhe jojanAya sthApito'nyo bahiriti vaiparItyasya ko hetuH?" / ( sA'bravIt ) "he putrau / zRNutaM-ghRtavaNijo hi svAMtavRttiridAnImazujA, yato'yaM ghRtaM mahAghamIhate, ghRtamahArghatA hi pazUnAmu-11 patraveNaiva syAt, tanmepatRNAdyanAvena syAt / carmavaNijo manovRttiH zreyasI, yato'yamadhunA carmANi || 2010 For Private & Personal use only Page #148 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. staMca. // 6 // mahAryANi samIhate, camarNI mahArghatA hi pazUnAmArogyeNaiva syAt , he nau ! tenaiSA yuvayoH pratipattiviparItatA, yato'haM zrAvikA guNino vinA AsanaM na dAsye, tenetthaM kRtaM" / iti zrutvA pratibujhau 4 pApavyApAraM tyaktvA zune pravRttau / iti zrutvA gRhasthai rasavANijyaM tyAjyamiti saMTaGkaH / // dAsAdinRNAM gavAditirazcAM ca vikrayaH kezavANijyaM / e|| viSavANijyaM kuzIkuddAkhalohahalAdivikrayaH, AdizabdAghatsanAgasomilAdervipasya grahaNaM, zastraM viSaM ca jIvaghnaM pratyadaM dRzyate / pare'pi viSAdivANijyaM niSedhayanti, yataH"kanyAvikrayiNazcaiva, rasavikrayiNastathA / viSavikrayiNazcaite, narA nirayagAminaH // 1 // " iti / 10 // prathamazlokArthaH / aMgArakarmapramukhANi paMca, karmANi dantAdikavikrayANi / vihAya zucavyavasAyakazca, gRhI prazasyo jinazAsane'smin // 1 // // ityabdadinaparimitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau trayoviMzatyuttara zatatamaM vyAkhyAnam // 13 // // atha caturviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 14 // atha ditIyazlokArthamAha ____JainEducation International 2010 Page #149 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ___yantrapIti-zikhodUkhasamUzakhagharaTTAraghaTTanizAtarakaGkapatrikAdivikrayaH,tikhenusarpapAlasIkokhairanmapha-2 lAdipImanena tailagumavidhAnaM jalayantravAhanAdirvA yantrapImA, tasyAH karmaNyanekatrasavadho'pi tata evoktaM-| "khaemanI peSaNI cUlI, jalakumlaH pramArjanI / paJca zUnA gRhasthasya, badhyate yAstu vAhayan" // 1 // tilayaMtrAdezca mahApApahetutvaM zivapurANe"tilayantraM tu kurvati, tilasaMkhyA narAdhipa / tAvarSasahasrANi, raurave paripacyate" // 1 // "tilavabaghutA teSAM, tikhavatnuatA punaH / tilavacca nipIDyante, ye tilavyavasAyinaH" // 2 // tatra phAgunamAsAnantaraM tu tilapIlanatikhalakSaNatilavyavasAyasya mahAdoSastrasajIvotpattisaMjavAt yataH "sthApayetphAgunAdUrdhva, na tilAnnAlasImapi / gumaTupparakAdIni, jantughnAni ghanAgame" // 1 // tanmAsopari na rakSaNIyAstilavyavasAyo'nena jJAtena muHkhado mAnyaH / tathAhi "pRthvIpure goviMdavipraH, tilavyavasAyena tikhajaTTa iti nAma prasicha / tasya priyA svairiNI tilava-| dArenyaH paMcamUDhakatikhAn pracannaM vikrIya svepsitAzanavasananUSaNAni vyasanAni ca sevate / ekadA sA dadhyau-"yadi manA tilavikrayitvaM jJAsyati tadA mAM vimbayiSyati, ataH pUrva kaJciupAyaM kurve / / tato rAtrau zAlikSetrarakSaNAya kSetre tagartari gate sA puro bahiretya pizAcarUpamakarot / tatra munipatirAjapiodazapratimAvahI vane hemantamAse kAyotsargeNa sthito'sti / pUrva saMdhyAyAM puramadhyaM gavanto gopAstaM | ___JainEducation International 2010_05 Page #150 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. muniM dRSTvA zItatvatyAgAthai svasvavastrANi munidehe paridhApya gRhaM jagmuH / tatastatpurastAttayA mukhaM kA staMca.e khavIkRtaM, kRSNavastrANi (paridhAya) kare nistriMzakhaDgaM kRtvA, zirasi jvalaMtI sagamikA saMsthApya, // 63 // nayAnakazabdaM kurvatyetya tikhanaDhe pAha-"no ahaM kutdAmA tvAM nakSayiSyAmi, jIvanenuzcettadA tikha 4 vakSArAMstvatsatkAn dehi" / jayavihvalaH sa pAdau praNamya pAha-"he mAtaH ! gannu sarvAstikhAn lakSya" / sedaM caritraM kRtvA punaryatra munistatraityA'ciMtayat-"aho ! maJceSTitamanena muninA dRSTaM, pratyUSe lokasya , puro'yaM kathayiSyati, ato jvaladagninainaM dahAmi" iti dhyAtvA munidehasthavastrANi prajvAhya gRhaM gatA, kRtrimaveSamatyajat , munistu prabalAyuSA jIvitaH, zuladhyAnaM nAmuMcat-"aho ! jamadehapujalA dahanti / dUrasthaM paragRhaM jvaladavedaya mUDha eva naraH zokaM dhatte / aho cetana ! tava gRhaM tu jJAnAdiguNarUpaM tadyanena za sAmyajasena siMcaya, yathA krodhAgnirUpajvAlA na sameti" ityAdidhyAnaparasya munermukhAvalokanAya sUrya ujataH / prage tajJopairmuniM vIdaya tAdRgavasthA tannagarapreSThinaM kuci(Jci)ke prati niveditA, kucikenAccaGkAri-| zrAvakagrahasthazatasahasra ( pAka ) taikhena munidehaH sjiikRtH| A atha sa tikhanaTTo rAtrAveva gRhametya supto jvareNa paravazo dadhyau-"aho me tisavadArakAssarve lagatAH" iti hRdayasphoTena mRtaH, bahujavAstikheSvevotpannaH / prAyeNaivaM nAnyate yo hyatra nave ghAMcikasti // 63 // khAna yaMtreNa pIjhayati punaste tikhajIvA api tilapIlakaM prati pImayiSyatIti vicArya shraavkaistikhaadi| yaMtrapImanavyApArastyAjyaH / iti saMTaGkaH / 11 // gavAdikarNakambalazRGgaputravedananAsAvedhAGkanapaNDanatva-8 ___JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #151 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOMOM dAhAdi, uSTrapRSThagAsanAdi ca nirkhAnanakarma tatra ca gavAzvoSTrAdInAM kadarthanA syAditi // 15 // zraraeyaikAMzAdidAhe sati vanecarAH sukhena caraMti, jIrNatRNadAhe navatRNAGkurojame gavAdayazcaranti, yaghA vRSTeH / pUrva kSetre dagdhe bahudhAnyaprAptiH syAditi, tathA puNyabuddhyApi jilAdayo jaNanti yathA-"zyanto mama / zreyo'rtha dharmadIpotsavAH kAryA" iti zrUyate / yathA kecitkautukena davadAnaM kurvanti, tApanikA hutAzanI hai puNyAyetyAdi, davadAne jIvakoTivadhaH, yataH paJcamAGge gaNIzairjinenyaH pRSTaM-"svAmin ! yo'gniM bRMha yati tasya badda pApaM kiMvA jaladhUTyAdinAgniM vidhvaMsayati tasya ?" anuruvAca-"gautama ! zrAdyaH kliSTa-30 karmabaMdhakaH, anyastvakliSTataro jJeya iti // 13 // sarovarAdizope jalacaramatsyAdInAM palAmapi jIva-| nikAyAnAM vinAzaH // 14 // vittArtha tu suzIladAsIravaNaM zukasArikAmayUramArjArakurkuTamarkaTavAnagI zAzUkarAdInAM poSo'satIpoSaH, zme jIvAH zulAnapAnapoSaNena puSTA jAtA mUSakazazakAdijIvahiMsAkaraNenAtmIyasaukhyakarA navaMtIti buddhyA poSo na kAryaH, tatpoSe pApavRjiriti, annayadAnaM tu deyaM // 15 // iti paJcadaza karmAdAnAticArAMstyajet / jagavatyaMge tu zrAjAnAM paJcadazakarmAdAnaniSedhaH sarvathA proktastadautsargiko jJeyaH, yataH "dharmavAdhAkaraM yacca, yacca syAdayazaskaram / jUrisAlamapi grAhya, pazyaM puNyArthinina tat" // 1 // | kadAcidanyavyApArAnAve purjidAdau vA nRpAzAdinA'zakyaparityAge'pavAdapade sevate, tadA svaM 8 ___JainEducation international 2010_05 Page #152 -------------------------------------------------------------------------- ________________ R upadezaprA. nindansazUkatayaiva karoti / sigharAjakRtasaurASTradezasvAmisAnadaMkanAyakavat yastaddezotpannaM avyaM raivate 8 saMja. e // 6 // MI puNyAtmakamakarot / iti vitIyazlokArthaH / ityanantaroktAzca / inpravajrA paJcAticArAH parinogataH syurghanapramANAzca sakarmajoktyA / teSAM svarUpaM hyavadhArya subaeNretadvataM saptamamAcareyam // 1 // // ityabdadinaparimitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navamastaMne caturviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 12 // // atha paMcaviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 15 // athAnantaraM pApavyavasAyaniSedhaH proktastarhi kena prakAreNa vyavRddhiH kAryetyAhahitvA ca kharakarmANi, nyAyavRttimamuzcakaH / zudhena vyavasAyena, avyavRdhi sRjed gRhI // 1 // kharakarmANi nirdayajanocitAni koTTapAlaguptipAlasImapAlAdInyatyantapApavyavasAyatvAt tyaktvA nyAyavRttirviziSTajanAninditA, tAmaparityajan , yataH paramArthato'rthopArjanahetuAyavRttireva / uktaM ca "sudhIrarthArjane yatnaM, kuryAcyAyaparAyaNaH / nyAya evAnapAyo'ya-mupAyaH saMpadAM yataH" // 1 // tathopalakSaNAdanyAyavRttistu devajJAnapAkhaeimapArzvasthA didhanena vA dezakAlajAtyAdyanaucityakaraNena vA devAdiSavyasya vyAjena grahaNAdyapi mahAdoSakRt / yamuktaM khokazAstre'pi RRROR // 64 // 2010 For Private & Personal use only Page #153 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_05 " devavyeNa yA vRddhi - guruSavyeNa yacanam / tadhanaM kulanAzAya, mRto'pi narakaM vrajet" // 1 // chAtra bhAratotajJAtaM - "purA zrIrAmarAjya ekadA rAjamArgasthitaH kazcitkurkuraH ekena dvijena karNe karkareNa hataH, tato ruSTaH zvA dvijasya vastrAJcalaM dRDhaM gRhItvA prAha - " kathaM nirAgA zrahaM tvayA hataH ?" tatra bahujanAH kautukena militA nyAyArtha rAjasabhAyAM tau prati ninyuH / rAjA zuno mukhAdipraM daNDAI matvA papraSTha - " tvaddhAta - kAya ko daMko vidhIyate ?" zvAvocat - "ruSasya maThAdhipatye niyojyatAM" "kathamIdRzo daMruH ?" rAjJeti pRSTaH zvA punarjagI - " prAhaM saptame nave sadAzivaM prapUjya devasvajItyA pradAsya karau bhojanamAcaraM / anyadA dugdhadadhighRtena parvaNi liMgaM pUjitaM lokaiH, tatsAraNa zrajyaM kaThinaM mama nakhAMtaH praviSTaM, jojana uSNe tahilI namajAnatA mayA nuktaM, tena duSkarmaNA saptakRtvo maMgalo jAto'smi / zratra jave'haM jAtismRtyA tvatprabhAveNa ca mAnuSavAgra jAto'smi " / tataH sa dijo'pi taM prasannIkRtyAnyadAmaM yayAce iti / evamajAnatA muktaM, devasvaM duHkhakAraNam / rakSaNIyamatastaddhi, vivekajJaiH svazaktitaH // 1 // ityAdi zrutvA'nekadhA'nyAyavRttiM parimucya kutrApi nyAyo na mocyaH, yazovarmanRpavatkasyANakaTakapure yazovarmA nRpo nyAyaikaniSThaH, tena nijagRhadvAre nyAyaghaNTA bandhitA / ekadA rAjyAdhiSThAtrI devI nRpatinyAyavRtteH parIkSArthaM dhenurUpaM tatkAlajaM ca vatsarUpaM kRtvA rAjamArge sthitA / atrAMtare Page #154 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * upadezaprA. nRpaputro vegavattaravAhinImArUDhastatra prApto, vegavazAcca vAhinI vatsacaraNayorupari gatA, vatse mRta dhenuH taMja. e MERkokuvyate'zrUNi ca momucyate, kenApyuktaM-"rAjaghAre nyAyaM yAcasva" sA gatA, tayA zRGgAgreNa ghaNTA cAlitA / nRpastadAnIM joktumupaviSTaH zabdaM zrutvA banASe-re ko'yaM ghaNTAM cAlayati ?" sevakairvilokyoktaM-'deva ! kenApi na, tujyatAM nRpaH prAha-nirNayaM vinA kathaM nuJje? / nRpaH sthAlaM tyaktvA pratoTyAmAgatyAnyaM kamapyavIkSya dhenuM prAha-"kiM kenApi parAjUtAsi ? darzaya mama tN"| sA'ye nUtA, nRpaH pRSThe lagnaH, tayA vatso darzitaH / nRpeNoktaM-"yeneyaM vAhinI vAhitA, sa puro navatu" / ko'pilA IMkimapi na vakti, rAjhoktaM-'tadA jodaye yadA sphuTaM nAvi' / rAjho laMghane jAte kumAreNa prAtaruktaM['devAhamaparAdhI, mama daekaM kuru yathArha' / rAjJA smRtijJAH pRSTAH-"ko'sya daMgaH ?' tairuktaM-'deva! rAjyAI eka eva putrastasya ko daMmaH' nRpaH prAha-"kasya rAjyaM kasya vA sutaH 1 mama nyAya eva garIyAn , yataH somanItau-'aparAdhAnurUpohi daemaH putre'pi praNetavya iti' tato yadasya yogyaM syAttatkathayata" ityukte'pi teSveko'vadata-'yo'nyasya yAM vyathAM kurute tasya tathA vidhIyate, kRte pratikRtaM kuryAditi vacanAt' iti svayaM nRpeNa vAhinImAnAyya putrasyoktaM-"iha svapihi" / so'pi viniitssuptH| rAjhoktaM-'asyopari vegena vAhinIM vAhayata' ko'pi na vAhayati, tato nRpaH sarvairnivAryamANo'pi yAva svayamupavizya putracaraNayorupari vAhayati, tAvaddevI prakaTInUya puSpavRSTiM cakre, na gaurna vatsaH, devyoktamMrAjan ! mayA tava parIkSA kRtA, prANapriyaikaputrAdapi tava nyAyo vakSanaH iti rAjyaM nirvighnaM kuru' / iti / % %%*OM 2010_05 Page #155 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOMOMOMOMOM nyAyadRSTAnto manasyavadhAryaH / sarvatra nyAyavRttimamuMcako gRhastha upAsakaH zudhena vyavasAyena vyavRddhi sRjet / zudhavyApArazcaturyo, yataH ujuvavahAro cauhA, jahatvajaNaNaM 1 zravaMcagA kiriyA / hu~tAvAyapagAsaNaM 3 mittijAvo ya sanAvo // 1 // zajuvyavahArazcaturNA-'yathArthanaNanaM yataH "paravaMcaNabuddhIe, dhammamadhamma va jANikaNa syaa| na jaNaMti jAvasahA jaNaMti saccaM ca maDuraM ca" // 1 // | tatra dharmapImAkara kadAcidapi na brUte kamalazreSThyAdivat // 1 // tathA'vaJcikA kriyA paravyasanahetukA manovAkkAyavyApArarUpA ceSTA, yataH"tappamirUvagavihiNA, tukhApakhAhiM UNamanahiyaM / khitoditopi paraM, na vaMcae sudhammatthI" // 1 // iti / 2 / dutA-azujanyavahArakRtau ye lAvino'pAyA anarthA rAjadaemanarakapAtAdayasteSAM prakAzanaM svasthAvadhAraNaM ceti 3 / mitti-mitrasya jAvaH karma vA maitrI, tasyA jAvo-javanaM niSkapaTatayA / sumitravat / na tu damnena janaM vazcayati, evaM hi gomukhavyApravRttyA vyavaharansarveSAmavizvAsasthAnaM pApa mAk ca bhavediti / jJAtvA zuAvRttyA ghavyavRddhi karotItyarthaH / gRhasthAnAM ghacyAdeSa kAryasibhiH, zrato jAdharmAvaviruSavyavasAyena vijayavRjhividheyeti samastanAvArthaH / JainEducation International 2010_ M For Private & Personal use only Page #156 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMja. upadezaprA. 'dezajAtikuladharmahatkudhImuMcanAghnavati nItitatparaH / tena yAnti sapAsakAH zulAM sampadaM ca vaNijAM vizuddhatAm" // 1 // // 66 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaGgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navamastaMne paJcaviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 125 // // SaDraviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 156 // ___atha zudhavyavasAyo yathA navati tadAhaBI nindAyogyajanaiH sAI, kuryAnna krayavikrayau / avyaM kasyApi no deyaM sAhiNaM jUSaNaM vinA // 1 // I nindAyogyajanA naTadhUrtapaNyAGganAkauni (li) kazaunikamAtsikavAgurikarAjaghohakadevArcakAdijanAH, taiH sAI krayavikrayau na kuryAd gRhIti zeSaH / tathA datriyavyApArinRpAdyaiH saha vyavahAraH svaspo'pi na prAyo guNAya, svahasta ttavittayAcane'pi yenyo jItistaiH saha zujaphalaM kathaM / yataH "vyApArinizca vipraizca, sAyudhaizca vaNigvaraH / zriyamibanna kurvIta, vyavahAraM kadAcana" // 1 // "yo tadhAtuvAdAdi-sambandhAdhanamIhate / sa maSIkUrcakairdhAma dhavalIkartumicchati" // 2 // kadAcittaiH sAI prApto lAlo, bahukAlaM na tiSTheta sa khAjo, yataH // 66 // 1 kayAya. 2016 lica Page #157 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "dhanaM yaccArnyate kiMcit, kUTamAnatulAdiniH / nazyeta naiva dRzyeta, taptapA'bubiMduvat // 1 // " iti / tathA pravyaM sAkSiNaM bahujanasAkSyaM vinA no deyaM na dAtavyaM kasyApi tathA'dRSTamaparIkSitaM paNyaM na grAhyaM tadapi samudAyaireva grAhyaM, kaSTe sAhAyyakAdinAvAt / sAkSIkRtya dattaM tavastu kAlAMtare'pi | prApyate / yathA vittavatA vaNijA dhUrtena videze'raNyasthale taskaraghATI milane jotkAre kRte taivyaM mArgitaM / vaNijoktaM - sAkSiNaM kRtvA sarvaM gRhNanu, punaravasare jaba nirmamArNyamahaM ca na mAryaH / tatastairmugdho'yamiti matvASraNyamArjAraH sAkSIkRtaH, sarvasvaM gRhItvA muktaH, sa paraMparayA taddyAmAdyavagamya svagrAmaM gataH / kati kAgate te caurA vastu khAtvA tatrAjagmuH / tena svajanyamArgaNe mithaH kalahe nyAyakArakaiH 'sAkSI kopyastIti' pRSTena vaNijA kRSNavikAlamekaM kade divA proktaM- ' epa sAkSI' taskarairuktaM'vilokyate joH kIdRzaH sAkSI ?' tatastena sa darzitastairuktaM- 'eSo'san, kRSNatvAt sa tu karburo'nU| diti svamukhenaiva mAnanAzyAyakAra kevalena sarvasvaM pazcAdgRhItaM teneti sAdiphalaM matvA guptavRttyA javyaM na mocyaM no deyamiti, tathA jUpaNamalaMkArAdigrahaNaM vinodvArake avyaM na dAtavyaM kadAcinmUlanAzo na syAt, yataH --- "naTe paNyAMganAyAM ca dyUtakAre viTe tathA / dadyAdvArake naiva, dhanarakSAparAyaNaH // 1 // mukhyarItyA tu gRhasthaiH samadhikAraNAdirakSaNenaiva vyAdidAnanucitaM anyathA mArgayAdihetukakleza %%% Page #158 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 67 // 2010_05 | virodhadharma hA nilaMghanadharaNazapathAdyanekAnarthApatteH / kadAcitrapatha kArye prApte'pi yathA tathA zapathaM na vidadhyAt, tatra vizeSeNa devagurujJAnadharmatIrthayAtrA disaMbaMdhinaH zapathaM naiva vidadhyAt / yataH pUrvamanIpitji:"alie vi saccevi, ceA sammaM kare jo mUDhA / so vamai bohivI, atasaMsAriyo hoi // 1 // tathA kadA cilaMghana kAryasiddhistadA svayaM laMghayenna pareSAM vAlavRgvAdInAm / kSaNamAtralaGghanaM paMcadazazatajIvAnAM kAritaM tena DhaMDharSiNA paNmAsAn yAvadAhAro na prAptaH / ityAdi svabuddhyA'nekadopApattiM nirdhArya samadhikavastugrahaNena pravyaM deyaM / atrArthe hita zikSArthaM pUrvasUrinirjJAtaM proktamasti, tadyathA zreSTha jinadattasuta nAmnApi mugdhaH pitRprasAdAnnizcitaH prAMte tathaiva guNadarzanAdbhUDhArthavAkyairevaM zikSitaH - 'vatsa ! gRhasyAMte sarvato daMtAnAM vRtirvidheyA 1 / parasya dhanaM datvA pazcAt na mArgIyaM 2 / mastake kazcidapi jAro notpAvyaH 3 | sadA divasaH saphalI kAryaH 4 / jAryA staMne vacaiva tAjyA e / | bhiSTAnaM jojyameva 6 / sukhenaiva zeyaM / grAme grAme gRhaM kArya cha / dauHsthye gaMgAyamunayormadhye khananIyaM e| kSetre kSetre dhanaM vapanIyaM 10 / tadarthasaMdehe mama mitrazreSThI somadattaH praSTavyaH / iti procya sa kathAzeSatvaM prAptaH / tatastatsutastadarthAjJastathaivAkarottena niHsvo jAtaH / tataH pATalI pure somadattagRhe gataH, taM mugdhaM matvA zreSThinA suciraM visaMbena jojane cavalAdividalaM pariveSitaM so'pi vujukitatvena sukhAdyamivAmanyata / tato nAmakalekhakAdinA bahvayAM rAtrau gatAyAmujjRMjAmaMgamoTanaM ca kurvantaM predaya matkuNa1 zapathaM. staMja. e // 67 // . Page #159 -------------------------------------------------------------------------- ________________ C0-%COM nRtamaMcakaH zayanAya dattaH / tUrNa nijAmApa / punaH zreSThI tasya brAyamuhUrte nijAvedamakArayat / tataH pratyUSe tannAvArtha papraca, tenoktaM-'sarveSAM priyaM hitaM ca vAcyaM yena svamukhasthadaMtAnAM vRtijavati, yataH"jinAmeM amRta vase, viSajI unake pAsa / eke bodhye komIguNa, eke komI vinAza ||1||iti / samadhikagrahaNakAdAnAdinA tathA dhanAdi deyaM yathA svayaM paro'payati / tathA mastake jhaNasaMbaMdhijAro na dhAryaH, uktaM ca jainAgame"tatteya mittaM japaha, jatteya mittassa nivahaM vahaha / taM urikaveha nAraM, jaM apahe na Thameha" // 1 // jhaNajede na vilaMvyaM, ko hi mUDhadhIrjavaSayaparAnavakAraNamRNaM daNamAtramapi dhArayet ? yataH"dhArane jhaNajede, kanyAdAne dhanAgame / zatrughAte'gniroge ca, kAladepaM na kArayet" // 1 // "tailAyaMgamRNancedaM, kanyAmaraNameva ca / etAni sadyoHkhAni, pariNAme sukhAni c"|||| anyathA jhaNamadAtA javAMtare tadgRhe karmakaramahiSAdiH sa bhavet / jhaNarakSaNe yomitho navAMtare| 31 vairavRddhyAdyApatteH / zrUyate hi-zreSThinAvamasya jhaNasaMbaMdhena putranavanAdi, yathA duHsvapnAdiSTaH zrAdyaH suto hAmRtyuyogotpanno nadItIre taroradharatyaktaH / ruditvA hasitvA cAha-'svarNaladaM me uttamaNe dehi no cedattavAnartho jAvIti' / tato janmotsavAdinA SaSThIdine lakSapUrtI sa mRtaH, evaM vitIyastriladapUrtI mRtaH / / hai susvapnAdihetustRtIyaputrastvekonaviMzatiH svarNaladA mayA deyA ityavAdIt / jAvamaH pitrodharmavyaye tAvasAdhanamAnIya kAzmIre navalakSyA patnapurIkacakrezvarImUrtIlAtvA dattA, khakSeNa ca pratiSThApyASTAdazapo-1 2010 For Private Personal Use Only Page #160 -------------------------------------------------------------------------- ________________ Ch- 2 upadezapA.. tairarjitAsaMkhyasvarNaH zatrujaye khepyamayaM biMbamutthApya tatra maNimayaM biMbamasthApayat' / iti zrutvA tanavaI eva jJaNasaMbandho yathA kathaJcinnidhyApyaH / dharmArthinA jhaNadAne'samartha taM matvA yadA zaknopi tadA dadyA 31 60 // no cedidaM dharmapade me nUyAditi vAcyaM, na tu zaNasaMbandhaH ciraM sthApya iti dhyormitho vivekaH kaaryH|| iti prastAvAJcarcitaM, paramRNanAraH zirasi na dhAryaH, iti mugdhasya zikSA dattA 3 / vAsaraH saphalastu | gahiNAM dhanalAjenaiva syAnna tu vyasanAt, yamuktaM| "vaNigvezyA kaviTTastaskaraH kitavo vijaH / yatrApUrvArthalAlo na, manyate tadahavRthA" // 1 // 8 | na tu gItanRtyavikathAdinAvasaraH zulaH syAditi / / sApatyaiva priyA tADyA, putrAdiSu snehastaMnena baMdhitA tAmitApi na kiMcipirItaM tanoti / bunukSyaiva nujyate yattatsarva miSTaM na tvatra pakvAnnameva, kaTye yadbhuktaM tatkIdRzaM kadannamapi miSTaM lagnaM, tatsadA loktavyaM / yata uktaM ca paMcatriMzavAyaguNa vivaraNe "ajIrNa lojanatyAgI, kAle jokkA ca saatmytH"| pUrvakRtajojane'pakke bahurogAH syuH / yato vaidyake"malavAtayovigaMdho, viDjedo gAtragauravamarucyam / avizudhazcojAraH SamajINe vyaktaliMgAni" // 1 // ajIrNe sati nojanaM tyajatIti, tathA kAle bunudAsamaye noktA lauTyAdiparihArAt, yataH"kaMThanAlamatikrAMtaM, sarva tadazanaM samam / daNamAtrasukhasyArthe lauTyaM kurvIta no budhaH // 1 // "jihve pramANaM jAnIhi, jojane vacane tathA / atinuktamatIvotaM, prANinAM maraNapradam // 2 // 0CRC-CAR82-5-9 // 6 // ___JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #161 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ThudhArtena nuktaM vipamapyamRtAyate, zrUyate hikvacitkAle loktAraM nRpaM sagadaM kartuM kenaciyana sUpakAraH zikSitaH-"tvayA rasavatI pAka kAlo|'dya miSeNokhaMdhyaH" / tena tathA kRtaM, nRpa etya vilaMba jhAtvA jalApatrapiTaM gumananiyaM kRtvA'nuGga, kAle juktatvAjIrNa, baMdyo vilo'naditi prasaMgAtyastutam / atIya ludhi nojanaM miTaM syAditi tanuttaram 6 // nighAlunava zayitavyaM, kaTye mama maMcakavat , yatratatrApi sukhaM niti 7 // grAmagrAme maitrI kAyaryA yathA svagRhavannojanAdi sarva sumAdhyaM syAt 7 // atidauHsthye tava gRhasthagaMgAyamunAkhyayogavoH sthAne khanyaM na tu nadItaTe, yathA pitrA prAnyastaM nidhi lajase iti e|| detraM tu dharmasthAnaM, tatra dhanaM | napyaM yena mahatphalaM syAt . yataH-'ekagaNaM dAnaM sahasraguNaM puNyaM' iti janapravAdAt, na tu dAnapuMjAhadeva dhanaM deyaM / athavA sAdharmikAdirUpatre dhanaM deyaM taiH saha vyavasAyo nyAyyastatpA sthitasya nijasvasya dharmopayogitvasaMjavAt , na tu nIcajanarUpatre dhanaM sthApyaM / 10 // ityAdi zrutvA gatasaMzayaH so'pi tathA kurvan / dhanI sukhI mahanIyazca jajhe / ityaM yathAyogyamanyairapi zidAM gRhItvA zujanyApAraH kAryaH / iti / 'pitrA pradattA vyavasAya zikSA, tAkya nAvAzramavamatya mugdhH| muHkhI vajUvAnu sa eva sasvo, vijJAya tattvaM vyavasAyazuddhyA // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranyasya vRttau navamastaMne SaDUviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 126 // For Private & Personal use only 2010 Page #162 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staM upadezaprA. // 6 // // saptaviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 17 // . atha vyavasAyaviSayikAM hitazikSAmAhakArpaNyAccAtirATitvaM, na kuryAdarthama (syA) jakaH / mAyAbudhiM ca sarvatra, saMtyajedyavasAyavAn // 1 // | arthama (syA) rjakaH, avyavRghimibukaH kRpaNanAvaM na kuryAt / kutaH kRpaNatvena juvananAnujIvena 3 somadattajave mAtusaputraM nijamArga'vyanAmakArya nirAhAraM ratnakoTigRhItA, zeSapaMcakovyarthe svAtmAnaM ta ca saptarAtraM yAvat bujukSitamarakSata sa tu mRtaH / taghAta loke prasRtA, ko'pi tena sAIna vyavasyati / / ekadA paMcazatazakaTAni lAtvA vanakamArthe gataH / gahvara ekAkI vRdAvedanAya tatparo vyAgheNa lakSitaH, ekendhiyatvaM prAptaH / itthaM kRpaNanAvena digvidilu gatavAn paraM puNyAdadhikaM nAtaM 'cyAdikaM / atastatyAjyamiti / nanu yatra tatra vyavikiraNAta kathaM tasya sthairya syAt ? ucyate-'gRhasthAnAmaciMtyasthale |tanna radayaM, yathA-kasyApInyasya navyA snupA zvazuraM dIpAtpatitatailabaTTayopAnahamanyaMjataM vIkSya kimidamatikApaNyaM kimutAtivadagdhyaM ?' iti maMdihAnA parIkSArtha 'me zIrSa dRSyati' iti mipAtsuptA nRzaM dati, zvazaraNa vahapratikAra kArita tayoktaM-"mama prAgapyaMtarAMtaravaM mAMdyaM syAda guNastu jAtyamuktAphalacUrNalapenaiva syAt" tadA zvazuro hRSTatAnyAnIya yAvattayani tAvattayA samyakamvarUpaM proktamiti / / yaH kAkaNImapyapathaprapannAM, manyata tAM niSkasahasratuTyAm / kAle ca koTipvapi muktahasta-stasyAnubaMdhaM na jahAti sdmiiH||1|| ||6e| ___JainEducation international 2010 For Private & Personal use only Page #163 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aparaM ca vyArthI atikvezaM na vidadhyAt , kutaH ? chamA di zrIvRddhimA / yataH"homamaMtravalaM vipre, nItizAstrabalaM nRpe / rAjA balamanApAnAM, vaNikaputre damAvalam" // 1 // "arghasya mUlaM priyavAk damA ca, kAmasya vittaM ca vapurvayazca / dharmasya dAnaM ca dayA damazca, modasya mAnivRttirava" // 2 // | yataH-'lakSmIdAriyayomizro vivAda jAte zakrAMtike jagmatuH / dAridyaM grAha-matta iyaM vine tyataH sarvatra namati, ahaM nirjIka'dArija paNa ralIyAmaguM, kiyatI ketI vAra / eka ucAle palIvaNe, jayA khelaNakAla" // 1 // zakreNa zrIH pRSTA-vaM kutra vasasi?' sAha"guravo yatra pUjyaMte, vittaM yatra nayArjitam / adaMta kalaho yatra, tatra zaka vasAmyaham" // 1 // tata iM'pRSTaM dAridyamavaka"dyUtapopI nijakSepI, dhAtuvAdI sadAlasaH / zrAyavyayamanAlocI, tatra tiSThAmyahaM hare" // 1 // zakraH prAha-'akvezAdisthale zrIstiSThatvitarasmiMstvaM' iti vivAdo jagnaH / iti zrutvA zrAvaNa sAmnaiva kArya sAdhyaM na kvezena / yataH__ "mArdavenaiva vazyAH syuH, sarve'pi tiidnnnisstthuraaH| jihvAmupAsate pazya, daMtAH karmakarA va" // 1 // 2010 For Private & Personal use only w anbrary.org Page #164 -------------------------------------------------------------------------- ________________ - - - upadezaprA. vanyamArgaNAdyapyakaThinavRttyaiva yuktamanyathA dharmayazohAnyAdyApatteH / jAtu mahatA sahArthAdisaMbaMdhaH || stana | syAttadA praNipAtAdinaiva sarvakAryasidhinatu balakalahAdinA, yataH "uttama praNipAtena, zUraM nedena yojayet / nIcamaTpapradAnena, svatuTyaM tu parAkramaiH" // 1 // | iti tatheti zeSaH / vyavasAyavAn savatra kraya vikrayAdau parakIyagrAhakavyudgrAhaNamaSInedalaM cAdAnA|diSu ca mAyAkaraNaM paravaMcanaM saMtyajenna kuryAdityarthaH, yataH"vidhAya mAyAM vividhairupAyaiH parasya ye vNcnmaacrNti| te vaMcayaMti tridivApavargasukhAnmahAmohasakhAH svameva" mAyArahitamapi niSpannavastrasUtranANakasvarNa rUpyAdipaNyaM, prAyo vANijye ca yathA yathA svaTpapApaM syAttathA vidheyamiti / nanu mAyAdiracanAM vinA musthAdInAM zuSavyavasAyena nirvAhaH kayaM syAt ? nacyate-bahukUTa kalpanopArjitaM vAdiprAMte rAjacaurAgnijalarAjadaMmAdinirapahiyamANatvAnna cirasthAyi, xnApi svadeha nogadharmavyayAdiheturapi, yataH / "anyAyopArjitaM vittaM, daza varSANi tiSThati / prApta cakAdaze varSa. samUlaM ca vinazyati" // 1 // | sAgarazreSThipApavuriMkazreSTyAdivat , ato'mAyitvamidApi pratiSThAhetuH, yataH-vihArAhAravyavahAdUrastapasvinAM gRhiNAM tu vyavahAra eva zuco vilokyate / zruyate hi-nityaM paMcaviMzatidokamakAnAM // 10 // svAmI puNikazreSThI sAkAdazadokkamakopAjanena zuvRttyA cetyaM gRhajAraM nirvahatIti zrutaM vRdhenya iti / nanu nyAyadharmakaniSThA api keciddIHsthyAdipImitA eva dRzyaMte, anye tvadharmavyApAraniSThA apyai - -- 5-- 2011 For Private & Personal use only Page #165 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zvaryAdinA sukhinazca, tatkathaM zudhanyavahArasyaiva prAdhAnyaM ? ucyate-'ayaM prAkarmakRto vipAkavizeSo na tvetanavakarmakRtaH / karma ca caturdhA, yadAGaH zrIdharmaghoSasUripAdAH"pumANubaMdhipulaM, taheva pAvANubaMdhi pumaM ca / pumANuvaMdhi pAvaM, pAvaM pAvANuvaMdhi taha" // 1 // avirAdhitajinadharmasya jaratasyeva puNyAnubaMdhi puNyaM / / ajJAnakaSTena koNikasyeva jhadhiprApaNaM pApAnubaMdhi puNyaM / tanave pApodayArijiyo 'makamuneriva puNyAnubaMdhi pApaM 3 / kAlazaukarikAdikasyeva pApAnubaMdhi pApaM / / evaM ca yadyapi kasyacitpApAnubaMdhipuNyakarmavazAdaihalaukikI vipanna dRzyate tathApyAyatyAmavazyaMnAvinyeva / zrUyate hi-'kazcibAghaH kazcicaurazca svasvagRhAd ghAvapi niriiytuH| zrAyastatpAzcodane jinadarzanArtha gavan kaMTakavighpAdo'nUta, taskarazca zrAchapurastAdjana rUpakaM prApat saharSo jAtaH / tataH zrAyo dadhyo-'aho ! adharmiNaH kathaM mahatphalaM' iti saMdehe gatvA guruM papraca, gururAha'tava tu pApaM kaMTakajagnapAdena gataM, agre gavaMtaM cauraM nRpajaTA baddhA zUlikAyAmAropayiSyati' iti / kSaNAMtare tathaiva jAtaM, tabAdhena zrutaM / tataH zrAmo nityaM zuvyavasAyaparo jAta iti / amuM prabaMdhaM hRdaye nidhAya, svahAnihetUna kRpaNAdidoSAn / vihAya nityaM vyavasAya eSyaH, sarvatra tenaiva vivarSate svaM // 1 // // ityandadinaparimitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navamastaMne saptaviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 17 // 2011 For Private & Personal use only Page #166 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // aSTAviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 12 // atha punarmAyAkaraNAkaraNayoH phalamAhakUTasya jaTpanaM mocyaM, rAjJAM puro vizeSataH / dalAtkIrtizriyAM hAni-stasmAtrAmaH parityajet // 1 // gRhastha iti zeSaH / krayAdAnadAnAdau kUTajaTpanaM tyAjyaM / nanu guhyaM pareSAM na prakAzyaM, yataH"svakIyaM dAramAhAraM, sukRtaM praviNaM guNam / puSkarma marma maMtraM ca, pareSAM na prakAzayet // 1 // atra zloke satyanApaNaM niSicha, tatkathaM kUTajarUpanaM navaniniSidhaM ? ucyate-'kenApyAyurvittaM gRhavimityAdikaM pRSTaM (sat) kUTaM na vadet , kiMtu "kimanena praznena ?" ityAdilASAsamityA pratyuttarayet / tathA rAjJAM puro'ye vizeSatastattyAjyaM / upalakSaNAd gurvAdiprazne tu yathAsthitameva vAcyaM, yataH-- __"satyaM mitraiH priyaM strIni-ralIkaM madhuraM viSA / anukUlaM ca satyaM ca, vaktavyaM svAminA saha // 1 // | zrUyate hi-"diTTayAM zreSThI mahaNasiMho'kUTavAdI zudhavyavasAyI, iti bhlAghAM zrutvA parIkSArtha suratrANena tava kiyanmitaM dhanamasti ?' iti pRSTo 'lekhyakaM vIdaya vijJapayiSyAmi' ityuktvA sarva nAmakaM samyak kRtvA rAjJo'gre-caturazItiTakasahasraM madgRhe saMnavi no'numAnenetyUce / 'mayA stokaM zrutamanena tu vahUktaM' iti satyoktihRSTo nRpastaM kozAdhyadaM cakra iti"| tathA kUTajaTpanAt kiM syAt ?-daMnaH kapaTavizepastatazca kIrtizriyAM hAnirajAvaH, ataH zrAdhastaInaM parityajedityarthaH / atrArthe dharmabudhijJAtaM, taccedaM 1 asmAkam. // 11 // 2017 For Private & Personal use only Page #167 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "nImapurAdhanArjanAya ghau suhRdau calitau / dhanamupAya' pazcAtsvagRhaM prati celatustvaritaM, yataH- / | "prApta vidyArthaziSyA (dA) NAM, dezAMtaranivAsinAm / krozamAtro'pi jUnAgaH, zatayojanavanavet" // 1 // tatastau mahAnAratvAtkiMcinaM grAmAdvahinyAsIkRtya gRhamAgato, yataH"na vittaM darzayetprAjJaH, kasyacitsvarUpamapyaho / munerapi yatastasya, darzanAccalate manaH" // 1 // "yathAmiSaM jale matsyai-nayate zvApadairnuvi / AkAze pakSinizcaiva, tathA sarvatra vittavAn" // 2 // ekadA raho rAtrau pApabudhinA tatra gatvA dhanaM gRhItaM, karkaregartI pUrayitvA svAlaya zrAgAt / zranyedhurdharmabuddhiH prAha-"dhanaM vinA saudAmi tena dhanamAnIyate' pApadhIH prAha-gamyate' tato cAvapi dhanaM lAtuM gatau, dhanariktaM tatsthAnaM vIkSya prathamaM dAMjikaH zirastAmyannAha-'tvayaiva dhanaM gRhiit'| dharmabuddhiH prAha-tvayA gRhItaM, mAyAM kurvANo'si tvaM, mayA tu daMjavRttiH pratyAkhyAtA'sti / evaM kau vivadamAnau rAjakule gatau, mitho daSaNAni proctuH| zradhikAritiH proktaM-divyaM kriyatAM tadA pApabuddhiH prAha- 'aho na dRSTo nyAyaH samyag navaniH, naktaM ca-. "vivAde'nviSyate nyAya-stadalAve ca sAkSiNaH / sAkSyannAve tato divyaM, pravadaMti mniissinnH||1|| yadatra viSaye me vanadevyeva sAdiSyasti, sA ca vakSyati cauraM / tatastairuktaM-'satyamuktaM tvayA, yataH"aMtyajo'pi yadA sAkSI, vivAde saMprajAyate / tatra na vidyate divyaM, kiM punaryatra devtaa"||1|| tato'dhikAriniH proktaM-prAtarvanadevatA prekSyate / tataH pApabujhinA rAtrI prabannaM pitA zamIkoTare 2010 For Private & Personal use only Page #168 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 72 // 2010_ sthApitaH, siMdUra tailAdinA tasyAravavyatyayaM kRtvA zikSitaH - 'tvayedaM vAcyaM' - "dharmabuddhirgomukhanyAno dhanaM lalau" / dvitIyadine tau ghAvanye nRpAdilokAzca vane gatAH, vanadevyAH pUjAM kRtvA taiH proktaM- 'jo vanadevate ! yena dhanaM gRhItaM tatkathaya / tataH zamIkoTarAnando niHsasAreti - 'dharmabuddhirdhanaM lalau' / tato yadAdhikAriNo jaguH - 'vayA dhanaM gRhItaM tadA dharmabuddhinA zamI vRkSo vahninA jvAlitaH, zamItarau jvalatyarddhadagdhAMgaH pApagha pitA sphuTitAkSaH zamIkoTarAnniryayau / tato'dhikAribhiH proktaM- 'zreSThizetatkiM tvayA vRddhatve pApaM kRtaM ?' zreyAha - 'putreNa kArito'haM' / tato loke dharmabuddhipApabuddhIti nAmnAprasiddhau jAtau / nRpeNa dAMnikasya sarvasvaM gRhItvA svadezAnniSkAzitaH / yataH "mAyAmavizvAsavilAsa maMdiraM, purAzayo yo kurute dhanAzayA / so'narthasArthaM na pataMtamIkSate, yathA vimAlo laguruM payaH pivan // 1 // zuddhadharmiNaM nRpaH prAzaMsaditi / mitrorjJAtamidaM nizamya sarvatra kAryA vratinirgRhasthaiH / daM hitvA ( vihAya ) vyavasAyabuddhiH, saubhAgyalakSmI pradadAnazaktA // 1 // // ityabdadinaparimitopadeza saMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navame staMne'STAviMzatyuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 128 // 10<1 staMja. e // 72 // Page #169 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ekonatriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 129 // viSahita zikSAmAha Sarararaat, na kAryA hyAstikairnaraiH / vizvAsaghAtakArya ca, suvRttyA dUSaNaM matam // 1 // trivargasya - dharmArthakAmalakSaNasya mithaH - parasparaM vAdhA - pratibaMdha AstikairnaraiH - zrAdhairna kriyetetyarthaH tatra dharmo niHzreyasasukhasAdhakazca, sarvArthaprayojana siddhiH so'rthaH zabdAdiniH sarvepriyaprItiH sa kAmaH / | etatrivargasyAnyonyapI kA tvekaikasevanena syAt, yataH - 'kazciddharmameva sevate'timuktaka jaMbUsvAmyA divi / yA mlecha kule'pi ke cihnaghukarmiNaH zrUyante, yathA - ahammada suratrANaH sapAdamaNapuSpazayyAyAM zete / ekadA tatra zayyAyAM kautukAdAsI suptA, tatkSaNameva niSAM gtaa| rAjA sajjAta etya tAM dAsImekayA kaMba yA mArayat / sA sahasA hasaMtyutthAya juvi tasthau / rAjJA hAsyakAraNaM nirvadhena pRSTA sA prAha - 'mahArAja ! | mama tu pApaM yuSmaddattaprahAreNa naSTaM tUrNa, yUyaM tu nityamanekavRkSANAM tanujasamAni puSpANi zayyAyAM sthApayitvA niSAM kurutha, tatpApadaMmaH kiyanmito jAvI ? iti vicAryAdaM hasitavatI." tadAkarNya nRpastataH puSpazayyAM nyavArayat / ekadA sa eva suratrANazcaturaMgacamUvRta upavanamArge'gavattadA pura eka uSTro - anantarAle mRtastena sarvasainyaM sthirInUtaM vIkSya nRpaH prAha- 'kathametadagre na calati ?' amAtyAdinRtyena kramelakamaraNaM proktaM / sa maraNatattvamajAnanpapraJca - 'maraNaM kiM ?' nRtyaH prAha - 'svAmin! zravaNatvekSaNatvAzanAdirahitaM maraNaM.' nRpaH savismayastatra gatvA karataM paprala - 'jo ! uttiSTha, khAnaM pAnaM ca vidhehi, Page #170 -------------------------------------------------------------------------- ________________ % upadezamA. krodhenezI nizAna kAryA.' tadAnyaiH proktaM-'mahArAja ! ayaM tu nirjIvo jaatH'| anekayuktyA mara- saMja.e // 3 // saNasvarUpaM vijJAya svayaM dadhyau-'aho ! yadedRzamaciMtanIyamAtmanaH sameti tadA ko rakSati ? iti vicitya | tadaiva sarvaM tyaktvA svajAtIyazreSThadharma svIcakAra, ata eva khokA api prazazaMsuH, yatA "sola sahassa sAhelIyAM, turI acAraha laraka / sAheba tere kAraNe, goDyA sehera balaraka" // 1 // | iti zrUyate parazAstroktasaMbaMdho'pi kiMci'payogitvAdatra proktaH / arthakAmau tyaktvA dharmo'hiMsA-3 hAlIkatyAgAdilakSaNaH svIkRtastena / evamanyeSvapi yathArha nAvyamiti / 1 / tathA kazcidarthamevaikaM sAdhaya-|| tIti mammaNanaMdAdiriva / dharmakAmAtikramAnamupArjitamapi pare'nunnavaMti svayaM tu parapApasya nAjana ga |siMha va siMdhuravadhAnmauktikadaMtAdInAM svAmI anya eva / yahA "koTikAsaMcitaM dhAnyaM, makSikAsaMcitaM madhu / kRpaNopArjitA lakSmIH, parairevopajujyate // 1 // iti vitIyanaMgaH / tathA kazcitkAmamevaika sevate, na dhanaM na ca dharma, viSayasukhalubdho brahmadattAdivat / yahA zrUyate lokazAstre'pi-sapAdalakSgrAmAdhipaH pRthu(pRthvI)rAjacahuvANanRpo dillIzaH kAmAsato // 73 // rAjyatraSTo banUva, tathAhi-'pRthvIrAjena paMgunRpasyAMtaHpurAbavena saMyogitAM tatputrI gRhItvA naSTaH svapura|metya tayA saha kAmAsakto rAjyaciMtArahito mleclezasuratrANena jJAtaH sukhena tAjyaM sAtvA bo ghayonetrayoH puTaM saMsIvya sadavarakasUcIohapaMjare nizcalIkRto mahApuHkhamApeti / svAgame'pyanaMgasenakalA % % *% 2010_05 For Private & Personal use only Page #171 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OM5%E0%A dazIsopadezamAkhAvRttyuktastrIdAsatvaripumardanAdi prabaMdhAH kAmakhauTaye jheyA iti / 3 / ityekasaMyogikA naMgAH / 3 / dikasaMyogAH zme yathA-kazcid dharmadhanAsaktaH, na tu kAmaparaH, yathA kumArapAlanRpeNa dharmaprApteH | pUrva vayo'pi rAjakanyAH pariNItAH, paraM vratasamaye tAsAM svaTpAyuSkAdakaiva nopaladevI banUva , kiyatA kAlena sApi parAsurajAyata / tadanu 12 sAmaMtAdivargo vijJapayati-'he prajApAla ! punaH pANigrahaNaM kuru.' rAjovAca-'alamamunA saMsAravRzcapAyena pANigrahAgrahaNa, javatu me'taH paraM yAvajIvaM zIlaM, yena sarva kriyAH saphalAH, yadAgamaH-'jaNa sucariyeNa vayANi dANANi tavo niyamANi sucariyANi' iti / / 'rAjan ! paTTarAjhI vinA kathaM maMgalopacArA rAjho jAyaMte, na hyanyalokavannapArAjhIrahitAH zrutA dRSTA vA.' rAjAha-'aho rAjanyAH ! zrIgAMgeyaH pitAmaha AjanmAkRtapANigraha evaM kiM vismRtipathamAnIyate ? || tataH sAmantAdi vRtaH zrIgurumukhena brahmavratamaGgIkRtavAn / tadanu maMtribhiH samagrarAjadharmamaMgalopacArArAtrikamaMgalapradIpakaraNAvasare svarNamayIM lopaladevI nirmApya rAjJaH pArthA sthApyate, gurujI rAjarSi birudaM dattamiti / mahApuruSatvAttasya yuktaM paraM vyavahAra sthitasya gRhiNaH kAmapImayA khyAdikRtopatravo navatIti / 4 / tathA kazcidharmakAmau sevate, na tu dhanopArjanaparaH / evamarthavAdhayA dharmakAmau sevamAnasya / kANAdhikatvaM mAnahAnitvaM ca, gRhiNAM tu prayatnena dhanamupAya, yataH "nahi tadidyate kiMci-dyadarthena na siddhyati / yatnena matimAMstasmA-darthamekaM prasAdhayet // 1 // yathA dhanadattazreSThI mithyAtvI, tena dharmavuyA vijeSu dAnaM jhAtipopaNaM punaH punaH kanyAdAnaM godAna MOD ___JainEducation International 2010_05 For Private & Personal use only www.sainelibrary.org Page #172 -------------------------------------------------------------------------- ________________ G .e pAhimityAdiyuktyA lakSdhanaM vyayitaM, navyaM nopArjitaM, tayA kAmalauTyena tasya vahu dhanaM gataM, itthaM sa nirmavyo jAto, apamAnaM ca prAptaH / tataH svadharmavikrayAya saktuzaMvalaM gRhItvA'calat / kAnane lojanAya / // // sthitastAvadeko munirmAsakSapaNakastatrAyAtaH, dAnaM dattaM, tataH svepsitecyagRhe gatvA pUrvakRtadharma vyakrIhiNIta / strapUrvajAdezAdinyaH prAha-'yadi munidAnaphalaM datse, tadA mukhamArgitaM dadmi' tadAkaye svagR-15 | hAnimukho jAto'raNyastho'baraphalAni gRhItvA gRhamAgataH / dAnapuNyAtsarvaM tatsvarNa jAtaM munijaktavanadevaprasAdAt / tato vyayamAyocitaM kurvan suzrAgho jAtaH / iti zrutvA gRhasthena yathAI svIkAryamiti / 5 / tathA kazcidarthakAmAveva sevate, na dharma, sAgarazreSThI zva, nAstyadhArmikasyAyatyAM kimapi / kaTyAeM / yahA dhavalazreSThI zveti 6 / tathA kazcitrayamapi na sevate, etatrayAtItacaturthavargavattina evaitadajaMgakasvAmino javaMtIti svayamacyUhyamiti / / tathA kazcitrayamapi sevate, etanaMgakasvAmino'naya-1 kumArasukhasAdayo navaMti / 7 / iti zrutvA trivargasya bAdhA gRhasthasya kartumanucitA, yataH "yasya trivargazUnyasya, dinAnyAyAMti yAMti ca / sa lohakArajastreva, zvasannapi na jIvati // 1 // | yadA tu daivavazAnmithaH pratibaMdhaH saMjavati, tadottarottarapImAyAM pUrvasya pUrvasya bAdhA na kAryA, tagrAhi-kAmavAdhAyAM dharmArthayorvAdhA radayA, tayoH satoH kAmasya sukaratvAt / kAmArthayostu bAdhAyAM dharmo dhAryaH, yataH REARSACHCCCCCCX // 7 // 2010 For Private & Personal use only Page #173 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "dharme sidhe dhruvaM siddhi-ghumnprdyumnyorpi"| ityAdi, tathA nItizAstre'pi"pAdamAyAnnidhiM kuryA-tpAdaM vittAya kaTpate / dharmopajogayoH pAda, pAdaM jartavyapoSaNe // 1 // tathA siMdUraprakaraNe trivargasaMsAdhanamaMtaraNa. pazorivAyaviphalaM nrsy| tatrApi dharma pravaraM vadati, na taM vinA yannavato'rthakAmau" // 1 // anyonyA'bAdhayA zuzo-padhayArAdhayansudhIH / trivarga kramataH svargA-pavargasukhalAg navet // 5 // // ityabdadinaparimitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navame staMne ekonatriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 12 // // triMzaputtarazatatamaM vyAkhyAnam // 130 // ayAnaMtaroktazlokapadayasya vyAkhyAmAhavizvasteti-vizvAsaghAtakaraNaM zuddhavyavasAyasya dUraNaM sheymityrthH| vizvastavaMcane mahatpApaM, yataH-iha pApaM viprakAraM guptaM prakaTaM ca, tatra gopyaM unnamapi vidhA, apaM mahacca, adapaM kUTatulAmAnAdi, mahavizvAsa JainEducation international 201ra Page #174 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMja.e upadezaprA. mAghAtAdi / prakaTamapi vidhA-kulAcAreNa gRhiNAmAraMjAdi mlelAdInAM hiMsAdi ceti, nirmakatvAdinA tu yativezasya hiMsAdi, tatprakaTakaraNe'naMtasaMsAritvaM, pravacanoDAhakAraNatvAt , kulAcAreNa punaH sphuTe stokaH karmabaMdho gopye tu tIvrataro'satyamayatvAt / paravaMcanAdau mahatpApaM, atrArthe visemirAsaMbaMdho yathAA "vizAlAyAM naMdo rAjA, vijayapAlasutaH, bahuzrutanAmAmAtyaH, jAnumatI rAhI / rAjA tadAsaktaH sannAyAmapi tAM pArve sthApayati / ekadA maMtriNA vijJaptaM-'deva ! rAjhyAH pArzve rakSaNamanucitaM, yataH"atyAsannA vinAzAya, dUrasthA na phalapradAH / sevyA madhyamAnAvena, rAjA vahnirguruH striyaH" // 1 // zrato rAjhIrUpaM citrasthaM kArayitvA pArzve rana, tena tathA kRtaM, yataH kirAte "sa kiM sakhA sAdhu na zAsti yo'dhipaM, hitAnna yaH saMzRNute sa kiM prtuH| sadAnukUleSu hi kurvate rati, nRpeSvamAtyeSu ca sarvasaMpadaH" // 1 // taccitraM svaguroH zAradAnaMdanasya darzitaM, tena svaviitAzApanAyoktaM-'vAmorupradeze tilo'sti sa na kRta' / rAjA taM svanAryAramaNaM saMkaTagya sacivamAha-'zrayaM mArya eva.' vimRzyakArI sa gRhe rahastamasthApayat / anyadA rAjaputra AkheTake sUkaramanuvrajana dUraM gataH, sAyaM sarasi jalaM pItvA vyAghrajItyA tarau caTitaH, tapari sthakavAnarasta vRkSavAsivyaMtarAdhiSThito manuSyavAcovAca-'noH kumAra! adho vyAghro'sti' ityuktvA tenAMke pUrva zAyito, vyAghraNa subahu yAcito na dattaH / pazcAttatsaMge kapiH suptaH, vyAghrastamayAcata-'loH kumAra! vAnarasya ko vizvAsaH, yataH -- 2010_05 For Private & Personal use only Page #175 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "nadInAM ca nakhinAM cetyAdi" "kSaNe ruSTAH kSaNe tuSTA-stuSTaruSTAH kSaNe kaNe / avyavasthitacittAnAM, prasAdo'pi jyNkrH||1|| | kudhArttavyAghravacasA tena kapirmuktaH, sa ca patannaMtarAle zAkhAsu lagnaH, uvAca ca-'joH tvaM svakRtaM / karma jAnAsi.' prajAte tena ahilIkRtaH / sarvatra visemirA' iti zabdamuccaran jAmyati / svIyaturago // jayAtrasto nRpapuro gataH / tatastaM saMzodhya gRhe Anayat / kathamapi guNo na, tadA nRpaH svaguruguNAna saMsmRtya svaM niniMda / rAjJA rAjyAdAnapaTahe dApite maMtriNoktaM-'matputrI kiMcitti' rAjA saputro| | maMtrigRhe prAptaH / tato javanikAmadhyAMtareNa zAradAnaMdanena zlokaH pavitaH| "vizvAsapratipannAnAM. vaMcane kA vidagdhatA / aMkamArA suptAnAM, haMtuH kiM nAma pauruSam ?" // 1 // iti zrutvAdyAkSaraM muktvA sa 'semirA' iti patati / "setuM gatyA samujsya, gaMgAsAgarasaMgame / brahmahA mucyate pApai-mitraghohI na mucyate" // 5 // tiIyazloke dvitIyAdaraM muktvA'paThat / "mitrohI kRtaghnazca, steyI vizvAsaghAtakaH / catvAro narakaM yAMti, yAvaccaMdivAkarau" // 3 // tRtIyAdaraM tena muktN| "rAjaMstvaM rAjaputrasya, yadi kaTyANamichasi / dehi dAnaM supAtreSu, gRhI dAnena zudhyati" // 5 // 20 MIN For Private & Personal use only Page #176 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 6 // iti zrutvA nRpasUH svastho jAtaH / sarva vanavRttAMtamuvAca, tadA rAjJA proktaM"grAme vasasi kaumAri, vanasthaM caritaM khalu / kapivyAghramanuSyANAM, kathaM jAnAsi putrike !" // 1 // tato javanikAMtaritaH sa prAha"devaguruprasAdena, jihvAgre me sarasvatI / tenAhaM nRpa jAnAmi, jAnumatyAstilaM yathA // 1 // anena zlokena nRpasya saMdehaH pUrNastato gururAjAnau militau hRSTau' / iti vRttAMtaM zrutvA zrAddhaiH / 6 svAmimitravizvAsidevaguruvRSTvAlamohanyAsApahArAdIni mahApAtakAni sarvathA viziSya varjanIyAnIti / / ___ "zujyasya vyavasAyasya, dUSaNAni parityajet / ihAmutranave zrAdhaH, syAdyazasvI niraMtaraM // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaGgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navamastaMne triMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 130 // // ekatriMzaputtarazatatamaM vyAkhyAnam // 131 // HT uktaM sAticAraM dvitIyaM guNavataM / athAnarthadaMparihArAkhyaM guNavataM tRtIyamAha zarIrAdyarthadaMmasya, pratipakSatayA sthitaH / yo'narthadaMDastattyAga-stRtIyaM tu guNavatam // 1 // spaSTa-anartha niSprayojanaM prANI puNyadhanApahAreNa daMDyate pApakarmaNA vilupyate yenAsAvanarthadaMgaH, sa ca caturvetyAha // 6 // __JainEducation International 2010 Page #177 -------------------------------------------------------------------------- ________________ A S AMAUSAMACARA "zrAtaraujamapadhyAnaM, pApakarmopadezitA / hiMsopakAridAnaM ca, pramAdAcaraNaM tathA // 1 // apakRSTaM dhyAnamapadhyAnaM, dhyAnaM nAmAMtarmuhUrta yAvanmanaHsthiratvamekAgratA ca / yataH sthAnAMgavRttau"aMtomuhuttamittaM, cittAvaThANamegavatthummi / lamatthANaM kANaM, joganiroho jiNANaM tu" // 1 // tatrApadhyAnaM ArtarounnedAt vidhA, tatrApyAta catuoM-aniSTazabdarUpagaMdhAdikaM prApya kAlatraye'pi tadiprayogaciMtA 1 / anISTazabdAdikaM labdhvA kAlatraye'pyavichedaciMtanaM tat 2 / evaM rogAdivedanAvyathAyA viprayogaciMtA 3 / nuktAnAM kAmalogAnAM smaraNaM caturtha 4 / yAvazyakaniyuktigatadhyAnazata| kavRttau tu tadidaM-'deveMcakravarttitvAdInAM guNA rUpAdaya sacistatprArthanAtmakamadhamaM nidAnaciMtanaM 'aha-1 manena tapastyAgAdinA deveMjaH syAm' ityAdirUpaM / Aha-kimiti tadadhamaM ? ucyate-yasmAdajJAnA-18 nugatamatyaMta, tathA ca jJAnino vihAya sAMsArikepvanyeSAmanilApaH syAt , iti dharmanidAnaciMtanaM tatturIyakaM / / athaitaddhyAnasyAtmaikavartitvAdalakSyamapye jilakSaNazcaturjiridaM lakSyate-"tassa kaMdaNa soyaNa, pridevnntaamnaadiliNgaaii| vANivigAvilaMgaveyaNAnimittAI" // 1 // tasya dhyAnasya catvAri liMgAni-tatrAnaMdanaM mahatA zabdena viravaNaM, zocanaM tvazruparipUrNa netrasya, paridevanaM dainyaM punaH kliSTanASaNaM, tAmanamuraHkuTTanAdi,-etAni liMgAni iSTAniSTaviyogAviyogavedanA|nimittAni / 1 / anena dhyAnena tiryaggatiH, athavAvazyakahArijayAM"aTTeNa tirirakagai, ruddakANeNa gamayaMti nirayaMmi / dhammeNa devaloya, siddhigai sukamANeNa" // 1 CTERRECRUG 2010-05 For Private & Personal use only Page #178 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 99 // 201 zrArttadhyAnena saMyatyAkhyA sAdhvI gRhagodhAtvaM prAptA / etad dhyAnaM dezaviratiM yAvatsyAdataH naMdamaNikArazreSThI maMDUkatvaM prAptaH, suMdarazreSThI caMdanagodhAtvaM prAptaH, ityArttadhyAnam / rauprakhyamapadhyAnaM pUrvoktAdatikrUrAdhyavasAyAtmakaM tadapi caturddhA - ekeMdriyAdisattvAnAM tAmanaM vedhanaM baMdhanaM yaMkanaM prANaviyojanaM zrasizaktikuMtAdinistathA vIrapizAcamuSTiprayoga viSamaMtrayaMtrAdiniH mAraNaM ciMtanaM krodheneti hiMsAnubaMdhi 1 / paizunyaM cATikAkaraNaM, zranyavavacanaM, cakAramakArAdi ca svaguzAdhikyAdanyadopaprakaTanaM, yA svepsitanRpasya jayaM zrutvA'nyanRpopari raubuyA 'zreSThaM jAtaM aho asmadIyanRpasya khaDge jayaH, ekena prahAreNaitAvaMto hatAH' ityAdiciMtanaM punaH punaH kathanaM ca tanmRSAnubaMdhi 2 | tIvraropatastannAyakopaghAtAdyaiH paradravyApahAraciMtanaM tatsteyAnubaMdhi 3 / svadhanAdirakSaNArtha | sarvataH zaMkamAnasya paropaghAtAdhyavasAyastatsvasaMrakSaNAnubaMdhi 4 / yato dhyAnazatake - " zya karaNakAraNANuma, visayamaNuciMtaNaM cayaM / zravirayadesAsaMjaya, jagamaNa saMseviyamadaNaM // 1 // kAraNAnumativiSayaM paryAlocanaM caturbhedamiti raupradhyAnaM syAt / zraviratAH samyagdRSTayaH | | dezAsaMyatAH zrAvakAsta eva janAsteSAM manAMsi taiH saMsevitaM saMcititamadhanyamazreyaskaraM pApaM niMdyamiti / 1 / zrasya catvAri liMgAni tadyathA - 'hiMsAdiSu eSu caturSu yadekAdisevanaM jUyo bhUyaH tadAdye 1 / eSu catupi pravRttistat 2 | kuzAstraM zrutvA'jJAnato vA hiMsAtmakayAgAdiSu dharmavRSTyA pravarttanaM taliMgaM 3 / marapAMtaM yAvahiMsAdera nivarttanaM kAlazauka rikAdivat tat 4 / yaghA vicArAmRte uktaM evaM staMja. e || 99 || Page #179 -------------------------------------------------------------------------- ________________ OMOMOMOMOMOMOMOMOM "rau'smRtestaMmulanAmamIno, hiMsAdiSuSkarma vinApi yAti / asaMkhyakuSkarmaparAnujUtaM, tapeva jUyo narakaM muraMtam // 1 // tathA raupradhyAnaviSaye kurumokurumasaMbaMdho'yaM__ "kuNAlAnagaryAH khAlAnyaNe chau jhapI kAyotsargeNa sthitau / tanmahimnA megho nagarasya vahirvapati || sAdhvo lopasargo mA javasviti / sokaiH saMjUya tAvupadrutau / 'yuvayomahimnA nagare mahAtApo'sti, ari-2 pTametadasmAkaM' / ityuktyA tayordhyAnajaMgo jAtaH, teSAmupari ro'dhyAnamutpede, tena dhAnyAM tAcyAmayaM / zlokaH proktaH "varSa megha kuNAlAyAM, dinAni daza paMca ca / muzalapramANadhArAni-yathA rAtrau tathA dine" // 1 // | etatkathanAnaMtaraM jalaiH puraM plAvitaM tarasudadhau gataM, tau ruSI api nagarajalena plAvitau azujadhyAnena sArgha svadehI prohatuH prayatnAvAcyAM bumitau tau narakaM jagmatuH / ArtAdyapadhyAnavalAhakasya, vRSTiM pratanya tinau hyajAvAt / kSAtyAH puraplAvayanaM vidhAya, tau prApatuH zvantramanarthadaMmAt // 1 // // ityandadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttI navame staMne ekatriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 131 // Zhong Xiao Ling Ba Fen *Ba **Ting KA JainEducation International 201IATI w anbrary.org Page #180 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. stana. // 9 // // dvAtriMzaputtarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // atha ditIyajedo'yaM-pApakarmopadezitA' pApakarmANi-kSetre khananaM kuru, halaphAlAdi sajI kriyatA, vRSAndamaya, zatrUnmAraya, imAM kanyakAM vivAhaya-ityAdIni, teSAmupadezaH / zrUyate hi-'kRSNaceTakAdInAM svApatya vivAhe'pi niyama iti / I tathA "hiMsopakAridAnaM ca"-hiMsAyogyopakaraNAni zakaTazastragharaTTodUkhalamuzakhadAtaramakakRpANikAMkuzikAkuddAlarecakaupadhatraNakRmyAdidhAtahetugarnazAtanapAtanAdyartha mUladArAdidAnamityAdIni hiMsA-| dhikaraNAni teSAM dAnaM, yahA-bAravatyAM dhanvaMtarivaidyo vahusAvadyAtmakaH, ditIyo vaitaraNI mUlapuSpAdivahujIvahiMsAtmako'pi glAnamunInAM niravadyaM dadAti jaipajaM / ekadA kRSNo jinaM pAca-svAmin ! vaidyAnAM kA gatiH ? yato lokA api pati___ "kavi citrakara pAradhI, valI vizeSe naTTa / gAMdhI naraka sadhAvIyA, vaidya dekhA vaTTa" // 1 // | asmannagaravAsinau dhanvaMtarivataraNinau, tayoH kva gati vinI ? / 'he nRpa ! Adyo'pratiSThAnaprastaTe, 5 dvitIya AraMnaM kurvannapi manasA vijeti kiMcidataH vanavAnaratvaM prApsyati, tatra muni kaMTakavidhapAda vIdaya jAtismRtyA ca zaTyochariNyaupadhyA nikaMTakaM kariSyati, muniproktadharmopadezAtpUrvakRtapApAnyAlocya tridinAnazanena vAnaraH sahasrAraM prApsyati, zrAvastu pakAyahiMsAtaH punaH punastatraivotpatsyate, kapardikAnaMtatame jAge ca kraya vikrayatvaM prApsyati iti tRtiiynedH3| OMOMOMOMOM // 7 // 2010205 For Private & Personal use only Page #181 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathA "pramAdAcaraNaM tathA" pramAdA madyAdayaH paMca teSAmaMgIkaraNaM, yataH"majjaM visayakasAyA, niddA vikahA ya paMcamI jaNiyA / ee paMca pamAyA, jIvaM pAti saMsAre" // 1 // madyaM madirA upalakSaNAdyajanamAMsasarakatADyAdiparigrahaH / madyaM lokottare niMdya, yataH___ "gAyati camati vakti gadgadaM, rauti dhAvati vigAhate kramam / haMti hRSyati na budhyate hitaM, madyamohitamatirviSIdati" // 1 // tathA saMbodhasittarivRttau-madyamattakRSNaputrenyo jAtaH doSo yathA"battIsuttarasayasaMkhasu, kulakomI jAyavajaNassa / baarviemhaa-vjaagirinivaaykhyhen||1|| SaTrapaMcAzatakulakoTyaH puramadhyavartinyaH dAsaptatikulakovyaH purapArzvavartinyaH ye saMyama pratipannAstAna vihAya dUraM gatAste'pyAkRSya vahnau dutAH catuHkoTyaH kulAnAM / kulasaMkhyeyaM-ekasya yAdavasya gRhAdaSTottarazataM kumArA niHsaraMti tadekA kulakoTiH, iti vRkSamukhAt zrUyate, tattvaM tu bahuzrutA vidaMti, iti mdyaakhyprmaadH||1|| tathA viSayAH zabdAdayaH paMca, yataH "viSayavyAkulacitto, hitamahitaM vA na vetti jaMturayaM / tasmAdanucitacArI, carati ciraM muHkhakAMtAre // 1 // iti vitiiyH| 5 / kaSAyAH-kapaH saMsArastasya lAlo yenyaste kaSAyAzcatvArasteSAM svarUpamane vakSyate iti 3 / nijA svApaH sA paMcadhA, yataH sakasakarAkara Jain Education Internatio . 19 For Private & Personal use only Page #182 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. "sukhaprabodhA nizA syA-danyA muHkhaprabodhikA / niAniSA prathalA ca, sthitasyoddhasthitasya vA" // 1 // stana. " "gato'pi janasya syA-pracalApracalAnidhA / styAnarvAisudevAI-balA'haciMtitArthakRt" // 3 // // 7 // II styAnA saMghAtIcUtA gRjirdinaciMtitArthaviSayAnikAMkSA yasyAM sA styAnagRhiriti tu karmagraMthAvacUrNI | "zrAdyasaMhananApekSa-midamasyAM balaM matam / anyadA tu vartamAna-yuvanyo'STaguNaM bhavet" // 1 // ayaM karmagraMthavRttyA abhiprAyaH / jItakaTapavRttau tu ya'daye sati atisaMkiSTapariNAmAdinA'dRSTamartha-2 mutthAya prasAdhayati, kezavArcabalazca jAyate, tadanudaye'pi ca zeSanarenyastricaturguNaM balaM navati / zyaM / narakagAmina eva syAdityuktamastIti / atrArthe jJAtAni mahAnASyoktAni yathA "poggalamoyeMgadaMte', pharUsagavarmesAsanaMjaNe ceva / zrINaghiyassa ee, bAharaNA iMti nAyavA // 1 // | paudgalaM mAMsaM siddhAMtalASayA, tasyodAharaNaM yathA-'ko'pi kuTuMbiko mAMsAsaktaH / kaizcitsthaviraiH va prabodhya dIkSAM grAhitaH / sa kadAcit kvacitsthale mahiSavadhaM prekSya tadajilASeNaiva rAtrau suptaH, tatastyA nardhinijodayo jAtastadaye cotthAya gatvA'nyaM mahiSamekaM hatvA cAnakSayat / ta'dharitazeSaM ca mAMsa | samAnIyopAzraye nidhAya suptH| prage guruM prAha-'itthaMjUto mayA svapno dRSTaH' / tataH sAdhunistadAmi- // e|| SamadRzyata / paMcamInijodayo'syAsti iti jJAtaM ca / saMghena liMgamapahRtya visarjito'sAviti // 1 // tathA ekaH sAdhuH zrAvakagRhe modakAn vIkSya tadIhAparaH suSvApa / aMtimanisodaye rAtrau tadgRhaM NERGAR 2010_05 For Private & Personal use only Page #183 -------------------------------------------------------------------------- ________________ gatvA sphoTayitvA kapATAna tAn lakSayitvA zeSaM patadgRhe kSiptvA etya suptaH, utthitena tthaivaakhocit| | punastatpratyakSeNa guruniSTaM, 'aMtimaniSodayaH' iti jJAtvA tathaiva visrjitH|| | tathA ekaH sAdhurdivA viradena kheditaH kathamapi naSTopAzrayamAgataH / datinaM prati sakopa eva nizi || suptH| tannijodaye ca purakapATe jaMkvA hastinaM vyApAdya daMtI gRhItvA svasthale kSiptvA suptH| prajAte taM 4 | saMyame'yogyaM jJAtvA tathaiva nisskaasitH|3| | pharUsagaH kuMlakAraH samayavANyA / yathA-ekaH pharUsago mahati gaLe pravrajitaH / zranyadA tannibhAyAM yathA pUrva mRttimAnatomayat , tatsAdhUnAM zirAMsi troTayitvA kabaMdhaiH sahaikAMte ujjJAMcakAra / tataH || zeSAH kecana munyo'psRtaaH| prage tatsarva jJAtvA saMghena duuriikRtH||| | tathA kazcitsAdhuH gatyAgatikAle eka vaTavRdaM mukhadaM matvA tanniSAyAM taM jaktvA svasthave nikSipya - suptaH / 'svapno dRSTaH' ityAlocite tajjJAte siMgApanayanataH gaNAbahiSkRtaH / 5 / iti vizeSato jJAtAni ||5| nizIthAdavaseyAnIti zratha sAmAnyataH niSAdoSazcAyaM| "sarvaguNaghAtinI nijA, niSA saMsAravarmanI / niSA pramAdajananI, tasmAttyAjyA budhaiH sadA" // 1 // tathA munidhArmikANAM viniSatvaM zreSThaM, yataH-paMcamAgame zrIvIrazayyAtarI zrAvikA mRgAvatIpatijaginI jayaMtyAkhyA prajeM prati praznamidamakarot-'suttattaM te sAhu jAgariattaM sAdu ?' 'jayaMti ! atthe 2016 For Private & Personal use only Page #184 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. khaMca. // 6 // gazvANaM suttattaM sAhu, atthegANaM jAgarizvattaM sAhu / je zme jIvA ahammizrA zrahamAmaNuzrA ahameNa caiva vittiM kappemANA viharaMti eesi eM jIvANaM suttattaM sAhu, eesi jIvA suttAsamANA No bahUNaM | jIvANaM pANANaM ANaM sattAeM purakANaM jAva vaTuMti / eesiM jIvA suttA samANA appANaM paraM vA tajayaM vA no bahuhiM ahammiehiM saMjozaMti, eesiNaM suttattaM sAhu / jayaMti ! je zme jIvA dhammiyA jAva dhammeNaM ceva vittiM kappemANA viharaMti, eesiNaM jIvANaM jAgarizrattaM saahu-ityaadyaakhaapkH| evaM baliattaM subbaliattaM darakattaM AlasattaM iccAi, yAvajjJeyaM iti caturthaH / / / sAmastyapUrvazrutapo'pi sAdhurvimArya (vismRtya ) graMthAn pramilAdiyogAt / kAlaM nigodeSu vasatyanaMtaM, nijAdidoSAMzca vimuMca sUre // 1 // // ityandadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navame staMne pAtriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // -%EOGHA // trayastriMzaduttarazatatamaM vyAkhyAnam // 133 // atha vikathAkhyaM paMcamaM pramAdamAharAjJA strINAM ca dezAnAM, jaktAnAM vividhAH kthaaH| saMgrAmarUpasaghastu-svAdAdyA vikathAH smRtaaH||1|| R 2010 For Private & Personal use only Page #185 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | rAjJAM saMgrAmAdivarNanaM rAjakathA / yathAyaM nRpo jImavadyuyakArakaH suciraM rAjyaM karotu, athavAyaM nRpo muSTaH viyatAmityAdi jJeyaM / 1 / tathA ca strINAM kathA tadrUpaniMdAprazaMsAdirUpA yathA "vijarAjamukhI gjraajgti-struraajviraajitjNghtttii| yadi sA dayitA hRdaye vasati, katapaH kva japaH ka samAdhiriti" // 1 // tathAKI "karahagaI kAgasarA, pulagA saMvajaTharapiMgadasI / mulIlA phulAsI, vihiko niyaI thIisuhaM // 1 // | hai tathA dezajAtikukharUpanAmanepathyaparijanakathA strINAM saMbaMdhinI na kAryA / tatra dezasaMbaMdhena strINAM hai varNanaM yathA-'lATonnavA maMjulavacanA ratinipuNAzca navaMti' ityAdikA, tathA jAtivikathA-'dhignAhmaNIH, yA vidhavA jIvanti mRtA eva dhanyA manye, puMzcalI patilade'pyaniMditA' / tathA kulakathA"aho caulukyaputrINAM, sAhasa jagato'dhikam / patyuma'tyau vizaMtyagnau, yAH premarahitA api" // 1 // | rUpakathA-'rUpazojAvarNanaM' / nAmakathA-'yAdRzaM nAma tAdRzaH pariNAmaH' iti / nepathyakathA|dhika dhik nArIrUpaM yadyauvanaM nepathyaM ca na yUnAM cakSurmodAya jvti'| parijanakathA-'asyAzceTIdAsAdiparikaro dakSo vinItazca' ityAdistrIkathA tyAjyA iti / / dezAnAM kathA-'yathA"ramyo mAlavakaH sudhAnyakanakaH kaMcyAstu kiM vaya'te ?, durgA gurjarajUmirUdnaTanaTA khATAH kiraatopmaaH|| ____JainEducation International 2010_05 For Private & Personal use only Page #186 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 81 // 2010 kAzmIre varamUrkhatA sukhanidhau svargopamAH kuMtalA - varjyADurjanasaMgavanuja dhiyA dezI kathaivaMvidhA" // 1 // iti 3 / tathA ktAnAM kathA svAdAdisaMbaMdhinI yathA - 'aho anena vivAhAdikAyeM varyA rasavatI kRtA, vyaMjanAdisvAdo'dyApi daMSTrAmadhye'sti / athavA jvalatvanena kRtaM pakvAnnAdikaM, ekaM parpaTAdikaM muktvA sarvamaniSTaM kRtamabhUt' ityAdi svayamanyUhyaM / 4 / iti catasro vikathAH smRtAH / saMbodhasittarI vRttau tu saptavidhAstadyathA - ' catasrastu pUrvoktA eva tisrastvimAH - zrotRjanahRdayamArdava jananAnmRdhI sA cAsau putrAdiprajApradhAnatvAtkAruNyavatI mRDukAri (ru) zikI yathA " hA putta putta hA vaha vaha mukkAmi kaha maNAhAhaM / evaM karuNapalAvA, jalaMtajala mi sA pariyA // 1 // darzanadinI jJAnAdyatizayataH kutIrthikaprazaMsArUpA, yathA - sUkSmArthabuddhidRSTaM zrotavyaM buddhazAsanaM | ityAdi 2 // cAritranedinI kathA - yayA kathayA pratipannavratasya vratArthamupasthitasya vA cAritrajedaH | kriyate yathA -- kevasyAdirahite'dhunA kAle tasya zuddhAzuddhaM jAvaM caraNaM ko jAnAti : zranyacca"jaha maMcArja pariyassa, dehapIkA sudhoviyA hoI / girisiharAje mahaMtI, tahatanavo tarja mahe" // 1 // tathA "kAle pamAyabahule, daMsaNanANehiM vaTTae titthaM / vuDisaM ca caritaM, to gihidhammo varaM kArDa" // 1 // iti / 3 / chAtra loke tu zrAvazyakAdisUtraprasiddhatvAccatastra eva saMdarjitA iti / chAtra vikathA - viSaye rohiNI saMbaMdhaH mAgadhI prAkRtabhASAta uddhRtyAtra 'likhyate staMbha. e // 81 // Page #187 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | kuMdanapuryA sunaSazreSThI, tasya putrI rohiNI nAmnA bAsavidhavA gurupAdye'dhyayanaM kurvatI kammapayamIpramukhagraMthAn kaMThe svanAmapAThavadakarot / zrajanaM trisaMdhyaM jinArcA sindhyamAvazyakaM ca nA{cat / nityaM paryatI sAdhikasakSasvAdhyAyapAvinI jAtA / itazca kubodhadUtaH svaM nRpaM cittapuravAsinaM mohanUpaM vyaji-12 pat-'svAmin ! yuSmaddoSAnpunaH punaH sarveSAM jJApayati zyaM rohiNI' tantrutvA mohanRpaH rAgaSeSasutayomithyAtvamaMtriNo'STAdazapApasthAnAdisanyAnAM puraH ruroda gadgadavANyA cAha-'aho IdRzaH ko'pi nAsti yo madAjJAkhaMminI rohiNI asmaricAritradharmapamilanotsukA vazIkRtya mama dadAti / tata ekatra kikoNe sthitA mohanAryA kudRSTistasyAH sakhI vikathA yoginI uvAca-svAmin ! zrahapakArye yuSmAkaM | khedo na yogyaH, yataH-yuSmadIyakaikena sevakena samyaktvavratazrutapUrNA guNenyaH pAtitAste'dyApi svAmi-15 pAdapuraH dhUlivagusaMti, teSAM saMkhyAmapi na ko'pi jaanaati| yataH jIvAnuzAsanavRttau-caturdazapUrvadharAH zrutakevalinazcAnaMtakAye patitA nivasati tiSThati pUrvagatasUtrAcAve mRtveti zeSaH / tasmAt he nRpa ! kiya-12 mAtreyaM varAkikA rohiNI ? iti procya mohena dattAmAziSaM gRhItvA vikathA etya tanmukhe citte cAva|| sat , tena sA rohiNI sarvatra dharmakArye vikathAmakarodakArayacca / ekadA sAdhubhiH sAdhvI nizca sA zikSi-1 tA-'he zrAvike ! tvaM sujhA tavedaM nAI, yataH___"yadIbasi vazIkartu, jagadekena karmaNA / parApavAdasasyecya-zcarantI gAM nivAraya // 1 // tadAkarNya krodhaM prAptA zanaiH zanaiH sarva mohasainyaM samAyAtaM vikayAM prAzaMsat / zratha sA vikathA 2010 For Private & Personal use only Page #188 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMjae // 2 // upadezaprA.nvitA sarva paunAdikaM mumoca / ekadA rAjapathe sthitA rohiNI nRpastrIdoSaM prAha, rAjhIdAsyAH tatvA nRpaM pratyavocat / tataH nRpeNa sunna zreSThinamAkArya pRSTaM-'mannAryAyAH kuzIlatvaM tvatputryA kutra dRSTaM jJAtaM ca kathaM sa prAha-'svAminnasyAH svajAvo puSTo'sti' / tataH kupitena nRpeNa sA nagarAd bahirvisarjitA, araNye muHkhamanujUya mRtA vyaMtaradevI aparigRhItA jAtA / tatrAnyadevakRtaHkhamanujUyaikejiyAdiSvanaMtakAlaM brAMtvA tajIvo nuvanajAnukevakhitvaM prApeti / evaM jJAtvA muHkazrAvyApRtAnAM, phuHkhAnaMtyaM dustaraM dehnaajaam| vairAgyAdyairbadhamuttayA'niyuktA, nityaM vAcyAH satkathA eva jvyaiH||1|| // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navamastaMne trayastriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 133 // 5 // // catustriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // zratha sAmAnyataH pramAdAcaraNameva caturthanedo viziSyate jIvAkuleSu sthAneSu, maUnAdividhApanam / rasadIpAdipAtrAeyAlasyAt sthagayate na hi||1|| naghoca naiva banAti, sthAne mhaansaadike| sarvametatpramAdasyA-caraNamanidhIyate // 2 // a 2011 Page #189 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18] jIvAkulasthAnAni-yatra lIlaphUlapipIlikAmatkoTakakuMthupramukhAnAM pakSAM jIvAnAM hiMsA syAttAni, teSu jUmipaTalakAdiSu majhAnaM snAnakaraNaM na yogya, yataH ekAdazIpurANe "gRhe caivottamaM snAnaM, jalAccaiva suzodhitAt / tatastvaM pAMjhavazreSTha ! gRhe snAnaM samAcara" // 1 // "kUpe hRde'dhamaM snAnaM, nadyAmeva ca madhyamam / vApyAM ca varjayetsnAnaM, taTAke naiva kArayet" // 2 // "pIDyaMte jaMtavo yatra, jalamadhye vyavasthitAH / snAne kRte tataH pArtha, puNyaM pApaM samaM navet // 3 // tathA brahmAMmapurANe"jJAnaM tIrtha dhRtistIrtha, dAnaM tIrthamudAhRtam / tIrthAnAmapi tattIrtha, vizuddhirmanasaH parA" // 1 // ___ tathA viSNupurANe"zrApaH svajAvato medhyAH, kiM punarvahnitApitAH / RSayastatprazaMsaMti, zudhimuSNena vAriNA" // 1 // tathA manusmRtau"cittamaMtargataM puSTaM, tIrthasnAnairna zudhyati / zatazo'pi jalaidhauta, surAnAmamivAzuci" // 1 // "satyaM zaucaM tapaH zocaM, zaucamiMjiyanigrahaH / sarva jUtadayA zaucaM, jalazaucaM ca paMcamam" // 2 // tathA nAgarakhaMme"dRSTipUtaM nyasetpAdaM, vastrapUtaM pibeUlam / satyapUtaM vadevAkyaM, manaHpUtaM samAcaret" // 1 // 2011 For Private & Personal use only Page #190 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMja. e upadezaprA. gRhI yadi snAnaM karoti tadA divase yatanayaiva, na tu rAtrau / zrAdizabdAmadhunItivamInItikaraNaM, tadapi nirjIvajUmikAyAmevetyAdi svadhiyA jJeyaM ceti / // 3 // tathA zrAvasyAusAH-ghRtataivatakramugdhajalAdayo rasAzca, dIpaH zrAdizabdAfpanojanAdayasteSAM pAtrANi || jAjanAni na sthagayati na pidhatte, sthagitAnyeva rakSaNIyAnItyarthaH / / tathA mahAnasAdike sthAne usoco vitAnazcaMyodaya iti paryAyAH, taM naiva badhnAti etatsarva pramAdAca-16 zaraNaM, yataH-'gRhiNA zayanasthAne jojanapAkasthale jalaradaNasthAne devagurudharmasthAne cAvazyaM uboco / / badhyaH sadyo jIvavadhAdibahudoSahetutvAt / atra nidarzanaM yathAMI zrIpure zrISaNo rAjA tasya putro devarAjo devarAja zvAparaH / sa yauvane daivavazAtkuSThI jAtaH / saptavarSAvadhi | vividhapratikArairapi naM gato rogaH, cikitsakairatyaktaH / tato 'yo mattanayaM nIrujaM karoti tasyAI rAjya dadAmi' iti nRpaH paTahamavAdayat / tatra yazodattecyaputrI zIlAdivataraktA, tayA paTahaM nivArya svakarasparzena kuSThaH sphoTitaH / tatastayoH pANigrahaNamahaM kRtvA putraM rAjye nivezya ca dIkSAmAdade rAjA / tatrai-12 kadA poTTilAcAryAH sameyuH / guruvaMdanArtha nRparAjhyau jagmatuH, dezanAMte prAgjavaM papracatuH / gururAha- | "vasaMtapure vyavahAriNo devadattasya dhanezvarAdayazcatvAraH putrA mAhezvarAH / itazca mRgapure jinadattasutA mRgasuMdarI, tasyA anigrahatrayaM-jinAnacitvA munInAM dAnaM datvA ca nodaye'haM, // 3 // 2010_05 Page #191 -------------------------------------------------------------------------- ________________ rAtrau ca na jodaye / anyadA vyavasAyAthai dhanezvaro mRgapure yayau / tatra sA zrAdhasutA dRSTA, tasyAnurAgo jo, 'mithyAtvine me'syAH pitA na prayacati' iti vicArya kapaTazrAvakIya kathamapi tAM pariNIya ca / svagRhe Anayat / dharmejyA jinapUjAdau nipizA, tena tasyA upavAsatrayaM babhUva / tayA guravaH pRSTAH, | guruniAnAsAnaM vicAryoktaM-tvaM cubakopari codayaM baMdhaya, tathA jAvataH paMcatIrthastutyA paMcasAdhudAnena ca nityaM pUrvaniyamasadRzaM phalaM jAyate' tayA tathA kRtaM / zvazurAdibhiH kimapi kArmaNamanayA kRtamiti vicAryoktaM dhanezvarAya, tena sa naboco jvAlitaH, tayA ktiIyo bachaH so'pi jvAlitaH, evaM sapta dagdhAH / tataH zvazureNoktaM-'jaje ! kimarthamayaM prayAsaH' tayoktaM-'jIvadayArtha' punastena saroSamuktaM'tarhi pitRgRhe gaLa' / tayoktaM-'sakuTuMvena tvayA'haM pitRgRhe mocyA' / tataH sarve'pi calitAH / kvApi mArgagrAme zvazurapadIyaiH prAghUrNakArtha rAtrau pAkaH kRtaH / sA vadhUrbahu kathanenApi na luMkte / tato yasya gRhe / jAtaM tasyaiva kuTuMvena nuktaM mRtaM ca / prAtaryAvahilokate tAvadannasthATyAM sarpo dRSTaH, sarvaiciMti-rAtrau / pAke dhUmAkulaH sarpo'nnanAjane papAteti' pazcAmadhUH hamitA, tayoktaM-'zrata eva cutakopari caMghodayaMza to dade, rAtrau ca na muMje'haM' tataste pratibudhAH sarve'pi jIvitapradAnAttAM kuladevImiva manvAnAH pazcAdA* yyuH| tau daMpatI dharmamArAdhya svarga gatau / tatazyutvA yuvAM jAtau / tvayA prAgalave sapta caMDodayA dagdhA| stenAtra saptavArSiko vyAdhiste'jUt" / tata unnyorjaatismRtirjaataa| putre rAjyaM nyasya pravrajya ca svarga gatau // ___JainEducation international 2010 Page #192 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 84 // 2016 niprApayaH sthAnamahAnasAdike, caMdrodayaM sAdhujineMdrabhUmiSu / nAti yo jAvavazena dhArmikaH prApnoti satkaTapa vitAnamantimam // 1 // // ityanda dinaparimitopadeza saMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranyasya vRttau navamastaMne catustriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 134 // _ // paMcatriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 135 // atha punaH pramAdAcaraNameva darzayati avratapratyayibaMdhaM, pratyAkhyAnena vArayet / sarvamayalato'kArya, tathA dyUtAdisevanam // 1 // kutUhalAnRtyaprekSAM, kAmagraMthasya zikSaNam / sudhIH pramAdAcaraNa - mevamAdi parityajet // 2 // aviratyA yo baMdhaH karmaNAM, taM pratyAkhyAnaM kRtvA vArayedityarthaH / yataH - cAturgatikApArasaMsAre paryaniH satvairyAni yAni dehAyudheSTikAkASThAsthIni pUrvamuktAni, taistaiH zarIrairyadA'nyajIvavadhAdyanarthaM syAttadA tatpUrvamukta dehasvAmI javAMtaraprApto'pi tatsattAdyaparityAgAttatpApena lipyate, tatpApaM yatra gatastatra sabhAga-nRtyaviratyA ceti tattvaM / yayuktaM paMcamAMgapaMcamazatakapaSThodeza ke - 'purise dhaNU parAmusati usu parAmusati uGkaM vihati u ubidite samANe jAI tattha pANA niti taraNaM jaMte se purise kati kirie ? goyamA ! paMcahiM kiriyAhiM puche, tesiMpi jIvANaM sarIhiMto dhaNU nivattie tevichA jIvA paMcadiM staMja. e // 84 // Page #193 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zAkirizrAhiM putra ityAdi jJeyaM / yo naraH dhanuH dhuM ca gRhItvA muMcati tena sa paMcaniH kriyAniH spRSTaH, 18 paraM yairjIvadeherdhanurAdi jAtaM te jIvA api paMcaniH kriyAniH spRSTAH atrAha-nanu muMcato narasya / tadyuktaM, paraM anyeSAM kathaM tAH kAyamAtrasyApi tadAnImacetanatvAt gururAha-tahIvAnAmapi tAH kriyAH syuH, tepAmaviratatvAt / evaM cettarhi sidhAnAmapi valAttadvaMdhaH, sidhdehAnAmapi jIvaghAtahetu-18 tvAtkutracit / yaghA yathA dhanurAdIni pApakAraNAni syustaddehakartRkajIvAnAM tathA pAtradamAdIni jIvaradAhetutvena puNyanimittAni syuAyasya samAnatvAt / atrocyate-aviratilAvAdvaMdhastasya, teSAM ca simjhAnAM sarvasaMvaratvAnnAsti baMdhaH / pAtrAdisattvAnAM vivekAdyanAvAnna puNyavandhaH / athavA paramezvara-15 vAkyAtsarvaM tathyamiti / tasmAdanaMtaranavAMtare dehazastrAdInyapyadhikaraNatvAtpratyAkhyeyAni iti lAvArthaH / / tathA yatnataH sarvakriyAM pariharet svakAryArtha vihitamapi jvaladidhanAdikaM vidhyApayet / 'nanvagnividhyApane'pi doSa eva' satyaM, paraM digmukhazastratvAdanyeSAM trasAdInAM jIvAnAM vadho na syAdataH vidhyApanIyaH / / tathA azodhiteMdhanagaNadhAnyajalavyApAraNaM, mArge sati haritakAdyupari azodhitamArgagamanaM, vRthA patra-11 puSpatroTanaM, jittimadhyArgalAkaraNaM, ayatnena kapATArgalAdAnaM, aprAsukalavaNagrahaNaM, mudhA vRddhazAkhAmR-11 ttikAdimardana, vastrasthitayUkAdijIvAnanavedaya dhApakAyArpaNaM, zleSmAdInAmutsargAsthaganamityAdikAM sarvA|| mayatnena kriyAM na kuryAt / zleSmAdiSu muhUrttAnaMtaraM bahujIvotpattiH, yataH lokaprakAze Jain Education Internal de $4 For Private & Personal use only Page #194 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 5 // upadezaprA. puriSe ca prazravaNe, zleSmasiMghANayorapi / vAMte pitte zoNite ca, zukre mRtakalevare // 1 // staMjae pUye strIpuMsasaMyoge, zukrapudgalavicyutau / puranidhmane sarve-dhvapavitrasthaleSu ca // 2 // garnajanarasaMbaMdhiSu eSu vastuSu saMmUrchimamanujA aMtarmuhUrtAyuSkA aMgulAsaMkhyeyatamannAgadehAzca saptASTau / vA prANanRtaH samutpadyate / nava prANAH saMgrahiNyA zravacUA~ iti, tathA prajJApanAyAM aaryshyaamaastthaivaahuH| ataH zleSmAdInAM yatanayA sthaganamiti / tathA ghRtAdisevanaM AdizabdAtsAripAzikagaMjIphakasetraMjakalakImAdi saptavyasanAni vA, yataH "ghRtaM ca mAMsaM ca surA ca vezyA, pApaciaurya prdaarsevaa| etAni sapta vyasanAni loke, ghorAtighoraM narakaM nayaMti" // 1 // dhUtAdi kRtaM hi pade pade vipatsyAt / atrArthe prabaMdho'yaMsimapure puraMdaranRpaH / sa cAnyadA suMdareNa purodarakrImAM kurvan rADyA'mRtavANyA vAritaH- "he nAtha ! dyUtAnnalapAMvAdayo jUSAH pade pade niMdAM prApustena nimmAkaM jujaMgamamiva muMcedaM urodaraM" ityAdinA / nipicho'pi kitavaM na jahau / anyadA jitarAjyena tasyAnujena purAnniSkAzito devyA putreNa ca yutaH sa rAjA pathi vrajana kvApyaraNye svaziraH anyasya ca priyAM paNIkRtya chUte jigAya / kAlai janitAmiva | zyAmalA daurogyanirmitAmiva kurUpAM nivanAminImAdAya puraH prasthitaH / atha sA 'sapatnI vairiNIti viciMtya jalagrahaNamiSeNa tAM rAjhI kUpAMtaH praviSya 'kenApyanyena saha sA gatA' iti nillI puraMdarAya jagau // 5 // 201009 For Private & Personal use only Page #195 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sa tatkhedena jilyA putreNa ca sahito'dhvani gacannekAM mahatImApagAM prApya tAM nilI sutaM ca yugapachuttAra-3 yitumazakto nilImAdAya praviSTo mahAmakaraNa gikhitaH / nilI tu mRtA / tannArAkrAMtaH sa makarastaTe khagno dhIvaraizca vidAritaH, tasyodarAnnirgataH zItavAtaizca labdhasaMjho rAjA dhIvarairdAsIkRtya gRhe rakSitaH / anyadA samInagrahaNArtha nadI praviSTo nadIpUreNa mRtH| A stazca pazrikaiH sA kUpAnniSkAzitA / sA|zena pRSTA yathAjAtamavAdIt / naginIkRtya samIpe / raditA / sa rAjaputraH kayAcividyAryA vaitAThye nItaH, bahuvidyAnAM pAtrI kRtya krameNa pitRrAjye nydhaayi| athakadA sAghezastatra sametaH / svapuraM jJAtvA sAdhezena saha sA rAjhI naraveSa dhRtvA sanAyAM gatA, svasutamupalakSya mudA sthitA / rAjJApi tAM prekSya sArthezaH pRSTaH pUrva vRttaM prAha / tato muditena rAjJA pArSadyAnAM puraH tatpAdau praNamya sA sukhavilAsamayI kRtA / tato nagaramadhye dyUtAdinivAraNapaTaho dApitaH / svaya* mapyanarthadaMmAdinivRtya svrgtH| PI sarpakrImAmivAtrImA-dyUtakrImAM karoti kaH / yazAtpArthivaH prApto, vipado hi pade pade // 1 // AL tathA chUtAdikaraNena hAsyamaukharyaniSThurajApaNAdikaM tu navatyeva tena vairavRddhyAdi jAyate / yathA pUrvamitraiva varNitakumArapAlanaginIM prati jartA dyUtakrImAyAM mAraya muMmakAn' iti hAsyoktyA mahAnathai praapeti| tathA kutUhalAnnRtyapredANamupalakSaNAdgItaM vezyAdInAM tathA jAMjAlikAdInAM prekSaNaM mudhA pApani ___Jain Education international 2010_05 For Private & Personal use only Page #196 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yA saMca. // 6 // baMdhanaM, tathA kAmagraMthasya kokazAstragatAsanamaMtraupadhakAmoddIpanAdikasya zikSaNaM / evamAdipramAdAcaraNaM / sudhIdharmazaH parityajediti dvitIyazlokArthaH / anarthadamo'pa ( zula) ciMtanAdikazcatarvidho'tra grathitaH sadAgame / tataH pramAdo guNahAnihetuko, vizeSamucyazcarame guNavrate // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navame staMne paMcatriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 135 // // iti navamaH staMjaH samAptaH // // 6 // 2012 For Private & Personal use only Page #197 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 05 // thopadezaprAsAde // // dazamastaM // // SaTtriMzaduttarazatatamaM vyAkhyAnam // 133 // te paMcAticArAstyAjyAH, tAnAha saMyuktAdhikaraNatvamupanogAtiriktatA / maukharyamatha kaukucyaM, kaMdapa'narthadaMgAH // 1 // ityanarthadaMtagAmina ete paMcAticArAH / saMyuktAdhikaraNatvaM - adhikriyate pRthvyAdiSvAtmA'nenetyadhikaraNaM adhikaraNAMtareNa yathA khalena muzalaM, halena phAlaH, dhanuSA vANaH zakaTena dhUsaraM, gharaTTikApuDhaM dvitIyapuTena, kuThAreNa daMruH, ityAdisaMyuktamanarthakriyAkaraNayogyaM sIkRtaM tacca tadadhikaraNaM ca tasya jAvastattvaM / yataH zrAvazyaka bRhadvRttau - 'sAvageNa saMjuttANi caiva sagamAdiSi na dhareyavANi' evaM vAsIparazvAdi vijAsate / asaMpRktAdhikaraNatAyAM sukhena paraH pratiSedhituM zakyate / tathAgnirapi yadA'nyagRdeSvanyaiH prajvAlitastadA grAhyaH / gRhApaNAraM jagrAmAMtaragamana catuSpathAvastrAMca lenA sthagita sarvadRSTisamakSaM vyaMjanAdyAnayanamapi prathamaM na kuryAt, paraMparApApavRddhiH syAt / yataH - kArye zuzubhe vApi, pravRttiyaiH kRtAditaH / jJeyAste tasya karttAraH, pazcAdapyupacArataH // 1 // Page #198 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. 11 60 11 2010_05 etacca hiMsrapradAnarUpasyAnarthadaMmasyA ticAraH // 1 // tathA upabhogopalakSaNatvAnogavastUnAM snAnajo- * staMja. 10 janavasanAdyatirekaH tathA tailAcyaMganAdi cetyAdikaH pramAdAcaritavRttera ticAraH / 2 / tathA mukharo vAcAstAvo maukharyamasanyamasaMbaMdhaM bahupralApitvaM zrayaM ca pApopadezasyAticAraH, maukharye sati taDupadezasaMbhavAditi / 3 / tathA kaukucyaM-- nUnetrauSThanAsA karacaraNavadanAdivikAragarja hAsyajanakaM viceSTitaM yena paro hasati, Atmanazca lAghavaM javati / na ca tAdRzaM vaktuM ceSTituM vA kahapate pramAdAt tathAcaraNAccA ticaarshcturthH||4|| tathA kaMdarpaH kAmastatpattihetuvAkprayogo'pi kaMdarpaH / iha ca sAmAcArizrAvakeNa na tAdRzaM vaktavyaM, yena svasya parasya vA mohoDeko bhavatIti paMcamaH / 9 / etau ghAvapi pramAdasyAticArau / atra nirati |cAravrate nidarzanamidaM - baMdhurApuryA sUrasenamahI senAkhyau rAjaputrau sadAcArau prItinAjau sukhaM tiSThataH / anyadA mahIsenajihvAyAM duHsAdhyo gadaH samutpannaH, vaidyAstamasAdhyaM matvA mumucuH / tasya jihvAgadadurgadhenAnyarNe ko'pi sthAtuM na zaknoti, sUrasenaH snehAtsakAze tiSThati / yadA gadAya are are iti zabdaM karoti tadA jAtA prAha - 'he baMdho ! sakalajagatAraNa samarthAne kakarma jAladhyAnAni jasmI kRtajavaprapaMca zrI matsarvajJasmaraNaM kuru // 2 // 87 // tadanu sa paMcanamaskAraM manasA dhyAyati / muktabaMdhujIvitAzaH sUrasenaH anekapApaniyamAn kArayitvA prAsukajalena tasya jihvAM siSeca, maMda maMda siMcanAttadgado gataH / tataH yatpratyAkhyAnaM kRtaM, tadapAlayat / Page #199 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2016 anyadA vADugurorAgamanaM zrutvA tau dhau vaMdanAya gatau / dezanAM zrutvA rogakAraNaM pRSTo muniraMvaM jagau - " maNipure madanAkhyasunaTasya vIradhIrAkhyau tanayAvanUtAM, kadA'pi tau vane gatau / vIraH svamAtulaM vasaMtAkhyaM muniM bhUmau patitaM vIkSya janAnapRSThat / kazcidavocat - 'ekaH sarpaH kAyotsargasthamenaM muniM daSTvA bile praviSTaH mAtulasnehena laghunA dhIreNoktaM- 're raMkAH ! kimayaM nazyanneva na hataH ?' / vIrastamuvAca - 'prAtaH ! kiM mudhA karma banAsi ?' sa prAha - 'munidaMzake sarve hate dharma eva syAt / yataH - "ghuSTasya daMkaH svajanasya pUjA, nyAyena kozasya ca saMpravRddhiH / apakSapAto ripurASTraciMtA, paMcaiva yajJA nRpapuMgavAnAm" // 1 // kSatriyANAM na doSaH dvitIyaH prAha - 'baMdho ! jainAnAM tu yaSTikA na jaMjaMti payaHpAtramapi, payo'pi na vizIryate, jIvavadho'pi na syAttathA kArya / jIvAnaMda vaidyeneva vAkyamapi vicArya vAcyaM / tatastavAkyaM satyaM matvA upacAreNa muniH sIkRtaH / kramAttau mRtvA yuvAM jAtau / anAlocitatAdRganarthadako mahIseno dhIrajIvo jihvArogeNa vyAptaH zaSisaMjIvanAttvamvandhito'yaM sAmajo'bhUt / iti zrutvA jAtismRtyA mUlato'rthAnarthadaMka nivAraNAya munitvaM jagRhatuH / sUrasenamahI sena- dRSTAMtenAmunA janAH ! | anarthakamAgoni - mittaM tyajata dUrataH // 1 // // ityanda dinaparimita hitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau dazamastaMne SaTtriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 136 // Page #200 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 6 // SRIGANGA // saptatriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // athAnarthadaMjhameva varNayatiajJAnamanyudaMnenyo'-narthadaMmaH prajAyate / sa cUNyo vratavantreNa, citraguptakumAravat // 1 // spaSTArthaH, nAvArthastu zlokasUcitasaMbaMdhAdayate sa cAyaMkozalezo jayazekharo nRpaH, tasya puruSadattapuruSasiMhAkhyau putraavjuutaaN| tuTyazIvaguNayostayoH sakhyamakSiyAM zikSitamiva aikyaprakhyamanUt / yataH arthadIpikAyAM"pANyorupakRtiM sattvaM, striyA lagnazuno balam / jihvAyA dadatAmadaNoH, sakhitAM zizyetsudhIH" // 1 // __ tasya nRpasya vasunAmA guruH, tasya citraguptaH putraH kutUhala priyo'sti / anyadA nRpaH sahasA vipannaH, tadA rAjanyairyeSTharAjasU rAjA kRtaH, kaniSThastu kaniSTharAjye sthApitaH kathamapi / aba rAjA sattAstha / uvAca-'yadiyaM samitpitre zaraNadA nAjUta , tadA mamApi kathaM naviSyati" / zrutvAha tadguruHsvapituH zreyase svarNAdiputtalakAnAM gavAM nuvAM zayyopAnattilakanyAdInAM ca dAnaM jUdevenyo deyaM, putra-81 100 // dattaM phalaM pitA prAmoti iti zrutau, ato janaiH sutaH prArthyate" / tataH sarvadarzanina Aiya nRpastecyodAt / sAdhavo nimaMtritAste prAduH-'he nRpa ! jIvaghAtakRdAdAtuM munInAM na yogyaM / yato vaMdAruvRttI"tathAhi yena jAyaMte, krodhalonAdayo nRzam / svarNa rUpyaM na taddeyaM, cAritrijyazcaritrahat" // 1 // OMOMOMOMOMOMOMOMOMOM AGENCCC 2011 For Private & Personal use only Page #201 -------------------------------------------------------------------------- ________________ anyacca "vijavo vItasaMgAnAM, vaidagdhyaM kuvyossitaam| dAkSiNyaM vaNijAM premA, vezyAnAmamRtaM viSam " // 1 // tathA nRpa ! medhyamatti, zRMgakhurADau jaitUnapi ca iMti, tatpazvAdidAnaM kathaM zreyase ityAdi jJeyaM, dAnaM tvekamajayadAnameva zreSThaM, yataH - " kapilAnAM sahasraM tu, yo dijebhyaH prayanvati / ekasya jIvitaM dadyAt, kajAM nAIti pozI m" // 1 // paramanyakRtadharmakarmaphalamanyaH kathaM prApnoti, yataH - "ekasmin nuktavatyanyaH, sAkSAdapi na tRpyate / mRtasya karUpate yattu tasmani hutopamam" // 1 // tatkarmakarttAramevAnuvarttate, anyathA kRtanAzAkRtAgamanadUSaNaM syAt / ityAkarNya nRpaH prAha - ' tarhi vaH kiM kiM pradIyate ?' tato muninA sarvameSaNIyAhArAdisvarUpaM proktaM / tato munidharme nirdoSatvaM vijJAya kaniSThacAtaraM rAjye nyasya svayaM dIkSAmAdade, rAjaputrazatAnvitazca kramAdavadhijJAnaM prApya jJAtijanaM prati| bodhayituM tatrAyayau / nRpeNa saha purohitasutazcitragupta vaMdituM samAgAt / tatra dezanAsamaye ekaH kASTha - vAhakaH prabudhaH, tadA dharmAjJAnataH mithyAtvena dharmasamanyutazca nRpajItyA daMjatazcitraguptaH prAha - 'aho ayaM dhanyaH, yena sarvasvaM muktvA cAritraM gRhItaM, aprayAsenAnnAdi lapsyate, rAjavezyAdyairnizcitaH, aho | veSamahimA !' / iti tadAkyAkUtaM jJAtvA gururUce - 'adyApyanarthadaMstvAM tAmayati / sa paprancha - 'kiM Page #202 -------------------------------------------------------------------------- ________________ napadezaprA. nAmAnarthadakatvaM ?' tadA jJAninoktaM-'ajJAnamanyudaMbecyo'narthadaMmaH prajAyate, etatphalaM nave nave kuyo-II niprApaNaM / athavA zRNu vijhavanAM| purA naddisapure jinadattaputraH senAkhyaH vATye'pi vairAgyavAn / pitrA jJAtvA viTagoSThayAM muktH| tatra | jUpanuvA samaM maitrI vyadhAt / viTAdisaMgena pApaparo rAjaputraM prAha-'he mitra ! jaraMtaM pitaraM hatvA rAjyaM kathamAzu na gRhyate ?' tanmatraM vijJAya maMtrInRpAyAvocat / nRpeNa vaNiksutaM kubuddhidaM jJAtvA 'vadhyo'yaM' ityAdiSTaM / nRpatnaTairvavA sa mAritaH / mRtvA narake nArako'navat / asaMkhyakAlaM nAtvA purodhasaH putra-3 stvamaH / iti zrutvA jAtismRtyA prabuddhastaM kASThavAhinaM muni nanAma, tadA guruH punaH prAha-'he citragupta ! zRNu saMbaMdhamekaM "zrIvIrapArzve kenacid dhamakeNa pravrajyA prapannA / sa pratuM vyajijJapat-'svAminnahaM jJAnajAnUdayaM * vinA cAritramArga kathaM pazyAmi ?" pranuNA caturdazapUrvarahasyaM tvaM sarvatra mano vazyaM kuru' ityuktaM / tataH Msa mAsakSapaNAdike pAraNe paryaTannAhAramaprApyAkrozAdikaM ca zrutvA jagavaghAkyaM smRtvA zunadhyAnaM ddhaati| | ekadA'sarjanairhasitaM-'aho anena kiM dhanAdikaM muktvA saMyamaM gRhItaM ? pAkhaMjhametatkRtvA'yaM lokAn damayati' taghAkyamanayena catuSpathe zrutaM / tato'nayo lokAn prAha-'yaH ko'pi caturiMjyiviSayaM / tyajati, tasyedaM ratnaM bahumUTyaM dadAmi, tadA ko'pi na vakti / 'punaH sparzaviSayaM / evaM paMceMjiyANi yo: vazyAni kurute, tasya paMcaiva ratnAni dadAmi' / ko'pi pratyuttaraM na dadAti, tato'jimukhamAgavaMtaM taM muni | e|| ___JainEducation international 2010_05 For Private & Personal use only Page #203 -------------------------------------------------------------------------- ________________ sAnatvA prAha-'he svAmin ! yUyaM paMca ratnAnImAni gRhNIta paMceMjiyajayanazIlAH' / tato munirAha anarthada evArthaH, zrIvIrasAdayaM mama pratyAkhyAnaM yAvajIvamasti / tato'nayaH prAha-'no lokAH ! asyAkiMcanatvaM pazyata, yuSmAniH kathaM hAsyaM kRtaM ' tataH sarve muniM praNamya kSamayAmAsuH / sa munirvIravAkyatatparaH kevalaM muktiM ca prApa / iti prabaMdhena gatadarpazcitraguptaH sarvAnarthadaMmanivAraNAya sAdhutvaM saMgRhya tatpApaM ustapataponirdUrIkRtya navaprapaMcaM nyavArayat / pramAdamanyukapaTAitAnistathA kuciMtAdijirasti heyaH / anarthadaMko nijadharmahattA, khaghu ca hitvA naja jainadharmam // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaGgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau dazamastaMne saptatriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 137 // // aSTAtriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // atha catvAri zikSAvratAni punaH punarAsevArhANyucyate-tatra prathamaM sAmAyikAkhyaM zikSAbatamAhamuhUrtAvadhi sAvadya-vyApAraparivarjanam / AdyaM zidAvrataM sAmA-yikaM syAtsamatAjuSAm // 1 // muhUrtAvadhi vighaTikAM yAvat sAvadyaH pApAnvitaH sa cAsau vyApAraH-manovAkkAyakuceSTArUpastasya parivarjanaM prathamaM zikSAbataM punaH punaH ziktuiM yogya, samatA rAgagheSahetumadhyasthatA, yataH - - ___JainEducation international 2010_00 For Private & Personal use only Page #204 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // e0 // 2010 " ito rAgamAMjodhi - rito ghepadavAnalaH / yastayormadhyagaH paMthA - statsAmyamiti gIyate " // 1 // tanAjAM jIvAnAM sAmAyikaM syAt / samasya rAgadveSarahitasya sataH zrayo jJAnAdInAM lAjaH, samo hi pratikSaNamapUrvairjJAnAdiparyAyairadhaHkRta cintAmaNika padrumAdiprajAvairnirupama sukha hetu niryujyate, samAyaH prayojanamasyeti sAmAyikaM tacca sAvadyakarmaparihAraM vinA na syAt, yataH paramarSijiruktaM - "sAvaka jogaM parivakriyAe, sAmAzyaM kevali pasatyaM / gityadhammaM paramaM tinaccA, kukA vuho yadiyaM paratthA" // 1 // tasya phalaM mahatkenApi gayituM na zakyaM, yataH - " divase divase larakaM, deza suvannarasa khaMmiyaM ego / iyarosAmAiyaM kare na pahUppae tassa // 1 // dRSTAMto'yaM - ekatra nagare kazcidinyaH pratyahaM pAtrApAtravicAraM vinA dAnazaumatvAnakaM lakSaM hema dattvA khaTvAyAH samuttarati / ekA vRddhA tatprAtivezmikI pratyakSaM sAmAyikaM karoti / ekadA ghayorapi kenacitkAraNena dAnasAmAyika viSaye'ntarAyo'nUt / 6yorapi khedaH samabhUt / zreSThI vRddhAyAH khedaM zrutvA prAha - " aho vastrakhaMmaM gRhItvA hastAdipramArjanaM na kRtaM tena kiM puNyaM gataM ? tatra dhanavyayastu kazcidapi na dRzyate, itthaM yadi dharmaH sameti tadA sarvaiH sadA kriyate, lakSkhaM ki suvarNadAnaM na ko'pi vidadhAti' / tayokaM - staMja. 10 // e0 // Page #205 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 'maivaM vada' yataH-'kaMcaNamaNisovANa' ityAdi / tataH zreSThI aMte zrArtadhyAnAnmRtvA karI jAtaH, vRkSA |ca sAmAyikadhyAnena mRtvA rAjasutA jaataa| kramAtsa karI tenaiva rAjJA dhRtvA paTTahastI kRtH| sa ekadA rAjamArge svagRhAdi vIdaya jAtismRtimUrkhayA nUmau patitaH, ta'STuM rAjasutA''yAtA / sApi svasthAnAdi / vIdaya jAtismRtyA pUrvanavavRttAMtaM dRSTavatI / karI karAcyAmutthApito'pi nottiSThati / tato rAjasutayoktaM-12 "Uu sisi mama naMta kara, karI hU dANavaseNa / hu~ sAmAzya rAyadhua, bahuguNa samahiya teNa" // 1 // iti taccaH zrutvA zIghraM karI utthitaH / tato nRpAdInAM mahadAzcarya jAtaM / pRSTA satI sA sarva prAga-1 navavRttAMtamakathayat / sa karI tavacasA prbuddhH| kAladhye sAmAyikakaraNAya cUmi cakurtyA nirIkSya svagurUpayanyaNe samatayA muhUrta yAvattiSThati jAvasAmAyikena / grahaNapUrNasamaye ca gurUM natvA tiSThatyuttiSThati / nadayAnadayapeyApeyAdijJAnaparaH samAdhinA pUrNAyuSA ca mRtvA sahasrAre devatvaM prAptaH / dAnaM sadA yati mArgaNenyaH, suvarNanUmeH svapatizca kazcit / / tato'pyadhika gaditaM munIMH sAmAyike puNyamato vidheyam // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau navamastaMne aSTatriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // RECRORSCORRO-karuOM HONGIN JainEducation International 2012 For Private & Personal use only Page #206 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. taMja.10 // ekonacatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // atrApi paMcAticArA heyAH, tAnAhakAyavAGmanasA dRSTa-praNidhAnamanAdaraH / smRtyanupasthApanaM ca, smRtAH sAmAyikavate // 1 // sAmAyikavate kAyasya vAco manasazca duSTaM ca tatpraNidhAnamanAjogAdinA sAvadhapravarttanaM / tatra zarIrAvayavAnAM hastacaraNAdInAM punaH punazcAlanaM, apramRjya kAyakaMDUyanaM, jittyAdyAlaMbanaM, apramArjitajUmau | niSadanAdikaM ca kAya praNidhAnaM / / / vacanena karkazanASaNaM, athavA 'jahi, paca, zrAgana,ganca,zmA haTTAdikuMcikAM gRhANa' ityAdikaM vacanapraNidhAnaM / / yataH"kamasAmAzrla purvi, buddhIe pehiUNa nAsikA / sAniravaU vayaNaM, annahA sAmAzyaM na nave" // 1 // manasA-gRhahaTTAdisAvadyaciMtanaM manoHpraNidhAnaM / 3 / yataH"sAmAzyaM tu kAUM, gihakammaM jo ya ciMtae sho| aTTavasaTTovagaDha, niratyayaM tassa sAmazya" // 1 // yaH zrAyaH sAmAyikaM tu kRtvA ArttavazArttamupagataH, gRhavyApAraM taae1|| "aja ghare nasthi ghayaM, hiMga loNaM caraNa ntthi| jAyA ya aU tauNI, kale kahavo hohiya kuTaMbaM" // 1 // ityAdi ciMtayati tasya sAmAyika nirarthaka, iti tRtIyaM praNidhAnaM / 3 / ___ 20 I Page #207 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_05 anAdaro'nutsAhaH, pratiniyatavelAyAM sAmAyikasyAkaraNaM tatkSaNameva pAraNaM yataH - "kAU tarakaNaM ciya, pAre kare jahilAe / ava zri sAmaiyaM, aNAyarAje na taM suddha" // 1 // / 5 / smRtau smaraNe sAmAyikasyAnupasthApanaM 'sAmAyikaM mayA kRtaM na vA ? prabalapramAdAdyadA na smarati tadAticAraH paMcamaH || atrAha - ' nanu sAmAyike dvividhatrividhena pratyAkhyAne kRte manaso rojhumazakyatvAtadduHprazidhAnasaMjave vratajaMga eva, akRtena tena tu prAyazcittaM jAyate, tastadakaraNameva zreyaH iti cennaivaM, atra ca manasA na karomi ityAdi SaTpratyAkhyAnAni / tatrAnAjogA dinaikatara jaMge'pi zeSasaGgAvAnna sarvathA jaMgaH / manoduHpraNidhAne ca mithyAduSkRtenaiva tasya zuddhinAnAnna sAmAyikAkaraNaM zreyaskaraM / anyathA sarva| viraterapyasvI kAryaprasaMgaH syAt yaccAvidhikRtAdanuSThAnAgharamakRtamiti ke cighadaMti tadapyazojanaM, uktaM ca"vihikayA varamakayaM, jassUzravayaNaM jayaMti gIyatthA / pAyattiM mhA, zraka gurU kae lahurya" // 1 // kiMcitsA ticArAdapi anuSThAnAdanyAsataH kAlena niraticAramanuSThAnaM javati / na hi prathamata eva dhanurdharAdInAM sakalakalApArI etvaM zranyAse satyeva prAyaH kuzalatAmAvahati / na hi sakRdabiMDupatanenaiva saraH pUrNatAM yAti / zrataH samyag manaH zudhyAdinA punaH punaH karttavyaM / tathA cAgamaH - "jIvo pamAyabahulo, bahuso vi bahuvidesutthe / eee kAraNeNaM, bahuso samAiyaM kujA" // 1 // Page #208 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. sAmAyikasthazrAvako'pi yatiriva navati / yadAhAvazyakaniyuktau taMca.10 | "sAmAzyaMmi na kae, samaNo zva sAvarDa havai jamdA / eeNa kAraNeNaM, bahuso sAmAzyaM kujA" // 1 // ||e // idamajasraM mahaNasiMhavadArAdhyaM / tathAhidivayAM puri pIrojasuratrANa AsIt , sa ekadA'nyapuraM prati cacAla, tadA tena mahaNasiMhasAdhuH / sArthe AkAritaH / mArge sUryAstamanasamaye sa turaMgamAuttIrya pratikramaNaM kattuM nUmiM pramRjya sthitH| upaka-15 raNAni sadaiva sAI rakSati / nRpastvagretane grAme gataH, taM zreSThinaM pArzvasthamadRSTvA AkArayituM janaM praiSIt / / || tataH pUrNasAmAyikaM pArayitvA rAjJaH pArthe sametaH / rAjJA pAzcAtyasthitisvarUpaM pRSTaM / mahaNasiMhenoktaM-ga 'ravAvastA(stodayA)calamAlaMbite sati grAme'raNye ca nadyAM sthale nage vA'vazyamunayoH kAlayoH pratikramaNaM | mayA kriyate' / rAjA'vak-'anekavairiNaH saMti, kadAcittairmAritaH syAttadA kA gatiH ? / sa prAha'dharma kurvato yadi me maraNaM, tadA svarga eva syAt , tena mayA tatraiva kRtaM' / tato rAjA hRSTaH / yatrAraNye | dAvane vA zreSThI dharma kartuM tiSThati, tatra suratrANasyAdezAtsahasramita jaTapramANaM sainyaM taM radati / anyadA dilyAM suratrANena kaMciddoSamunnAvya sarvAMganigamitaH sa kArAgRhe kssiptH| saMghane jAte'pi sAyaM pratikrama-16 | NArtha rakSakenyaH svarNaTaMkakamarpayitvA ghaTIdhyAvadhi hastanigamakarSaNapUrva pratikramaNaM cakre / evaM mAsena SaSThiM // 2 // sauvarNaTaMkakAn pratikramaNArthameva pradade / tanniyamadAyasvarUpaM jJAtvA tuSTena nRpeNa muktaH, paridhApitaH, prAgva-13 niziSya saMmAnitazca // EGREECEGRUPOSTAURANGER 2018 ! For Private & Personal use only Page #209 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dharmeSu dAAnmahaNAdisiMhaH, svarNAdikozAdhipatAM samApa / pIrojajUpena prazaMsitazca, tatsarvatejo navamatratasya // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranyasya vRttau navame staMne ekonacatvAriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 13 // // catvAriMzaduttarazatatamaM vyAkhyAnam // 10 // atha sAmAyikajedAn AhasAmAyikaM syAtraividhyaM (vividha) samyaktvaM ca zrutaM tathA / cAritraM tRtIyaM tacca, gRhikamanagArikam // 1 // AdyaM samyaktvasAmAyika aupazamikAdiledaiH paMcadhA / 1 / zrutasAmAyikaM bAdazAMgIrUpaM samyakzrutaM | / / tRtIyaM cAritrasAmAyikaM, tacca vidhA-gRhikaM dezaviratirUpaM ghAdazavatArAdhanAtmakaM, anagArika ca sarvasAvadyavarjanarUpaM paMcamahAvrataM / sarvaviraticAritrasAmAyika sarvavyavaiSayikaM, yataH_ "paDhamaMmi saba jIvA, vIe carame ya sabadabAI / sesA mahatvayA khalu, tadikkadeseNa davANaM" // 1 // prathame vrate sUkSmavAdarAH sarve jIvAsteSAM pAlanamityekAvyaviSayaM AdyaM / hitIye paMcame vrate ca sarvaavyANi, yato 'lokaH paMcAstikAyAtmakaH kena dRSTaH ? alikamidaM' ityuktyA paDavyasaMbaMdhi vitIyaM, tathA mULadhAreNa ciMtyate 'sarvalokasvAmIjavAmi' iti sarvajavyaviSayaM paMcamaM parigrahaviramaNavataM / zeSANi JainEducation International 2010LOS For Private & Personal use only Page #210 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 3 // mahAvratAni vyANAmekadezena, yathA avyaM grahaNIyaM dhAraNIyaM ityadattAdAnaviramaNavaiSayika tRtIyaM vrt| saMja.10 rUpaM rUpasahagata vyasaMbaMdhikaM zrabrahmaviratirUpaM caturtha / zrAhAra vyavaiSayikaM SaSThaM vrataM ityevaM cAritrasAmA-12 yikaM sarvavyavaiSayika / evaM zrutasAmAyikaM jnyaanruuptvaatsrvtrvyvaissyikN| evaM samyaktvasAmAyikaM sarvavyazradhAtmakatvAtsarvapravyaviSayi / etatsAmAyikAnyeko jIvaH saMsAre paryaTana saMkhyeyAsaMkhyeyavArANi prAmoti / yataH"sammattadesavirayA, paliyassa asaMkhanAgamittAu~ / zranavAI caritte, aNaMtakAlaM ya suzrasamae" // 1 // samyaktvaM dezaviratisAmAyikaM ca devapaTyopamAsaMkhyeyatnAge yAvaMtaH pradezAstAvanmiteSu naveSvekatra | jIvaH utkRSTato visAmAyika khalate jaghanyatazcaikanave / cAritrasAmAyikaM tu utkRSTamaSTasu naveSveva javati / pazcAt sidhyati, jaghanyatastu ekalave'pi marUdevyAdivat / sAmAnyazrutasAmAyikaM cAnaMtanaveSu pratipadyate, jaghanyatastvekanave'pi zaSajamAtRvat / kiMcitasAmAyikalAlo'navyAnAmapi javati aveyaka-21 surapadaM yAvaditi / tathA aMtaraghAre'pyuktaM, yataH "kAlamaNaMtaM ca sue, azApariaTTana a desUNo / zrAsAyaNabahulANaM, ukkosaM aMtaraM hoI" // 1 // kazcidekajIvo'kSarAtmakaM zrutaM prApya patitaH, punaranaMtakAle gate prApnoti ityutkRSTamaMtaraM jJeyaM / samyasvAdike sAmAyike jaghanyamaMtarmuhUrttamaMtaraM, utkRSTaM tu dezonAIpudgalaparAvarttamaMtaraM AzAtanAbahulAnAM | jIvAnAM / yataH 2010_05 For Private & Personal use only Page #211 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 9 "titthayarapavayaNasujhaM, AyarizaM gaNaharaM ca mahadviyaM / zrAsAyaMto vahuso, aNaMtasaMsArita hoi // 1 // tato'vazyaM samyaksAmAyikamahimnA simyatyeva / tatra caturNA caurANAM nidarzanaM, tathAhi| ditipratiSThitapuravAsI kazcibAyo nilapavayAM lAlArtha tatra gatvoSTaH / puNyAtkoTidhanezo'jUt , tadA kirAtAzcatvAraH svakulezAH zrAghasya vijUtiM vIkSya dadhyuH-'aho anena gRhiNA'smAn pralocya muSitvA |ca bahupravyaM gRhItaM, ato rAtrau dAtrANi dattvA pazcAd gRhNImaH, anyathA'yaM dAMbhikatvAtsarvasvaM lAtvA svapuryA brajiSyati, yataH "pAsA vesA aggi jala, uga ukkura sonAra / e dasa na hoya appaNA, maMkana vaNika bilAma" // 1 // | iti tairvicAritaM / atha sa gRhI pratidinaM saptASTau ca saMkhyayA sAmAyikAni karoti / madhyarAtrAnaM-| taraM sa gRhI nAryayA saha sAmAyikamuccArya sthitaH / te caurA api kSAtraM dAtuM sameyuH, taM jAgrataM dRSTvA | dadhyuH-'kathaM dhanaM gRhyate ?" sa zrAyo dadhyau-bahujaveSu dhanaM miliSyati / atraiva nave dhanaM gatamAgataM ca, paraM jJAnAdilAvadhanaM krodhaciMtAdicaurA hariSyati tadA kiM kartavyaM ? asya rakSaNena sarva sukhanaM"| iti nirdhArya sAmAyika saMlagnaH punaH punarnamaskArAdikamapaThat / cauraistanvRtvA UhApohavazAjAtajAtismRtyA pUrvamasaMkhyanavopari yatkRtamanuSThAnaM laNitaM ca tatsarva smRtaM, tataH sarve dadhyuH-'aho !dhigasmAna para'vyAjilASukAn / cauryakaraNAt bAhyato dhanAdikaM sameti jAvatazcAtmadhanaM jJAnAdikaM gavati, taLIvo na pazyati / aho dhanyo'yaM zrAddhaH pazyansannapi svasadayaM nAtyeti / iti tatprazaMsayA tairdarzanaM prAptaM, tataH 2010 For Private & Personal use only . Page #212 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMja.10 upadezaprA. 6 cauryAdipratyAkhyAnaM kRtaM, tena dezaviratitvaM jAtaM / tato vairAgyapUreNa khaDgAdikaM muktvA navavidhajJAvalo- capariNAmo jAtaH, tena sarvaviratisAmAyikaM prAptaM, ityaM kramAnukradhyAnaM ApakazreNiM ca prApya te catvAro'pi // 54 sayogikevaliguNasthAna praapuH| sUryodaye jAte 'vyalocaM cakruH, AsannadevairdattaM vepaM jagRhuH / sa zrApastAnsarvadarzino natvA punaH punaH stutiM cakAra / te munayo'nyatra vijadduH, kramAJca muktiM praapuH| gRhasthasAmAyikacihnavIkSaNAnmumukusAmAyikajAvamanvaguH / / malimlucA jhAnadhanasya poTikAM, samApya jagmuH puramavyayaM ttH||1|| // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranyasya vRttau dazamastaMne catvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 10 // ||e // // ekacatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 141 // atha sAmAyikaM sarvaguNAnAM zAjanamazunakarmahAnyA prApyate ityAhatadeva sarvaguNasthAnaM, padArthAnAM naja iva / kuSTakarmavighAtena, sudhyAnatastathA navet // 1 // tatsAmAyikaM sarve jJAnadarzanacAritrAdayaste ca te guNAzca tepAmAdhAro nAjanaM sthAnaM, kimiva ? khamiva / sarvavastUni ghaTapaTalakuTapuTAdIni, tepAM, yathAkAzAdhAreNa sarvAdheyavastUni sthiItaM kurvati, tathA sAmA JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #213 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yika vinA caraNAdiguNA api na bhavati iti / tatsAmAyikaM kathaM khanyate ? azujakarmavighAtena / yathA | tabAno jinAgame evaM nivedito'sti-sAmAyikopaghAtijJAnAvaraNIyadarzanAvaraNIyamithyAtvamohanIya-13 karmaNAM sarvaghAtiSu spardhakeSu udghATiteSu satsu dezaghAtiSu ( ca ) spardhakeSu anaMteSu udghATiteSu anaMtaguNavRkSyA pratisamayaM vizuddhyamAnaH zulazujatarapariNAmavAn prANI jAvataH sAmAyikapUrvAdaraM kakAraM / khanate / evaM anaMtaguNavRmyaiva pratisamayaM vizudhyamAnaH san rephAdivarNAvaliM prApnoti / evaM nAvataH || sAmAyikasya sAjo javyasya syAt / evaM 'karemi naMte sAmAzyaM' ityAdi sarva lanyate, yataH| "kaha sAmAzyalamjo, tassuvaghAI desavAghAI / desavighAiphaDDaga, anaMtavuDhi visunassa" // 1 // . | atra bahu vaktavyaM tavizeSAvazyakato jJeyamiti / tathA tatsAmAyikaM sudhyAnato javet / sudhyAnaM dharma-18 dhyAnaM zaktadhyAnaM ca, atra dharmadhyAnasya vizeSapracAratvAt dharmadhyAnaM caturvidhaM-tatrAdyamAzAvicayaM-zrIvItarAgavacanaM yathAsthitaM zraddadhAti, nizcayavyavahAranityAnityasyAghAdaprakAreNa jinavacanaM sarvottamatvAda-12 mUlyaM, yataH-dhyAnazatakavRttau "kaTpadrumaH kaTipatamAtradAyI, ciMtAmaNizciMtitameva datte / jineadharmAtizayaM viciMtya, dhye'pi (yaM hi ) khoke laghutAmupaiti" // 1 // tathoktaM ca"svarUpapararUpAnyAM, sadasadpazAliSu / yaHsthirapratyayo dhyAnaM, tdaajhaavicyaahvym"||1|| 20 Page #214 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // ee // 2010 thApAyavicayo dvitIyo nedaH - anena jIvena saMsAre bhramatA jamasaMgAdbahavo'pAyA labdhAH, AtmAyattaM muktimArga pravihAya he Atman ! tvayaivaiSa svAtmA sahasreSvapAyeSu pAtitaH, paramayamAtmA tattvato'jJAnAdirahito'sti, anaMtajJAnadarzanacAritravIryAnaMtacatuSTayAnvitaH zranAdyanaMtAkSarAna rAmalArUpya| karmAbaMdhakAnudayAnudIrakA yogyanedya vedyakapAyyadehAtmakAtapriyAnAzravalokAlokajJAyakaH sarvapradezeSu karma| paramANvatiriktaH zuddhacidAnaMda cinmaya cinmUrtticitpika ityAdyanekaguNayukto'pi he cetana ! tvayA mohAMdhatamasA vivazIkRtacetasA kaH ko'pAyo nAvApi ' yataH " ityAtmanaH pareSAM ca dhyAtvA pApaparaMparAm / apAyavicayaM dhyAna - iti dvitIyo jedaH / -madhikurvIta yogavit // 1 // vipAka vicayastRtIyo jedo nirUpyate - anaMtajJAnAdiguNayukto'pi jIvaH vipAkaM-- karmakRtazubhAzubhaphalaM Savya kSetrAdisAmagryA'nujavati / tatra (ivye) aGganA mAjhyasukhAdyAdiSu vyajogenyaH zubhavipAkaH, zujastvadizastrAnivipAdinyo zeyaH, kSetre - saudhAdau vasanAnujaH, zmazAnAdAvazunazca / kAle zItAdau rateH zunaH, aratyAderazunazca / jAve manaHprasannanAveSu zunaH, raujAdinAveSvazunazca / jave - devajogajU miSu zunaH, narakAdAvazujazca iti pravyAdisAmagrIyogAt karmANi dehinAM svasvaphalaM prayAMti, zrataH sukhaduHkhe prApya na khedadapoM ( harpakhedau ) dhAryau / yataH - staMca. 10 // ee // Page #215 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 "sarvakarmaprakRtInAM, vipAkAstAnvicinvataH / vipAkavicayaM nAma, dharmadhyAnaM pravarttate" // 1 // iti vipAka vicayastRtIyo nedaH // atha saMsthAna vicayazcaturthaH taccaturdazarajyAtmakasaMsthAnaciMtanaM - UrddhAdhastiryaglokasvarUpaciMtanaM, tatsvarUpaM vizeSeNa lokabhAvanAto vAcyaM / tathA sarvalokasthAneSu jIvenAsaMspRSTaM janmAdinistannAsti iti | ciMtanaM saMsthAnavicayazcaturthabhedaH / 4 / etadharmadhyAnaM caturthaguNasthAnAdAratrya saptamaguNasthAnaM yAvajjJeyaM tathA kaSTe prApte'pi yo dharmadhyAnaM caMdrAvataMsakavanna muMcati, tasyaiva sAmAyika jayati / tathAhi vizAlApurvI caMdrAvataMsakanRpo rAjyaM paramadharmanaiSThikaH karoti / so'nyadA caturdazI dine svasaudhamadhye kAyotsargeNa tasthau, manasyevamanigrahaM jagrAha - 'yAvadayaM pradIpaH prajvalipyati, tAvatkAyotsarga na pArayi pyAmi' / svAminaktyA dAsyA punaH punarapi tailena sikto dIpo na vidhyAtaH / rAjA rAtrau caturo'pi yAmAn dharmadhyAnaM dadhyau kidRzaM ? yataH "sUtrArthasAdhanamahAvratadhAraNaizca, baMdhapramokSagamanAgamahetuciMtA / paMceMdriyavyapagamazca dayA ca nUte, dhyAnaM tu dharmyamiti tatpravadaMti tajjJAH // 1 // iti zudhyAnaparaH 'jAvaniyamaM pakuvAsAmi' iti pAThe yacciMtitaM, tatparyataM kAyotsarga na pArayAmAsa / vAvudgate dIpe vidhyAte ca sa pAritaH / tato rudhireNa nRtacaraNo girizRMgamiva truTitvA bhUmau papAta / zujadhyAnena sugatiM prApa / yataH Page #216 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // e6 // 2010 "sAmAyikaM dvighaTikaM cirakarmajedi, caMdrAvataMsakavaDuccadhiyo'tra kiM nu / sparze'pi satyamudakaM malinatvanAzi, ghoraM tamo harati vA kRta eva dIpaH // 1 // // ityanda dinaparimita hitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau dazame staMne ekacatvAriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 141 // 1000 // dvicatvAriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 142 // tatsAmAyikaM doSarahitaM vidheyamityAha 1 // dhAtriMzaddopanirmuktaM, sAmAyikamupAsakaiH / vidhipUrvamanuSTheyaM tenaiva phalamazrute // vAtriMzadoSA ime - tatra kAyadoSA dvAdaza - vastrakarAdiniH paryastikAM vanAti / 1 / Asana mitastatazcAlayati / 2 / dRSTiM kAkA digolaka miva bhrAmayati / 3 / kAyena sAvadyaM karoti / 4 / apramRjya staM / nanittyAdikamavaSTaMjayati / 2 / aMgopAMgAnyAkuMcati punaH punaH saMvaM prasArayati / 6 / AlasyaM moTayati / 7 / karapadAMgulI rvatrIkRtya zabdayati / / pratyupekSya zarIraM kaMDUyate / e| dehamalaM samuttArayati / 10 / zarIravizrAmaNaM vAMchati / 11 ! nizAdikaM sevate / 12 / zatha vacanadoSA daza - sAmAyike makArAdyasaMbaMdhaM vadati / 1 / sahasAkAreNoccarati / 2 / sAvadyAjJAM staMja. 10 // e6 // Page #217 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 6 dadAti / 3 / yathAdena japati / / / sUtrAlApakaM saMkSipati / 5 / kalahaM vikayAM hAsyaM ca vacoji-3 karoti / 7 / udghATitena mukhena jaNati / e| aviratijanAnAgannu ganneti saMlapati / 10 / atha manaso doSA daza-avivekamanasA sAmAyikaM karoti / 1|yshHkiirti vAMti / / dhanAH zanavasanAdikamanilapati / 3 / manasA garva vahati / 4 / parAnavaM dRSTvA nidAnaM ciMtayati / 5 / zrAjI-15 vikAdinayena manasA vijeti / 6 / tadharmaphalaM prati saMzayati / 7 / rauciMtayA lokarItyA ca kAlamA napUrti nayati / / itaH kArAgArAtkadAbuTTipyAmIti vicArayati / e| gurvAdikamaMdhakArAdau manasA-2 nA lakSyIkRtyaupratyena ca sAmAyikaM zUnyacittena karoti / 10 / . | etaddopanirmuktaM vidhipUrvakaM zrApaiH sAmAyikamanuSTheyaM, anuSThAna kAryamityarthaH / anuSThAnaM kriyA, tatpaM cavidhaM / tathAhi-iha lokArtha tapaH kriyAM vA yat karoti, taviSAnuSThAnaM / mAgadhi(kA)gaNikAdivat 2 / / 1 / paralokasukhArtha tapaHkriyAdi vA yatkaroti, tadgaralAnuSThAnaM, vasudevajIvanaMdiSeNapivat / 2 / / upayogazUnyaM yattapaH sAmAyika vA, athavA anyeSAM kriyAM dRSTvA tatsamAcarati samUrbimavat tadanyonyAnuSThAnaM, yato lokazAstre'pi| "vinA gurUpadezaM yo, yathAdRSTaM tathAcaret / sa eva hasanIyaH syA-jaTino jamaziSyavat" // 1 // varSamAnapure kazcinnaraTakaziSyaH / sa ekadA puramadhye jidArtha gataH / tatra kasyacitsUtradhArasya gRhe vaMzaM tailAcyaMgapUrvakaM vahnitApena saratIkriyamANaM dadarza / taM tathAsthitaM dRSTvA sa dhIjamaH sUtradhAraM papraca 2016 www.sainelibrary.org Page #218 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // e7 // 2010 'kimidaM kriyamANamasti ?" tatastenoktaM- 'vakravaMzasya sarakhatvaM' sadadhyau - 'vAtavikAreNa vakrIbhUtasya madgurorapIdamevauSadhamastu, sarvatrApyayameva saralIkaraNatvaprakAraH / tataH sa svaguruM tailAcyaMgapUrvakaM vahnAvatyartha tApayati sma / tApadUno varAko guruH pUtkaroti sma / tasyAnaMdaM zrutvA nUyAMso lokA militAH, | mahatA kaSTena guruM mocayitvA sarvairnirbhatsitaH / etadupanayaM svayamanyUhya dhImadbhiranyonyAnuSThAnaM na kArya iti / 3 / sopayogitvenAnyAsAnukUlaM yatkriyAdikaM tattaddhetvanuSThAnaM, AnaMdAdivat / 4 / mokSArthaM yathAvidhi tapaH kriyAdikaM tadamRtAnuSThAnaM vItarAgasaMyamamivArjunArAmikavat / 5 / eSu trINi AdyAni deyAni de aMtye svIkArye iti / tathA'nyAnyapi catvAri saMti tathAhi - yatkurvataH prItiraso'tirucirUpo vardhate tatprItyanuSThAnaM RjusvabhAvAnAmanavarataM kriyAyAmiti / 1 / bahumAnena janyajIvAnAM pUjyeSu prItyanuSThAnasamamapi karaNaM jaktyanuSThAnaM, prItyA vallabhAyAH pAlanAdikaM kriyate, jananyAstu sevanAdikaM jaktyeti 6yorvizeSaH / 2 / yA kriyA sUtravacasA kriyate tadacanAnuSThAnaM, sarvatrAgamAnusArapravRttirUpaM cAritriNaH sAdhornAnyasya pArzvasthAdeH / 3 / yatpunaranyAsabalAnutApekSAM vinaiva yathAsthitaM kriyate phalanirAzaMsayA jinakahipakAdivat, tadasaMgAnuSThAnaM / 4 / yathA kulAlacakrabhramaNaM prathamaM daMmasaMbaMdhAkAyate, evaM vacanAnuSThAnamapyAgamAtpravarttate pazcAdyaccakrasya bhramaNaM tamasaMyogaM vinApi kevalaM saMskAramAtreNaiva syAt, evaM zrutasaMskAreNa kriyAkAle yavacananirapekSaM tadasaMgAnuSThAnamiti yuktayA ghayorbhedaH, tathA catvAryapi krameNa vizuddhAni / yato bRhadbhASye staMca. 10 // e7 // Page #219 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | "paDhamaM jAvalavAu~, pAyaM bAlAditrANa saMjavai / tattovi uttaruttara-saMpattI nizramaje hoi" // 1 // II etadanuSThAnasvarUpaM zrutvA vidhipUrvakamanuSTheyaM, tenaiva phavaM vakSyamANaM prApnute, nAnyatheti tAtparyam / zarIravADmAnasadoSamuktaM, trikaM tvanuSThAnamihAdyametat / muktvA vidheyaM vidhinA ca sarve, sAmAyikaM tena phalatyajanam // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttau dazamastaMne vicatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 14 // // tricatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 143 // atha sAmAyike dharmopakaraNAni ghaTate, talikhyatedharmopakaraNAnyatra, paMcoktAni zrutodadhau / tadAdaMbya vidhAtavyaM, sAmAyikaM zujAstikaiH // 1 // atra sAmAyika kriyAyAM dharmopaSTaMjadAni dharmakAryopakArakANi paMcasaMkhyAni zrutasamuphe nigaditAnI-14 tyarthaH / yato'nuyogadhAracUau~-sAmAzyakamassa samaNosAvagassa kavihe dhammovagaraNe pannatte ? uvapAyariyatti / 1 / muhapatti / / jpmaaliatti|3| dama ( rjohrnnN)|4paauNgptti (kaTyA snN)| 5 / prathama sthApanAguruM sthApayitvA sAmAyika kArya, sthApanA tu dazadhA, yataH 201 Page #220 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. taMca.10 ||e // "arake varAmae vA. kaDe putthe zra cittakamme a| sanAvamasanAvaM, gurugvaNA ittarAvakahA" // 1 // iti Avazyakaniyuktau vaMdanakAdhyayane / anayA gAthayA guroranAve sthApanAcAryAgre vaMdanAdikartA mukhyavRttyA sAdhurevoktaH, yathA"paMcamahavayajutto, zraNAlasamANaparivaniama / saMvigganihAraji, kizkammakaro havai sAhU" // 1 // paraM sAdhuvabAvakeNApi vaMdanakaM dIyate / 'nanu kiM zrAvakasyApi kvApyAgame sthApanAcAryasthApanA'sti ?' jacyate"divamkuisumasehara-unA davAhigAramanami / uvaNAyariaM uvijaM, posahasAlAI vizla sIho" // 1 // "nammukkanUsaNo so, iriAipurassaraM ya muhapattI / pamilehiMto pachA, canavihaM posahaM kuNa" // 2 // / iti vyavahAracUlikAyAM siMhazrAvakeNa sA prakaTameva gRhItA / tathA vizeSAvazyake'pi"guruvirahaMmi dhvaNA, guruvaesovadaMsapatthaM ca / jiNavirahaMmi jiNaviMva-sevaNAmaMtaNaM karaNaM" // 1 // atha yatisAmAyikaprastAve 'te' iti zabdavyAkhyAnayatA 'guruvirahami' ityAdi jApyakRtA sAdhumAzrityoktaM na zrAvakamiti cet tarhi praSTavyo'tra navAn-kiM zrAvakaH sAmAyikamuccaran nadaMtazabda | jaNati na vA ?' yadA laNati tadA sAdhuvatsAdAdguroranAve tAM sthApayati unnayatrApi nyAyasya samAnasvAt / ditIyapakSastu dIkSAsamaye jinAnAmeva ghaTate, kiM ca yadi sarvajJAnakriyApravINaH sAdhustAM sthApayati tarhi gRhakAryavyagramanaskena sutarAmetavidheyamityAgamapramANamupadarya yuktimapi darzayAmaH, tathAhi 2013 For Private & Personal use only Page #221 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010] yadi sthApanAguruM vinA'nuSThAnaM vidhIyate, tadA vaMdanakaniryukau - 'AyappamANa mitto cadisi ho uggaho guruNo' iti kathaM ghaTate ? nahi gurvajAve'vagraho yujyate, grAmAjAve tatsIno vyavasthAvat / tathA samavAyAMge paMcaviMzatyAvazyakAni proktAni vaMdanArhANi, tatra dupavemaM ega nirakamaNaM ityAdi guruM vinA kathaM kArya ? | zrAha paraH - 'nanu vayaM hRdayaM guruM sthApayAmaH' daMta zraho tadapi khara vipAelAvaNyavarNana mitra, hRdayamadhyavarttitvAd gurorvadanakaM dAtrA sadaiva saMcaraNAnna kathaMcidapi tadAnana nirgamapravezau syAtAM, tadasattve ca na paMcaviMzatyAvazyakamaMpUrttiH, tadasaMpUta vaMdanakAzuddhiH zrataH sthApanAguruM saMsthApya kriyA kAryeti sthitaM / mukhastriyA saha sAmAyika kArya, yato vyavahArasUtre - "jo muhapattiM appa mile hittA vaMda deza gomA ! tassa guru pacittaM, tathA pAvaraNaM muttRNaM, gilhittA muhapatti vatyakAya visuchie karaMi posahAi" iti vyavahAracUrNAM / tathA ca 'so kirai sAmAiyaM karitto mamaM va kuMrule nAmamudde pupphataM volapAvara moI vo sira" ityAvazyakacUrNo / uttarizraM nAma pAuraNaM zrInizItha cUrNo 14 uddeze, zratra cottarIyamocanenArthApattyA zrAdhAnAM mukhapaTTI ( vastrikA ) grahaNaM jJApayati / 'taeAM se kuMruko lie samapovAsa annayA kayAe puvAvara ehakAlasamayaMmi jeNeva asoka liyA jeNeva puDhavisilAvaTTae, teNeva bAgaba2ttA nAmamuddagaM ca uttarigaM ca puDhavisilAvaTTae vaye 2 ttA samaNassa jagava mahAvIrassa ticaM dhammaM pannatti uvasaMparittANaM vihara5" iti upAsakadazAMge paThe'dhyayane / atraiva devaparIkSAnaMtaraM-- 'te kAle teNaM samaevaM sAmI samosaDhe taeM se kuMmako lie imise kahAe samma jaha kAma zra Page #222 -------------------------------------------------------------------------- ________________ . upadezaprA. // // devo tahA nigala jAvapachuvAsaI' iti / tathA -kAmadevazca gRhItapauSadha eva nigetaH / yathA taM senaM khalu mama samaNe jagavaM mahAvIraM vaMdittA, ta paminiyattassa posahaM pArae tti kaTu, evaM saMpeheza ityaadi| iha kuMkolikena parimuktottarIyeNAsyapaTTayAdinA dharmAnuSThAnaM kRtaM, anyathA kAmadevopamAnena tatpAra-| pAtiprAyo na ghaTate iti| tathA'paraH kRSNavAnudevavaMdanakavRttaM laNati, tatrApi mukhavastrikayA vaMdanaM na jANita tathA vastraprAMtenApi noktaM / tathA coktamanuyogadhAre-se kiM taM louttarialAvAvassayaM ? jaMNaM samaNo vA samaNI vA sAvau~ vA sAviyA vA taccitte tammaNe talese tadanavasAe tadovalatte tadappikaraNe annatyaka maNaM akubamANe ularjakAlaM zrAvassayaM karaMti / atra 'tadappikaraNe' iti padasya cUrNiH-'yathA tassAhaNe jANi sarIraraThaharaNamUhaNaMtagAtrANi davANi tANi kirizrakaraNattaNa appiANi / tasyaiva 23 padasya vRttiH-tadaptikaraNaH-rajoharaNamukhavastrikAdIni tasminnAvazyake yathocitavyApAraniyogenA* pitAni karaNAni yena sa tathAvidho 'vyataH svasthAnanyastopakaraNa ityarthaH, etadharijaprakRtAnuyogadhAra vRttau / tathA majhadhArIhemacanprasUrivRttAvapi caivaM cUrNI vRttiye'pi tadarpitakaraNa iti vizeSaNasya sAdhUpA-18 sakAdisaMbaMdhinaH sadRzameva vyAkhyAnaM kRtaM, paraM na kvApi kevalaM zrAvakaM pratItya samagrasyAvazyakavidherupalaMjo dRSTaH / tathAvazyakacUA~ sAmAyikAdhikAre yathA-'sAhUNaM sagAsAGa rayaharaNaM nisiGa vA maggara, ahavA ghare no se uvaggahiya rayaharaNaM asthi, tassa asai vatthassa aMteNaMti tathA vaMdananASye'pi"evaM susAvavi du, suvAlasAvittavaMdaNAritto / muhapattimana nAgami, gavaNe pujapAyajurga" // 1 // JainEducation International 2017 Page #223 -------------------------------------------------------------------------- ________________ iti zrAvasya rajoharaNamukhavastrikAdigrahaNaM, vizeSayuktistu kulamamanasUriviracitagraMthAjJayA iti tathA sAmAyike japamAlikApi rahANIyA / SavidhAvazyakAdUrddha sAmAyike japakaraNArthamiti / tathA dati zabdasya pramArjanArtha padanUmyAdInAM rajoharaNadamAsaNa(na)kaM cetyarthaH / athavA bahuzrutAH yatkuvati tadeveti / tathA pAdapoMunakaM kaMbalasUkalAtamayaM ceti / tAni pUrvoktAni dharmopakaraNAni zrAdaMbya zunAstikaiH sAmAyika vidheyamiti / ta'pakaraNadAnenApi mahatpuNyaM / yataH zrUyate-zrIkumArapAlanRpaH aSTAdazazatasAdharmikenyAnAM dharmopakaraNAni dadAti sma / ekadA kazciccAraNaH ekavarNAn paMcazataturaM-12 gAn dRSTvA kaMcana papraca-'kasyaite turaMgAH ?' iti, tenoktaM-'zrIkumArapAlapauSadhazAlAyAM mukhavatrikA-3 dikAM yo'rpayati sArAM ca karoti tasyaite, pAdaza grAmAzca rAjJA dattAH / tatsaMbaMdhi sarvavyaM dharmopakara&Atamyartha sArArtha ca muktaM" iti zrutvA virudaM papATha"rUmo pArasanattha, jai ehavo jAisiI / sahasiiMse vajhasatya, kumaranariMdahabAhiro" // 1 // iti dharmavarNanaM zrutvA nRpastasya sahapravyaM dadau iti / evaM sAmyasudhAsvAda-suhitAtmA mahIpatiH / dharmopakaraNavRdhyartha grAmAzvAn bahuzo dadau // 1 // // ityabda dinaparimitahitopadezasaGgrahAkhyAyAmupadezanAsAdagranthasya vRttau dazamastaMne tricatvAriMzattarazatatama vyAkhyAnam // 13 // *994 -come JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #224 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 100 // 2010. // catuzcatvAriMzaDuttarazatatamaM vyAkhyAnam // 144 // zrathaitatsAmAyikaphalamAha dezasAmAyikaM zrAko, vitanvanghaTikAghyam / dhavyAdInAM vyayAjAtrA - daho puNyaM mahadbhavet ( samarjayet ) // 1 // 1 zrAddho ghaTikAghayaM muhUrtta yAvat taddezasAmAyikaM vitanvan san mahatpuNyamupArjayet / tatkathaM vidheyaM 1 - pUrvoktayuktayA gRhItarajoharaNamukhapotikaH zrAddhaH - 'goyamA iriyAvahizrAe appa kiMtAe na kappai caiva / kiMci cezvaMdaNa sajjANAiyaM kAuM' ityAdimahAnizIthavacanAt / IryApathikI mapratikramya na kiMcidanyatkuryAt, tadazuddhApatteriti hArinapradazavaikA likavRttivacanAcca / zrataH pUrvamIryApathikIM pratikramya sAmAyikaM kAryamiti / tathA paMcAzakavRttau ca navapadaprakaraNe cAvazyaka niryuktidvitIyakhaM prAMte ca dinakRtyasUtre ca prathamaM 'karemi naMte' ityAdisUtramuccArya tata IryApacikIM pratikrAmati ityevamuktamasti, tIkSya zrImaddharme na vyAmohaH kAryaH / yataH zrI gaNadhara sAmAcAryo'pi jinnA bhinnAH zrUyaMte tattvaM tu vahuzrutecyo zeyamiti, paraM vuddhimadbhiH pUrvAcArya paraMparA'nAgatasvamatikaDipatapo na svIkAryaH / tathA sAmAkigrahaNa vizeSa vidhistu dharmasaMgrahAdinyo'nyUhyaH / evaM vidhinA tatkurvan avyavastrAdInAM vyayAjAvAnmahatpuNyamarjayet / yataH pUjyairuktaM ca staMca. 10 // 100 // Page #225 -------------------------------------------------------------------------- ________________ HARRAPARIRROR | "sAmAzyaM kuNaMto, samajAvaM sAvago ghamizrayugaM / zrALa sUresu vaMdhai, ittinamittAI pliaaii||1|| "vANavaI komI, larakA guNasacI sahassa paNavIsaM / navasaya paNavIsAe, sattihA amanAgapaliassa ||shaa aMkato'pi-eeeee25 / tathA ca"je kevi gayA moka, jevi agacaMti je gamissaMti / te sabai sAmAzna-pahAveNa ya nAyabA" // 1 // aparaM ca"hUyate tapyate naiva, dIyate vA na kiMcana / aho zramUTyakriyeyaM, sAmyamAtreNa siddhyati" // 1 // atrArtha dRSTAMtaHprocyate| zrIpure padmazreSThiputraH kezarinAmA naTaviTAdharmiNAM saMgatyA caurya karoti / tato lokarAvaM zrutvA rAjJA dhRtaH zikSA dattvA mocitaH, tathApi tadhvasanAsaktaM taM matvA tapitRvacasA niSkAsitaH / mArge ganchan dadhyau-"adya kasya gRhe caurya kariSye" iti viciMtya saraHpAlIvRhe caTitvA dikku dRSTiM datte tAvatko-| pyakasmAtsarasyAM najasaH sijhapuruSa uttIrya pAcuke uttArya ca snAnaM kurvan ddRshe| tataH sa uttIrya te pAcuke 3 paridhAya vyomnyutpapAta / nAgarikANAM sarvasvaM corayati nRpAMtaHpure'pi camati ca / svayaM khinno rAjA khaDgaM kare kRtvA sarvatra cauraM vilokayan kApi vane divyapUjAyuktaM caMmikAprAsAdaM vIdaya tatra caurAgamanaM nirdhAya ca unnaM sthitaH / tadA sa steno'nyetya pAke uttArya ca devIM natvA jagAda-"yadi mama vahu dhanamadya caTipyati, tadA tava viziSTapUjAM kariSye'haM" evamuktvA yAvatte pAmuke CSC JainEducation International 2010_o For Private & Personal use only Page #226 -------------------------------------------------------------------------- ________________ paridhatte, tAvadekA pAukA rAjJA gRhItA / caurastaM muHzAsanaM vIkSya naSTaH / unnasthApitarAjayodhA api upadezamA " rAjJA saha tatpRSThe lagnAH / steno nayavikalo dadhyo-'adyAho matpApaM phalitaM' / agre muniM dRSTvA sa nava-|| stana. 10 // 11 // pApatyAgopAyaM pprc| munirAha __"tapyegharSazatairyazca, ekapAdasthito naraH / ekena dhyAnayogena, kalAM nArhati SozIm" // 1 // / tato gurumukhAtsAmAyikaphalaM zrutvA tadgRhItvA ca sthitaH san dadhyo-'aho nAstikamatyA mayA / mahaduSkRtaM vihitaM, dhira dhigmAM ityAdizuladhyAnArUDhaH dapakAvaTyA kevalajJAnaM prApa / devai rajoharaNAsAdikaM dattvA mahazcakre / rAjApi zaminaM daminaM vIdaya jAtAzcaryo'nimeSadRSTyA pazyati tadA jJAnI prAhaMI'he nRpa ! tvaM kiM vicArayasi ? anyAyinazcaramaM jhAnaM kathaM? paramidaM sAmAyikatAMmavAbaraM jJeyaM, yataH "praNihaMti kSaNArdhena, sAmyamAlaMbya karma tat / yanna hanyAnnarastIba-tapasA janmakoTiniH" // 1 // 4 tadAkarNya nRpo'pi dina prati sAmAyikasaptASTakakaraNAnigrahaM lAtvA gRhamAjagAma / munijhanena kramAnmukti praap| saptavyasanamAsakte, sarvasaMtApakAriNi / caure'pi dattaM nirvANaM, sevyaM sAmAyikaM budhaiH // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmapadezaprAsAdagranthasya vRttI dazamastaMne catuzcatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 14 // somaba4444444444 2016 For Private & Personal use only Page #227 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // paMcacatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 145 // atha navamasAmAyikavratakathanAnaMtaraM dezAvakAzikavratamucyatedigvrate parimANaM yat , tasya saMkSepaNaM punH| dine rAtrau ca dezAva-kAzikavratamucyate // 1 // spssttH| prathamaguNavate yaddazasvapi dikku gamanaparimANaM, tasya divArAtrau copakharaNatvAtpraharAdau yatsaM-1 paNaM taddezAvakAzo'vasthAnamatrAstIti dezAvakAzikaM / pUrva digvate yAvajIvaM saMvatsarAdikaM vA yojanazatAdIni mutkalIkRtAni, atra punastanmadhyAdapasArayati muhUrttadivasapraharAdyajISTakAlaM yAvat gRhaha-18 dRzayyAdisAraMjaikadezAvasthAnaM, tena nivRttaM dezAvakAzikaM / dRgviSAherdAdazayojanAni dRgviSayaH vidyAvatA nyUnIkRto yojanamAtraM sthitaH, yathA vA zarIrasthaM viSamagadavalenAMguSTyAM sthApyate / evaM vive|kinA yAvatkathikadigvatAdine dine'pasArayitavyaM / anena vratena sarvavrataniyamAnAM pratidinaM saMkSepaH kAryaH / ata eva pUrvokta 'saccittadaveti' gAyoktaniyamAn saMprati prAtaH zrAnA gRhaMti sAyaM ca saMkocayati / pratyAkhyAnaprAMte 'desAvagAsiyaM paccarakAmi' ityAdinA gurusamadaM pratipadyate / uktaM ca"desAvagAsiyaM puNa, disiparimANassa nicca saMkhevo / zrahavA sabavayAeM, saMkhevo padiNaM jAu~" // 1 // ___ vAdyavratasaMkSepaprakArastvayaM-yataH"puDhavidagagaNimAruya, vaNassaitasesu pANesu / zrAraMjamegaso saba so ya sattIe vajijA" // 1 // __JainEducation International 2010 Page #228 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadaMzaprA. / .10 // ACCA2- 5 | evaM sarvavrateSvapi yathAI jAvyaM / svApAdyavasare tu vizeSeNa sarvahiMsAmRSAdisaMkSepaH kAryaH / etadtaeva savavratavAra staMna.10 pAsanAt sumitrasyeva zujazriyo jAyante / tathAhi caMtikApuryA prajApAlanRpaH / tanmaMtrI jainaH sumitraakhyH| yoH sadA vAdaH saMjAyate / rAjA dharma na zramatte, maMtriNaM pAha-'noH tvaM devArcanAdiSu kiM mudhA mohito'si ?' maMtrI prAha-'rAjan ! dharmakRtyaM / vinA yUyaM rAjAno vayaM ca sevakAH kathaM ? sarveSAM tuTyatvaM kasmAnna ?' nRpa evaM jagau-ekasyA azma-15 zilAyA kI khamA kriyate / ekena prativivaM kRtaM, hitIyena ca sopAnAni kRtAni, anayormadhye kena dharmaH pApaM ca kRtaM ? sthAnavizeSatvaM' / maMtrI prAha--'ayogyo'yaM padaH, tatra trasajIvAnAmajAvAdyuktivikalaH / nanu jIvastu svAtmazaktyA pUjyApUjyakarma samupArjayati / athavaikakhaMmagatajIvaiH pUrva mahatpuNyaM || kRtaM, tana pratibiMba jAtaM, tarpasahasrAdikaM yAvat kimapi tAmanadharpaNapAkAdiSu cUrNakanavanAdimuHkhaM te nApnuvaMti / anyakhaMgatajIvAstu mahahaHkhaM tatpUrvakRtapApenaivAnulavanti iti pradhAnorakyA nRpo maMtrieM jagAda-'pratyakSadRSTaphalaM vinA puNyaM na zraddadhAmi' iti tayornityaM saMvAdo jAyate / | ekadA maMtrI pAkSikarAtrI gRhAvahirgamanaM pratyAcakhyau / tadA rAjJA kiMcitkAryotpattau satyAM tamAhvAtuM pratihAraH prepitaH, taM prati maMtrI svaniyamamajJApayat / pratihAreNa tad rAjJe niveditaM / rAjJA'tIvarupTena // 10 // vetrimukhAnmujAratnaM yAcitaM / maMtrI pratihArAya tAM sadyaH samArpayat / pratihAraH kautukena tAM mujikAM 8 paridhAya svapadAtiSu hasannevaM jagau-'jo nRtyAH! rAjJA mama maMtripadaM dttN'| sevakaiH he maMtrivara ! RA JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #229 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pAdamavadhAraya iti prajahapanaparairyAvanmArgamatikAmati, tAvadaivavazAtkaizcinadaiH sa vinAzitaH / tadAkarNya || nRpeNa ciMtitaM-'nUnaM maMtriNaiva sa hataH, ata enaM hanmi' iti jaTpan rAjA tatrAgataH / dIpakodyotena / nazyaMtastacatAro rAjanaTaibaghAH pRSTAzca-'joH ! ke yUyaM ? kutaH sametAH / tairuktaM-'rAjannasmAnudaranRtyAn kiM pRcchasi ? / vayaM tvayairisUrarAjena maMtrivadhArtha preSitAH / epa maMtrisadRzo dRSTo hto'smaabhiH'| tato nRpo maMtrigRhe etya taM prati mithyA muSkRtaM dattvA tatsvarUpaM prAha / maMtriniste jIvaMto muktaaH|| nRpaH pAha-he maMtrin ! adya puNyaphalaM pratyadaM dRSTaM' iti prazasya gRhidharma jagrAha / tau ghAvapi puNyamupAyaM mahAvidehe sijhau|| sumitramaMtrI dazamavratodyataH, atrApi pUrNa phalamApa dharmataH / nAstikyanAvaM pravihAya jUmipastaghIya budhaH zucidharmamAtanot // 1 // // ityandadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau dazamastaMne paMcacatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 14 // SRUSHTR // SaTcatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 146 // athaitadvatasya paMcAticArAstyAjyAH, tAnAhapreSyaprayogAnayanaM, pudgalakSepaNaM tathA / zabdarUpAnupAtau ca, vrate dezAvakAzike // 1 // A u.18 201 For Private & Personal use only Page #230 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. digvatavizeSa eva dezAvakAzikavataM / zyAMstu vizeSaH-divrataM yAvajIva saMvatsaraM cAturmAsikapari- saMla. 10 mANaM vA, idaM tu divasapraharamuhUrtAdimAnaM / tasya paMcAticArAH / tthaahi||103|| " preSyasyAdezyasya prayogo vivakSitatrAdvahiHprayojanAya karmakarAdInAM vyApAraNe svayaM gamane hi batajaMgaH syAditi preSyaprayogaH / / * AnayanaM niyamitakSetrAdvahiHsthitasya sacetanAdivyaprasthi(preSi)takarmakarAdipA dAnAyayati tadA niimaanynpryogH|| IAL tathA pudgalAnAM loSThukASThAdInAM niyamitagRhAderbahiHkSepaNena svakArya smArayataH pudgalakSepaH / 3 / | zabdarUpAnupAtau-tatra niyaMtritakSetrAdvahiHsthasya svakAryakaraNArtha vrataniyA sAkSAdAhvAtumazakyatayA daMnA'ccaiH kAzitAdiraveNAtmAnaM jJApayataH shbdaanupaato'ticaarH||| | evaM nijarUpaM darzayato rUpAnupAtaH, nizreNyaTTAlakAdau kvApyAruhya pararUpANi prekSamANasya ruupaanupaatH|| | etadvataM hi 'gamanAdinA mA zUkrIvavadhaH' iti bujhyA gRhyate, sa tu svayaMkRto'nyena kArita iti na meM kazcitphale vizeSaH, pratyuta svayaM gamane ryApathavizudhyAdayo guNAH, nRtyAdeH punaranipuNatvaniHzUkatvAdI-| x // 13 // simityanAvAdidoSAH / ityAnayanaprayogAdayona kaTpate / iha cAdyayAticArau vratajaMgo me mA jUditi / vratasApekSatvenAnAjogAdinA pravartitau, aMtyatrayaM tu mAyAvitayA'ticAratAM yAti ityarthaH / atra nirati ___JainEducation International 2010_05 For Private & Personal use only Page #231 -------------------------------------------------------------------------- ________________ cArapratapAsane nRpakozAdhyakSadhanadasaMbaMdhaH zrAdhapratikramaNasUtrArthadIpikAto zeyazca, pavanaMjayodaMto dinakRtyavRttitazceti / tathaitavrataM yo na gRhaNAti sarvatra gamanaM mutkalaM rakSati, sa mahaduHkhamAmoti / yataH "guruvacananiyogAjhAtadezAvakAzo, vipadi tarati puNyAccedyathA lohjNghH| hayamayavRSanA vA svAminA vAhyamAnAH, satatamamitagatyA kiM hataM svasya kuyuH||1|| lohajaMghasya dRSTAMtastvayaMnajayinyAM campradyotena rAjJA 'ko'pyanayadhIsakhaM badhvA''nayati tasyepsitaM dAsye' iti paTaho vAditaH / tadhArastrIjiH svIkRtya kapaTazrAvikAveSeNa rAjagRhapurametya maMtriNaM pralocya caMhAsasurayA cUrNitaH kathamapi bahudinairavaMtIzasyAgre niitH| rAjJA ca baMdisthAne diptaH / vezyAmukhAttadAnayanavRttaM jJAtvA rAjJoktaM-'na yuSmAbhiH sAdhu kRtaM, yadayaM dhrmdmnaa''niitH| | zratha tasya agninIrurathaH / 1 / zivAdevI padminI / 2 / anilavego hastI / 3 / lohajaMgho dUtaH / / / zramUni ratnAni saMti / tatra lohajaMghaH pratidinaM paMcaviMzatiyojanAni galati, anekajanapadezaguhyaM | prakAzayati ca / tataH sarvaigniH sAmaMtaistanmAraNArtha vipamizrazaMbalaM tasmai dattaM tena gRhItaM ca / agre gatvA loktamasthAta, apazakunaiH punaH punarvAritaH / pradyotanAgre tena sa vRttAMto nyavedi / nRpeNAlayaH pRSTaH prAha-etalaMbalamadhye gaMdhena nizcIyate dRSTiviSasarpaH samutpanno'sti / viSajJAnaprakArastvayaM-yataHvipAnnadarzanAnnetre, cakorasya virjytH| mriyate kokilo mattaH krauMco mAdyati tatkSaNAt // 1 // OM + kara JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #232 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 10 // gkulo dRSTalomA syA-nmayUrazca pramodate / asya cAsokamAtreNa, viSaM maMdAyate kSaNAt // 2 // staMca.10 ugaM yAti mArjAraH, purISaM kurute kapiH / gatiH skhalati haMsasya, tAmracUmo virauti ca // 3 // annaM saviSamAghrAya, muMgaH kUjati cAdhikam / sArikA saviSe'nne tu, vikrozati tathA zukaH // 4 // iti zrutvA pradyotena zAvale vane zaMbalaM mocitaM / tanmadhyAnnirgataM sarpa dRSTvA vanaM zuSkaM / ityAdyanekAjayabuddhyA prasannIjUtA pAdAtmA varamArgaNena mocitH| vinayena so'vak-'tyAM dharmakha vinA divA | puramadhye raTataM neSyAmi tato'hamajayaH' / kramAtsvapure gataH / kiyadinAnaMtaraM vezyApunyau khAtvA kRtava-13 [NigveSo'vaMtyAM rAjasaudhasamIpe haTTamagrahIt / atha rAjA te dRSTvA vikasaH svAptajanamukhena tatsaMgamayAcata / tAnyAM proktaM-"asmatrAtA pretAviSTadehalaghubAMdhavasamAdhyartha mAMtrikagRhe gati, tadA praSThannaM yadi nRpaH sameti tataH saMgo nAvIti" / zrathAlayenaiko nijanara unmattIkRtaH, tasya pradyotanAmeti / 'IdRgme | nAtA nAmyatItastato hA kathaM mayA radayo'yaM iti sa jane'vak / taM mAMtrikAlayanayananchavAtpratyahaM bahI hai| raTataM maMcArUDhaM ninAya, sa vArtta ivohyamAnazcatuSpathe uccairAraTIti 'pradyoto'haM hiye'nayena baMdhanAnmo-IA cayata / lokairvikalo'yamiti matvopekSitaH / zratha nRpazunnameka eva tatrAgAt / ajayanaraiH kAmAMdhakarIva baddhA paryakastho mAryamANo divA raTan lokasamadaM rAjagRhe nItaH / taM svapiturArpayat / magadhezastaM sanmAnya mudA vyasRjat / tato'vaMtIzaH svarAjye sthitaH taM lohajaMghamevamazikSayata-tvayA sarvatra dikSa JainEducation International 20NKS For Private & Personal use only - Page #233 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ra svecayA gamanaM na kArya, yenArikRtajuHkhaM na syAditi' / atrAyamupanayaH-yathA sa diggamanasaMpArikRtavadhAdikaM nApa, tathA zrAyo'pyetadvatena karmakRtopatraM nApnotIti / etavratenArjitapApakarma, saMkSipyate syAd bahUnAmaghAnAm / saMkSepaNaM tena tataH krameNa, saujaagylkssmiimciraanjetsH||1|| // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau dazamastaMne SaTca tvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 146 // romeon // saptacatvAriMzaduttarazatatamaM vyAkhyAnam // 14 // atha sAmAyikapramukhazikSAvratarnUinaM pamaSTAhikaparvANyAsavyAni ityAhaaSTAhikAH SamevoktAH, syAhAdAnayadottamaiH / tatsvarUpaM samAkarNya, zrAsevyAH paramAItaiH // spaSTaH / navaramaSTAhikAH SaT, tAzcemAH, tatsvarUpaM cedaM-ekA caitramAsasatkA'STAhikA / 1 / ditIyAsspADhamAsonavA / / tRtIyA pardUSaNAvAsarajA / 3 / caturthyAzvinamAsajAtA / / / paMcamI kArtikamAsa-18 prsRtaa|5| SaSThI phaagunmaassy|6|atraassttaahikaasuuttraadhyynbRhkRttau the zAzvatyAvannihite |ydaahuH| "do sAsayajattAna, tatgA ho cittamAsaMmi / ahiAi mahimA, bIyA puNa assiNe mAse // 1 // " "emAle dovi sAsaya, jattA karaMti sabadevA vi / naMdIsaraMmi khayarA, narA ya nithae gaNesu // " kakakakakabAra 2010_05 Page #234 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMja. 10 upadezapA. "taha caumAsithatiagaM, pajosavaNA ya tahaya zya utkN| jiNajamma dirakakevala-nibANAsu shrsaaiaa||3||" M jIvAnigame coktaM-"tatthaNaM bahave javaNavazvANamaMtarajoisavemANiyA devA tihiM caumAsIhiM pjo||10|| savaNAe a amAhibAuM mahAmahimAI karatItti" / atra caitrAzvinASTAhikAyAM zrIpAlamayaNAdivat, zrIsiddhacakrayaMtrArAdhanaM / bAhyato yaMtrasvarUpaM nirdhArya manasA khalATAdidazasthAneSu yaMtrAkRtiM saMsthApya dhyAna ciMtyaM jAvataH / sAmAnyataH sarvAsvaSTAhikAsu amAyudghoSaNaM, vistarato jinamaMdireSu aSTAhikAmahotsavaH | kAryaH / khaMjhanadalanapeSaNanUkhananavastradhApanastrIsevanAdikaM karaNaM kArApaNAdi ca niSedhyaM, payUSaNASTAhikA tu vakSyamANaiH paMcasAdhanaiH sAdhyA iti / tatrAdyaM sarvatrAmAripravarttanaM vidheyaM / 1 / vitIyakRtyaM sAdhamikavAtsaTyaM / / tRtIyaM parasparakSAmaNaM / 3 / caturtha-aSTamatapa ArAdhyaM / / / paMcama-caityaparipA-14 TIkaraNaM / 5 / tatrAdyavarNanamagre likhiSyAmyahaM / sAdharmikArcanaM sarveSAM kiyatAM vA yathAzakti kArya, sAmyadharmANo hi prAyeNa uSpApAH / yataH"sarvaiH sarve mithaH sarva-saMbaMdhA labdhapUrviNaH / sAdharmikAdisaMbadha-labdhArastu mitAH kvacit // 1 // teSAM saMgamo hi mahate puNyAya, kiM punastadanurUpA sevA / yataH"egatya sabadhammA, sAhammizravabalaM tu egastha / budhitulAe tuliyA, dovi a tulAI lnnilaaii||1||" atra jaratanaradevadaMmavIryakumArapAsAdinUnRtAmavadAtAH svymnyuuhyaaH| tathA pardUSaNAyAM parasparakSAmaNaM CI // 10 // ___JainEducation international 2011 For Prve & Personal Use Only Page #235 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kArya, zrIcaMpradyotaM prati zrImachudAyijUpavaditi / atha yormadhye yadyekaH kSamayati nAparaH, tadA ya upazAmyati tasyArAdhakatvaM nAnyasya / tasmAdAtmanopazamitavyaM / kvacid pyorapyArAdhakatvaM, tathAhi| anyadA kauzAMbyAM sUryAcaMghamasau svavimAnena zrIvIraM vaMdituM samAgataH sma / caMdanA dakSA'stasamayaM vijJAya jItopAzrayamAgatyeApatrikI pratikramya ca nitrANA'jUt / tataH sUryAcaM'masorgatayoH sahasA hai| tamastatiAptA / tadA rajanImavagamya nayajItA mRgAvatI sAdhvI satvaramupAzrayamAgatyeryApathikI pratikAmyaMtI nizANAM caMdanAM 'kSamyatAM mamAparAdhaH' ityuktavatI / caMdanApi na ! kulInAyAstavedRzaM na |yuktaM' ityuvAca / sApyUce-'nUyo nedRzaM kariSye' iti procya pAdayoH patitA tAvatpravarttinyA nijAgAt ,18 tayA ca tathaiva dAmaNena kevalaM prApta / tataH samIpAgataM sarpa vIdaya tayA karApasAreNa vodhitA yathAjAtaM |ca vijJapitA, pravarttinyapi 'kathaM mahAtamasi so'jJAyi?' iti pRcaMtI, tasyAH kevalaM jJAtvA mRgAvatI damayaMtI| kevalamApa / tata IdRzaM mithyAmuSkRtaM deyaM na punaH kuMjakAraTuJjakavat jJAtena taddarzayati / tathAhi| kazcit kukhako nAmAni kANIkurvan kunakRtA nipicho mithyAmuSkRtaM datte, na punastato nivarttate / / | tataH so'pi karkaraiH kumakakarNamoTanaM kurvan 'pIDye'haM' iti Thulakena punaH punarukto'pi mudhA mithyA puSkRtaM dadau iti / / tathA paryupaNAyAmavazyamaSTamatapo vidheyaM / yataH-pAkSikatapastu ekopavAsamitaM, caturmAsikocitata|pastu paSThamitaM, vArSikaparvaNi tu aSTamatapo'nihitaM jinaiH / aSTamatapovidhAnAdamaistattapaHpUrtyartha SA-15 ___JainEducation International 2010_05 For Private & Personal use only Page #236 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 106 // cAmsAni vidheyAni, tadazaktau satyAM ca nava nirvikRtikAni vA ghAdazaikAzanAni vA caturviMzatiyaza-6 khaMja.10 nAni, athavA paTsahasramitaH svAdhyAyo vidheyaH, paSTipramANA navakAravAlikA gaNyA / anayA rItyApi tapaHpUrtiH kAryA, anyathA jinAjholaMghanadopaH syAt / atra prasaMgAt navakArasikAditapaHphalAni 4aa pradaryate-ekazatavarSANi yAvannArakajIvo'kAmanirjarayA karmANi kSipati, tAvanmitakarmANi pApajani-14 / tAni navakArasIpratyAkhyAnenApanayati / 1 / pauruSIpratyAkhyAnenaikasahasravarSa'ritamapanayati / 2 / sArthapauruSIpratyAkhyAnena tu dazasahasravarpamitaM pApamapanayati / 3 / evaM purImAInakalakSavarSa mitaM pApamapanayati / acittajalasatkaikAzanena dazalavarSamitaM pAtakaM haMti / 5 / nIvitapasaikakoTivarSamitaM pApamapana-2 / yati / 6 / ekalagaNapratyAkhyAnena dazakoTivarpamitaM pApaM haMti / 7 / ekakhadattena zatakoTivarSamitaM pApaM / hati / / AcAmsatapasaikasahasrakoTivarSamitaM karma iti / e| upavAsatapasA ca dazasahasrakoTivarSamitaM pApamapanayati / 10 / paSThatapasaikasadakoTiva mitaM pApamapAkaroti / 11 / aSTamAkhyatapasA cara | dazalakkoTivarSamitaM phuritaM haMti / 15 / sarvatra zrAvaka iti zeSaH, tadanu sarvatraikaikopavAsavRkSyA krameNa || | dazaguNoM'kaH pravardhanIyaH / aSTamatapasA nAgaketuratraiva nave pratyahaM phalaM prApa iti / sarvamapi tapo gata-3 // 106 // zaTya kArya, sazaDyaM tu puSkaramapi tapo nirarthakaM / tathAhi| to'zItitamacaturviMzatau vaDusutasya nRpasyopayAcitazatairjAtA putrI bahumAnyA / svayaMvaramaMjhape vRtavarA, muSkarmatazcaturikAMtarmUtapatikA, suzIlA, satISu prAptarekhA, suzrAmadharmaniSThA / zranyadAM'tyAItA dIkSitA 2010 For Private & Personal use only Page #237 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | lakSmaNAryA kadAciJcaTakayugmasurataM vIdaya dadhyau-"arhatA kimetannAnumataM ? zravedo'sau vA na vetti ? 8 savedaHkhaM" ityAdi / kSaNAMtare jAtapazcAttApayA tayA dhyAta-kathamAlocayiSyAmi ?' iti prodbhatatra-18 |pApi 'sazaTyatve sarvathA na zuddhiH' ityAlocituM svaM protsAhya yAvadyAti, tAvadaciMtite kaMTake lagne|pazakunena lubdhA ya IdRg Ayati, tasya kiM prAyazcittaM ?' iti paravyapadezena paMcAzavarSI tIvra tapastepe / uktaM ca|"umadasamadhvAkhasehi, nivigaiehiM dasavarisehiM / tahaya khavaNehiM bunni doceva ya jukriehiM ca // 1 // mAsakhamaNehiM solasa, vIsaM vAsAI aMvilehiM ca / barakamaNA ajA evaM, kuNai tavaM varisapannAsaM // 2 // | evaM sakriya'stapovidhAne'pi sA na zudhA / pratyutArttadhyAnAnmRtA / dAsyAdyasaMkhyajaveSvanubhUtatIvrataramuHkhA zrIpadmanAjatIrthakRtIrthe setsyati / tamuktaM "sasalo javi kasugaM, ghoraM vIraM tavaM care / divaM vAsasahassaM tu, taU taM tassa niSphalaM // 1 // " | | iti| tathA vArSikapratikramaNe'STottarasahanazvAsobAsamitaH kAyotsargo sheyH| praticaturviMzatistavaM-12 'caMdesu nimmalayarA' iti yAvatA paMcaviMzatizvAsobAsA gaNyAH, 40 logassadhyAnaikanamaskArAdhike 100018 ra payasamA UsAsA ityatra jJeyaM / cAturmAsikapratikramaNe 500 zvAsovAsAH, pAkSikapratikramaNe 300 zvAso-14 bAsAH / atraikaikazvAsobAsamadhye kiyatparimitaM devAyurvadhnAti ? tamucyate-"vikSapaJcacatvAriMzatsa 2010 For Private & Personal use only Page #238 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upatyaprA. hinacatuHzatASTamitapaDyopamAni ( 249507), ekapaTyopamasya nava jAgAH kriyate, tanmadhyagatAzcatvAro saMjJa. 10 jAgA graahyaaH| ytH||10|| "khaskayugasahassapaNacatta, cala sayA ajha ceva pliyaaii| kiMcUNA caunnAgA, surAjabaMdho gUsAse // 1 // "IEl ___samastanamaskArASTazvAsovAsamadhye ekonaviMzatilakSatriSaSTisahasravizatasaptaSaSThImitapakSyopamAni | 163267 tAti surAyUMSi badhyate / tathaikodyotakarazvAsobAsa 25 madhye 61 saha 35 sahasradhiza-4 topari dazeti saMkhyayA paTyAni, devalokeSu yeSAM devAnAmAyuretAvatpaTyamitaM syAt ttrotpdyte| | tathA paryuSaNAparvaNi caityaparipATI kAryA, caityArcAdiniH zAsanonnatirvidheyA / yaukadA vajrasvAmI nikSe prasRte saMgha paTe saMsthApya sujihAM purIM nItavAn / tatra vaucanRpeNa jinacaityeSu puSpaniSedhaH kRtH| tadanu payUSaNAyAM zrAddharvijJaptaH sa vyomavidyayA mAhezvarIpuryA pitRbhitramArAmikaM puSpapraguNIkaraNArtha-IX mAdizya svayaM himavadanau zrIdevIgRhe gataH / tatazca niyA dattaM mahApa- hutAzanavanAviMzatilahapu. ppANi ca khAtvA gaeNlakAmaravikurvitavimAnasthaH samahotsavamAgatya zrIjanazAsanaM prAjAvayat, nRpamapi zrAvakaM cakre iti| tathA'STAhikaparvasu zramAripravarttanaM kArya / zrIkumAranRpasaMpratinRpAdijiriva saMpratikAse'pi zrIhIra- 10 // gurUpadezAdakabbarasAhinA svakIyAkhiladezeSu pAemAsikAmAripravarttanaM kRtaM / tathAhi samAsataHekadA svapradhAnAdinyo hIrasUrevarNanaM zrutvA zrIakabareNa svanAmAMkitaphuramAnaM preSyAtibahumAnena 2010_05 For Private & Personal use only Page #239 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *OM** * kA gaMdhArataH zrAhUtAH saM-1630 jyeSThabaddakhatrayodazIdine guravastatra saMprAptAH / zrIsAhinA samaM militAH, * sAhinA sAdaraM pRSTaH sUristathA dharmopadezaM dadau yathA AgarAgato'jamerapuraM yAvadadhvani pratikozaM| & kUpikopetamanArAdIn vidhAya svakIyAkheTakalAkuzalatAprakaTanakRte pratimanAraM zatazo hariNaviSANAro-18 paNavidhAnAdinA prAga hiMsAkaraNaratirapi sa jUpo dayAmatiH saMjAtaH / tataH zrIsAhiravadat-"yatrImaMto mayA darzanotkaMThitena dUradezAdAkAritAH / asmadIyaM ca na kimapi gRhyate, tenAsmatmakAzAlIma-3 nirucitaM yAcya" / tato vicArya sUribhistadIyAnvitadezeSu payUMpaNAparvasatkASTAhikAyAmamAripravarttanaM / baMdijanamocanaM cAyAci / tadguNacamatkRtamanasA zrIsAhinAsmadIyAnyapi catvAri dinAni samadhikAni javaMtu' iti kathayitvA svavazIkRtadezeSu zrAvaNabahutadazamItaH prArajya lAprapadazuklapaSThI yAvadamAripravartta nAya ghAdazadinAmArisatkAni kAMcanaratnAMcitAni svanAmAMkitAni paTphuramAnAni tvaritameva gurUNAM / hai samarpitAni / prathamaM zrIgurjaradezIyaM, ditIyaM mAlavadezamatkaM, tRtIyamajameradezIyaM, caturye dillIphattepura satkaM, paMcamaM lAhuramukhatAnasatkaM, zrIgurupAce rakSaNAya paSThaM paMcadezasaMbaMdhimAdhAraNaM ceti / tena tattaddeze || pvamAripaTaho vistRtaH, tathA zrIgurUNAM pArthAmutthAya tadevAnekagavyUnimite mAvaranAmni mahAsarasi gatvA-2 sAdhusamadaM svahastena nAnAjAtIyAnAM dezAMtarIyajanaprAnRtIkRtAnAM pakSiNa mocanaM cake, tathA kArAgArasthabahujanAnAM baMdhananjanamapi kAritaM / tataH zrIsUriNA sAhiprArthanayA zrIjaMvRdIvapannattivRttividhA * *** * 2010 * For Private & Personal use only Page #240 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. 113 0011 201 |yakavAcaka zrI zAMticaMdrAH svaparazAstrajJAH pazcimAdhIzavaruNasuradattavarAstatra dharmazrAvaNArthaM nihitAH / taiH | svopajJakRpArasakozAkhyazAstra jalena siktA satI zrI mAherhRdaye kRpAlatA vRddhimatI bajjUva / dAsAH puraH zrAmalakapramANe ghe muktAphale kenacidinyena prAnRtIkRte / taM sanmAnya svakozAdhipaM vAlavyajanakArakaM 12 hajArimanasavaM vijrataM ca taM prati te muktAphale rakSaNAya pradatte / so'pi svagRhe / gatvA jAryAyai dadau / mApi snAnotsukA svavastre vadhdhvA snAnaM cakAra / tadanu suratrAsatke te jJAtvA sveSTasthale mumoca / kramAdAmayArditA sA paMcatvaM prApa / zranyadA nRpeNa te mArgite, sa smAha - 'he svAmin / madgRhAtsamAnayAmi' / tatastena svamaMdiraM sarvatrAnyepitaM paraM kApi te aprApya ciMtArdito nistejA vyAvRnyAyAti nRpAcyarNe, tadAMtarAne puNyodayena vAcakeMdrA militAH / taizciMtAsvarUpaM pRSTaM / jIvitamuktaspR| heNa tena yathAjAtaM vijJataM, tadA te prAduH - 'tvayA gRhe gatvA pUrvaM yatra yasyai datte, tatraiva tasyAH samIpe | mArgI ye phale / so'pi gRhe gataH / tathaiva snAnodyatAM tAM vIkSya te mArgite, tayApi svazATikAMcalagraMthImunmuSaya datte / sopi prAptAzcaryaH sAhipArzve sametastatpuraste saMsthApya nUyazcAmaraviMjanodyato'nUt, paraM tadAzcaryamagno nUyobhUyaH stimitajarutvaM prApnoti / tadA sAhinA pRSTaH - ' kimadya citralikhita iva tvaM javasi 1' iti nirbaMdhena pRSTaH sarva jJAtaM smAha / tadA sAhinoditaM - ' kimatra citraM, sa tu dvitIyo vizvezo'sti' / atha prage dharmabhAvaNArthaM sajAmadhye vAcakeMdra: kAMcanapAdapIThopari sametya sthitaH / tato nUpaH | praNamyeti vyajiGgapat - 'he pUjya ! kimapyAzcaryamasmAkaM darzaya' / so'pyAha - 'kahaye gulAbapuSpArAme staMja. 10 // 108 // Page #241 -------------------------------------------------------------------------- ________________ u019 tvayA gaMtavyaM / prage sAhistatra gataH, vAcakeo'pi tatrAgAt / dhau parasparaM dharmagoSThIM tanutaH, tAvatsAhinobatagaravo jAtaH, sahasA tadAkarNya cakitaH svasevakAn papraTha - 'asmadAjJAM vinA kasyApi DhakkAravo dvAdazagavyUtimadhye na jAyate, pazyata yUrya' / tataste vilokya sAdhipaM prAhuH - 'he sAdhipa ! yuSmatpitA DumAyuH sa sacamUstava milanAya sameti' iti kathanAnaMtara meva sametya putraM pariranya ca sthitaH sarveSAmakabarasainikAnAM mevAmiSTAnnanRtarajatapAtrANi dadau / sAhiM prati mahatsanmAnaM datvA yathAgatastathA yayau, kSaNenAdRzyo'nUcca / sAhiH sAzcaryaM dadhyau -- 'nedaM tAMtrikaM, yato'smadAdisamarpitavastunImAni pratyakSaM dRzyaMte, chAtonUnamidaM ceSTitaM guruNA nirmitaM / tato gurave natvA stutiM cakAra / zrathaikadA sAhiraTaka| dezezajayanArtha 32 krozamitaprayANamakarot / tadA sAhinA svanRtyena samAgatajanAnveSaM nAmagrAhapUrva kAritaM tanmadhye vAcaka caMdrasyApi nAma zrutvA dadhyau 'aho vAhanopAnadAdi vinA'mI mahadduHkhaM prAptA zraviSyan / tatastadAkAraNAya svopajIvinaH prAhiNot / te taM prAduH - ' tvAM sAhirAkArayati' / tadA vAcakeMdrAvasthedRzI jAtAsti - sophayukta caraNatvAtpadamAtramapyagre calanAkSamAH, Taupparaka sthitaprAsukajakhena vistrAMcalamAtra kRtya svorasi sthApitamasti chau ziSyau vaiyAvRtyaM kurutaH / tataH sevakairetatsvarUpaM sarva nRpAya niveditaM / tadA sAdiH sukhAsanaM preSayat, tadA sa ekAM kASThavalikAmAnAyya taduparyAruroha, svaziSyoM kASThaprAMtau skaMdhe nyasya calitau / sAhistathAvasthaM tamAgacaMtaM vIkSya dadhyau - 'zraho guruvAkya - jaktA dhanyA ime ye madanuyAyinaH saMti, anyathA madanyarNe na kApyeSAM prAptiH, zraho kSamAzramaNAnAM Page #242 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA.sAkSamA' / tataHsAhira nimukhIya tatpAdayugmaM cAyA pasparza provAca ca-'svAmin ! zrataHparaM matkRte maha- saMja.10 tprayANaM yuSmAnina vidheyaM, zanaiH zanaiH pazcAtsametavyaM' / tataH krameNa sAhiraTakadezAdhipapuraM pariveSya || // 10 // sthitaH, pAdaza varSANi jAtAni, paraM tapo na svAyatto'jUt / ekadA sAhipuro mlelA anye ca pAhuH4|'tvaM pratyahaM kApuruSazvetapaTasaMgaM karoSi, tenAyaM muggo umeho'numIyate' / tavRttaM nUpena tasmai vaackeNjaay| jJApitaM / guruH prAha-'yadivase murgagrahaNelA tava syAt , tatsamaye gRhyate, paraM tvatsainyaM sarva skaMdhAvAre'-18 vasthApyaM, AvAM ghAveva bajAvaH, paraM purAMtarbahizca kasyApi kenApi hiMsA na vidheyA' / tataH paTahodghopASeNa hiMsAM sarvatra nivArya pranAte dhAveva murgasamIpamIyatuH / sarve niMdakA UcuH-'sau kApuruSo'kabaraM || zatruhaste samarpayiSyati' / tato vAcakenaikayA phUtkRtyA sarvavaprakhAtikA rajaHpUrNIkRtA, pitIyayA zatrusainyaM stanitaM, tRtIyayA ca gopurANi phutrikA zva sphuTitAni / tataH sAhiH sotsAhaM sAzcarya ca pure svAjhAmakhamAM cakAreti / 'he pUjya ! mama kiMcidanugrahaM vidhAya samAdiza' tadA vAcakeMpreNa 15 koTI vyasthAnakaM rAjJaH prativarSa jIjIyAkaramocanaM yAcitaM, sapAdaseracaTakajihvAlakSaNaM tvayA na kArya, suvarNaTaMkaika-14 zatrujayakaramocanaM yAcitaM, pAemAsikAmAripravarttanaM ca, tathA hi-zrImatsAhijanmasaMbaMdhimAsaH, zrIpayUSa-12 ANAparvasatkAni 15 dinAni, sarve ravivArAH, sarvasaMkrAMtitithayaH, navarojasatko mAsaH, sarve zdavAsarAH, // 10 // | sarve miharavAsarAH, sophiyAnavAsarAzceti pAemAsikAmArisatkaM phuramAnaM' ityAdiphuramAnAni ca zrIsAhipAzcAtsamAnIya zrIgurUNAM prAtRtIkRtAni vAcaNeti / JainEducation International 2010-05 For Private & Personal use only Page #243 -------------------------------------------------------------------------- ________________ aSTAhikAparvasu zAsanonnati, nAnAvidhAM dharmavivRdhihetave / pUrvoktayuktyA vidadhAtu lAvukaH, saujAgyakhadamyAdisupremasaspRhaH // 1 // // ityandadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya vRttI dazamastaMne saptacatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 14 // // aSTacatvAriMzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 14 // aASTAhikaparAdhakaivarSakRtyAni vidheyAnItyAhasaMghArcAdisukRtyAni, prativarSa vivekinA / yathAvidhi vidheyAni, hyekAdazamitAni ca // 1 // spaSTaH / navaramekAdazasukRtyAni pUrvasUripraNItagAthAnyAM pradarzyate"pazvarisaM saMghaccaNaM, sAhammizrajatti jattatigaM / jiNagihienhavaNaM, jiNadhaNahi zra mahapUA // 1 // dhammajAgaritrA suzrapUzrA, ujAvaNaM taha titthapanAvaNA / (gurujoge vAloyaNa kuNaMtANaM tave ) sohi" // 2 // vyAkhyA-prativarSa varSe varSe jaghanyato'pyekaikavAraM saMghArcanaM, prativarSa zrIsaMghapUjA-tatra sAdhvIsA-| dhulyo nirdoSAhArapustakAdikaM datte, zrAvikAzAcenyo yathAzakti sanaktiparidhApanAdikaM vidhatte / / saMghAco trividhA-utkRSTA madhyamA jaghanyA ca, sarvadarzanasarvasaMghaparidhApane utkRSTA, sUtramAtrAdinA www.tainelibrary.org. 2010 l Page #244 -------------------------------------------------------------------------- ________________ apanA jaghanyA, zeSA mdhymaa| tatrAdhikaM vyayitumazakto gurunyaH sUtramukhavastrAdikaM, trizrAvikAnAghenyaH saMja.10 "I pUgAdikaM ca dattvA prativarSa saMghArcAkRtyaM jakyA satyApayati, niHsvasya tAvadapi mahAphaladaM puNiyA-|| // 11 // zrAvasyeva / yataH "saMpattau niyamaH zaktI, sahanaM yauvane vratam / dAridye dAnamapyapaM, mahAsAnAya jAyate" // 1 // iti sAdharmikANAM nimaMtraNaM viziSTAzanavasanAdidAnaM,ApannimagnAnAM svadhanavyayenApyujharaNaM / uktaM ca-13 "na kayaM dINudharaNaM, na kayaM sAhammiANa vanakhaM / hizrayaMmi vIyarAje, na dhAri hAri jammo" // 1 // zrAvikAsvapi vAtsatyaM zrAvakavadanyUnAdhika vistArya, tA api ratnatrayIvatyaH suzIlAH sadhavA 2 vidhavAH sAdharmikatvena dhyeyaaH| atra ziSyapraznaH-svAmin ! striyo khoke lokottare ca doSAnvitAH prasidhA yataH"anRtaM sAhasaM mAyA, murkhatvamatilojatA / azocaM nirdayatvaM ca, strINAM doSAH svajAvajAH" // 1 // sukumAsikAsurIkAMtAkapisA'jayAnUpurapaMmitAnAgazrIpramukhA zravadAtAH svayamanyUhyAH / zrAgame'pi"zraNaMtAje pAvarAsI, jayA udayamAgayA / tayA itthittaNaM pattaM, sammaM jANAhi goyamA" // 1 // | atra rajAryAdaya udaMtAH, sarvatra tAsAM niMdA dRzyate / atastAsu dAnasanmAnavAtsahayaM kathaM yuktaM ? gururAha-'nAyamekAMtaH, yanitA eva doSabahulAH, puruSA api kecit / akhAirAgemsadRzA mahArA- // 110 // zayA nAstikA devagurUvaMcakAzca nUyAMso'pi dRzyate, evaM strINAmapi kAsAMciddoSabahulatvamupalabhyate, 2013 Page #245 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tathApi kAsAMcidguNabahukhatvamapyasti / atra sukhasArevatIkalAvatImadanarekhAdayaH zrAvikAH zrItIrthanAGgurapyanekadhA stutAH / atastAsAM jananInAmiva laginInAmiva svaputrINAmiva vAtsadhyaM yuktiyuktameve. tyavaM' / 1-2 / tathA prativarSa jaghanyato'pyekaikayAtrA kAryA, ( evaM ca ) yAtrAtrikaM, yataH"aSTAhikAnidhA caikA, rathayAtrA tathA'parA / tRtIyA tIrthayAtrA ce-tyAhuryAtrAstridhA budhAH" // 1 // aSTAhikAsu sarvacaityapUjAdimahAmaho vidheyaH / rathayAtrA tu kumArapAlenaivaM kRtA / yataHcittassa amidiNe, canatya pahare mahAvinaIe / saharisamikhaMta nAyara,-jaNakayamaMgalajayasaddo // 1 // | | sovannajiNavararaho, nIharaMta cavaMtasuragirisamANo / kaNagorudaMmadhayautta-camararAhiM dippaMto // 2 // pahavina vilitta kusumehiM, pUcaM tattha pAsajiNapamimaM / kumaravihArasuvAre, mahayaNo uvA riddhIe // 3 // tUraravanarianuvaNo, sarasanacaMtacArutaruNigaNo / sAmaMtamaMtisahiGa, vacca nivamaMdiraMmi raho // 4 // rAyA rahatyapamimaM, paTTasuzrakaNayajUsaNAhiM / sayameva aJcilaM kArave vivihAI naTTAI // 5 // tatya gamiUNa rayaNiM, nIhari sIhabArabAhimi / gai evaM citra dhaya, tamavaMmi paramamavaMmi raho // 6 // tattha pahAe rAyA, rahajiNapamimA viralaM pUvaM / canavihasaMghasamavaM, sayamevArattiraM kunn||7|| | tatto nayaraMmi raho, parisakkA kuMjarehiM juttehiM / gaNegaNe papharmamavesu viralesu dighto // 7 // ityAdi / atha tIrthAni-zrIzatrujayaraivatAdIni, tathA tIrthakRtanmadIkSAjJAnanirvANavihArajUmayo'pi prajUtanavyasattvazujanAvasaMpAdakatvena navodadhitAraNAtIrthAni kathyaMte, teSu darzanAdivizuvarSa vidhi 2010 For Private & Personal use only Page #246 -------------------------------------------------------------------------- ________________ stana.10 upadezaprA yadyAtrAkaraNaM / yathA zrIsiyasenArkapratibodhitavikramArkasya zrIzatrujayayAtrAsaMghe ekonasaptatyadhikazata || sauvarNadevAlayAH, paMcazatIdaMtacaMdanAdimayAH, zrIsiddhasenAdyAH paMcasahasrasUrayaH, dhaturdaza jUpA mukuTabaghAH, || saptatikhakSANi zrAjhakuTuMbAni, ekA koTirdaza khakSANi navasahasrI ca zakaTAni, aSTAdazalakSANi turaM-13 gamAH, SaTsaptatizatAni gajAH, evaM karajavRSanAdyapi jJeyaM / zrIkumArapAsasya svarNaratnAdimayAzcatussaptatya-15 |dhikASTAdazazatadevAlayAH, bAjUsaMghapatestu saptazatAni, tadyAtrAyAM pAdazakoTisvarNavyayaH, sAdhupethama-| syaikAdazarUpaTaMkalakSavyayastIrthadarzane saMghe ca devamaMdirANi vipaMcAzat manuSyAzcasaptalakSAH, maMtrivastupAkhasya sArkhA ghAdazayAtrAH prasidhAH iti / 3 / I tathA caitye snAtramaho'pi vistAreNa sarvaparvasu kartumazaktenApi prativarSamekaikaH kAryaH / zrUyate hisAdhupeyamena zrIraivatasnAtramahAmahe SaTpaMcAzadghaTIsvarNepramAlA paridadhe / zrIzatrujayaraivatayozcaika eva 8 kAMcanamayo dhvajaH pradade, tatsutena sAdhu kAMphaNena tu sukUlamayaH iti / / / tayA devatravyavRkSyartha prativarSa mAkhoghaTanaM kArya, tatra caiMjI zranyA vA mAlA grAhyA / zrIraivate zrIzvetAMbaradigaMbarasaMghayostIrthavi-| vAde sati 'ya iMpramAlAM paridhatte tasyedaM tIrtha' iti vRkSoktau sAdhupeyamena SaTpaMcAzaddhaTIsvarNenemAlA || paridadhe, caturdhaTIsvarNa mArgaNebhyo dade tIrtha ca svIcakre, ityAdizujavidhinA devasvavRddhiH kAryA iti / / 8 tathA prativarSa parvasu caitye mahApUjA vidheyeti / 6 / tathA rAtrijAgaraNaM tIrthadarzane kaTyAekadineSu guru-| dizAnirvANAdau ca kArya zrIvItarAgaguNagItanRtyAdimahairiti / 7 / tathA zrutajJAnajaktiH pratyahaM kartumazaktena | OMOMOMOMOMOMOM 2010_05 For Private & Personal use only Page #247 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 prativarSa pratimAsaM ca kAryA iti / / tathA navapada siddhacakraikAdazI paMcamI rohiNI jJAnadarzanacAritrAdi| vividhatapaH saMbaMdhiSUdyApaneSu jaghanyato'pi ekaikamudyApanaM varSe varSe yathAvidhi kAryaM / yataH - "udyApanaM yattapasaH samarthane, tacaityamaulI kalazAdhiropaNam / phaloparopo'kSayapAtramastake, tAMbUsadAnaM kRtajojanopari " // 1 // sarvatra zuklapacamyAdivirdhitapasAmapi tattadupavAsAdisaMkhyAnANaka varttulikAnAkhI ke ramodakA dinAnAvidhavastuDhaukanAdinA yathAzrutasaMpradAyamudyApanAni vidheyAnIti // e // tathA tIrthaprajJAvanAnimittaM zrI gurupravezotsavapranAvanAdi jaghanyato'pi prativarSamekaikavAraM kArya, tatra zrI gurupravezotsavaH sarvAgI eprauDhAmaMbara caturvidhazrI saMghasaM mukhagamanena zrI gurvAdisaMghasatkArAdinA ca yathAzakti kAryaH / zrIvIravaMdanamahotsave zrI zrapapAtikasUtra varNitakauzikanRpavat, pradezinUpavat, udAyi jhApavat dazArNana mahInAthavA vidheyaH / tathA sAdhupethamena zrIdharmaghoSasUrINAM pravezotsave disata - ( 29 ) sahasraTaMkavyayazcakre / nanu saMvignasAdhUnAM pravezotsavo'nucitaH iti na vAcyaM yato vyavahArajASye pratimAdhikAre "rizrA nAma nigo, darisaNaM sannisAdumappAhe / daMmizra joIsAI, sAvagasaMgho vasakkAraM " // 1 // ritAyAM samAptapratimAyAmutmAvasyena maMtyuddhAmA jikSavaH, teSAM niyogo vyApAro yatra sa uda Page #248 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 113 // 201 bhrAmaka niyogo grAmaH, tatrAgatya svAtmAnaM darzayati tataH saMyataH saMjJinaM vA zrAvikAM vA saMdezayatiyathA samApitA mayA pratimA tato'hamAgataH / tato daMgiko rAjA jojiko grAmAdhyakSazca tadabhAve zrAvakavargaH saMghazca satkAraM pravezotsavAdikaM karoti, zAsanonnatestIrthakRttvAdiphalatvAt / 10 / tathA guruyoge jaghanyato'pi prativarSamAlocanA gurujya zrAdeyA / yataH "jaMbUddIve jai DhukA, vAluyA te cetra huMti rthpaaii| diti sattakhitte, na buTTae divasapaThittaM" // 1 // "jaMbUdIve je huMti, padyayA te ceva iMti demassa / diti sattakhitte, na buTTae divasapacittaM" // 2 // AlocanAM vinA bahuvAsaropArjitapApahAniH kathaM syAt ? vidhivadAlocya gurudattaM prAyazcittaM vidhatte, tadA tadbhave'pi zudhyati, kathamanyathA dRDhaprahAripramukhANAM tadbhave'pi siddhiriti / 11 / kRtyAnyamUni prativatsaraM mudA, zrAddhA vitanvaMti vivekasaMnRtAH / tatpuNyapuSTyA kRtinaH kRtArthinaH siddhiM vanaMte pranudharmakarmaThAH // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagranthasya zraSTacatvAriMzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 148 // vRttau dazamastaM 1 zrAvakam . 04 taMja. 10 // 113 // Page #249 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ekonapaMcAzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 14 // atha parvadineSu pauSadho na heya ityAhaye pauSadhopavAsena, tiSThati parvavAsare / aMtima iva rAjarSi-rdhanyAste gRhiNo'pi hi // 1 // ___ spaSTaH / zlokasUcitasaMbaMdho'yaM siMdhusauvIradeze vItajayAditriSaSTyadhikatrizatI 363 nagarAdhIza udAyinRpaH, tasya prajAvatI paTTadevyasti / tayorajIcinAmA putraH, kezIti nAmnA ca nAgineyo'pyasti / itazca caMpAyAmAjanmastrIlaMpaTaH kumAranaMdisvarNakRdyAM yAM surUpAM kanyAM zRNoti tAM svarNapaMcazatIM dattvA gRhNAti / evaM paMcazatAni striyo 8 jAtAH, tAniH sahaikarataMjasaudhe'rasta / tasya nAgilAyo mitramasti / ekadA paMcazailAdhipatyaMtaradevyo zakrAjhayA naMdIzvaraM prasthite, tadAnIM tatpatirvidyunmAlI cyutH| tataste hAsAprahAsAnAmnyau kAmukaM tatsva-12 kRtaM tatrAvAtaratAM / te dRSTvA parirandhukAmaH provAca-'ke yuvAM ? kimarthamAgate ? te procatuH-'lava'18 darthe' / prAptasaMjJaH sa hemakRtprArthanAM cakre / te UcatuH-tvaM paMcazaile samAgaLeH, tatrAvayoH saMgo lAvI-12 ityuktvA te utpatite / sa jUluje svarNa dattvA iti paTahamavAdayat-'yo mAM paMcazaile dIpe netA, satavya-| koTI sabdhA' / tata ekena niryAnakasthavireNa paTahA dhRtaH, koTIdhanaM cAdade / yAnapAtraM sajIkRtya svarNakRtA sAkaM potastho vRgho'bdhivartmani sudUramAgatyetyUce-'joH kumAra ! abdhikUle tallekhapAdajAto'yaM vaTo ___ 2010 Page #250 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parAmA. saMja.. // 113 // zyate, yadA potamadho yAti tadA'sya zAkhAyAM tvaM vilageH, nizyatra nAraMmA eSyaMti, teSu supteSu kasya- dAcidaMdhau paTena svayaM svaM badA dRDhamuSTinA vilageH / prAtaruDDInAste tvAM paMcazaikhe neSyati / yadi vaTe'vi- samastvametadyAnapAtramiva mahAvarte patitvA vinaMkSyasi / tathA kRte sa pakSiNA tatra ninye / sa krameNa hAsAprahAsAcyA dRSTaH, tenApi jogArtha prArthite, tAnyAM proce-'zranenAMgenAvayoH saMgo na javeta, kiM patu agnipravezAdinA kRtanidAnena tvaM paMcazailezo java' sa dadhyau-'ujayato bhraSTo'I' iti ciMtAta stAnyAM svapure muktaH / tataH sa devAMganAMgamohito'gnisAdhanaM prArele / tadA nAgikhazrAdhenoktaM-mitra ! MbAkhamaraNaM nAI tava' ityAdinA vAryamANo'pi nidAnenAgnizaraNaM kRtvA paMcazailezo jjnye| nAgilastapairA gyAtpravrajyA'cyute devo jAtaH / anyadA naMdIzvarayAtrArtha prasthitAnAM devAnAM puro gAtuM tadAjhayA hAsA-1 prahAse calite svapatimUcatuH-'svAmin ! tvaM paTahaM vAdaya' so'haMkAreNa no'vAdayat , tadA puSkarmaNA / sApaTahaH kaMThe vyavagat , tadAnIM tAnyAmukta-'joH prANeza! tvaM kulocitaM kuru mA tvaM sjaasv'| tato vi yunmAsI devo gAyaMtIcyAM tAnyAM saha paTahamavAdayat, tridivaukasAM puratazcacAla / tadAnIM nAgiH svargI yAtrAyAM vrajan vidyunmAkhinaM nijapUrvajavamitramavadhijJAnAddadarza / tataH svargiNA sa jASitaH'jana! tvaM mAM jAnAsi ?' sa jagau-'tejasvinAhaM jAne tvaM ko'si / tatastena zrAdharUpaM kRtvA svasya pUrvanavasvarUpaM yena dharmeNa prAptaM devatvaM tat svarUpaM coktaM / tacchutvaivamavadat-'lo mitra! kimahaM karomi | zracyutasureNoktaM-mitra ! gArhasthye citragRhe kAyotsargeNa sthitasya jAvasAdhovIra vinomatti tvaM kAraya, // 113 // 2010_05 For Private & Personal use only Page #251 -------------------------------------------------------------------------- ________________ tava bodhibIjamutpatsyate' tamuktamurarI kRtya gRhe pratimAsthaM zrIvIramapazyat / tato devo himavaMtazaile gatvA gozIrSacaMdanaM chittvA yathAdRSTAM mUrti savijUSaNAM cakre, jAticaMdanasyaiko peTIM kRtvA kapilakevasipAdhai pratiSThApya tasyAM cikSepa, tadAnImekasya sAyAnikasyAMbudhau potasyotpAtayogato bhramataH paemAsI gtaa| devastaM dadarza, tasya pIkAM saMhRtya pratimAgarna samudgakamarpayitvA pAha-tvaM vItajayapattane gatvA ityutghoSaNAM kurvIthAH-'zyaM paramAtmapratimA gRhyatAM gRhyatA' / tataH sa pratimAnujAvatastannagare gatvodghoSaNAM cakre / tatra vijatApasanRpAdayo'neke samAjagmuH, te sveSTadevAnsmRtvA smRtvodghATayaMti paraM noghaTate / / jA evaM madhyAhe rAjhI nojanAya ceTI saMpreSya nRpamAhvayat , rAjJApi tathye prokta prajAvatI tatraitya devAdhidevo'Ina na tvanye brahmAdaya iti matvA saMpuTaM caMdanAdiniH saMpUjya proce "prAtihAryASTakopetaH, prAstarAgAdi deyAnme darzanaM devA-dhidevo'hastrikAlavit" // 1 // | ityukte svayaM saMpuTAjinamUrtirnirgatA / zratha sA tAM caityagRhe nyasya trisaMdhyamapUjayat / anyadA avya-III | pUjAnaMtara rAjJI prItA jinavarasya puro nRtyati sma, rAjA ca vINAmavAdayat , tadA nRpaH zirohInaM nRtyataM prajAvatyAH kabaMdhaM dadarza, tadaniSTaM vIdaya hujitanRpakarAvINA'gavat , tadAnIM krujhA rAjhI jagauhe prANeza ! kimetajAtaM ?, / nRpaH strIkadAgrahAttathyamAkhyat / sA mAha-'anenAriSTena mamAyurarUpameva hai jJAyate' / punaranyadA kRtasnAnA rAhI devA_hoNi zvetavAsAMsi dAsyA hastenAnAyayat, paraM jAvivighna ____JainEducation international 2010 Page #252 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. vazApAzI raktAnyudaivata / anarhANi vIdaya kopAdAdarzana tAM jaghAna / tatastAni zvetAnyeva dRSTvA'ciMta yat-dhig mayA vrataM khaMmitaM, etatpApakSyArtha pravrajAmi, vastravarNAnAmanyathAtvaprekSaNena mamAyurappameva' / // 11 // tataH svAmyAjhayA vratotsukA jAtA, tadA nRpa evaM prAha-'devi ! devatvAptayA tvayAI dharme bodhniiyH'| tataH samyakcAritraM prapadyAnazanaM kRtvA saudharmakaSTape suro'jUt / tatastAM mUrti devadattAkhyA ceTI kubjikA'pUjayat / atha sa surastApasarUpadharaH saMsadi nRpAya divyAmRtaphalaprAnRtamakarot , rAjA tatphalAsvA| dena mohitastaM muniM jagau-'mune ! etatphalotpattisthAnaM darzaya' / muninoktaM-tvaM mamAzrame ehi'| tataH hai sa rAjA tena saha vegena gtH| sa suro devamAyayA tAdRkphalanaropetamArAmaM kiMcidgatvA vicakre / taM, dRSTvA nRpo dadhyau-'ahameSAM jakto'smi, ataH phalAdanechAM me pUrayiSyanti' iti viciMtya rAjA kapivadhAve, tAvattaiH krodhAtkare daM kRtvA kuTyamAnastaskaravadanazat , nazyatA'ye sAdhUnavalokya teSAM zaraNaM kRtaM, taiH sAdhunirAzvAsitaH damApo'ciMtayat-"aho ! krUraistApasairvacito'haM / tataH prajAvatIdevaH pratyakSIya pratibodhAya svakRtasvarUpamuktvA svarga jagAma, nRpo'pi jinadharmaikamanAH svasthAnaM gataH, rAjA svaM sajAsthitamaidata / / | ztazca gAMdhArazrAmo nityAItpratimA vivaMdiSurvaitAdhyamUle tapasA tasthau / tuSTA zAsanasurI tadIpsi tamapUrayat / prasannA kAmadA aSTottarazataguTikAstasmai dadau / ekAM guTikAmAsye visvA sa dadhyau-'ahaM dAvItajayapattane devAdhidevamUrti vaMdituM yAmi' iti ciMtitamAtreNa mUrtyatike devena nItaH / tAM saMpUjya tatra // 11 // ___JainEducation International 2010LINE Page #253 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 sukhenAsthAt / zranyadA sa sudhIrAsanAM mRrti matvA sAdharmikAyA devadattAkunAyAstA guTikA dattvA svayaM dIkSAM khakhau / sA rUpArthinI ekAM mukhe kSitvA kSaNena divyAkAradharA jAtA / zrato rAjJA tasyAH suvarNAgulikA iti nAma dattaM / punaH sA ekAM guTikAmAsye muktvA dadhyau - "anurUpavarAjAve mama rUpaM vRthA, ayaM nRpastu mama pitaiva, zratazcaMmapradyotanUpo mama patirastu" tadA sA surI pradyotapurastadrUpamavarNayat, nRpastasyAH prArthanAkRte dUtamAdizat, carastatra gatvA tAmarthayAmAsa / sA taM pratyAha- 'nRpadarzanAnaMtaramunayoH samIhitaM javiSyati / so'pi gatvA tathaiva jagau / tadA'nikhavegagajArUDho nizi tatrAgAt / vipine ujjAvapi mikhitau / nRpeNokaM - 'he priye ! tvaM matpurI mehi' kunAda - 'jinamUrti vinA na jIvAmi, ato'syAH pratikRtistvayA samAnetavyA, tAmiha muktyA eSA sadaiva nIyate" / umityuktatvA'vaMtIzaH | svanagare gatvA jAtyacaMdanamayIM vIramUrttimakArayat / tato'vaMtIzena prArthitakapilarpiH paMcazatamuniyuto vAsa nikSepapUrva tAM pratyatiSThapat / tato vidhinA tAM mUrti saMgRhya karirAjArUDhastatrAgatya tAM dAsyai samArpayat / sA caityagRhe nUtanAM pratimAM nyasya mUkhamUrtti samAdAya rAjJA saha saukhyenAvatIM prApa / / itazcodAyinRpaH prAtardevAyatanaM yayau, jinaM natvA sanmukhaM vilokayati tadA mkhAnamAsyAM mUrti dRSTvA dadhyau - " iyaM mUrttiH kApyanyA mlAnamAsyatvAtsA na bhavati, punaH stamnalagnA pAMcAlikeva yA devadattA sApi na dRzyate, grISme morcebuvat kariNo mado'tra niSThitazca dRzyate, tannUnamanilavegeneha caMmapradyotaH 1 marudezasaMbandhijalavat / Page #254 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 11 // samAgAt iti jJAyate, sa kSyaM gRhItvA gataH" / tataH kupito nRpo dazamukuTava nRpaiH saha sabalo'vatI || prApa / tato yomithaH samaro'jUta / tata udAyanena zilImukhaiH pradyotaH kuMjarApAtayitvA hastena dhRtvA bAdaH, tasya lalATapaTTe 'mama dAsIpatiH' ityakSarAvalI khilekha taptalohazalAkayA, guptigRhe cApit / tata udAyanaH pradyotasya gRha jinAlaye gtH| zrIjinavaraM natvA stutvA copAdAtumupAsta, sA sthAnato na cacAkha / nRpatirjagI-'he nAtha ! mayA ko'parAdhaH kRtaH, yatparamezvaro mayA saha naiti' / tadAnIM tadadhiThAyakaH prAha-'he nRpa ! tava pattanaM. pAMzuvRSTyA sthalaM jAvi, tato nAhaM tatra sameSyAmi, tvaM mA zocIH' / / tataH sa nRpo'vaMtidezAnyavartata / mArgasyAMtarAle caturmAsa samAgataM / rAjA tatraiva ziviraM nyadhAt / / tatra dazapuraM jAtaM / anyadA pardUpaNAparvaNyudAyane pauSadhike sUdaH pradyotanamapRcat-'nRpa ! kimadya lodayase ?' tanmRtvA'vaMtIzaH kSonAditi dayau-'aho ! adya pRSTaM tatkiM kAraNaM ?' iti matvA sUpakAra-| mapRcchat-'he sUda ! adya praznasya hetuM vada' / 'nRpa ! adya paeNpaNotsavaH, mama svAmI upoSito'sti, ata-18 stvadartha rasavatIM kariSyAmi' / iti zrutvA nRpaH smAha-'tvayA parvadinoktena varaM kRtaM, mamApyupavAso vAstu' / sUdo'pi udAyanAyAkhyat , sa dadhyo-'aho ! asmin kArAgAre sati mama payUpaNA sAdhvI na hai syAt' / evamavadhArya taM niSkAsya kSamayAmAsa / tasya jAlAMkagopanaM svarNaratnamaNipaTTabaMdhena viddhe| tato' tidezaM dadau / varSAkAle vyatikrAMte udAyanaH svapurIM prApa / udAyano mUlapratimAyai ghAdaza grAmasaha-| nANi pUjArthaM pradadau / tataH prajAvatIdevyAjhayA tAM nUtanAM mUrtimapUjayat / anyadA svapauSadhAgAre // 11 // 2010_NCall For Private & Personal use only Page #255 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 pauSadhaM jagrAha madhyarAtrau zubhadhyAna sthitasyedRgadhyavasAyo'bhUt - " te nRpAdayo dhanyA vaMdyA ye zrIvIra - jinAMtike dIkSA dikaM prapedire / yadi svAmI mAM punAti, tarhi tatpAdamUle pravrajyAmAdAya kRtI syAm" / jagavAMstanmanogataM vijJAya tatrAgAt / nRpaH kauzikavat vaMdanAya nirgataH, vidhinA svAmidezanAM zrutvA gRhe gataH sanmatirevaM dadhyau - 'aho'haM narakAMtaM rAjyamajI caye sUnave na dadAmi iti matvA kezinAgi neye rAjyazriyaM cakre / tataH kezikRtamahAmaho nRpaH pravrajyAmupAttavAn / vratavAsarAcI vrataponiH svAtmAnamazoSayat / ekadA nIrasAhArairmunervyAdhirutpannaH, sa munirvaidyena dRSTaH kathitazca 'tvaM dehaM dadhijakSaNena rakSa' / gataspRho'pi sa munirdadhyarthaM goSThe vicarati / juvi viharanmunidhatanaye gataH, tadA'mAtyaH kezinRpaM jagau - 'eSa tava mAtulastapasA nirviNNastava rAjyaM grahISyati, tvamasya vizvAsaM mA kArSIH / kezinoktaM- 'asyai vAsti rAjyaM sukhena gRhNAtu' / maMtrI prAha - 'rAjyaM puNyairlabhyate, talabdhaM kathaM dIyate ? to rAjannasya mune - | rviSaM deyN"| maMtriNA preritaH kezI mAtulAyaikayA pazupAlikayA saviSaM dadhi dApayAmAsa / taviSaM devena saMhRtyoktaM- 'saviSaM dadhi mA suMdava, dadhispRhAM mA kRthAH ' / tena nakSaNaM parihRtaM, rogo vardhitaH, roganivAraNAya punardadhi jagrAha sA devatA trIn vArAn viSaM jahAra / ekadA devapramAdena rAjarSimuniM saviSaM dadhyajojayat / viSavI cinirAtmanaH zarIraM vyAptaM jJAtvA'nazanaM prapede, triMzaddinAnyanazanaM pAlayitvotpannakevalajJAno vipadya zivaM gataH / tato manyunA devena tatpuraM pAMzuvRSTyA pUritaM / itazca janake gRhItavrateja cisuto dadhyau - 'aho ! maspitrA mAM tyaktvA jAgineyAya rAjyaM dattaM Page #256 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. dhik piturvivekaM / tataH kezinaH sevAM tyaktvA pitrApamAnitaH koNikAsanne jagAma / vIravANyA buddhaH / taMca.10 tparamudAyane vairaM na tatyAja / prAMte pAkSikAnazanena mRtvA tadanAlocya nuvanapatidevo // 116 // jAtastatraikapalyAyuSkaH / tatazyutvA mahAvidehe'jIcijIvaH zivaM gamiSyati / zrIvIranirvANataH Somaza-18 zatanavaSaSTivarSA yadA yAsyaMti,tadA pAMzupUrAttAM pratimA kumArajUpaH karSayiSyati, pUrvavattA pUjayiSyati ceti| utsRjya sAvadyamudAyirAjA(jaH), zrIparvaghaneSu nirIhataktyA / jagrAha dharma zujayogasaMyutaM, tapavidheyo vratinirgRhasthaiH // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau dazamastaMne ekonapaMcAzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 14e|| // paMcAzauttarazatatamaM vyAkhyAnam // 150 // atha tRtIyaM zikSAvratamAhapoSaM dharmasya dhatte ya-tanavetpauSadhavratam / taccaturdhA samAkhyAta-mAhArapauSadhAdikam // 1 // | puSu puSTau-puSTiM dharmasya dhArayati iti pauSadhaM / aSTamyAdiparvadinAnuSThAnaM niyamaM ca, taccatuHprakArerANoktaM, ekaikamapi vidhA / yata zrAvazyakaniyuktivRttau tacUrNAvapi ca tatpATho'yaM--"AhAraposaho suvi-! ho-dese ya save ya, dese amugavigai zrAyaMbikhaM ekkAsaNaM vA, savarDa cavihovi zrAhAro ahorattaM paJcasvAmi / 1 / sarIrasakkAraposaho 'viho-dese ya sabetha, dese zramugaM nhANAzyaM na karei, sabe nhANa 2010 For Private Personal use only Page #257 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2016 || maddaNavannaga vilevaNapupphAi pariccA / 2 / baMjaceraposaho dese ya sabai chA, dese ya divA ratiM vA ekasiM vA dovAretti, sabe ahorattaM baMjayAri javai / 3 / zravAvAraposaho Duviho - dese ya sa aa, dese mugaM | vAvAraM na karemi, sabai sabavAghAre halasagamagharaparakiMmAi na kIraI" / 4 / atra yadA dezataH pauSadhaM karoti tadA sAmAyikaM karoti vA na vA ? yadA tu sarvataH karoti tadA sAmAyikaM niyamAtkaroti, zrakaraNe tu tatphalena vacyate, sarvataH pauSadhaM ca caityagRhe vA sAdhumUle vA gRhe vA pauSadhazAlAyAmAcaraNAdikaM muktvA pauSadhaM pratipadya pustakaM vAcayati sudhyAnaM dhyAyati iti / zrAvakapraitivRttAvapi sarvametaduktaM, tathA pauSadhasUtre'pi, yataH -- " karemi jaMte posahaM AhAraposahaM desa sava" - ityAdinA caturbheda uktaH, zratra pauSadhazabdena niyama evetyarthaH kriyate tadA samyagarthaH syAditi / eteSAM cAdArAdikAnAM caturNA deza| sarva vizeSitAnAmekaLyA disaMyogajA azI tirjaMgA jvNti| eteSAM madhye AhArapauSadha evaM sAMprataM didhA'pi kriyate, niravadyAhArasya sAmAyikena sahAviruddhadarzanAt, sAdhunopadhAnatapovAhizrAcenApyAhArasya grahaNAt / zeSAstrayaH sarvata eva grAhyAH, anyathA 'sAvajAjogaM paJcarakA mi' iti pAThaH samyag na syAt / nanu niravadyadeha satkAravyApArayoH kasmAddoSaH ? jayate - vinUSAlojAdihetutvena sAmAyike tayorapi niSiddhatvAt zrAhArastu sAmarthyAnAve dharma kriyA nirvAhArtha sAdhuvatsvIkAryaH, yata uktaM ca mahAnizI - yasUtre - 'ja deza AhAraposa ho, tanuM jattapANe gurusarika pArAvittA, vasti karitA nissara, irizrAsamiyaM gharaMmi gaMtuM irivaM parikkama, gamaNAgamaNaM zrAlo, ceie vaMda, tarja saMkAsaM pama Page #258 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 117 // 2010_05 jittA pAunuNe nisara, jAyaNaM prema kittA, jahocitraM jANaM parivesie paMcamaMgalamuccara, samarai paccarakAeM, tarja vayAM saMpamajittA, zrasurasuraM cabacalamaDuvamavilaMvi aparisAkiM maNavaya kAyagutto muMja sAhuvarjavautto / 1 / jAyA mAyAe jucyA phAsuAjale muhasuddhiM kAuM navakArasamaraNeNa ughAi devaM vaMda, vaMdayaM dAnaM saMcaraNaM kAUNa puNovi posahasAlAe gaMtuM sajjAIto cicha" / zrAddhapratikrama cUrNAvapItyamuktaM - " idaM sAmAyikapauSadhApekSyA na tu muhUrttamAtrasAmAyike'zanaM, tatra tasya sarvathA niSiddhatvAt / tathA pauSadhinamAzritya nizIthanApye'pyuktaM - " uddikaruMpi so muMje" iti / nizIthacUrNo ca - "jaM ca uddikamaM taM kamasAmAi juMje" iti / nirvivAdavRttyA tu sarvAhArAdityAga eva pauSadhaH sarvotkRSTaH, sa zaMkhazrAvatkAryaH / tathAhi zrAvastyAM zaMkhapuraka linau zrAddhau vasataH, tau vIraM praNamya pazcAnnivRttau tadA zaMkhaH puraka linaM jagAda - "yUyaM javyAhArAdikaM sAyata, tadbhuktvAnaMtaraM pAkSikaM pauSadhamanupAlayataH sthAsyAmaH / tataH zaMkhazrAddho gRhametya dadhyau - 'zradyAnuktvaiva pauSadhakaraNaM mahAphalaM ' iti vicitya nAryAmApRbya pauSadhazAlAyAmekAkyeva mukkAlaMkAradehasatkAraH san pauSadhaM gRhItvA darjasaMstArArUDhaH zubhadhyAnamadhyAyat / zrazra puskali - | zrAnAzanAdikaM sarva prakaTIkAritaM / tataH zaMkhAmaMtraNAya gataH / utpalAkhyA zaMkhanAryA taM puraka vizrA mAgataM vIkSyAcyutthAnAdikamakarot / tanmukhAtpauSadhasthale tanuddhiM jJAtvA tatraityeryApathikIM pratikramya jojanArtha taM nyamaMtrayat-zaMkhaH prAha - ' na mama kiMcitkapyaM, yUyaM baMdena na tu madIyAzayAzanAdi staMca. 10 // 11 // Page #259 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010_05 kurudhvam" / tadAkarNya purakalI vyAghuTyAnyeSAM tadvRttamajJApayat / tataH zaMkho rAtrau dharmajAgaraNe dadhyau -- 'prajAte vIraM natvA pauSadhaM pUrNAMkariSye' / pratyUSe jinaM natvA sthitaH, tadA purakaTyapi jinaM natvA zaMkhamupAtaMjayat - 'hyastane dine na yuSmAbhiH suSThu kRtaM / tadA prajuniruktaM- 'mainaM niMdatu, ayaM sudakSajAgarikayA jAgariko'bhUt ? 'tadA gautamaH pranumapraznayat - 'svAmin! katidhA jAgarikAH 1 gautama ! tridhAbuddhajAgarikA kevakhinAM zrabuddhajAgarikA badmasthAnagAriNAM suhRdajAgarikA zramaNopAsakAnAmiti' tataH zaMkhena krodhAdiphalaM pRSTAH zrI jineMdrAH prAduH - 'he zaMkha zrAddha ! krodhamAnAdinirjIva zrAyurvarjasaSTha - | karmaprakRtI : zithilabaMdhanAt dRDhabaMdhinIH prakurute ' iti zrutvA purakasyAdizrAyAstaM punaH punaH kAmayAmAsuH / tataH zaMkhaH pauSadhAditratAni prapAsya saudharme'ruNAjavimAne gatavAn / catuHpayopamAyurbhuktvA | mahAvidehe mokSaM gamiSyatIti vivAhapratisUtraSAdazamazata kA likhito'yamudaMtaH / / zrI paMcamAMge hi jinairapi stutaM zrAyasya zaMkhasya supauSadhavratam / utkRSTajaMgaizca caturvidhaM mudA, tatparvaghastreSu vizeSadhAraNam // 1 // // ityabdadinaparimita hitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau dazamastaMne paMcAzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 150 // // ityupadezaprAsAda - vRttau vyAkhyAnahetave / paMcadazanirakhAjiH, staMno'yaM dazamo ma ( ga )taH // 1 // dazamaH staMjaH samAptaH // 10 // Page #260 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA. birAma shriiupdeshpraasaade| // 11 // RRRRRRRRRRR // ekAdazaH staMnaH // 11 // // ekazatAdhikaikapaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 151 // atha parvArAdhanavidhimAhacaturdazyaSTamIrAko-diSTAparvasu pauSadhaH / vidheyaH saudhasthenetthaM, parvANyArAdhayed gRhI // 1 // caturdazI aSTamI pUrNimA'mAvAsyA cemAni parvANi, teSu gRhasthena pauSadho vidheyaH / yataH "jaha sabesu diNesu, pAkhaha kirizcaM ta havA khacha ( saanN)| __ je puNa tahA na sakkaha, tahavi hu pAkhita pavadiNaM" // 1 // "amicauddasIsu, cezya sabA sAhuNo sake / te vaMdiyavA niyamA, zravasesa tihisu jahAsatti" // 2 // tathA coktaM zAMtivaitAlIyottarAdhyayanavRttau"sarveSvapi tapoyogaH, prazastaH kAlaparvasu / aSTamyAM paMcadazyAM ca, niyataH pauSadhaM vaset" // 1 // || yathA vijayadazamIdIpotsavyAdhaihikaparvasu jojananepathyAdi vizeSeNa kriyate, tathA zrAzena dharmadinAH sutarAM paattyaaH| mAsamadhye SaT parvadinAH caturdazyAdayaH padamadhye trayazca paattyaaH| tathA // 11 // Jain Education Interation 2 Page #261 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 05 "bIyA 5vihe dhamme, paMcamI nANe a aghamI kamme / egArasI aMgANaM, caudasI caddaduSANaM" // 1 // evaM paMcaparvI pUrNimA'mAvAsyAcyAM saha SaTUparvI / "jayavaM ! bIapamuhAsu paMcasu tihi ( hI )su vihiya-dhammANughANaM kiM phalaM hoi ?' 'goyamA ! jammA ezrAsu tihi ( hI )su pAeNaM jIvo parajavADa kammaM | samma khiitti / javamadhye zrAyurvedhakAlastu eka eva / zrAyuSastRtIyA dijAgena baccAyustanna Talati / yathA zreNikasya prAk sagarbhamRgIdhAte pRthaggarbhapAte svabalavarNanena nibaddhaM narakAyuriti / tathA parazAstre'pi parvasu snAnamaithunAdi niSiddhaM, yato viSNupurANe "caturdazyaSTamI caiva, amAvAsyA ca pUrNimA / parvANyetAni rAjeMdra ! ravisaMkrAMtiparva ca // 1 // taitrI mAMsasaMjogI, parvasveteSu vai pumAn / viemUtranojanaM (no) nAma, prayAti narakaM mRtaH" // 2 // avasare hi kRtaM dharmakRtyaM mahAphaladaM syAt / zrato'horAtrikapauSadho mukhyavRttyA parvasu kAryaH, tadazaktau dinapauSadho rAtripauSadhazca (vA) vidheyaH / itthamanena prakAreNa zrAddhaH parvANyArAdhayet / zratra jJAtamidaM citipratiSThita puravare pRthvIpAlanRpo'nupamarUpo'bhUt / sa ekadA''kheTArtha kAnane yayau / tatraikasmi|npAdape mayUrapatatriNaM vIkSya bANaM dhanuSi saMyojya tena tatprANAn harttu mArgaNo muktaH / mayUro'pi sahasA muvyapatat / tato nRpastaM luvaMtamAkraMdataM ca prekSya dadhyau -- 'aho zrayaM jIvaH svakrImArasAjjaTiti mayA | virasIkRtaH / mamApi matto'dhikavalaH ko'pi naro vyAghrazcAsaMkalpAnaspaprahAreNa vedanAM karoti tadA ko nivArayati ? to dhigmAM pApAtmAnaM ' iti vicArya taM zikhaMminaM bhUmau luvaMtaM prati punaH punaranamat Page #262 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA. // 11 // 201 rUna vedanayA nRpotanarmajalpanena ca kiMcitsudhyAnaparo vizAlapure naratvaM prApa, nRpastu agre gahanekatra | pRthvI zilApaTTe nAvAdabhyAtma zilAsthaM muniM dRSTvA tanikaTe mukuTadharastasthau / muniH prAha dharma "dharmasya jananI jIva-dayA mAnyA surairapi / tasmAttamairiNIM hiMsAM, nAjiyeta sudhIrnaraH" // 1 // ityAdi zrutvA'vanipo dadhyau - 'yathA matkRtaduSkRtaM muninA'dRSTamapyAdiSTaM tathA'syoditadharmo'pi zreSThaH' iti matirajaniSTa / tataH sa zrAzratAni pUjyapAdAMtike dhRtvA gRhe etya matsyajAlA dihiMsAdhi karaNAni jajvAla / parvasu taikhikAstilAnna pIlayaMti, dhApakA vAsAMsi na dhApayaMti ca / tatparvamahimnA'nekajIvA dharma prApuH / bahukAlaM yAvannRpo dharma kRtvA nimisanaM prApya vizAlapure zAkhinanyasadRzaH sunaM| danAmA vyavahAriko jAtaH / tatrApyanyastapUrvatvAdacireNa jaino jAtaH sarvaparvasu pauSadhAMzcakAra / ekadA sa mayUrajI vo vizAlapuranRpasevAkRtAtaH / sa taM sunaMdaM vIkSya jAtakopastaM daMtumiti / ekadA rAjJIvo - hAraM unnaM corayitvA sa rAjAnujIvI parvadinapauSadhena zrAddhasya balaM prApya dharmasthAne ekAkinaM matvA tatkaMThe'mUlyahAraM nicikSepa / svayaM ca nRpAntyarNe gatvA sthitaH / zratha rAjJI svahAramalabdhvA khAnapAnAdikaM nAkarot / tato nRpeNa sahasrazaH svopajIvinaH pauragRhe vanveSaNAya prahitAH sarvatra / sa mayUrajIvanarastu anyanRpanRtyaiH sahaitya pauSadhasthale tatkaMThagatahAramadarzayadanyeSAM / tataste sarve taM kareSu dhRtvA nRpopAMteM ninyuH / nRpeNa pRSTo'pi sAvadyamuttaraM na dadau tadA vadhasthale preSitaH / nRpAdezaM gRhItvA sa mayUrajIva - | narasta dehe khamavArayat / karAlakaravAlasya sahasrazaH zakalA bajUvuH / pUrvajave'nena hiMsA dhikaraNAni taMtra 11 // 118 // Page #263 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 cUrNIkRtAni tena puNyenAtra svayameva tAni vanaMjuH / punaH punaH sarve nRtyA niHzastrI jUtA manasi jItA jUnetAraM tadvRttaM procuH / jUpaH prApta vismayo gatasmayastatrAgataH, taM sa nRtya uvAca - 'svAmin ! chAnena maMtraprayogAdyuSmadIyanRtyA bahu duHkhIkRtAH, tena vadhArho'sti' / tachrutvA nRpaH prAha - 'pratyUSe sarva javi - Syati, sAMprataM sthale enaM muMcatu' / zrathAruNodaye pauSadhaM pArayitvA nRpaM prAha - 'svAmin ! vayaM zrAvakAcaurya na kurmahe paramIdRzA hArA madharmaprasAdAd bahavo mama gRhe saMti, prekSaNAya pAdAvavadhAryatAM / nRpastadgRhasaMpadaM vIkSya cakitaH zrAddhaM papranna - 'idaM tarhi kathaM niSpannaM ?" zrAddhaH prAha - ' ahaM zrAjainatvAnnAnyahiMsAM karomi kArayAmi vA' / 'he zrAddha ! tvaM kasye kathaM nAjapaH ?' | 'aSTamyAdiparvapauSadhe na kimapi japanaM karUpate' iti zrutvA taM tyAginaM prazasya damApo gRhe sametaH / tataH sunaMdaH svaputre gRhajAraM nyasya dIkSAM khalau / zubhadhyAnena kevalaM prApya tatpure zrAjagAma / saparikaro nRpo muniM natvA tasthau / tatra sa naraH kopaparo murdhyAnamadhyAyat, tadA jJAnI tamuddizyovAca " mayUro prAgve'stvaM manmuktabANato hataH / sAMprataM mAnujaM labdhvA, muMca dauSyaM javapradam" // 1 // iti zrutvA jAtismRtyA prabuddho dIkSAM gRhItvA svadaMnaM pUrvakRtaM sarva provAca / tato vizAlapurezo'pi | parvadinAn pauSadhenArAdhayat / kevalyanyatra vijahAra / krameNa mokSaM prApeti / 1 gatadveSaH. Page #264 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. . ta // 12 // parvANi sarvANi ca pauSadhena, ArAdhitAnIha smodyu(n)ktyaa| suparvasaMpattisamanvitaH syAd , yo dharmaparva na jahAti cittAt" // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaMne ekazatAdhikaikapaMcAzattatamaM vyAkhyAnam // 11 // // ekazatAdhikaThipaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 15 // atha punastadeva vaya'tesAraMjaparityAgat , pAkSikAdiSu parvasu / vidheyaH pauSadho'jana-miva sUryayazA nRpaH // 1 // zlokoktasaMbaMdho'yaMta pUrva zrIzaSanarAjyasthityartha sureMjAzayA suvarNavapramayI pAdazayojanadIrghA navayojana vistIrNA vinItA purI dhanadenAhorAtramadhye nirmApitA / jinArthamekaviMzatyahAlamitaM gRhaM kRtaM / tatra nagare sapAdakoTIcara tAtmajeSu zreSTha zrAdityayazAH sapAdalakSaputrAnvito dazasahasramukuTabadhanRpAdhipaH prAjyaM rAjyamapAlayat / // sa pratyUSe nityaM nijacamUsahitaH zakrAvatArAkhye zrImayugAdidevaprAsAde gatvA stavastutimaMgalaM vidhatte / pAhikAdiSu dazasahasramApAnvito'nyairapisvajanairvRtazca pauSadhaM pratipUrNa vidadhAti / tahine svayamAraMjAnna karoti na kArayati / // 12 // 20161119 For Private & Personal use only Page #265 -------------------------------------------------------------------------- ________________ | itazca saudharmejaH svasajAyAM sthito'vadhijJAnena tatparvadharmasthairyamAlokya punaH punarmanasaiva taM prazasya | 4 mastakamadhUnayat / tadA tadane madhuragAnaM tAnaM hAvannAvAdikaM ca kurvantyI raMjorvazIgaMdhaviNyA zakraM paY catuH-"svAmin ! martyalaukikajarAjarjaritamAnuSyamiva yupmAniH kathaM ziro dhUnitaM ? asmatkalAkauzalaM kiMvA vAjitrAdikaM sazaTyaM dRSTaM ? he parameSTa ! sanyamanasi prasRtaM zaTya miSTavAkyena nivaarytaa"| vAsavaH | prAD-'madhyaloke jaratajyeSThaputrasya dharmadAya yAdRzaM varttate tAdRzaM kvApi nAsti, paramIdRzAM guNinAM ghaTate / yataH "diggajakUrmakulAcala-phaNipatividhRtApi calati vasudheyam / pratipannamamalamanasAM, na calati puMsAM yugAMte'pi // 1 // navaraM tatparicayAdanye'pi vahavaH parvapAlanaparA vanUvuH / yataH___ "suMdarajaNaM saMsaggI sIladaridapi kuNai sIlaDaM / jaha merugirivilaggaM, tiNaMpi kaNagattaNamuveI" // 1 // ML iti maghavakRtaM taparNanamAkarNya te pAhatuH- "he puraMdara! kiM dhAnyakITakasyAnnamAtrajIvinastasya zlAghA| kriyate ? yAvadasmadAsya neditaM tAvattadharmadAya" ityuktvA te pratijJAM kRtvA vINAM kare dhRtvA zakrAva|| tAre jinamaMdire etya jinaguNagAnaM cakratuH / tatkRtasaptasvaramayagItAdizravaNena svajAtisvaratrAMtyA pakSiNa || AjagmuH / yataH Jain Education Internations T 31 For Private & Personal use only Page #266 -------------------------------------------------------------------------- ________________ parazamA. vatha // 11 // 455 samaja ravai makaro, kukuko risahaM saraM / haMso nayA gaMdhAraM, majikramaM ca gavekhakA" // 1 // "kusumasaMjave kAle, kokilA paMcamaM svaraM / SaSThaM ca sArasAH krauMcA, niSAdaM saptamaM gajAH // 2 // evaM jinnajinnapakSiSu sthitAH svarAstatkakhayA yugapadbabhUvuH / kathaM ? yataH"kaMgasaMjAyate SaDja, rupano hRdayonnavaH / gaMdhArastyanunAsikye, madhyamo nAjimaMjavaH // 1 // uraHkaMgacca saMjAtaH paMcamaH svara eva ca / lalATe dhaivataM vidyA-niSAdaH sarvasaMdhijaH" / iti sptsvrotpttiH| zratha zrInAjeyapautraH pAkSikaM pauSadhaM pUrNIkRtya pratyUSe saparivadaH pratuM naMtumAjagAma / dUratastIrtha vIkSya yAnAkuttIrNazcatraM cAmaraM moliM ca dUrIkRtya nirupAnat pAdAnyAM cacAkha / ztazca gItAdikaM zrutvA'zvAH kariNaH pattyAdayo nRpAzca sarve nRpaM vihAya zIghaM jagmuH / yataH__ "sukhini sukhanidAnaM mukhitAnAM vinodaH, zravaNahRdayahArI mnmthsyaagrduutH| navanavarasakatA vAlo nAyikAnAM, jayati jagati nAdaH paMcamazcopavedaH" // 1 // tato nRpo'pi tatra krameNa jagAma / jinaM natvA tayogItaM smitaM nRtyaM nepathyaM khAvaNyamanupamarUpamadharIkRtataraNiviMva svakAMtyA kiM vayete ? zo'pi punaH punaryadUpaguNaM nijATyAsaMkhyakAlenApi tRptiM nApa, etAdRzaM tatsauMdaryavaryamavekSya vahimape etya jUpo 'vyato nUmI lAvatazca tadguNAmitaditI tasthau / tamihitocitasphItasUnRtanRtyagItAmRtarasaM karNapuTAcyA nipIya svakIyamacivamukhena tajAtikuvAdikaM | // 11 // 2010 | For Private & Personal use only Page #267 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * *Zhen * * yA pAca / tadA te pAhatuH-'AvAM vidyAdharasute kumArike anurUpAsmaghacanAnucaravarAnvepiNyau pratitIrtha | jApatinagaraM ca paryaTanaM kurvahe, paraM tAdRzaH ko'pi nekSitaH, ataHparaM svasthAne gamipyAvaH' tadA macivo' |vocat-'asmatsvAmisadRzo marudevIpotro jyeSThasvinnuvane nAsti, kriyatAma naboghAhaH, nirvApayataM virahasadAhaM, satyapratizo'smatsvAmI sujho yuvayorvAkyaM yuvA'yaM nokhaMghayiSyati' / te pocatuH-'atrArthe sAkSI kA?" sacivaH prAha-'atrArthe'haM pratijUH sarve janAca / 'tarhi vacanaM prayattuM / rAjJA vacanaM dattaM / yugAdIzasamadaM tayoH pANipImanaM kRtvA gRhe AjagAma / suMdarAvAse te sukhena tasthatuH / nRpo'pi nityamani-1 navakalAvalokanena prIto vajUva / itazca anyadA paTahodyoSaNAM zrutvA te nRpaM papRSThatuH-'he svAmin ! kasyAyaM ravaH zrUyate ?' / imApo / brUte-'he tanvaMgyau ! katye'STamIparvadinamasti, anekadalanakhaMjhanapepaNaraMdhanAbrahmasevanajhAtijamanatiraMgAdi-11 pIkhanarAtrinojanavRkSavedanazUmividAraNAni tadine iSTikAcUrNakapAkAdipraJcAlanavastradhApanaparyupitano-|| * jyarakSaNazAlicaekasekanazAkapatrakrINanamityAdipApavyApArAnna ko'pi janaH karoti kArayati vA / vA khAnRte sarve'pi prAya upoSitA eva vihariSyati / dazasahasrapAH pauSadhavidhAyakAH sukhamagnAH kathaM parvANi vidaMti ? ataH parvAdyadineSu saptamItrayodazyAdiSu nityaM paTaha udghopyate madAjhayA, ahamapi pauSadhaM kariSye' / iti karNatrapusamaM sayuktaM zrutvA te mULa dadhatuH / tato nRpeNa zItalasakhilacaMdanopacAreNa sajIkRte thAhatuH-svAmin ! kSaNamekaM javadhiraha AvayoH kahapakoTitujhyaH syAt, ato'STau * * ** * 2010 Page #268 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padezaprA. hA mahAn yAvat taM na sahiSyAvahe / yadi asmadIyAGgasaGgasukhAnikhApattarhi parvapauSadhAna muMca' / nRpaH / prAha-prANAMte'pi na jahAmi vrata, kiM sAMsArikasukhe mahattattvamasti ? zAdipadaM tu sukhanaM para dharmastu / // 1zA suSTu purkhanaH / te pAhatuH-svAmin ! yuSmaghacanaM yattatra dattaM tadgata' / sa pAha-'dhanarAjyAdika sarva hai| tvacojirjahAmi, paraM dharma tu zrAtmIyakozatvAt na tyajAmi / te pAhatuH 'he svAmin ! javaSacanAMgena sahA-18 smadaMgaM citAyAM prasmasAt krissyaavH'| nRpaH prAha-'yuvAM nUnaM cAMmAkhakulotpanne eva, anyathA dharmaviSa-14/ ye'tarAya kulInastu na karoti / zrataH kutazcitApravezanaM svIkurvAthe ? anya mArgayataM, ahaM dadAmi / te / pAhatuH-svAmin ! zrAvAnyAM snehatareNa yamaNaM prati kAyaklezastaponirmA nUt' iti dhyAtvoktaM, nAtra 3 | krodhAvasaraH / kiM cAvAcyAM pitRvAkyamujhaMdhya nitAnyAM pUrvakarmasaMbaMdhatastvaM pativRtaH, tvayApi jinasamahaM 'mayA vAkyamanyathA na kArya iti pratijJA kRtA / ato'janamajaMgasaukhyaM mArgayAvaH, anyayojayabhraSTe jAte / zrAvAsazIlato'smapitRrAjyasaukhyatazca, kiM kurvahe rAjyAdinA, paraM yadi parvagaM na karoSi / tadA jinagRhaM pAtaya' iti zrutvA nRpo jUmI papAta, zItalopacAraiH sacetanIkRta uvAca-re re adhame! bhayA tu mohaparavazena maNizaMkayA kAcakhaMko gRhItaH, tata ekaM dharmalopaM vihAya anyaM yathecaM mArgayataM, tahattvA vAkyadAnasyAnRpInavAmIti' / te pAhatuH-varaM, yadi vAkyapAlane prayojanaM tadA svaputrazira-3 azvittvA'rpaya' / nRpaH prAha-'jathe ! kiM parajIvaM mArgayayaH ? putrastu tAvanmadehAdevotpannaH, tato madIya-hI meva ziro gRhaNIta' iti procya vegAt khaDgaM kaMThe vAhayati, tAvattAnyAM khadgasya dhArA staMjitA, nRpo'pi 889XAAGAR JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #269 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ROGRESSOURCES 5 navaM navaM khaDgaM gRhItvA punaryAvadgale sthApayati, tAvatte'tardhAnaM prApatuH / nRpo vismito dadhyau-'aho kimidaM jAtaM ? / itazca te puSpavRSTiM vidhAya procatuH sarvavRttaM 'yuSmanmahimnA'smadIyaM mithyAtvaM gataM' iti prazasya svarga gatvA iMjasattAyAmapi tathaiva prazazaMsatuH / atha nRpaH kramAdAdarzanuvane svapitRvatkevala-11 jJAnaM prApya muktiM jagAmeti / vizeSArthinA zajayamAhAtmyamavalokya, mayA tu yathA zrutaM tathA li. khitamasti iti / pAkSikAdikatithau kriyamANaH, saukhyamAvadati paussdhdhrmH| nAniputraja zvAtra paratra, saMcinoti purUSo'naghakAMtim // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaMne ekazatAdhikavipaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 155 // // zatottaratripaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 153 // atha pauSadhe pratikramaNaM kAryamityAhaparyAyAH saMti ye cASTau, nirdhArya sUriniH kRtaaH| pratikramaNazabdasya, kArya tatpauSadhe mudA // 1 // pratikramaNaM pratIpaM kramaNaM pApataH pazcAdapasaraNaM / yataH"svasthAnAdyatparaM sthAnaM, pramAdasya vazAd gataH / tatraiva kramaNaM nUyaH, pratikramaNamucyate" // 1 // 2010 For Private & Personal use only Page #270 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 123 // 2010 pratikUlaM vA kramaNaM rAgAdinyo viruddhagamanaM / yataH - "kSAyopazamikAnAvA - daudayikavazaM gataH / tatrApi ca sa evArthaH, pratikUlagamAtsmRtaH" // 1 // chAtrA - 'nanu pratikramaNamatIta viSayaM / yataH - ' parikamAmi paripunnaM saMvaremi zrAgayaM paJca| kAmitti' tatkathamida kAlatraya viSayaM ?' / ucyate - 'pratikramaNazabdo yatrAjayoga nivRttimAtrArthaH sAmAnyataH tathA ca satyatItaviSayaM - niMdAghAreNAzubhayoga nivRttireveti / varttamAna viSayaM saMvaraghAreNAzunayoganivRttiH / anAgata viSayaM - pratyAkhyAnaghAreNAzubhayoganivRttiH / tatpaMcavidhaM pratItaM daivasikAdikaM pratikramaNaM / tathotsargeNa daiva sikapratikramaNakAlasvarUpamevaM-- "nivuDDe sUre, suttaM kaTTe (tthaM ) ti gItyA / vayamANaM, devasi vassae kAlo " // 1 // 'karemi te ' ityAdi / 'saMpunne pakkimaNe tArA do tinnidIsaMti' iti pAThAMtaraM / rAtrikasya tvevaM"zrAvassassa samae, niddAmurakaM karaMti AyarizrA / taha taM kuNaMti jaha, sa pakilehAMtaraM sUro" // 1 // kiMtu utsargataH kAle yathoktakriyamANaM mahAphalaM kRSyAdivaditi / apavAdatastu yogazAstravRttau - 'devasikaM madhyAhlAdanu arddharAtraM yAvat, rAtrikamaIrAtrAtprabhRti madhyAhnaM yAvat / iti pratikramaNa eva staMja. 11 // 113 // Page #271 -------------------------------------------------------------------------- ________________ zabdaH pratikramaNazabdaH tasya pratikramaNazabdasya sUrinirjabAhAdibhiH kRtA racitA ye aSTau paryAyAH saMti, agre vakSyamANAni nAmAni vidyate, te nirdhArya nizcayIkRtya tatpratikramaNaM pauSadhe mudA harSanareNI kAryamityarthaH / atrArthe cUlanIpitAzramaNopAsakavRttaM saptamAMgato zeyamiti / "gRhiNo'pi hi te dhanyA, ye pratikramapauSadham / kurvati pAsayaMti ca, yathA sa cUsanIpitA" // 1 // atha pratikramaNanAmAni zrAha"pratikramaNamAdyaM nA-ma praticaraNAparaM / tRtIya pArihAraNya, vAraNeti caturthakam" // 1 // "nirvRtiH paMcamaM SaSThaM, niMdAgaheMti saptamam / zodhirityaMtima sarve, paryAyA ekavastunaH" // 5 // | prazramaM pratikramaNamityanidhAnaM-pratItyayamupasargaH pratipAdyarthe vartate, kramu pAdavikSepe, asyAnadpratyayAMtasya pratIpaM kramaNamayamAzayaH zujayogenyo'zulayogAMtaraM krAMtasya zulaSveva yogeSu kramaNAtpratikramaNaM, nAvArthastu vRttena jJeyaH / tatrAhi| ko'pi jUpo bahiH saudhaM kartumanA ekA jUmimasthyAdiniHzaTayAM kRtvA sUtramAchoTayat / tatra rahakAJzikSAM datvetyasthApayat-"patra ko'pi pravizesa mAryaH, paraM taireva padaizcedapasapet tadA sa mocyaH / tataH kaucid prAmiko tatra pravizaMtI rahakaidRSTau pRSTau ca-re! iha kiM praviSTau ?' eko dhRSTatvAt 'ko doSaH || iti vadamrapAnugena hataH, ditIyo jItastaireva padaistadanujJayA vasamAnaH sukhI jAtaH / iti avyprtikrmnnN| JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #272 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padezapA. nAve copanayo'yaM-tIrthAdhipo rAjA, saMyamo rakSaNasthalaM, grAmyasamaH yaH kusAdhuH sa rAgaSenigRhItaH,181 stana. 11 yastu pramAdadoSeNAsaMyamaM gataH san pratinivRttaH sa phalaM praaptH| // 14 // | sanirvANasukhAlAgI, jAyate manipaMgavaH / pratikramaNazabdArtha, uktazAtena jAvyate // 1 // BI athAparaM praticaraNeti nAma tabbabdasya paryAyaH, prati prati teSu teSu jAveSu caraNaM gamanaM sevanamiti prati-131 caraNA, sA vidhA-aprazastA mithyAtvAdisevanA, prazastA-ratnatraya praticaraNA ca / atra jJAtamidaMMI kazciSaNig 'ratnAdinRtaprAsAdo'yaM tvayA ciMtyaH' iti nAryAya uktvA dezAMtaramagAt / sA svAMga-12 bhUSAdI pravRttA prAsAdaM naidata / jittau vardhamAnAt pippalavRdAttavizIrNastayA na praticaritaH / Agatena 8 6 vaNijA dRSTvA sA gRhAnniHsAritA / navaH prAsAdaH kAritaH, anyA patnI ca pariNItA / pUrvavattAM zikSa yitvA digyAtrAyAM gataH / sA trisaMdhyaM taM praticarati / punarAgataH prAsAdaM samyaga rahitaM dRSTvA sarvasvezI kRtA / eSA vyapraticaraNA / nAve vaNikasthAnIyo guruH, prAsAdasamaH saMyamaH, 'sa nityaM praticayaH' iti | guruNA''diSTaM, tatsAtAdigauraveNa kararIkavadyena na samAcaritaM sa pUrvanAryeva muHkhI syAt, anyazca sukhii| pratyacAri ca yenAsau, prAsAdaH saMyamAnidhaH / sa nirvANasukhAlAgI, jAtaH saMsArapAragaH // 1 // II // 14 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaMne zatottaratripaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 153 // SOURCESSAURA 2010 For Private & Personal use only Page #273 -------------------------------------------------------------------------- ________________ CHORUSAU // zatAdhikacatuHpaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 154 // atha pariharaNaM sarvaprakArairvarjanaM, tacca vividha-aprazasta jJAnAdipariharaNaM, prazastaM krodhAdInAM iti / tRtIyaM pratikramaNazabdasyAnidhAnaM paryAyazca / atra pugdhakAvamivRttamidaMRI ekaH kulaputraH tasya ghe naginyau staH / tayoH putrau taruNau yugapanmAtulaputrIpANigrahaNAyAgatau / mA-8 * tukhenoktaM-'yo dado jAvI, tasmai putrIM dAsye' / tena kAvaDyau datvA pugdhAnayanAya gokule preSitau / tatra kujau pugdhena nRtvA nivRttau / tatra dhau paMthAnau, eka zajuH sa dUrataraH, aparazca viSamaH sa samIpavartI / / da ekastanmadhye dUramArgeNa parvatAdiparihAreNAjagnakuMjaH sametaH, ditIyazca khAnotsuko nikaTavakramArge praviSTo| ghaTanaMgenAgataH / dakSAya tena sutA dttaa| eSA avyapariharaNA / nAve kulaputrasthAnIyA jinAH, mugdhaM / cAritraM, kanyA siddhiH, gokulaM mAnuSyajanma, samaviSamapaMthAnau sthavirajinakahipamArgoM RjuvakrI, agI-18 ra tArtho jinakaTapArthI sahasramasadigaMbaravaccaraNaugdhaM na rakhet , sa svepsitaM na khnet| puSpApA nirvRtistasya, skhalitasya kathaMcana / prApAnyastu zanaiH siciM, cAritrahIrarakSakaH // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttI ekAdazastaMne zatottaracatuHpaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 155 // SASHES ___Jain Education international 201NKI For Private & Personal use only Page #274 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zatottarapaMcapaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 155 // staMca. 11 | atha vAraNeti pratikramaNasyAnnidhAnaM turIyaM-vAryate'sau vAraNA / atrArthe vRttamidamM eko nRpaH paracakrAgamanaM jJAtvA taTAkAdiSu vRheSu puSpaphalAdiSu sarvatra viSamayojayat / itareNa rAjJA hai tathA jJAte udghoSaNayA sainyaM vAritaM, yaistavAkyaM nAMgIkRtaM te mRtA, apare ca sukhinaH / nAve viSAnna pAnasamA viSayAH, nUpastu guruH, nRtyasamA javyAH, nirviSayA nistIrNA, anye tu neti caturtha / M atha nirvRtiH, sApi vidhA-prazastA pramAdAdInAM, aprazastA guptyAdInAM / nirvRtiriti pratikramaNasya / paMcamaM nAma, atra katheyaMA kvApi pure rAjaputrI citrakRtputrI ca, ghAnyAM mizraH saMketaH kRtaH 'AvayoH patireka eva' / ekadA madhuzaragAnakRnnare api mohite, tagharaNArtha gate, mArge gAthAmekAM zRNutaH smeti "jaz phulI kaNizrArayA, cUa ya ahiyamAsaMmi ghuTuMti / ___ tuha na khamaM phuhyelaM, jai paJcaMtA karaMti mamarAI // 1 // na maM na yuktaM, pratyaMtA nIcAH, AvarANi viplavarUpANi kuryuH / gAthAM zrutvA rAjasutA ddhyau-||15|| 'cUta aAmro vasaMtenopAlabdhaH, karNikArAdyA adhamavRkSAH puSpitA yadi kiM yuktaM tavottamataroH puSpitaM nAI, tvayAdhikamAsaghoSaNA kiM na zrutA ?" iti vicArya 'mamAlaMkRtisamudgako vismRtaH' iti udmanA / 2014! Page #275 -------------------------------------------------------------------------- ________________ pazcAdAgatA, pitRprasAdena sukhinI jAtA / anyA tu dhUrttasaMgAdduHkhinIti / jAve copanayaH-kanyAsthAne RSayaH, dhUrtA viSayA eva, gAthApAvina upAdhyAyAH___upadezatattvaM dhRtvA'saMyamenyo nivarttate / sugate janaM sa syA-durgatestvaparaH punH||1|| atha saMprati niMdeti nAma / tanvandasya SaSThaM niMdA-AtmasAkSikyAtmakutsA, sApi vidhA-zraprazastA saMyamAdInAM, prazastA tvasaMyamAdInAM, niMdAyA jJAtamidaMPal kvApi pure nRpeNa citrarahitAM svasanAM matvA citrakRtAM samA jittijJAgA dattAH / tatraikAvRkSacitraka putrI piturarthe jaktamAnayati / drutagatinA rAjAzvena kaSTAnmArgato naSTA svapitRpArzve zrAgatA, tAM vIkSya tatpitA dehaciMtArtha gataH / nRpastatra jitticitraM pazyan brAMtyA mayUrapivaM gRhItuM karaM vAhitavAn , nakhazuktinanA, tadA sA'vadat-'mUrkhamaMce caturthapAdaH saMprati jAtaH' / rAjJA pRSTA, sAha-'ekazcatuSpathe tvaritAzvavAhI nRpaH, ditIyo matpitA jayaM vIkSya bahirgataH, tRtIyo'tra citritamayUra pilagrAhI tvaM, || |caturtho rAjA, yataH-taruNavRSyabAlacitrakRtayaH sanjAlAgastuTyo'rpitaH' / rAjA tanmatyA hRSTastAM paryaNa|| yat / rAjA vAsavezmani rAtrau suptaH, nRpAjhayA dAsI rAzI kathA paprancha / nRpe nijite sA pAha- / | 'ekasya putryekA, taparaNArtha mAtRpitRvAtrAnItAstrayo varAH samameyuH / sA rAtrau sarpadaSTA mRtaa| |ekastayA saha dagdhaH, eka upoSito nityaM, tRtIyo devamArAdhya tAM saMjIvinImakarot / trayANAM madhye kasyArhA sA ? he dAsi ! kathaya' / dAsI provAca-tvamevAkhyAhiM' / soce-'svapsyAmi niti, kaTye __JainEducation International 201 D For Private & Personal use only www.sainelibrary.org Page #276 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapA. saMja. 11 // 126 // kathayiSyate' / taghAkyAsaktena rAjJA ditIye'hani tasyai vArako dattaH / dAsI pRSTA sA''ha-sahajIvitaH sa trAtA, yena jIvitA sa pitA, tadartha ya upavAsI tatraiva sthitaH sa jartA'syAH / punastayA pRSTA sA | kathAmAha-ekahastamitaprAsAde caturhastamitadevaH sthitaH / kathametatsyAt ? / kaTye kathayiSyate' / tatastRtIye'hani tasyottaro dattaH-'catu jo devo, na tUnnato jnyeyH| evaM paramAsAn yAvadIhagAkhyAnaistayA rAjA gRhe niitH| nityamIjyA sapatnyastasyAzvijANi vIdaMte / sA nityaM sAyamapavarake pravizya paitRkaM 2 vastrajUSAdi puraskRtyeti AtmAnaM niMdati- "he jIva ! eSA tava mUlasaMpattiH / tvaM kAruputrI rAjJA strI-| kRtA, tena garva mA raheti" / tatkRtyaM vIkSyAnyA rAiyo nUpaM prAhuH-'eSA nityaM kArmaNaM kroti'| tato rAjA rahaHsthita enAM svaM niMdatI zrutvA hRSTaH paTTarAjhI tAM ckaar"| evaM nAve sAdhunAtmA niMditavyo, garvaH sAgarasUrivat / na kAryaH kAlikAcAryaiH, kathamapi sa bodhitaH // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttI ekAdazastaMne zatottarapaMcapaMcAzattama vyAkhyAnam // 155 // // 16 // 2010 For Private & Personal use only Page #277 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // zatottaraSaTpaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 156 // idAnIM gardA parasA kI kutsA eva / eSApi dvidhA pUrvavat jJeyA / pratikramaNasya saptamaH paryAyaH avyagarbhAyAM prabaMdho'yaM - kasyApi vRddhopAdhyAyasya taruNI patnyabhUt / sA narmadAparataTavAsini kasmiMzcidgope ratA / pratyahaM rAtrau ghaTena narmadAmuttIrya yAti / mAyAvinI 'divA kAkecyo vijemi' iti vakti / tato baliM kurva - tyAstasyA rakSAyai chAtrAn rakSapAlAn datte / pAThakena 'amukamAhvaya' ityuktA vakti - 'nAhaM nareNa samaM vaktuM vedmi' / tataH sa svayamevAhvayati / tatraikena DhAMtreNAciMti - 'na khahaveta dArjavalakSaNaM / yataH - "atyAcAramanAcAra-matyArjavamanArjavam // zratizaucamazaucaM ca SaDvidhaM kUTalakSaNam" // 1 // tatastasyAzcarAcaraM vilokayatA rAtrau dRSTA sA narmadAmuttaraMtI, kutIrthenottaratazcaurAn makareNa gRhItAn 'kiM kutIrthenottaratha saMpratyapi makarAkSiNI pidhatta' iti jayantI ca / ciMtitaM ca tena - 'ho | striyAH sAhasaM / ekadA kAkapiMgasamaye tathaiva kurvatIM tAM prati chAtraH prAda " divA vineti kAkeyo, rAtrau tarati narmadAm / kutIrthAnyapi jAnAti, jalajaMtva zirodhanam " // 1 // sAvadat - 'kiM karomi tra javAdRzA yannechaMti' / vAtraH prAha - ' tvatpatito vinemi' / sA parti hatvA peTikAyAM divA tyajanArthaM vane gatA, vyaMtaryAtahI peTikA staMjitA / vane maMtyAstasyA upa 1-92156646 Page #278 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA ri mAMsaM gati, takhyAcA kudhAkukhodignA niMdati gRhe gRhe 'patizyAyai mahyaM nikSAM dehi' itthaM bahukAkhaM ninAya / // 127 // namaMtyA anyadA sAdhvIM, papAta peTikA juvi / vrataM sAmrAgrahI devaM, kAryA duSkRtagaINA // 1 // // ityandadinaparimita hitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaM zatottaraSaTUpaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 156 // 2010 // zatottarasaptapaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 157 // adhunA zuddhiH, nirmalIkaraNaM tacavdasyASTamaH paryAyaH / sApi dvidhA - prazastA jJAnAdeH, aprazastA azuddhasya sataH krodhAdervaimasyAdhAnaM spaSTatApAdanamiti / zuddha vastrAgadayordRSTAMtaH zreNikena mayugmaM cAlanAya samarpitaM / kaumudImahe tadbhAryAghyayo rajakena paridhApitaM / kaumudyAM nRpeNa svakSaumayugalaM vIkSyA nijJAnAya tAMbUlenAsikaM, rajakena taghastraM kSArAdiniH zodhitaM prAtarAnIya dattaM / nRpeNa pRSTaH, kSAlako yathAjAtamabravIt rAjJA satkRtaH, iti pravyazuddhiH / evaM sAdhuzrAddhAnAM jAtAticArasya tatkAlAlocane zuddhiH, saptamAMgotasuradevacula zatakavat - suradevazrAgho vArANasI nivAsI pauSadhazAlAyAM sthitaH / taM prati devatayoktaM- 'pomaza rogAtaMkAn navadehe yugapannayAmi, yadi dharma na tyajasi / iti vacanamupazrutyAca khitapratijJaH punaH zrIvIrapArzve A staMbha0 11 // 127 // Page #279 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 khocitaH pratikrAMto vizuddhyA saudharme gataH, catuHpahayAyuH prapUrya mahAvidehe setsyati / iti nAva vizuciH / atha zuddhAvevAgadavRttaM yathA paravanAgame nIravinAzArthaM rAjA kazcidvaidyAdhiSamAnAyayat / vaidyo yavamAtraM viSaM gRhItvAgAnnRpo'kupyat / vaidyo'vakU - 'he pratto ! mA kupa, sadasraghAti etat / tato mRtenasya lomotpAvya tatkSiptaM, tena sarvo'pi hastI viSamayo'bhUt / yastatkhAdati spRzati vA so'pi viSamayaH' / tato rAjoce - 'vAsanA - 'pyasti ?' sa kace- 'asti' iti procya zrauSadhalavaM dattvA taddiSaM nirviSamakarot / evaM vaidyavatsAdhunApi AlocanAdirUpAgade nA ticAra viSamapasAraNIyamiti / dAridryAvazyakasya vRttito likhitA mayA / pratikramaNaparyAyA - stavijJAya kriyAM kuru // 1 // // ityabdadinaparimita hitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaM zatottarasaptapaMcAzattamaM vyAkhyAnam // 157 // // aSTapaMcAzaduttarazatatamaM vyAkhyAnam // 150 // pauSadha IryApathikaM pratikramya javati ityAhapratikramazrutaskaM - dhamIryApathikaM tathA / pratikramya kriyAH sarvA, vidheyAH pauSadhAdikAH // 1 // Page #280 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 12 // ryApathika tatheti aparanAma pratikramaNazrutaskaMdha, tatpratikramya sarvAH kriyAH kAryAH / yataH- | svaMtra.11 "ummukkajUsaNo so, riyAipurassaraM ca muhptti|| pamilehiUNa tatto, canavihaM posahaM kuNaI" // 1 // iti vivAhacUkhikAyAM / "tatya DhaDDaro nAma sAvano sarIraciMtA kAUNa pamissayaM vacca / tAhe | teNa dUrahieNa tinni nissihibAje kayArcha / evaM so iriyAi DhahareNa sareNa kre|" ityAvazyakacUDai / jagavatyaMge'pi puskatikazrAmavadityAdyuktezca pUrvamIryApathiko pratikramet / tatra ca triSaSyadhikapaMcazatImitAnAM jIvAnAmevaM mithyA'SkRtaM dIyate / tathAhi-saptavidhA nArakiNaH paryAptAparyAptajedena 14 / paMca sthAvarajIvAH paryAptAparyAptasUnabAdaraledaizca 20 / pratyekavanaspatayaH paryAptAparyAptajedAnyAMza / vikaleM-18 rajiyAH pryaaptaapryaaptaaH6| jakhasthalakhacarA uronujaparisAzca saMjhyasaMjhiparyAptAparyAptAH 20 // evaM tiryagjedAH / 110 / karmajuvo narAH 15 / akamajuvaH 30 / aMtarSIpasthAH 56 / evaM 101 / eSAM garjajAnAM paryAptAparyA-1 tatayA 20 / teSveva kSetrajAH 101 saMmUDhajA'paryAptA nraaH| evaM 303 / juvanapatayaH 10 / vyaMtarAH 16 / carasthirajedAnyAM jyotiSkAH 10 / vaimAnikAH 15 / graiveyakAH e / anuttaravAsinaH 5 / sokAMtikAH e| kiTibaSikAH 3 / jaratairAvatavaitAbyasthAH tiryagjUMjakAH 10 / paramAdhArmikAH 15 / evaM 81 sarve eee / paryAptAparyAptAH 1e / sarvAgraM 563 jedaaH| zranihayAdidazapadaguNitAH 5630 / rAgapeSAcyAM // 12 // guNitAH 11560 / manoyogavacanayogakAyayogairguNitAH 33700 / karaNakAraNAnumodanena guNitAH ____JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #281 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 18| 171340 / atItavartamAnanAvirUpakAkhatrayeNa guNitAH // 304030 / ahatsiyasAdhudevagurvAtmasA-11 kSinirguNitAH 1724120 navaMti / yataH _ "dhArassayasaskA, cviisshsssyviishiyaa| rizrAmilAmukkA-pamANamevaM sue naNiyaM // 1 // ___ tApathikI pratikramatA trInvArAn padanyAsajUmi pramRjya samyagmanasA'timuktakarpivatprati kamyA / tathAhihai polAsapure vijayarAjA, zrIdevI kAMtA, tayoratimuktaH putraH paDUvArSiko'bhUt / paSThapAraNe zrIgautama gaucaryAgataM dRSTvA evamavAdIt- 'ke yUyaM kiM vA'Tatha ?' gaNezenoktaM-'vatma ! vayaM zramaNA jihAthai parya-11 TAmaH' / tarhi jadaMta ! AgaTha, tunyaM jikSAM dApayAmi' iti NitvAMguSTyA jagavaMtaM gRhItvA svagRhamAnaipIt / tataH zrIdevI hRSTA taM pratilAnayAmAsa / sa vuddhyA'vAlaH punarevAvocat-'yUyaM ka vasatha ?' / 'he , jA ! vayaM vIrajagadgurva take vasAmaH' / tenoktaM-'yupmAkamapi guravaH saMti ? tatpAdAMtika javaniH sa-14 hAhamAgalAmi' / gaNapatiH prAha-'yathAsukhaM devAnupriya' / tato jinapArzve etya natvA dharma zrutvA gRha-13 mAgatya pitarAvabravIt yathA-'saMsArAnirviSNo'haM pravrajAmItyanujAnItaM' / tAvUcatuH-tvaM vAkho'si hai |kiM jAnAsi, dIkSA kIdRzI? sa prAha-'aMvatAta! yadevAhaM jAnAmi tadeva na jAnAmi, yanna jAnAmi tadeva jAnAmi iti' / 'kathametat ?' so'bravIt-'he mAtaH ! yadevaM jAnAmi jAtenAvazyaM marttavyaM, % ___JainEducation international 2011 For Private Personal use only % Page #282 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padezamA. jAnAmi kadA vAka sthale kathaM veti|tthaa na jAnAmi kaiH karmanirnirayAdiSujIvA utpate, etatpunarjAnAmi || staMja. 11 yathA svayaM kRtaiH karmajiriti / evamanekayuktyA pitarau prabodhayAmAsa / tatkRtamahAmahena dIkSAMkhalau crm||1||aajinaanynne / tataH zikSArtha sthavirANAM jlaapitH| sa ekadA bahinau gataH, bAlakAH prathamavRSTau paTvakhe ||5 pakSAzapatrakRtanAvastArayaMto vadaMti-'mannaustarati' / tataH bujho'pi svapAtraM jalopari tArayannetadevovAca tataH sthavirairvAritaH / tataH sAdhuniH svAmI proktaH-'SaDvArSiko'yaM jIvarakSAM kathaM jJAsyati ! sAMprataM tu SaTkAyamupamaIyati' / vIro'vocat-'mA enaM hevayata, jANayata, yuSmatpUrva kevalI jAvI / pazcAkSA-18 mitastaiH / tata ekAdazAMgAdi acireNa paThannekadA mArge tathaiva bAlakAna prekSya pUrvakrImA niMdana samavasaraNaM prapede, pithikI pratikAmati, artha jAvayan 'dagamaTTI' iti padena sacittodakamRttikAvirAdhanAM| sAraM smAraM gaIna zuksadhyAnavazAtkevalI jAtaH / devA mahaM kartumAgatAH / vIreNoktaM 'joH sthavirAH! pazyatAyaM navavArSikaH kevalI jaatH'| sarve taM praNemuH / tathAMtagamasUtre jagavatyaMge ca yatistato'yaM zrUyate / anuttaropapAtikasUtre yatproktastadyAdavacaritre varNitaH sa naviSyatIti / SaDvArpiko vIrajinAMtike'grahI-dIkSAM tato'sau navame hi vArSike / zyopathikyarthavijJAvayan hyati-muktapirApAvyayadarzanAdikam // 1 // zyA // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaMne aSTapaMcAzattarazatatamaM vyAkhyAnam // 15 // 2010 For Private & Personal use only Page #283 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // ekonaSaSTayadhikazatatamaM vyAkhyAnam // 15 // atha pauSadhavatasyAticArAnAhautsargAdAnasaMstArA, anavekSyApramRjya ca / anAdaraH smRtyanupa-sthApanaM ceti pauSadhe // 1 // | ussarjanamutsargastyAga uccAraprazravaNAdInAM, avedaya cakSuSA jIvAkukhami nirIkSya pramArjanaM| (pramRjya ) rajoharaNAdinA vizudhvIkRtya pratilekhya sthamitAdau utsargaH kAryaH, evamakaraNe prthmo'ticaarH| 1 / zrAdAnamupalakSaNAgnirUpaNamapi yaSTipIThaphalakAdInAM, tadapi avedaya pramRjya ca kAryamanyathA'ticAraH / 5 / tathA saMstIryate pratipannapauSadhavratairdarjataNakaMvalavastrAdi iti saMstAraH, tasya pAnavedapAdike na krnne'ticaarH|3 / anAdaraH paussdhvrtaacrnne'ticaarH| / / tathA smRtyanupasthApanaM taSi-18 yameveti / tamA'nyagraMthe tu pauSadhavidhiviparItaH-'yathAgRhItapAlanaM, AhArAdipopadhe kRte sati hudhAtApAdyA pauSadhe pUrNe svArthamAhArAdikamityamitthaM kArayiSye ityAdidhArayatIti paMcamo'ticAraNAra atra sAticArapauSadhe naMdamaNikArazreSTidRSTAMto jJAtAsUtrasya trayodazAdhyayanAtkiMcidvikhyatePI rAjagRhe zrIvIrasamavasaraNe prathamakaTapavAsI darAMkadevaH surIyAjasuravat naktiM kRtvA svargataH / badA 18|gautamaH zrIvIraM papraca-'jagavan ! anena kena puNyena samRpilavdhA ?' / pranuruvAca-'rAjagRhe naMda-| matikArazreSThI asmatpAbeM dharma jagrAha / ekadA grISmakAle aSTamajakakapoSadhaM jagrAha / yatastatsUtra ___JainEducation International 2010 Page #284 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. na. 11 kush // 13 // AROSANASTOAST adhmanattaM parigiehaMti posahasAlAe jAva' ityAdi pauSadhe tRpArsa ityaciMtayat-'dhanyAste ye svanAmnA vApIkUpAdikaM kArayati' / tataH zreNikAjJAM gRhItvA bahirnadapuSkariNImakArayaccaturdikUpavanAnvitAM, bahujanAstaccArutvaM prazaMsati / tatratvA sa jaharSa / krameNa jAvato mithyAtvarogaM 'vyatazca dehe pomaza rogAn / praap| anekavaidyakRtopacArA niSphalA bavuH / tataH puSkariNyAM mUrcito mRtvA tatraiva garnajakatvaM prApa / tatra krIman vahujanamukhAt puSkariNIvarNanamAkarNya jAtismRti prApyAtmAnaM niniMda-dhigmAM, mayA / sarvANi vratAni virAdhitAni punaratra nave svIkaromi' iti vicArya svamatyA'nigrahaM sakhI-zradyaprati / yAvajIvaM paSThatapasA pAraNaM, jakhamapi naMdApuSkariNyAM bahujanapravadAdiniH kayuSaM prAsukaM, tadeva vyaapaary| tasminkAkhe khokamukhAcIvIrAgamanaM zrutvA vaMdanArthamagamat / mArga zreNikAzvavAmapAdenAkrAMta ekAMte gatvA 'namutthuSaM' ityAdinA dharmAcArya natvA sarvapApAni pratyAkhyAya saudharma da'rAMkadevo'bhUt / tena puNyenedRzI saMpattiH prAptA / catuSpaTyAyuH prapATya mahAvidehe javAMtaM kariSyatIti' / pUrvamatrava yaddapurA-I kavRttaM likhitamasti, taccaritragraMthAnusAreNeti jJeyaM / kAvatAraM maNikAranaMdo, jagnavrataH sa samupetya pazcAt / zrAkhocya jAtismRtinA svapApaM, devo'navaracihnanAmA // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaMne ekonapazyadhikazatatamaM vyAkhyAnam // 15 // // 13 // 2010 Page #285 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 // SaSTyadhikazatatamaM vyAkhyAnam // 160 // pauSadhatinaM svIti dharmapauSadhamArAdhya, samyak sAgaracaMdramAH / samAdhinA vipanno'bhUt, tridive tridivottamaH // 1 // spaSTaH / zlokasUcitasaMbaMdhastvayaM- dhAravatyAM baladevasUnurniSedhaH, tasya sutaH sAgaracaMSo'nUt / itastatraiva dhanasenarAjasya sutA kamalAmelA, sA ugrasenaputrasya nanasenasya dattA / itazca nArado nanasenagRhe'gamat / vivAhavyagracittena nArado nAcitaH, tena krodhena niSadhaM prati protaM "yAdRzaM svarUpaM kamalA melAyAstAdRzaM bhuvanatraye'pi nAsti / sA - garacaMpreNoktaM - ' sA kasyaciddattA 1' / nAradenokaM - 'dattA paraM nAdyApi pariNItA' / tacchrutvA taddinAdAranya sarvatra tannAmajApaM kurvannAste / tataH sa RSiH kanyAMtikaM gataH / kanyayA pRSTaH - 'kimapyAzcarya dRSTaM ?' / sa prAha- 'dRSTamAzcaryayaM mayA sAgaracaMdre surUpatvaM nanasene tu kurUpatvaM / tato UTityeva sA sAgaracaMdrAnuraktA jAtA nityaM taM dhyAyati / zratha ciMtAsAgare magnaH sAgaracandraH sAMvakumAreNa dRSTaH / tatastasya pRSThe | sthitvA sAMbena karAcyAM tadakSiNI zranAdite / tenoktaM- 'kiM kamalAmelA ?' / sAMbenokaM - 'kamalAmekho'haM / tataH sAMbo'yamiti jJAtvA prokaM - 'satyametattvameva mama kamaladaladIrghakhocanAM tAM melayiSyasi, ko'trArthe hamaH 1' / tataH pradyumnapArzvavAkUlapatitena tena sAMbena prajJaptividyA yAcitA / vivAha Page #286 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 131 // upadezaprA. divase ca bahujiryAdavaiH parivRtena tena pitRgRhAdAkRSya vahirudyAne nItA / tatpANigrahaNaM sAgaracaMpreSa | kAritaM / tataH kanyA pitRzvazurapAkSikAH sarvatrAnveSayaMto vane vidyAdharavRttAMtaM vIkSya kRSNaM prati procuH / tato hariH kruddhaH sasainyastatrAyayau / sAMvo'pi vaikriyakhandhyA kRtAnekarUpo mahadyuddhaM cakAra / pazcAtsAMbo mUlarUpeNa kRSNAMau nipapAta / tato hariyA sAgaracaMdrasyaiva dattA / namasenastataH prabhRti sAgarasyopari gheSaM vahati / balamanveSayati / zranyadA zrInemipArzve pratipannazrAvakatrataH saMvignaH sAgaracaMdraH zmazAne / | parvadine pauSadhapratimayA sthitaH / najasenena tatra bhramatA devAddadRze / zraMgAranRtA ThIbI tanmastake tena | pApinA muktA / sa tamupasarge samAnaH prajvalitakAyo'STamasvarge suro'jani - jAvAda (tu) sikke hRdaye na muSkRta -- vahnirvivezaivamaghAsya mAnase / dharmAdhikalola vivarddhanAM citaH, kaTTape'STame sAgaracaMdra Apa zam // 1 // // ityanda dinaparimita hitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraM sya vRttau ekAdazastaM SaSyadhikazatatamaM vyAkhyAnam // 160 // // zatottarai kaSaSTitamaM vyAkhyAnam // 169 // pauSadhaphalaM darzyate-- vidheyaH sarvapApAnAM mathanAyaiva pauSadhaH / sadyaH phalatyasau zuddhyA, mahAzatakazreSThivat // 1 // staMja. 11 // 131 // Page #287 -------------------------------------------------------------------------- ________________ spaSTaH / navaraM sarvapApAzravanirodhaheturayaM, etasmin pAkhite ekAdazavatAni samyakpAtitAni jvNti| zukhyA yogazuddhikriyAzuddhidhyAnazukhyAdinA'sau pauSadhaH sadyo kaTiti phalati / dhyAnAdizudhiriyaM yataH "netra zravaNayugale nAsikAgre khalATe, vakre nAjau zirasi hRdaye tAluni cuuyugaaNte| dhyAnasthAnAnyamalamatibhiH kIrtitAnyatra dehe, teSvekasminvigataviSayaM cittamAlaMbanIyam // 1 // iti dhyAnasthAnanivezitacetA ekAsanastha eva tiSThati pauSadhe iti / tathaitadvataphalamevamukta "kaMcaNamaNisovANaM, thaMjasahassamikaM suvnntlN| ___ jo kArija jiNaharaM, tovi tavasaMjamo ahije" // 1 // | ekasmin sAmAyike muhUrttamAtre 'bANavaza komI' iti gAthAyAM prAguktalAjaH / triMzanmuhUrtamAneshorAtrapauSadhe triMzadguNo bAdaravRttyA syAt , sa cAyaM___ "sattahattarisattasayA, sattahattarisahassa khrkkomiile| sagavIsakomisayA, navajAgA satta pakhiassa" // 1 // al aMkato yathA-27777777 17 etAvatpaTyAyubaMdha ekasminpauSadhe, sUkSmavRttyA tvadhikataro'pi javatIti / pauSadhakAriNAM pauSadho mahAzatakavatsadyaH phalati, tadavadAto'yaMMII rAjagRhapure mahAzatakagRhapatiH / tasya trayodazanAryAH saMti / tanmadhye revatInAmnI jAryA'nAryA, pAdazagokulAdhipA vartate / zranyAstvekaikagokulAdhipAH, ekaikakoTimavyasvAminyo, revatI tu pAdazako 2010 For Private & Personal use only Page #288 -------------------------------------------------------------------------- ________________ staMbha. 11 // 132 // upadezaprA. TisuvarNapatiH, zreSThyapi anekakoTI svarNagokulAdhipaH / ekadA zrIvIradezanAM zrutvA pratibuddhaH sa dvAdaza vratAni jagrAha / caturdazavarSAnaMtaramupAsakapratimA vahan avadhijJAnaM prApa / atha revatI nityaM sapatnInAmupari krodhaM vahatI viSaprayogAdinA krameNa sarvA api tA hatvA sarvasvasvAminI banUva / nityaM madyAdi- x kamasevata | ekadA kAmatIkaraNAya jAtamAtravAlaM svanarahastenAnAyya hiMsAM kArayitvA saMskArya ca tanmAMsaM bubhuje madyaM ca papau / kAmavazA yatra pauSadhazAlAyAM svasvAmI sthito'sti, tatra kezapAzaM mutkukhIkRtyorojorUdarajaghanadazanAdikamaMgaM manAgdarzayaMtI nirbIkA kAmakrImAturA jajapa - 'he svAmin! muMcedaM pauSadhAdivrataM, mayA saha ramasva, dharmaphalaM tu jogasaMyogAviprayogaM tadeva' ityAdyanukUlopasargAdacala- + matiH zreSTha prAha - 'he pApiSThe ! dharmasya phalamadharmeNa kathaM viMdasi ?, to yAhi matpurato dUraM / ataH saptame divase mRtvAdyanarake caturazItivarSasahasrAyuSmattvaM nArakatvaM prApsyasi' iti zrutvA vivakSA svasthAne zrAyayau / tataH saptame dine sA tatrotpannA / mahAzatakaH viMzativarSaparyaMtaM zrAddhadharmaM prapAsya saMkhekhanAM kRtvA saudharme suratvaM prApeti / vistareNAyaM dRSTAMto varddhamAnadezanAto jJeyaH / jJAnaM tRtIyaM kRtapauSadhAdiniratrApi zuddhaM phalametadAptavAn / 2010 anyatra janmanyapi karUpamAdimaM muktiM videhe nanu kevalakramAt // 1 // // ityanda dinaparimita hitopadeza saMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaM zatottarAdhikaikaSaSTitamaM vyAkhyAnam // 161 // // 132 // Page #289 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kaka%2 // zatAdhikadviSaSTitamaM vyAkhyAnam // 16 // atha caturtha zikSAvratamAhasadA cAnnAdisaMprApte, sAdhUnAM dAnapUrvakam / jujyate yattadatithi-saMvinAgAnidhaM vratam // 1 // spaSTaH / navaramatithisvarUpamidaM"tithiparvotsavAH sarve tyaktA yena mahAtmanA / atithiM taM vijAnIyA-vepamanyAgataM vibhuH" // 1 // atitheH saMgata zrAdhAkarmAdivicatvAriMzaddoSavirahito viziSTo lAgaH pazcAtkarmAdidoSaparihArAyAMzadAnarUpo'tithisaMvijJAgaH, tadetannAmAtithisaMvinAgavratamucyate / atra cAyaM vidhiH-'ettha || sAmAcAri sAvageNa posahaM pAritteNa niyamA sAhuNa dAlaM pAriyavaM, annayA puNa aniyamo dAUNa vA pArei, pAritte vA deMtitti' ityAdyAvazyakaniyuktivRttau / jojanavelAyAM sunnaktyA sAdhUnnimaMtrya taiH || saha gRhamAyAti, svayamAgato vA munIn dRSTvA tadanimukhagamanAdikaM karoti / savinayaM bAlavR-18 tapasviglAnAdInAM spardhAmahattvamatsarasnehasajAnnayadAviNyapratyupakArelAmAyAvilaMbAnAdarapazcAttApAdidoSavarjamekAMtAtmatAraNabujhyA svayaM svahastapAtradhAraNAdinA pArzve sthitvA svajAryAdipArdhApA dAnaM datte / tatra gRhasthavarjanIyadoSAH piMmavizudhyAdigraMthenyo zeyAH / tato vaMditvA svagRhadhArAdi yAva-2 danuvrajya ca nivarttate / sAdhvajAve tu anAvRSTivat kadAcit sAdhvAgamanaM syAttadA harSanareNa aMbikAAdhikAdivadAna deyaM, tatsaMbaMdhastvayaM - 2016 - Page #290 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 133 // 201 raivatAsannapure devabhaTTadevilAsutaH somanaTTo dija AsIt / aMbikA jAryA zrAkulotpannA jAvato dAnapriyA / tayoH sutau siddhabuddhau / ekadA zrAddha dine mAsarUpa zisAdhave jaktizuddhAnaMdairdattavatI dAnaM / taddAnaM vIkSya | kAcittadIyA prAtivezmikI bADhasvareNAha - 'aho adya zrAddha dine malInasya prathamaM dAnaM dattaM, annaM gRhaM cAzucIkRtaM ' iti prAlapat / zrata eva zAstre uktaM ca- ' gRhiNA suprAtivezmike sthAne stheyaM' yataH - "svAmivaMcakalubdhAnAmRSistrIvAlaghAtinAm / ichannAtmahitaM dhImAn, prAtivezmakatAM tyajet // 1 // atrAMtare kvApi gatA gRhAMtarAnuzrUrAgatA / tasyAH prAtivezmikyAstAdRgvacAMsi zrutvA kruddhA satI putrAyAjJApayat / tena nirdhATitA- 'zrAH pApe ! kimetatkRtaM ? adyApi kuladevatA na pUjitA, piMkA pi na yojitAH / ganu madgRhAt / sA sutaghayaM gRhItvA'paradvAreNa nirjagAma / kvApi sthAnamalajamAnA naga - rAd vahiryAtI mArgazrAMtAcyAM sutActyAM jalaM mArgitA / agre zuSkaM saraH zIlamAhAtmyAkala nRtaM, zuSkasahakAraH phalitaH phalAni putrahaste dadau / chAyAyAM vizrAmyati sma / tataH zvazrUrgRhAMtargatA, muni| dAnArthaM gRhItajAjanAni sauvarNAni, sikthAni mauktikAni, jojaneSvagrazikhAM tathArUpAM dRSTvA dRSTA putraM prAha- 'he vatsa ! vadhUM pativratAM pRSThe gatvA pazcAdAnaya' / somanaTTo'pi tanmAhAtmyaM vIkSya pazcAttApaparaH pRSThe jagAma / aMbikApi sasutA patimAgataM dRSTvA jItA'grataH kUpe papAta / zrInemipranuzaraNaM kRtvA kodaM vimAne devI maharddhikAMbikA nAmnA'jani / yata uktaM ca pUrvapUjyaiH - 'suhAkavasANeNaM pANe ceUNa anne jayaMti revayasiharA zrappAeM UMpAvitthA (ttA) uppannA sohammakappahiche, calahiM joyaNehiM aMbi staMja- 11 | // 133 // Page #291 -------------------------------------------------------------------------- ________________ yadevInAmA mahaDDiyA, kohaMmivimANanAmeNaM sA devI cananuyA dAhiNahatyeNa aMbaTuMbI pAsaM ca dhAreza, vAmahatyeNa puttaMkusa dhaare| somo'pi lokApavAdanItaH 'yasya zaraNaM striyA kRtaM tasya zaraNaM me'stu'| ityuktvA kUpe UpAM dadau, so'pi tatraiva vimAne siMharUpavAhano'bhUt / .. rIryAdipAtrANyanuvan suvarNA-nyajUca deho'pi suvarNavarNaH / devyA nave'jUnmunidAnanatyA, tAM naumi cAMbAM pranupAdanaktAm // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaMne zatAdhikaSiSTitamaM vyAkhyAnam // 16 // ||shtottrtrissssttitmN vyAkhyAnam // 163 // atha punastadeva vaya'teatithinyo'zanAvAsa-vAsapAtrAdivastunaH / tatpradAnaM tadatithi-saMvijJAgavataM javet // 1 // na vidyate (tithayaH) saMsAriparvotsavAste yeSAM te)'tithayaH, yahA"hiraNye vA suvarSe vA, dhanadhAnye tathaiva ca / atithiM taM vijAnIyA-dyasya lojo na vidyate" // 1 // tatrAtithayo mukhyavRttyA cAritriNaH, tenyo'zanamAvAso vAso vastraM pAtrAdi deyaM / yataH zrAdhasAmAcAryA 2010-05 For Private & Personal use only Page #292 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 13 // CCC "nivasika tattha sako, sAhUNaM jatya huka saMpAu~ / jattha ya cezyanuvarNa, viyadRsA sAhammiyA ceva" // 1 // prajAte devagurupraNamanaM vinA jalapAnaM na kahapate / jojanakAle upAzrayaM gatvA gurumAhUya naktyA / niravadyaM dAnaM datte gRhasthaH, na tvanAdareNa, yataH"anAdaro vilaMbazca, vaimukhyaM vipriyaM vacaH / pazcAttApazca dAtuH syA-dAnadUSaNapaMcakam" // 1 // tathA"AnaMdAzrUNi romAMca-bahumAnaM priyaM vacaH / tathAnumodanA pAtre, dAnaJjUSaNapaMcakam" // 1 // I zrAtmanistAraNabuddhyA datvA yo'tti, taddevanaktaM, anyat pretanojyaM / tathA dAnAnAM madhye supAtradAnaM | mahAphaladaM / yataH"dAnaM dharmeSu rociSNu-stacca pAtre pratiSThitam / mauktikaM jAyate svAti-vAri zuktigataM yathA" // 1 // tathA coktaM| "kesiM ca hoi vittaM, cittaM kesipi unnayamannesi / cittaM vittaM ca pattaM ca, tinni punhahiM khapnaMti" // 1 // yathAkazcitrAjA dAnaparAGmukhaH / anyadA mahATavyAM gataH, tatra madhuko galabiMdUnmuMcati, dRSTvoktaM tena-18 joH paMmitAH! ayaM madhakaH kathaM raTati ? tadaikena paMmitena nUpaM prati bodhAya proka // 13 // 1vRdavizeSaH. ___JainEducation International 20: For Private & Personal use only www.sainelibrary.org Page #293 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 " yadAsti pAtraM na tadAsti vittaM yadAsti vittaM na tadAsti pAtram / evaM hi ciMtA tito madhUko, manye'zrupAtai rudanaM karoti" // 1 // zrutvaitad jUpaH satpAtradAnaparo'nUt / tathA'nyezuH karNarAjo dAnaphalaM muktatvAdismaukhyaM zrutvA pratiprajAtaM jArazatamitaM suvarSe datvottiSThati siMhAsanAt / trAMtare ekadA karNasya satpAtradAnecchAyAM samutpannAyAM prAtaH prathamaM cAraNaghayaM zrAddhamidhyAtvadharmavAsitaM samAgAt / tadA dhyAtaM karNeneti - 'satpAtrAya mayA pUrvadAnaM dAtavyaM sadgatihetave yataH-- "annadAturadhastIrtha-karo'pi kurute karam / tacca dAnaM javetpAtra - dattaM bahuphalaM yataH // 1 // evaM dhyAyankarNaH parIkSAparo yAvaddAnaM na datte, tAvadekena cAraNenoktaM "arose kiM karae, kina maggatAha / varasaMtaha kiM caMbudaha, joI samavisamAI" // 1 // tadA kaNeH prAha--- "arat varaso daha, sImAM phala joya / dhatture vikha ikkhurasa, evako aMtara hoya" // 1 // iti / tathA sarvadAneSu annadAnaM mahattamaM ca / yataH - "sarveSAM caiva bhUtAnAmannaiH prANAH pratiSThitAH / tenAnnado vizAM zreSTha, prANadAtA smRto budhaiH // 1 // 1 ekaH zrAddhadharmavAsito'nyazca mithyAtvadharmavAsitaH Page #294 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadarAmA // 13 // annaM vai prANinAM prANA, annaM tejaH sukhodadhiH / tasmAdannasamaM dAnaM, na jUtaM na bhaviSyati" // 2 // tathA"uttamapattaM sAhU , majkimapattaM susAvayA naNiyA / avirayasammadicI, jahannapattaM muNeya" // 1 // satpAtrasaMyoge sati dattvA jojyaM, tadanAve jojanakAle bahirAgatya digavalokanaM kArya, pazcAnojyaM / etaccAtithidAnaM svaTapamapi bahuphaladaM sadyazcaMdanabAlAzreyAMsanayasArAdInAmiveti / yathA ratnatrayAyoge, mokSo'kSepeNa khnyte| tathA zudhamanaHpAtra-vittacitAvapi ( vittayoge zrapi ) dhruvam // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttI ekAdazastaMne zatAdhikatriSaSTitamaM vyAkhyAnam // 163 // // zatottaracatuHSaSTitamaM vyAkhyAnam // 164 // zratha dAnaM vaya'tepazya saMgamako nAma, saMpadaM vatsapAsakaH / camatkArakarI prApa, munidAnaprajAvataH // 1 // spaSTaH / jJAtaM tvidaMrAjagRhAsannazAligrAme dhanyA nAma strii| tasyAH sutaH sNgmnaamaa| grAmalokAnAM gokukhAnyacArayanna 201 For Private & Personal use only Page #295 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 1 | sAvarjakaH parvadine gRhe gRhe kSIraM jujyamAnamapazyat / so'pi bAlo gatvA jananI pArzve pAyasaM yayAce / sA jagAda - 'noH putra ! madgRhe pAyasaM nAsti, punaH punaryAcamAnaM vIkSya sA ruroda / tAM rudatIM predaya | prAtivezmikanAryo duHkhahetuM papranuH / tayA svasvarUpamacyadhIyata / tachrutvA nukaMpAtastA nAryo dugdhAdisarva tasyai dakSuH / sA kSIraM niSpAdya sthAlaM nRtvA saMgamasyApayitvA kenacitkAryeNa gRhAMtaraM gatA / tadA soDarnakazcintayati -- asminnavasare kazcitsAdhuH samacyeti, tasyAhaM dattvA zeSAnnaM guMje tadA varaM / tAvatA kazcitsAdhurmAsamupoSitastasya gRhe samAgAt / so'pi muniM varNayan sollAsena paramAnnanRtaM sthAnaM samutpAvya 'nistIrNo'smi' iti buddhyA sAdhave sarve dadau / karuNAparo munistadannaM saMgRhya pAraemakarot / tataH sA samAgatA / munerAgamasvarUpa majJAtavatI 'muktamanena' iti matvA punaH pAyasaM dadau / so'pi pAyasamAkaM bubhuje, paraM tasya tadannaM yAminyAM na jI, visUcikAto vyapadyata / sAdhudAnaprabhAveNa rAjagRhe goja - | zreSThino jAyayA udare udajUt / tataH sA zAlikSetraM suniSpannaM svapne'pazyat / pUrNakAle putraratnamasUta / svapnAnusAreNa tasya sUnoH pitarau 'zAlinaH' ityabhidhAM cakratuH / sa paMcanirdhAtrI niH pAvyamAnaH kahapazAkhIva vavRdhe / krameNa pitrA kalA adhyApitaH / yauvanonmukho jAtastadA gojastatpurazreSThinaH zAli - natreNa sArdhaM dvAtriMzatkanyakA mahAmahena paryAyayat / tataH sa zAlinako divyavadhUniH samaM deveMdra iva | vilAsinI vilAsamagno rAtri divasayoraMtaraM na viveda / tata ekadA mahAvIradharmadezanAM zrutvA saMjAtavairAgyo gojo vIrapAdamUle vrataM gRhItvA'nazanena divaM prApa / avadhijJAnato goja zreSThadevastatpuNyAva Page #296 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA. // 136 // 201 rjitaH putravAtsasyatatparo'nuvAsaraM kahapazAkhIva divyAni vastrAlaMkAra sugaMdhAdIni sajArthasya zAvija- taMja. 14 sthApayAmAsa / gRhocitakArya sarva jajA karoti / zAkhinaH kevalaM jogasukhamanujavati / ka anyadA kecana vaNijo ralakaMbalAn vikrayArthI zreNikAyAdarzayan / sa nRpo mahArghatvAnAmati / tataste vaNijaH zAkhinaukasi jagmuH / tAMstaduktArthena jAgrahIt / etadvRttAMtaM jJAtvA pArzva ratnakaMbalaM yayAce / tato nRpeNa vaNijAM pArzve ekaH kaMbalo mUlyena mArgitaH / tairukta--se sarva'pi jar3ayA gRhItAH / tachrutvA nRpa ekaM naraM mUlyena ratnakaMbalagrahaNAya jApArzve prAhiNota : tena tvA jApArzve sa mArgitaH / noce - 'jo jaya ! teSAM dvAtriMzatvaMmAni kRtvA sama putrastrItiH pAdamavanIkRtya tyaktAni, yadi tena kArya javati, tadA tvaM rAjAnaM pRSTvA'mUni gRhANa' / tena gatvA rAjJo'me vijJataM / tacchrutvA rAjJA ciMtitaM tasyAkRtiM pazyAmi' / tato rAjJA tanmAtaraM samAkArya dRSTaM (prokta) -- "jo naye ! tava putraM darzaya' / tayoktaM- 'rAjeMdra ! mamAtmajo navanItavanmRtvAt kadApi bahine yAti gRhe eva kI mati, to de deva ! gRhe zrAgatya mamAnugrahaH kriyatAM ' / nRpo'pi tAM vAcaM pratyapadyata / tato'nyadA sa zAlina gRhaM yayau / vismayasmeralocano nRpastaddezma viveza, krameNaikAM jUmimAruhya yAva - 8 4 caturthI miM gatvA siMhAsane upAvizat / tato jayA saptamyAM juvi putrAMtike gatvaivamavocat - 'he putra ! zreNika ihAgato'sti, tvamAgatya taM vilokaya' / tataH zAlinaH zreNikanAmakaM kiMcidhastu jAvi' iti matvA mAtaramuvAca - ' mAtaH ! tvameva yathoktaM mUlyaM datvA gRhako sthApaya' / noce - 'he vatsa ! idaM // 136 // %%% Page #297 -------------------------------------------------------------------------- ________________ vastu ketavyaM nAsti, kiMtvAvayoH svAmI zreNikarAT' / tattvaivamaciMtayat-'yanmamopari rAjAnyo vartate, tato dhik saMsArasukhAni' iti saMvegayukto'pi mAturuparodhato nAryAsahito rAjAnamanyetya vinayenAna-15 | mat / zreNikastamake nivezya sukhaM pATha / nRpAMkasaMsthaM bAlamagnisaMyogena madanapiMmamiva viDIyamAnaM dRSTvA ta nRpaM prati jasoce-'deva ! zrayaM mucyatA, mayo'pi martyamAlAnAM gaMdhaM na sahate, yato divyabhUmiM gate-IP nAsya pitrA preSitavastranepathyamATyAdInAM joktRtvAt' / rAjJA muktaH sa saptamI jUmi yayau / jayAgraheNa || para nRpo nimaMtritaH / tataH snAnakSaNe gRhavApyAM snAnaM kurvato nRpasya hastAdaMgulIyakaM vApyanasi papAta / mIzastaditastato yAvadanveSayAmAsa, tAvad janA dAsI samAdizat-'no sakhi ! vApyaMjo dUrI-12 kRtya rAjJo mutrikAmapya' / dAsyA tathaiva kRte divyAnaraNamadhyagaM svAMgulIyakamiMgAlamivAkhokya 'kime-18 ra tat' iti rAjJoktA dAsyavocat-'prano ! nirmAdhyamidaM pratyahaM sanAryasyAsyAtra tannikSipyate' / 'aha mapi nUpeSu dhanyo yasya rAjye IdRzAH saMti' / tatastatra saparivado jUmIzo vuluje / jayA vastrAdiniH satkRtaH sa saudhamupAyayau / anityasaukhyeSu virAgiNaH zAlijAsya dharmasuhRdaitya vijJaptaM-'he mitra ! atra pure catujhAnadharo dharmaghoSanAmA munIzvaraH samAgataH' autsukyena zAkhinajo gurvatike gatvA namaskRtya yathAvagrahaM sthito munirAjadharmadezanAM zuzrAva / yataH. "jJAnavijJAnalAvaNya-rUpavarNavapurbalam / dIyamANaM khakhasneha, zva yAti dine dine" // 1 // dezanAM zrutvA sa jJAninamapRcat-'nagavan ! kena karmaNA praturanyo na jAyate ?' gururvyAjahAra 2010! For Private & Personal use only Page #298 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA // 137 // 2010 'na ! zrayaM (jIva ) jinadIkSAprajAvato'nyajanmanyazeSasyA'pi jagataH svAmitvaM jati' / 'yadyevaM tarhi pro ! gRhe gatvA mAtaramApRtrya tvadaMtike'hamapi vrataM prapatsye' / 'tvayA na pramAdavatA jAvyaM' iti suzikSitaH svasadanaM gatvA jatrAM vyajijJapat - 'he mAtaH ! zradya mayA dharmaghoSagurormukhAdanAdiduHkha vi| mocakaH paramAnaMdasva jAvasaukhyado jinadharmaH zrutaH sa eva sArataraH, tatastavAjJayA pravrajyAM grahISyAmi / | sA'pyavAdIt - 'vatsa ! tava vratavAsanA yuktA, paraM kezaluMcanajUmizayana saptacatvAriMzaddoSavirahitAzanapaMcamahAvratajArasahAdikriyAH karttuM tvaM kathaM samartho jayasi ?' sa uvAca - 'de mAtaH ! suramaNitukhyaM cAritraralaM prApyAzA eva kAkoDDAyanAya tyajaMti' / iti putrasAmarthya jJAtvA punarjA banAye - 'de vatma !! tarhi zanaiH zanairmAdayastrI jogAn vimuMca, tena vratAcyAmo jAyate / mAturAdezaM zrutvA pravitrajiSuH sa pratyahaM ekai) sastrakAM puSpazayyAmatyajat / itazca tatraiva pure zojaniko dhanyanAmA zAnika niSThajaginIpatirvarttate / zAlinatrasvamA sAzruH patiM strapayati / patyoktaM- 'zune ! kiM rodiSi ?' / magadgadaM sA jagI - ' vratamAditsurme jAtA dine dine satUlikAmekAM jAya muMcati, tanme duHkhakAraNaM' / dhanyenoktaM- 'taba jAtA dInasattvo pheruriva jIruH, yataH samaMtAtsarva vaijavaM na tyajati' iti zrutvA sA svAminaM prAha - 'he nAtha ! vrataM cet sukaraM, tvayA kiM nAdriyate ?" evaM sahAsamanyAniryAtirapi jagade | dhanyaH prAha - 'puNyena javanI jiranumato'hamato drutaM vrataM grahISyAmi / tA apyUcuH - 'nAtha ! idamasmAnirnarmaNoditaM mA'smA~styAcIH / so'va staMca. 11 // 137 // Page #299 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dat-'strIdhanAdyanityaM tyaktvA imAmeva zrayiSyAmi' / tAH prAiH-'priya ! vayamapi pratrajiSyAmahe / dhanyenApi tacaH svIkRtaM / atha tadA vaijArajUdhare zrIvIraM samavasRtaM jJAtvA dhanyaH sanjAryA jagadgurvatike dIkSAM jagrAha / tabRtyA zAlinamo'pi paramAtmacaraNamanyetya navAniyA vratamagrahIt / tatasto dhanyazAlinI sAdhUpAMta patI yA bahuzrutau jAtau / ekaditricaturmAsapaNAni prakurvatostayovapunisirudhirAMgakatvaM pratipade / anyedyutri-19 nuvananAskareNa saha viharatI rAjagRhapure AjagmatuH / mAsarUpaNapAraNake nivArya gaMtukAmo munI-11 svAminaM nematuH / IzvareNoktaM-'mAtRhastena tavAdya pAraNaM naviSyati' 'JcAmi' iti jaNazAlinako dhanyayuto nAgRhAMtare tasthau / tapaHdAmatayA kenApi nopalakSitau / nApi zrIvIradhanyazAvinAna vaMdituM gaMtukAmA vyAkulA tau nAzAsIt / tatra kSaNaM sthitvA purasya gopurAMtike IyatuH / tadA purasyAMtardadhi vikretuM yAMtI zAlinajasya prAgjanmamAtA dhanyA puro'navat / taM prekSya saMjAtaprazravastanI vaMditvA / pAcyAmapi dadhi dadau / tau vIrAMtike gatvA''vocya zAlilo jagau-svAmin ! mAtuH pANinA pAraNaM kiM nAnavat ? / sarvajJastasmai pUrvanavamAtRprabaMdha nyavedayat / donAvapi pAraNaM kRtvA pranumApRzya / virAgiNau vaijJAramUrdhani tau zilAtalaM pratikhikhya pAdapopagamanamanazanamAzrayatAM / tadA jatrA zreNikazca jagadIzasya vaMdanAya jagmatuH / najA pratuM praNamyApRcat-Iza ! kva gatI munI ? nikSAkRte madgRhe kathaM / nAgatau ? / prajurjagau-tvayA nopalAditau tau prAglavamAtRdattAhAraM kRtvA iha girAvanazanaM cakratuH / ___JainEducation International 2010 Page #300 -------------------------------------------------------------------------- ________________ taMja. 11 upadezapAta tatra zreNikena saha sA etya tau nizcalau vIdaya prAha-'he putra ! mayA gRhe eto na jJAtaH, dhigmAM' iti , vilapatI rAjJA bodhitA tAvujau sarvArthasijhe prayayatuH, tato mohaM yaasytH||13|| tadAnasaujAgyamaho stavImi, vazIkRtA yena yathA tathA saa| svogalakSmIranisArikeva, jeje nRjanmanyapi zAlijanam // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaMne zatAdhikacatuSpaSTitamaM vyAkhyAnam // 164 // XAXCL // zatAdhikapaMcaSaSTitamaM vyAkhyAnam // 165 // atha tavratasyAticArAnAhasacitte kSepaNaM tena, pidhAnaM kAlakhaMghanam / matsaro'nyApadezazca, turyazikSAvrate smRtAH // 1 // sacitte sajIve pRthvyAdau deyasyAnnapAnAderadAnabuddhyA anAjogasahasAkArAdinA vA kSepaNaM nikSepaH prthmo'ticaarH|1| tathA tena sacittena sUraNakaMdapatrapuSpaphalAdinA zradAnabuddhyA pidhatte sacitteneti / 5 / tathA kAlasya hi sAdhUnAmucitasamayasya saMghanamatikramaH, ayamartha ucito yo nikSAkAlaH sAdhUnAM, taM khaMghayitvA anAgataM vA nukte pauSadhavratI iti tRtIyaH / 3 / tathA matsaraH kopaH, yathA mArgitaH san A // 13 // ST For Private Personal Use Only 2016 Page #301 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kupyati, sadapi mArgitaM na dadAti / athavA 'anena amakeNa dAnaM dattaM, ahaM tato'pi hInaH ?" iti 8 mAtsaryAdAti / atra paronnativaimanasyaM mAtsaryamiti / / / tathA 'anyasya parasya saMvadhIdaM gumkhmaadi| iti vyapadezo vyaajo'nyaapdeshH| yadanekArthasaMgrahe-'apadezastu kAraNe vyAje sadaye' iti paJcamaH / / iti paJcAticArAsturya zivAvate smRtaaH| anAjogAdinA'ticArAH, anyathA tu jaMgaH / atra sAti-18 cAradAnaviSaye campaka zreSThijJAtaM taccedaM dhanyapure campakazreSThI catuSparvaNi pauSadhapAraNe pratyahaM atithisaMvijAgaM karoti / saMpUrNapauSadhaM pArayitvA 3 gurUNAM vijJapayati-svAmin ! madgRhe zrazanapAnAdInAM lAjo deyaH tataH svagRhe AtmArthe zrazanAdikaM hai hA niSpAdayati / pazcAtkAle prApte pratizrayaM gatvA sAdhUnnimaMtrayati / tataH sAdhurapi pitIyasAdhunA saha shraav| keNa saha galati / eko na yujyate viharaNArtha gaMtuM / tato'sau gRhaM nItvA acittanirdoSAzanapAnAdi vastrakaMbalauSadhAdikaM ca vinayena dadAti, sAdhurapi svaspaM gRhNAti pazcAtpAkAdyAramlanItyA / tato va-14 nditvA visarjayati, anugavati ca katicitpadAni / tataH svayaM nukte, yacca sAdhunyo na dattaM tavAvakeNa 1 na loktavyaM / yadi punastatra grAmAdau sAdhavo na navaMti, tadA lojanavelAyAM pArAvalokanaM karoti, ciMtayati ca-'yadi sAdhavo'naviSyastadA nistArito'hamajaviSyaM' / pauSadhapAraNake('yaM) vidhiH| a-1 nena prakAreNa sa zrAyo dAnaM dadAti / ekadA jidArtha ghramaMtaM muni vIdayAkArya hRSTo ghRtaM dAtumudyataH, 1 bhRtyAdibhyaH kupyatIti jJeyam . SOCIkana barAmaU 8.31 For Private & Personal use only Page #302 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA- munipAtre'khaMmadhArayA yacchan nAvenAnuttaragatimArjayat , munistasya bAjadarzanAnna niSedhayati, yAvanmunina saMja.11 viramati, tAvanmanasyevaM dadhyau-'aho ! khojI munirekAkI kiM kariSyati etAvatA ghRtena ?" iti dhyaa||13|| yan yena krameNa devalokamArjayattenaiva nipatannevaM jJAninoktaH-'iyadUrddha gatvA mugdha mA pata mA pata' / so'vak 'nanvihAmyahaM kimasaMbadhamucyate / tato muniH pAtramAkRSya taM ghAdazasvarge saMsthApyAvak-4 'he zrAcha ! dAnaphalaM vikahapena dUSitaM, ato nirvikaTapaM dAnaM deyaM, loke'pi zakunasvapnaphalaM vikaTapADumApyate' / tataH sa zrAyaH svapApamAlocyAMtimakaTape gtH| sAticAreNa yaddAna, tahAna svarUpasaukhyadam / matveti vidhinA zrA-rvitIrya jAvadhArmikaiH // 1 // ityupadezaprAsAda-TIkeyaM likhitA mayA / paMcadazabhirazrAniH, staMnazcaikAdazaH stutaH // 1 // zrabdAharmitajJAteSu, zatAgraM paMcaSaSTitamam / premAdivijayAdInAM, nityaM vyAkhyAnahetave // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ekAdazastaMne zatAdhikapaJcaSaSTitamaM vyAkhyAnam // 165 // RANTasteAERamavata R // 13 // samApto'yamekAdazaH staMnaH RensersacerSERERSUAS ___JainEducation International 20/ For Private Personal use only Page #303 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ||ath zAdazaH stNnH|| *** // zatAdhikaSaTSaSTitamaM vyAkhyAnam // 166 // ** * zratha gRhiNAM jojanavidhimAhaIRI juktikAle gRhasthena, pAraM naiva pidhIyate / bAlAdIna nojayitvA tu, zasyate jojanaM sadA // 1 // |3|| I nuktikAle jojanAvAsare pAraM na pidhAtavyaM gRhiNA, yataH-'tat pihitaM dRSTvA pramakAdayo nirAzAH | pazcAd brajati' / zrAgame'pyuktaM| "neva dAraM pihAvei, nuMjamANo susAvaLa / aNukaMpA jiNiMdehi, sahANaM nasthi nivArizrA" // 1 // | tathA zrIpaMcamAMge tuMgikagirizrAmavarNane-'abjaMguvArA' iti vizeSaNena nichukAdipravezArtha sarva|dApyapAvRtadhArA ityuktaM / nilukAnnirAzAnna pratyAvarttayati na kArayati ca dharmagahIM / juktikAkhe phAra pidhAnAdi na hi mahatAM sakSaNaM / dInodhArazca sAMvatsarikadAnena jinairpyaaciirnnH| vikramAtrayodazazate-18| banyo'nu paMcadaze'bde mahAnide nazvarapuravAsI zrImAlisAdhujagajurvAdazottarazatasatrAgArAnaM dadau / tathA * * * 2010 Page #304 -------------------------------------------------------------------------- ________________ / upadezaprA. "hammIrasya dvAdaza, vIsakhadevasya cASTa purji / triH sapta suratrANasya mUDhakasahasrANyadAkjagaruH // 1 // dayAdAnaM jojanasamaye viziSya kArya samRjhena, niHsvena yathAzakti dAnaM deyaM, yataH - "kujirirna kasko'tra, bahvAdhAraH pumAn pumAn / tatastatkAlamAyAtAn, jojayed bAMdhavAdikAn " // 1 // // 140 // zrUyate hi citrakUTe citrAMgado nRpaH / zatrusainyairdurge veSTite'pi tatpravezajayo ke jojanasamaye gopuraM pratyahamudghATayAmAseti / bAlAdIn jojayitvA tu zrAdizabdAd bAlaglAnavRddhamAtR pitRsnuSAnRtyAdInAM gavAdInAM ca jojanAdyucitaciMtAM kRtvA namaskAra niyamasmRtipUrva pazcAd jujyate / jojanakAlo nolaMghyaH, yataH - "yAmamadhye na joktavyaM, yAmayugmaM na laMghayet / yAmamadhye rasotpati-yamayugme balakSayaH " // 1 // tathA kAle'pi svasvazatuyogyAhAraH kAryaH, yataH - "zaradi yakalaM pItaM yadbhuktaM pauSamAghayoH / jyeSThASADhe ca yatsutaM, tena jIvaMti mAnavAH" // 1 // tathA ca 1 "varSAsu lavaNamamRtaM, zaradi jalaM gopayazca hemaMte / zizire cAmalakaraso, ghRtaM vasaMte guruzca grISmAMte" // 1 // sarva nojanaM lauha parihAreNa karttavyaM / yataH "kSaNamAtrasukhasyArthe, khausyaM kurvati no budhAH / kaMThanAmImatikrAMtaM, sarve tadazanaM samam" // 1 // staMca. 12 // 140 // Page #305 -------------------------------------------------------------------------- ________________ adhikanojane tvajIrNavamanavirecanAdi sukhanaM / yataH"jIhe jANai pamANaM, jimizrabe tahaya aMpinave y| ajimizrajaMpiyANaM, pariNAmo dAruNo hoi" // 1 // anyacca"hitamitavipakkanojI, vAmazayo nityacaMkramaNazIkhaH / jjitamUtrapurIpaH, strISu jitAtmA jayati rogAn" // 1 // tathA sAkAze sAtape aMdhakArasthale vRkSAdhojAge zmazAne svAsane sthite ca tarjanImUvIkRtya vAmanAsikAM vahan kevakhajUsthitaH upAnasahitazca punaruSNIkRtaM jojanaM kadApi nAznIyAt / tathA jinada-| carikRtagraMthe tvevamuktaM"ekavastrAnvitazcArSa-vAsA veSTitamastakaH / apavitro'tigAyazca, na muMjIta vicakSaNaH // 1 // amedhyasaMnavaM nAdyAd, dRSTaM bhruunnaadighaatkaiH| rajasvalAparispRSTa-mAghAtaM goshvpdiniH||5|| jojanAdau viSatuTyaM, jojanAMta zilopamam / madhye pIyUSasAdRzya, vAripAnaM javedaho // 3 // jojanAnantaraM sarva-rasaliptena pANinA / ekaH pratidinaM peyo, jalasya culuko'ginA // 4 // kareNa salilANa, na gaMmau nAparaM karam / nekSaNe ca spRzet kiMtu, spRSTavye jAnunI zriye // 5 // 1 maJcakopari. 2014 For Private & Personal use only Page #306 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 141 // jojanAnaMtaraM vAma-kaTIstho ghaTikAghayam / zayIta niSayA hIno, yaghA padazataM vrajet // 6 // anyacca "AgneyaM naiItaM juMke, dakSiNAM varjayeddizam / saMdhyAgrahaNakAlaM ca, svajanAdeH zavaM sthitaM " // 7 // "nojane maithune snAne, vamane daMtadhAvane / vidyutsarge nirodhe ca maunaM kuryAnmahAmatiH // 8 // jojanAnaMtaraM namaskArasmaraNenottiSThet / ityAdividhinA sadA jojanaM zasyate / vidhinaivaM vizuddhAtmA vidadhIta sunojanam / gRhidharmAItamAtma - nyAropayati sattamaH // 1 // // ityanda dinaparimita hitopadeza saMgrahAkhyA yAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau dvAdazastaM zatAdhikaSaTSaSTitamaM vyAkhyAnam // 166 // 1 mUtrotsarge. // zatottarasaptaSaSTitamaM vyAkhyAnam // 167 // atha dAnaM stUyate pUrvakarmAdinirdoSa-muktaM kapyaM zunAzanam / sAdhUnAM pAtrasAtkRtya, joktavyaM kRtapuNyavat // 1 // staMbha. 12 // 141 // Page #307 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * * * spaSTaH / saMbaMdhastvayaM| rAjagRhanagare zreNikapo'sti / tatra dhanezvaraH sArthapatirvasati, tasya sujanAnAmnI priyAsti / tayoH / TrA putraH kRtapuNyanAmA, tasya pitRbhyAM dhanyAnAmnI inyaputrI pariNAyitA, paraM yauvane'pi satAM saMyogAviSa yeSu vimukhaM taM vijJAya pitRnyAM ciMtitaM-'kadAcideSa pravrajyAM grahISyati, tadA'smAkaM kA gatiH' iti viciMtya taM sakhitagoSThimadhye nicidipatuH / viTanarasaMgAtsa vyasanI jAtaH, vezyAsaktaH san pitarau na / smarati / jogArtha pitarau dhanaM preSayataH sma / tatra tiSThatastasya pAdazAbdAni kSaNavad gatAni / mAtApi-5 bAdinirAhUto'pi nAgataH / dhanaM preSayatostayordhanaM niSThitaM / zrathAkasmAttIbajvarAMdinA to nimIkhanaM| || jagmatuH / anyeyuH kuTTinyAdezena dhanArtha ceTI tasyaukasi gatA / tAdRze zaTitapatite gRhe saMsthitAmanu-13 || mAnena tatpanI vijJAya pAha-'kaTyANi kAMte ! tavopAnte tena dhanArtha preSitAsmi' / sA jagau-'ahaM maMdanAgyA kuto dhanaM preSayAmi ? zvazrUzvazurau divaM gatau, adhunA matpitrApteinaikenAMgaJjUSaNena matkAMtaM | / pramodaya' / tadbhUSaNamAdAya tasyai gRhasvarUpamuktvA'pitaM, tena vezyAyai tadattaM / kuTTinyA sa niHsvo matvA-13 spamAnitaH / tato'kkAdezAd nRtyajanastasyAbhimukhaM rajaHprakSepAdi kurute / tadAnImanaMgasenA mAturagre jajahapa-he mAtaH! zrasya bahu dhanamAvAcyAM lakSitaM, kathamadhunaivaMvidhA vinaMbanA kriyte'| akkA jagauyAtmanaH kukhAcAra evaMvidho'sti' / tapArtA zrutvA vimanaskaH svagRhaM yayau / dUrato'pi kAMtamAgaLataM vIkSya sA'jyutthAnAsanopavezanAdhucitaM cakAra / tataH kAMtasya svagRhavRttAMtaH priyayA proktaH / tabbutvA JainEducation Intemational 2010_ERI Page #308 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapA. so'ciMtayat-dhigmama jIvitaM, yanmayA pitarau duHkhArNave kSiptau, pUrvasaMcitadhanaM nidhanamAnIta' iti || 18/ pazcAttApaparaH sa tayA saMtoSitaH-yannAvi tanavati, ytH||14|| "gate zoko na karttavyo, javiSyannaiva ciMtayet / vartamAnena kAkhena, pravartate vicakSaNAH" // 1 // ityAdi priyAvacaH zrutvA svasthaH san patnyA dattAvyeNa vyApAra karoti / kramAtsuratasaukhyena patnyAH putro jaatH| anyadA lokamukhenyaH-'dhanezvarAtmajena kulaM kalaMkitaM dhanaM ca vezyAsaMgena gAyAM nItaM, 18na kimapi sukRtAya jAtaM' iti zrutvA priyAM pratyAi-'ahaM vANijyAya saMpratyatrAgatAmukasArthavAhena / | sAI anekajanapadAvalokanAya dhanArtha ca yAmi' / tayA kutayoSitokta-svAmin ! tavedaM yuktN'| tataH sa kiMcitkrayANaka khAtvA tasminsAH kvaciddevakukhe khaTvAyAM zaMbalamodakayutaH patnyA zAyitaH,18|| 8 tato nivRttA saa| itazca tannagare dhanadenyasya catasro vadhvaH saMti, rUpavatyAkhyA jananyasti / anyadA sa dhanadaH sahasA / tIvravyAdhinA vipannaH / tatastayA rUpavatyA vadhUrAkArya proktaM-'yadi yuSmAkaM patimaputrakaM rAjA zroSyati, tadA zriyo grahISyati, tena javatInina roditavyaM, asau pracannajUmau kSepyaH, tAvadanyaH sevyo yAvad // 14 // navatInAM putrA javaMti' / tAnistathaiva kRtaM / tataH kuladevIvacanena zvazrUyuktAnirvadhUnirdevakukhasuptastamAsthaH sa gRhe zrAnItastAvatA jAgaritaH, tasya kaMThamAkhaMbya sA sthavirA rudatyevaM jagau-he vatsa ! nija 5 2010 Page #309 -------------------------------------------------------------------------- ________________ PSSSSSSSSSSS mAtaraM vihAya bahudivasAn yAvat ka sthitaH, idAnIM tava jyeSThabaMdhurvipannaH, ataH paraM putra ! tvayA'nyatra na gaMtavyaM, svencayA baMdhuvadhUniH saha tvaM jogAn suMdava' / sa dadhyau-'yannAvi tannavatu, sAMprataM svargasukha-5 mupasthitaM' / evaM dhyAtvA jagau-mAtarmama sarve vismRta, adhunA puNyena mama mAturdarzanaM jAtaM, mAtarmayA / tavAdezaH zirasyanvahaM dhRtaH' / tatastAjiH priyAbhiH saha suratasukhamanujavato hAdaza vatsarA gatAH / / krameNa catasRNAM putrA jAtAH / ekadA vRdhyA tAsAM proktaM-'yuSmAkaM catvAraH sutA vajUvuH, athAsau13 yataH sthAnAdAnItastatraiva mucyatAM, puruSasya vizvAso na yuktaH' / vadhUniraniSTamapi tanayena pratipannaM / tA nistAmeva khaTvAM sajIkRtya zAyitaH, snehato ratnAni madhye divA modakAzcatvArastadaMcale bnaaH| tata-17 // stasminneva dine sthAne ca sa eva sArthapo'vatatAra / tamAgataM vijJAya pUrvapriyayA tatrAgatya vilokita, 18 pUrvarUpeNa suptaH patirdRSTastAvatA jAgaritaH saputrAM svapatnI dadarza, so'ciMtayacca-svamavatkimidamaho mahadAzcarya ! devena manuSyeNa vA'tra muktaH / tataH patnIvAkyena svagRhe samAgataH / tayA gatvA kimupArjitaM ?' sajitaH sa maunaM dadhau / tataH putrAya sa modako dattaH / tena dekhazAlAyAM gatvA 8 lakSitaH, tanmadhyAjatnaM nirgataM, kenacitkAMdavikena tAlakAMta zizoIste dRSTaM, svAdimena taM vipratArya / gRhItvA guptIkRtaM / kRtapuNyo'pi svamodakato ratnanirgamanena saharSo bajUva / athaikasmindine zreNikasya secanako hastI gaMgAmadhye jalaM pibastaMtujIvena gRhItaH / sevakamukhena | tapArtI jJAtvA nRpeNAnayAya proktaM / tena buddhimatA kozAgAre jakhakAMto vilokitto'pi na khabdhaH, tadA 2012 Page #310 -------------------------------------------------------------------------- ________________ // 143 // upadezamA pure paTaho dApitaH - yaH kazcikAsakAMtama vimAneSyati, tasmai rAjyArddhayutAM svaputra rAjA dAsyati' / | tadA kAMdavikena paTahaM gRhItvA maNirnRpAya dasaH / sa jakhakAMto gajapArzve muktaH, tena tajalaM didhAbhUtaM, taMtujIvo naSTaH, secanakArUDho nRpaH svagRhamAgatyAjayaM rahasyavak- 'zrAtmanaH putrI kAMdavikasya kathaM dAsyate ?' / so'vakU - 'yasyedaM ralaM, taM naraM prakaTIkariSyAmi' / tato maMtriNA pRSTaM - 'joH kAMdavika ! satyaM brUhi, kvedaM ralaM khandhaM, anyathA kaMvAdinA nimIlanamavApsyasi / tadA jayena mUkhato vRttAMtaH proktastena / tato rAjJA kRtapuNyAya rAjyArddhasahitA manoramA kanyA dattA / kiMciddatvA kAMda viko'pi sanmAnitaH / zracaikadA kRtapuNyenAjayAya dvAdazAbdikaM jJAtaM proktaM- 'chAtra pure mama catuHputrayutAzcatasraH palyo vartate, tA dRSTvopakharUyAmi, paraM gRhaM na vedmi' / tenokaM - 'prakaTaM kariSyAmi' / zraSAmAtyaH pravezanirgamArtha dhAraSayayuktaH prAsAdo'cI karat / madhye kRtapuNyAkRtirlepyamayI yaha pratimA sthApitA / tataH sa nagare paTahaM vAdayAmAsa - enaM yakSaM namaskarttuM putrAdiyutAniH strIjirAgaMtavyaM' / tadAnIM sarvA nagara - nAryaH svApatyayutA yakSaM praNamya dvitIyadhAreNa niryAti / itazca sA vRddhA caturvadhUcatuHputrayutA naMtumAgAt / tadA sa tAmupalakSyAjayAyoktavAn / tAvatA te catvAraH putrA yakSAkRtiM dRSTvA 'tAta tAta' iti jahapataH kazcidyakSodare vilagnaH kazcicamaNi / tadA tenoktaM- 'zramI tava putrA etAstava patnyaH / tato | maMtriNA tasyA gRhe gatvA sarva tasmai dataM / tato'naMgasenApi tatrAkAritA / evaM tasya sapta priyA babhUvuH / 201 staMca. 12 // 143 // Page #311 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2010 anyadA zrI vIro jagadbadhuH samavasRtaH / kRtapuNyaH zrIjagadIzaM vaMdituM yayau / sarvazadharmadezanAMte kRtAMjakhiH sa papracha - 'jagavan ! kena karmaNAntarAMtarA saMpattirvipazcAbhUt' / jinezvaraH prAha - 'noH kRtapuNya ! pUrva - javaM zRNu - "zrI pure gopaputro niHsvaH / ekasmin dine gRhe gRhe paramAnnaM vIkSya svAMbAmayAcata'mAtaH ! mahyaM paramAnnaM dehi' / tadabhAvena rUdaMtI mavalokya prAtivezmikayoSito dugdhAdikaM tasyai daduH / tayA tanniSpAditaM / tatputrAya pariveSya kasmaicitkAryAya bahiryayau / ito mAsikapAraNe muniyugmamAgataM, taddRSTvA'sau ullAsena pAyasasyaikajAgaM dadau / punaH stokataraM vijJAya dvitIyajAgaM, tatastRtIyajAgaM, evaM trIn vArAn dadau / krameNa sa vatsapastvamaH / purAnave trivAraM vijajya dAnaM dadau tena tavAMtarAMtarA sukhamabhUt" / iti zrutvA sa jAtismRtyA dRSTaprAcyajavo jyeSThaputrAya gRhajAraM dattvA svayaM pratrajitaH, mahAtapasA ca paMcamasvarge gataH, tataH zivaM gamiSyati iti / tUrNa visaMbena vinA svazaktyA, dAnaM pradeyaM hi tapodhanecyaH / baghatsapAlaH kRtapuNyajanmanyavApa saMpatpadavIM pradAnAt // 1 // -0 // ityanda dinaparimita hitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau dvAdazastaMne zatAdhikasaptaSaSTitamaM vyAkhyAnam // 167 // Page #312 -------------------------------------------------------------------------- ________________ padazamA. // 14 // // aSTaSaSTayadhikazatatamaM vyAkhyAnam // 10 // zratha jojanakA munInsaMsmRtya dAna deyamityAhajojanasamaye'vazyaM, saMsmAryA munisttmaaH| tato jojanamaznIyAd, dhanAvahAkhyazreSThivat // 1 // spaSTaH / jJAtamidaMzrImatprathamajinajIvo dhanAvahasArthapo bahusArthasahito grISme prayANamakarot / mArge mahatI vRSTiH prAujUtA, paMkAkutA pRthvI jAtA / tadA baTavyataH sthitiM viracya sArthezaH sthitaH / tena sAI samA-2 gatA dharmaghoSasUrayo'pi tatraivAIsthakhe tasthuH / tatra sArthajanA vanamUlaphalAzinastApasatAM jejuH / ekadA jojanakAle dhanAvahaH sarveSAM ciMtAM kRtvA jojanaM cakAra, tAvatte sUrayaH smRtipathamAyayuH-"aho! dhigmAM, paMcadaza dinA jAtAH, paraM mayA sAdhavo na smRtAH / zme tu aprAsukaM apakkamuddizya kRtaM naza muMjaMti, kathameSAM nirvAhaH ?" iti vicArya sUripArthe gatvA sUriM natvA prAha-"svAmin ! adya prasaya 8 nijAna munIn preSaya" / sUristena samaM munighayaM preSIt / nirdoSa prAjyamAjyaM mudA'dAt / sarvai ninirmAsarUpaNapAraNaM kRtaM / zreSThinA trayodaze nave tIrthapadanirdhAraNaM kRtaM ghRtadAnena / yataH // 14 // "zrAyughRtamiti prAhu-rnAnRtaM niSajAM vraaH| svamAyuH zAzvataM yena, sudhIH saMvidadhe dhnH"|| 1 // 13 krameNa tataH sArthasvAmI yugatikaH, tataH saudharme, tato mahAbalakheTeMDaH, tato sakhitAMgadevaH, tato 20 For Private & Personal use only Page #313 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * . .k" nar vajrajaMghanRpaH, yo yugminaraH, tataH prazramakape, tato videhe jIvAnaMdanAmA vaidyo jAtaH / tasya catvAraH 18 suhRdaH / ekadA vaidyagRhe upaviSTaistaiH kuSThI kazcitsAdhudRSTaH / vedyaM te laNaMti-'etasya munezcikitsAM kuru' / / vaidyo vakti-'madgRhe khadapAkatailamasti, ratnakavalaM gozIrSacaMdanaM yUyamAnayata, yathAsya pratikriyate' / te paMcApi ekasya vaNijo haTTaM gatA, vastunI yayAcire / tena muTyaM vinA sarva dattaM / tato vaNika tanave eva siddhiM gtH| paMcanirapi saMjUya muniH snggiikRtH| prathamaM sadapAkatailena tasyAMge'nyaMgo dattaH, pazcAunakaMbalena tadaMgaM bAditaM, kRmayastanmadhye AgatAH / tadanu caMdana sepitaM / evaM triHkRtaM / mUlato rogastasya gataH / tatkRmayastu gavAdikalevare nihitaaH| dayAparAstAnnirAzAn kathaM kurvati ? / tato vastuiyaM vikrIya labdhahemnA jinacaityamudagraM vyadhApayan / tataste paMcApi hAdazakaipe gatAH / tato vaidyajIvazcakravartI zranye tu catvAro bAhusubAhvAdayazcayanujAH / tataH sarve savArthasijhe / tato dhanAvahajIva kapa-1 jadevo'nUt , bAhujIvo narataH, subAhujIvo bAhubaliH, pIThajIvo mahApIvajIvazca brAhmI suMdarI ca / / tau daMnatapasA strItvaM prApatuH / atra dRSTAMte viziSya varNanaM tu prAcInasUrikRtASTAdazasahasrazlokamitadarzanaratnAkaragraMthato zeyamiti / vidhinaikena dAnena, sArthasvAmI dhanAvahaH / trayodaze nave prApa, tIrthakRtpadmujjvalam // 1 // // ityandadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau kAdazastaMne zatottarAdhikASTaSaSTitamaM vyAkhyAnam // 160 // i koirmk 1.25 20 For Private & Personal use only Page #314 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 145 // // zatottaraikonasaptatitamaM vyAkhyAnam // 169 // atha jainanRpANAM dAnavidhimAha - rAjapiM na gRhNati, zrAdyAM timajinarSayaH / jUpAstadA vitanvaMti, zrAddhAdinaktimanvaham // 1 // spaSTaH / ukto'rthaH kumAranRpajJAtena dRDhI kriyate - zrI hemasUriNA rAjapiko yatInAmakaDapyaH kumAranRpAdye varNitaH / etacchrutvA sa paprala - " jagavan ! mama dAdazavrataM kathaM jAvi ? yato madannAdi te na grahISyaMti, tatkimahaM suzrAddhaH ? zrato madgRhe annAdi gRhNatu" / gurujiruce - " zrI caulukya ! na kahapate prathamacaramajinasAdhUnAM rAjapiMgaH paraM he nRpa ! tava zrAddhAdayaH poSyAH / purApi zrInAneyo'STApade samavasRtastadA jarataH paMcazatazakaTairvicitrAhAranRtairAnIya munIzyamaMtrayat / prajuSA pratiSiddhaH / taM sazokaM dRSTvA devarAT 'katividho'vagrahaH ?' iti pranuM paprancha / bhagavAnAha - 'paMcavidhaH - deveMSAvagrahaH, rAjAvagrahaH, gRhapatyavagrahaH, sAgArikAvagrahaH sAdharmikAvagrahazca / rAjA jaratAdhipazcAtra gRhyate, gRhapatirmAmakhikaH, sAgArikaH zayyAtaraH sAdharmikaH saMyataH ityeteSAM cottarottareNa pUrvI bAdhito praSTavyaH / yathA rAjAvagraheNeMzAvagraho bAdhitaH" ityAdini proke iMDa Aha-- 'jagavan ! ye ete zramaNA madIyAvagrahe viharaMti, teSAM mayAkpraho'nujJAtaH / jarato'pi dadhyau'yadahamapi teSAmavagrahamanujAnAmi, iti etAvatA'pi naH kRtArthatA bhavatu' / tataH zakraH pRSTaH prAha- taMja. 12 // 145 // Page #315 -------------------------------------------------------------------------- ________________ he jarata ! idamAnItaM jaktapAnaM, tena tvadadhikaguNAJ zrAvakAnpUjaya' / jaratenAiya te proktAH-'nava-|| nirnityaM madgRhe loktavyaM, kRSyAdi ca na kArya, madIyagRhAsannasthairvaktavyaM-jito javAna vardhate jIstasmAnmA hana mA hana' iti / te tathaiva cakruH / jarataH saukhyamagnastacandAkarNanottarakAkhe eva 'kenAhaM jitaH? ajJAnakaSAyaiH, tecya eva vardhate jaya' ityAlocya nAvato niHspRhAn stauti iti / atrAMtare lokavAdRSTyAt sUpakArAH pAkaM kartuM kAtarA nRpaM procuH-'na hi jJAyate kaH zrAyaH ko na vA ?' iti zrutvA | | nRpaH prAha-'teSAM zrAvaka 15 vratapRSThApUrvakaM deyaM / tata upalakSaNArtha nRpeNa kAkiNIratnena te khAMnitAH, | 12 vratarUpa 13 tilakAnvitAH, jaratakRtacaturvedapAukAste zrAvakA iti prsiddhiikRtaaH| punaH paramAme |ye'nye navaMti, tAnapi sAMgitavAn / tata AdityayazAstu suvarNamayAni yajJopavItAni kRtavAn / mahAyazaHpranRtayastu kecana rUpyamayAni kecana vicitrapaTTasUtramayAdIni, ityevaM yajJopavItapra-|| siddhiH" / ityAdi sarva svarUpaM hemasUriNA nRpAgre proktaM / 'tato he nRpa ! hAdazavrate tava sAdha| mikavAtsaTyamucitaM' / tato rAjJA svAjhAvadhi zrAghAnAM karo muktaH prativarSa 72 vadAvyamitaH, truTitasAdharmiko raNAya 14 koTivyaM kRtArthamakarot / pAraNakadine zrItrinuvanapAkhavihArasnAtrAvasare Msa militasAdharmikaiH sArdha nukte / jojanAvasare sadApi ca dIna:sthitajJAtadudhA dInAM dayAdAnapra vartanAya paTahavAdanenAnnadAnapUrva nukke / anekasatrAgArAnamaMDayat / yataH JainEducation International 2010 Page #316 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. khaca.11 "ghayakUramuggamaga-jANavaghAzkayaMcamakAraM / sakkArapuvagaM sAvayANa, so nicca loyaNaM de" // 1 // "vatthAI pasatyAI, kuTuMbanityAraNatyamatvaM tu / evaM sattAgAra-kayaM nariMdeNa jiNadhamme" // 2 // // 146 // itthaM vrate pAdazame vitanvan , smgrsaarmiknktimuccaiH| su(sa)saMpratizrIjaratAdijUpAn , saMsmArayAmAsa kumArajUpaH // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttI ghAdazastaje zatottaraikonasaptatitama vyAkhyAnam // 16e / // zatAdhikasaptatitamaM vyAkhyAnam // 17 // zratha sAdharmikasevAphasamAhasAdharmivatsale puNyaM, yannavettaco'tigam / dhanyAste gRhiNo'vazya, tatkRtvA'znati pratyahaM // 1 // tapAsaTyaM caivaM-svaputrAdijanmotsave vivAhe'nyasminnapi prastAve sAdharmikANAM nimaMtraNaM viziSTa jojanatAMbUlAdidAnaM, pApannimanAnAM ca svadhanavyayenApyudharaNaM, yataH // 16 // 2012 For Private & Personal use only Page #317 -------------------------------------------------------------------------- ________________ "na kayaM dINujaraNaM, na kayaM saahmmiyaannvbjhN| hiyayaMmi vIyarAje, na dhArile hAri jammo" // 1 // dharme ca viSIdatAM teSAM tena prakAreNa dharme sthairyAropaNaM, pramAdyatAM ca smAraNaM vAraNaM coyaNaM ( codanaM ) praticoyaNA ( codanA ) dikaraNaM, yataH"pamatte sAraNA vRttA, zraNAyArasa vAraNA / cukkANaM coSaNA nujo, niraM pamicoaNA" // 1 // tathA paMcavidhasvAdhyAyAdiSu yathAyogaM viniyojanaM viziSTadharmAnuSThAnakaraNArtha sAdhAraNapauSadhazAlAdeH karaNaM, tathA zrAvakavacAvikAsvapi vAtsatyaM kArya puNyavatA gRhasthena / aMtarAyadoSAt yIbhUtavi-| javAH zrAghAH punardhanADhyAH kAryAH, zrUyate hi-virAdavAsI zrIzrImAlidhAjUH saMghapatiH pazyadhikatrizatasAdharmikAn svatuDyAMzcakre / yataH "kiM tena hemagiriNA rajatAmiNA vA, ye cAzritA hi taravastaravasta eva / manyAmahe malayaparvatamekameva, yatrAmraniMbakuTajA api caMdanAni" // 1 // tathA zrIsaMnavajinena prAktRtIyatnave dhAtakIkha airAvatakSetre kSemApuryA vimatavAhananRpatvena mahAu-18 nikSe sakatasAdharmikANAM lojanAdipradAnena jinakarma bajha, tataH pravrajyayA''natakahape surIjUya saMjavajino'jani / tasya cAvataraNe phAgunazakkASTamyAM jAte mahAnide'pi tahina eva sarvato'pyAgatasama 2010_05 For Private & Personal use only Page #318 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapA. stadhAnyAnAM saMbhavo'jUditi saMnavanAma pratiSThitamityAdinA sAdharmikavAtsadhyapuNyaM vaco'tigaM mattvA || staMna.12 tatkRtvA pratyahaM ye'vazyamaznaMti, te gRhiNo dhnyaaH| // 14 // atrArthe jaratAnvaye trikhaMkAdhipadamavIryadRSTAMto yathA-'sAdharmikanojanapUrvameva sarvadA juMjAnaM ta parIkSitumanyadeSaH pUrvAnaMtaravarNitarUpAzrAdhAn koTimitAMstIrthAgatAn darzayAmAsa / tAMzca sajakti 8 nimaMtrya lojayata eva nUnujo jAskaro'staMgataH, evaM rAjJa upavAsASTakajavane jaktinAvo na niSThAM gataH pratyutAdhikataro'navat / tatastuSTaH zakrastasmai divyadhanuHzararathahArakuMmlayugakhadAnapUrva zajayayAtrArtha || tIrthozArArtha cAdideza / so'pi tathA cakre / atra vizeSavaktavyatA zajayamAhAtmyato jJeyeti / anyadapi jJAtaM likhyate yathA| zrIzubhaMkarazreSThI svajanmamadhye khadaM jJAtinojanaM, khadakanyAdAnaM, sakSagodAnaM, sakSadhijAnAmazanaM | ceti catuSkaladaM vidhAya mRtvA ca svagRhaminidhAne sarpatvaM prApa, nityaM putrAdIn lApayati / tadgRhapArzve dharmadAsAhvaH zrAyaH tathAvidhaSavyAjAvAdekasmai munaye, ekasyai sAdhvyai, ekasmai zrAvakAya, ekasyai / zrAvikAyai varSamadhye sakRd jAvena dAnaM prayannati, tenAvadhijJAnaM sa prApa / anyeyuH zubhaMkaraputraiH sarpanApanavRttaM zrAdhasya proktaM, zrAvastatprAgjavaM prAha-'pUrvamanena sadajJAtinojanadAnena SaTkAyAraMjaH kRtaH, usn anekapatrAvalInAmutkarA uliSTasthale kAritAH, tatrAnekapIDiyAdijIvAnAM virAdhanA kRtA, evaM khAcatuSkadAne'pi mahatpApaM svayamanyUhya, tenAtra sarpo jAtaH, madharmaniMdA'pi anena kRtA'sti / purkhana-2 2010 For Private Personal Use Only Page #319 -------------------------------------------------------------------------- ________________ bodhirasti, mRtvA narake gamiSyati' iti zrutvA tatputrAH prabuddhAH zrAyA jAtAH, dharmadAsastu tasminneva / nave mukti praapeti| zrIsaMnavaH prApta(pUrva)jave tRtIye, zrIdevIryaH sa ca dhrmdaasH| sAdharmikANAM pratipattitazca, prAptA zme sarvasukhaikadhAma // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau zatAdhika saptatitamaM vyAkhyAnam // 17 // -olaror // zatottarakasaptatitamaM vyAkhyAnam // 11 // atha pauSadhazAlAkaraNaphalamAhapuNyAya kurvate dharma-zAkhAdi ye janAH sadA / teSAM syAdipulaM puNya-mAva(ma)jUmipateriva // 1 // spssttH| saMbaMdhastvayaMbAyathA gopagirau bappajasUripratibodhitena zrIzrAma(ma)nRpeNa sahasrastaMcamayI sAdhuzrAvakasugamapraveza nirgamapravaraghAratrayamamitA dUratarapaTTazAlopaviSTasAdhUnAM pratikhekhanAsvAdhyAyAdisaptamamalIvezAjJApakama 2011 Page #320 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. dhyastamnavadhamahAghaNTATaMkAravakAriNI pauSadhazAlA kAritA / tasyA vyAkhyAnamamapatrivapravyeNa jyotI-18 na. 15 18| rUpamaNizilAunnazcaMkAMtamaNikuTTimo ghAdazasUryavannizAyAM sarvatamopahA, pustakAdaravAcanasUkSmabAdarajI- // 14 // vAvirAdhanArtha mahAtejoyuktamupAzrayamakArayaditi / atrArthe'nyadapi jJAtamidaM 8 ekadA zrIpattane jayasiMhapasarvavyApArAdhyakSaH paMcasahasraturaMgamAdhipaH zrIzrImAkhijJAtIyamaMtrI sAMtuH zrIvAdidevasUrigurujaktaH caturazItisahasraTaMkakavyayenApUrva rAjadhavalagRhasamAnagRhaM kAritavAn / khokA , vilokayitumAyAMti / zrIgurorekadA tadadIdRzat , paraM guruNA tanna zlAghitaM / maMtriNA kAraNaM pRSTaM / / tadA saulAgyanidhAnaTujhenoktaM| "khaMjhanI peSaNI cUlhI, jalakuMjaH pramArjanI / paMcaite yatra vidyate, tena no varNyate gRham" // 1 // anyacca| "sugharIkAkacavyAdi-pakSiNo'pi hi naikshH| kurvate svagRhaM yatnA-na puNyaM tatra jAyate" // 1 // maMtrin ! yadyevaMvidhA pauSadhazAlA syAttadA varaM dharmahetutvAt , anyattu pApahetutvAd gurucirna vyAkhyAyate / he maMtrin ! saudhaM sarovaraM ca vivAhAdiprakaraNaM yucha sAraMlajAtaM sarvaM na varNanIya' / iti || BI zrutvA maMtrI dadhyau-'sAdhUnAM vasatidAnamapi mahApuNyaM syAt / pUrvamapi jyNtiishraavikaavNkcuulaavNti-16|||10|| sukumAkhAdaya AzrayadAnataH svepsitaM sthAnaM jejuH / tathA meghakumAraH kutrajIvaM prati sthAnakadAnato || | mahatsaukhyaM prApa, tarhi zme tu sarvajIveSvanayaM vitanvaMti, teSAM pradAnaM tu mahAphaladaM syAt , tathA ye munI-13 2011 For Private & Personal use only Page #321 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nAmAzrayaM na dadati, te namucipradhAnavaduHkhaM sanaMte / iti dhyAtvA sa tu tadeva gRhaM prAsukaM dharmanimittama-2 karot / zaSinimittaM kRtA vasatistu munInAM na kaTapyA AdhAkarmikAhAravat / atra tu na ko'pi dossH| evamanyAmapi dharmazAlA vyadhAt / yastanoti varapauSadhazAlA, sarvasijilalanAvaramAlAm / sarvadeva bajate suvizAlA, bodhibIjavimalAM kamalAM sH||1|| // ityavdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ghAdazastaMne zatottarakasaptatitamaM vyAkhyAnam // 171 // // zatAdhikaThisaptatitamaM vyAkhyAnam // 17 // atha sAdhUnAmakaTapyaM dAnaM na deyamityAhatyaktuM yogyaM vimizra, kutsitaM jadayavarjitam / krodhakaitava'rmatyA, dattaM dAnamanarthadam // 1 // spaSTaH / atrArthe nAgazrIsaMbaMdhaH, sa cAyaMRI caMpApuryA somadevasomajUtisomadattA ime trayaH sahodarA ajUvan / teSAM krameNemA nAgazrIyazazrIjU tazriya iti timraH priyA Asan / teSAM trayANAmitthaM gRhavyavasthitirAsIt-'ekaikadine krameNa sarvaira-| 2011 For Private & Personal use only Page #322 -------------------------------------------------------------------------- ________________ " // 14 // Ting Liu Xiao Tai Tai Gong Leng Leng Shui Ting Liu *** pyekasadmani noktavyaM / ekadA nAgazriyA svavArakadine kaTutuMbIvyaMjanamajAnatyA tayA hiMgyAdinirdhavyaH / saMja. 15 saMskRtaM pakkIkRtaM ca, tanmadhyAttayA kiMcitsvAditaM, kaTukaM jJAtvA dhanavyayaM smRtvA ca kvApi nAjane'-3) sthApayat / tato'nyalojanAdIn jojayAmAsa / tatastadgRhe dharmaghoSasUriziSyo dharmarucirmAsakSapa pAraNe Ayayau / tayA tadvyaMjanaM 'dhanavyayo viphalo mA jUt' iti dhyAtvA dattaM / munistu tadgRhItvA / guvaitikaM prApa / aho ! asyAH striyo buddhiM dhira dhig, yasyA gRhe tapastejasA suragirisamA munaya 3 AgatA anayotkaratuTyA gaNitAH, tathA kaTpavRkSasUryakAmaghaTapuNyodadhisanninA anayA'rkatarurAhukulAghaTagoSpadatuTyA nishcitaaH'| atha dharmarucistadAhAraM guroradarzayat / guruNA tadayogyaM caturnirhAnAtvA / proktaM-'he ziSya! idaM zudhasthale pariSThApaya' / imamAdezamAsAdya sa vanamagAt / hastaka(ga)tapAtrataH kathaM-18 citsthaMmile ekaviMzuH papAta / viM'svAdAkRSTAH pipIlikA etya sahasrazo triyamANA dRSTAH / tadA munirdadhyo-'yadekavidharityaM prANaghAtakastarhi samagramidaM kati jIvAn jasmasAtkartA / tadhAtrAhaM anya-2 jIvAnAM saukhyaM karomi kiM vA mama jihvAM prati saukhyaM dadAmi / yadi jIvAnAmajayaM tanomi, tadA javAMtaH syAt , anyathA ca navavRdhiH / tathA jinAjJAM pAkhayAmi kiM vA majIvaM ? aho jinAjhaivAhA' / tathA madgurorapi AjJA'sti 'zupasthaMmile gatvA pariSThApaya' / matkoSThakasadRzaM susthalaM vApi nAsti / ||14e| are jIva ! pUrva tvayA'nekajIvAkukhA thAhArA vyato'timiSTA anekazaH kRtAH / ayaM tu nAmato uSTaH pariNAme tu jIvadayArasarUpa eva viziSTaH, ato he jIva ! tvamevemaM piba' ityAdi vimRzya sarpo For Private 2016! Personal Use Only Page #323 -------------------------------------------------------------------------- ________________ mabilapravezamivAdAnamanasA sa tamAhAramudarAMtaHprAvezayat / tato'nazanaM gatvA sarvArthasiddhivimAne yayau / / tataH sUriNA sA vArtA kAnAdinA vijJAya lokasamadaM sA nAgazrIH ni detA / tataH samastasvajanaihAniSkAsitA / sarvatra vramaMtI kvApi vane davAnalena mRtA SaSThI pRthvI prAptA / samastanarakeSu nirSiratamat / anaMtakAvaM trAMtvA krameNa praupadI jAteti / vizeSeNa jJAtAsUtrato keyamiti / dattvA ca sAdhoratyajanIyanojanaM, sA strI hi saMsAramanaMtamantramat / krodhAdidoSAn pravihAya zrAvakaistyAgo vidheyaH satataM supAtrake // 1 // // ityabdadinaparimitahita padeza saMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttI kAdazastaMne zatotaratisaptatitamaM vyAkhyAnam // 17 // // zatAdhikatrisaptatitamaM vyAkhyAnam // 173 // zratha dAnamanumodakasyApi phasatItyAha phalaM yacati dAtRnyo, dAnaM nAbAsti sNshyH| phalaM tulyaM dadAtyeta-dAzcarya tvanumodake // 1 // 20101 1 For Private & Personal use only Page #324 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 150 // spaSTaH / atrArthe jJAtaM - raivatodyAne samavasRtaM nemijinaM zrutvA puMkarIkAkSo baMdhunA saha vaMdanAyAgAt / natvA jinaM vairAgya| dezanAM nizamya viSNustaM papraSTha - 'asyAM puryA svargasaMninAyAM kiM jAvi ?' / vizvagururjagAda -- 'vAru madAMdha kumArAcyAM sakopIkRtadvaipAyanato vinAzo'syA javiSyati, aparaM ca jarAkumAramukta bANena vAmapAde vidhaH saMstvaM kAlaM kRtvA tRtIyapRthivyAM nArakatvenotpatsyase' iti svAmivacanaM zrutvA jarAkumAro 'mA'haM bhrAtRno mUvam' iti mattvA vanecaro babhUva / tataH zrIkRSNo'haM narake gamiSyAmi ityArtta - dhyAnaM dhyAyaMstasthau / tadA jagavAnAha - ' zrAgAminyAmutsarpiNyAM dvAdazo'mamanAmA tIrthanAtho navipyasi' tachrutvA saharSeNa svapurIM prApa / tataH sapadi nagaramadhyagatAmakhilAM madirAM nirakAzayat / zrathAnyadA zAM pradyumnakumArau zrI mAyai vane bahu dUraM gatau / tadA raivataguhAsu nikSiptamadirAgaMdha zrAgataH / sucireNAtilubdhA yadoH kumArAstAM papuH, madena vikalA yathecaM premuH / atrAMtare dvaipAyanatapasvinaM dRSTvA gADhaprahAreNAkuTTayat / tadA sa munirnidAnamakarot - 'madIyaM tapaH pramANaM cettadA'haM purIdAhakaro na| veyaM / tata etadvRttaM kumArA rAmaviSNucyAmAhuH / tanutvA tau dvaipAyanAMtike samAgatyAhatuH - 'jo mune ! kRpAM kRtvA nidAnaM viphalI kuru' / sa smAha - 'idaM vRthA na javet paraM yuvAM vinA kaMcana naiva mokSye, to bahudhA na vAcyaM / zratha nagare nRpaH paTahadmavAdayat - 'jo janAH ! manyunA dvaipAyanena purIpralayaH prapanno'sti, tato yUyaM jinadharmaikacittA javata / tathA cakruH kecit / anyetu staMca 12 // 15 // Page #325 -------------------------------------------------------------------------- ________________ RRIERS "saMdhyAghrarAgagajakarNakuzAgrabiMkallolavAsavadhanustaralaM samagram / sAMsArika aviNyauvanarAjasaukhyaM, nemistadA trijagatIpranurAha vastu' // 1 // iti nemidezanAM zrutvA dIdAM svIcakruH / M atha vaipAyanarSirmRtvA vahnikumAramadhye tridazo jajheM / sa prAcyaroSAnnagare upavAyAgAt , paraM janA / *AcAmlAditapaH kurvati, tena parAjavituM na damaH / evaM pAdaza varSANi gatAni / anyedyuH sakalo'pi lokaH parvadine dharme pramAdyanavat / tataH sa purAtmA'vasaraM prApya saMvartakasamIreNa tRNakASThAdikaM nagare / prakSepya jajvAla, anyadezAdigatAn lokAnapi tanmadhye'pAtayat / tadA saMtrAMtau kRSNarAmau rohiNI-1 devakyau vasudevaM caitAMstrIna rathArUDhAn kRtvA gopurAnimukhaM samAyayatuH, tAvaprathaturagau padamapi gaMtuM nAzaknutAM / tatastau svayaM rathaM samAkraSTuM lagnau tAvattena devenoktaM-'no rAmakRSNau ! yuvAM mudhA prayAsa kuruthaH, yuvAM vinA kamapi na mohaye' ityuktvA jvalatpratolI pAtitA tena trayo'pi jinadhyAnaikalInA devajUyaM gtaaH| zratha tau nagarAnnirgatau kasmiMzcigirizikhare sthitvA tAM nagarI paemAsAn yAvakSyalo-15 4kayatAM / tataH pAMkuputranagaragamanotsukau krameNa kauzAMbIkAnane gatau / tatraikavaTasyAdhaH zilApaTTake ni-19 piNNau / tRSAkrAMtena hariNA baMdhupArzve jalaM mArgitaM / tato rAmo jalAzraye taM muktvA gataH / so'cyutaH / pItAMbarAvRtaH kRtasvajAnUparipAdapadmo drumasyAdhaH supto nizAM prApa / itazca sa jarAkumAro dUrAtsvarNa-| u.26 JainEducation International 2010 For Private & Personal use only Page #326 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 15 // sAmagadhrAMtyA tIdapa Su muktavAn , tema vAmapAdatale vidhe jAgarita evaM praai-'aho| kena phurAtmanedaM saMja.15 kRtaM ?" tatvA jarAkumAra zrAtmAnaM niMdana sAzrunetro baMdhozcaraNe niptitH| hariNokta-'kiM rudanena / jagavatA yamuktaM tajAtaM, kimatra zocanaM / jo bAMdhava ! mamedaM kaustujara parivenyo dattvA nagaradAhAdivRttAMtaM nivedayeH, anizAnaM dRSTvA nizcayo naviSyati, yadi tvamito na yAsyasi tadA bakhajaprastvAM hani-13/ pati' / tanvRtvA sa mathurAM prati cakhitaH / tataH sa hariraciMtayat-'aho ! dhanyAste gajasukumAlaDhaMDhapAdyAH, ye mohaM vazIkRtya paramAnaMdaM prApuH / tataH prANAMte narakayogyavezyA samutpannA-'aho mama vairiNA purI dagdhA, pApinaM kathamapi pazyAmi tarhi taM hatvA yamAtibhiM karomi' iti dhyAyaMstRtIyanarake gtH| atha sa muzalI kamaladakheSu javaM saMgRhya vaTe samAgAt, tena saMjASitaH-'no baMdho ! zItasaM javaM gRhANa piba' evamukto'pi na pratyuttaraM ddaati|tto vastramapAvRtya zareNa vizvaM dRSTvA vilalApa / tatkapazarIra skaMdhe kRtvA mohata itastataH paramAsAna yAvad braaNtH| atha baladevabaMdhuH siddhArthanAmA surataM 4 bodhayituM samAgAt / karSakAkAraM kRtvA tatpuraH zikhAgre paMkajAni zrAropayat / tad dRSTvA rAmo'pyavak-'no ahezvara ! atra zilApaTTe'bjAni kathaM lAvAni ?' / sa prAha-'noH tavAMsagatazavaM jI-12 viSyati tadaiva' / tapacanamavagaNayya mohenAgre gan rauhiNeyo dagdhamahIruhaM siMcaMtamekaM naramavekSya taM | // 11 // pratyAha-'no mUDha! dagdhazAkhI siktaH kadA pacavitA ? suraH prAha-'kuNapamidaM yadA sajIvaM jAvi 1 mUrkha. OMOMOMOMOMOMSCREE 20 For Private & Personal use only Page #327 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 4eveD tadA' / evaM samoktiM nizamya dadhyau-'nUnaM me baMdhubhrato nizceSTatvena' / tataH suro jagau-'jo baMdho / mAM mitraM siddhArthamavehi, tvabodhAya sarvamidaM mayA racitaM, kRSNastu jarAkumAreNa hataH' / pUrvavRttAMta sarva sa suro'kathayat / bakhanamo'pi mohaM muktvA baMdhudehasaMskAraM cakre / itazca balaM dIdotsukaM vijJAya 2 neminA cAraNarSiH preSitaH / sa saMyamamagrahIt / tadanu tuMgikAgirau tIvra tapastepe / anyedyuH zrIrAmaSiH mAsasya pAraNe kvApi pure'vizat , tadA sArjakayA kUpakaMvasthayA munirUpamohitayA tatranyastanetrayA . striyA kuMjasya sthAne miMjasya gale rajjurabadhyata / anucitaparAM tAM vIkSya muninA sAvadhAnIkRtA / tato | munirdadhyau-dhira dhig me rUpamanarthakaM, ato nagarAdiSu zikSArtha na gaMtavyaM, vane eva kASThahArAdinyo | |'zanaM grAhyaM' / anyadA kASThavAhakaiH svasvajUpAnAM proktaM-'kazcinnaro mahattapazcarati' / te zrutvaivaM dadhyuH'nUnameSa narastapaH kRtvA'smAjyAni grahISyati' / tataste sasainyAstaM hetuM muneH samIpameyuH / tadA sa | sidhArthasuro vaiyAvRttyArtha sahasrazaH siMhAn vicakre / tecyo jItA nRpAstaM natvA svasvasthAnamaguH / ttH||4|| prati nRsiMha iti khyAtirjAtA / zratha tasya muneH svAdhyAyaM zRevaMto vyAghravyAlasiMhAdayo darzanaM / zrAmatvaM ca prApuH / tatraiko mRgo muneH prAganavamitratvAjAtismaraNatazca samIpAzrayI sArthAdiyoge sati azanAdinA vaiyAvRtyaM karoti, saMjJAM kRtvA jJApayati / evaM zatavarSANi yAvad bahu tapastaptaM / yathA "saLi mAsA sahi parakA, catvAri caumAsina / jeNANasaNena vihiyA, babanadarisiM namasAmi // 1 // KONNNNN 20101 Page #328 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadazaprA. ekadA kAdhArthinastadhane vRkSAnaneditAn muktvA madhyAhe jojanaM kartuM sajA jaataaH| sa mRga tAn vIkSya gurumajJApayat / tataH sa sAdhurmAsarUpaNe kuraMgadarzitamArgeNa tatrAgAt / sUtrakArastaM muni | ||15shviiy jAvazukhyA dAnaM dattvA dadhyau-'dhanyo'haM kRtapuNyo'haM' / tadAnIM sa sAraMga Unino rAma rathata cAlokya dadhyau-'ahamadhanyo yastiryagranavena dUSitaH / yataH "na dIkSAgrahaNe sAdho-nikSAdAne na ca pranuH / eko'haM maMdanAgyo'smi, dhigmAM pazutayA hatam" // 1 // tAvatteSAM trayANAmupari vAtomiprerito'ninnaH pAdapaH patitaH tena trayo'pi mRtvA brahmaloke devatvenotpannAH, muninA saMyamaM varSazataM yAvad dhRtamiti / zratha munirdevayaM gato'vadhinA svabaMdhusnehaM / | smaraMstanmisanotsuko'bhavat / paraM pUrva pustakalikhitamavazyadevakRtyaM paMcasajAI kurvatastasya svazItisainavarSANi gatAni / tataH zIghaM tRtIye zvane etya kRSNamakarSayat / kRSNaH prAha-'he baMdho ! mAmatraiva rakSa rakSa, svatsparzanAtinuHkhamavApnomi, paraM loke zrAvayoryazaH suranarA gAyaMti tathA kuru / tato basasu. reNa tatraiva pUrvavadyAdavAdipUrNA pArikA niSpAditA / lokAnAM samAhitaM pUrayati / punarjavadhipUreNa sA hai| lApUraNa sA // 15 // psAvitA / evaM saptavAraM kRtvA plAvitA ca / itthaM satyaM jagatsu mahimA prasRtaH / vijAgame tu hI zatAni voNi jAtAni / tadapItyaM satyaM / jainAgame tu 11000 varSANixi jAtAni iti vRshaaH| -%A4%ACACA-CA 2012 For Private & Personal use only Page #329 -------------------------------------------------------------------------- ________________ dAnaM prayacaMtyanumodayaMti, kurvati zaMsAM zutnacittato vA / dAtrA samaM lAjamavApnuvaMti sAraMgavattattvavido vadaMti // 1 // // ityavdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttI chAdazastaMne zatAdhikatrisaptatitamaM vyAkhyAnam // 153 // // zatottaracatuHsaptatitamaM vyAkhyAnam // 14 // atha dAnasamaye vidhAdidopAstyAcyA ityAdaghRtAdivastuno vidhu-mau kSarati no yathA / tathA dAnaM pradAtavyaM, sAdhUnAM tacca kaTpate // 1 // spaSTaH / atrArthe jJAtamidaMcaMpAyAM dharmaghoSamaMtrI / tasya striyaH sujAtazreSThisvarUpAdikaM vIkSya mohitaaH| tapaM vidhAyaikA strI vayasyAniH sahAkrImat / tadRSTvA maMtrI aparamArthajJaH sujAtopari SaM vahan kUTalekhamalikhat / yathA"sujAtena likhitaM vikramanRpaM prati zyaM vijJaptiH-yuSmAnirAzu samAgaMtavyaM / asmatpurezaM prapaMcena hitvA rAjyaM dApayiSye' ityAdi likhitvA svanRpAya darzitaM / nRpastasya hananArtha kaMcinmiyaM kRtvA caMDa ___ 2011 Page #330 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA. dhvajampapA auSayat khekhena saha sujAtaM zreSThinaM / pandhadhvajaH tatpatraM vAcayitvA sujAtazreSThina niSka- staMca.15 saMkaM jJAtvA dathyau-'aho caMpApatinA kathamAdiSTamanaI kArya / / ayaM tu niHspRho'sti' iti nizcayaM 2 // 13 // katvA svasatAM tasmai dadau / navodAmugdhAsaMyogena zreSThI sAmayo jaatH| tadA panI svAtmAnaM niniMda punaH punaH / tadAkarNya zreSThI prAha-hekhi ! karmaNa eva doSaH / tataH sA vairAgyaM prAptA / dIkSAnazanAnyAM mRtvA devItvaM prApya punastatraitya sujAtamuvAca-tvamavo'gIkRtyAhamIdRzaM padaM prAptA, atha kiMcitkArya samAdiza' / zreSThinoktaM-'matkasaMkamuttAraya' / tataH surI taM vimAne saMsthApya caMpAvane mu-13 moca / zikSAM vikuLa nApitazcaMpeza etya zreSThinaM nanAma / devyA pUrva yathAvRttaM niveditaM / nRpaH krodhena . taM sacivaM dezAniravAsayat / sujAtastu mahotsavena gRhamAnItaH krameNa dIkSAM lakhau / atha dhrmghossH| |susAdhusaMyogAtprAptacArucAritraH pRthvIpure varadattamaMtrigRhe jidArtha praviSTavAn / varadattastu hRSTaH paMcAmR-8 tadAnaM dAtumudyataH, tanmadhyAd ghRtadIrabiMpurekAdimau papAta / tadA munirakahapyamAhAraM mattvA vyA-14 ghuTyAnyatra gataH / varadattaH pazcAttApamakarot / itazca tadvikopari makSikA sthitA, tanakSaNAya gRha-2 godhA sametA, tananArtha kAkimakaH sametaH, tabadhArtha mArjArazca sametaH, tahiMsAthai gRhasatkaH zvA MsamAyAtaH, tabadhArtha rathyAsatkaHkurkuraH samAgataH, tadA gRhasvAminA rathyAsArameyo hataH, rathyAgata- // 13 // janairanyaH prati mAritaH, parasparaM khaGgAkhanimuSTAmuSTipramukhaM yuiM jAtaM, tIdaya varadatto dadhyo 'nUnamamu-12 mana jJAtvA tena zaSiNA'zanaM nAtaM, aho prazasyaM dhanyaM tasya jJAna dhyAnaM ca' iti dhyAtvA vairAgyeNa JainEducation International 2010-05 For Private Personal use only Page #331 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *%%A4% svayaMbuyo jAtaH / jAtismRtyA pUrvajavAdhItasUtraM sarva saMsmRtaM / devadattamuniveSaM gRhItvA pRthvI punAti smeti / vizeSavaktavyatA upadezamAkhAkarNikAto jJeyeti / mugdhAjyazAkAdirasasya viMDuryathA na jUmau patati pramAdAt / zrAdhena deyaM svazanAdikaM ca, dhArya muninni ( nIn ) varadattavattat // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau pAdazasaMne zatottaracatuHsaptatitamaM vyAkhyAnam // 17 // CK // zatAdhikapaMcasaptatitamaM vyAkhyAnam // 15 // athATapamapi dattaM dAnaM mahAphaladaM syAdityAhaaspamapi hitau kSiptaM, vaTabIjaM pravardhate / jakhayogAttathA dAnAt , puNyavRkSo'pi vardhate // 1 // spaSTaH / aspaM sUkSmaM tilatrinAgamAtratvAt , yathA nyagrodhabIjaM jalayogAt vardhate tathA dAnataH puNyatarura pi iti / atrArthe mUkhadevaprabaMdhaH, sa cAyaM| kozakSAyAM dhanadevadhanazrIputro mUkhadevaH / kalApAtro'pi vyasanadoSitvAt pitrA nirnarsitaH anekadezeSu paryaTan ekasmin purAsanne devakukhe ekena kArpaTikena saha suSvApa / rAtrau yorapi saMpUrNacaMdhamaM ___Jain Education international 2010-15 For Private Personal use only Page #332 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapA.hAmasapAnasvapna jAta / pratyUSe jaraTakena tavRttaM svaguroH puraH proktaM, tena pharkha gaditaM-ziSya adya tava 8 ghRtagumapUrNamaMjhakamekaM ko'pi dAsyati / ytH||15|| "sA sA saMpadyate buddhiH, sA matiH sA ca jAvanA / sahAyAstAdRzA zeyA, yAdRzI javitavyatA" // 1 // mUkhadevastasya gurumajhaM matvA svamapAThakapAdye gatvA vinayena tatphalaM pRSTavAn / tena svamaphalaM-'tava saptame dine rAjyaM nAvi' itthaM procya svasutA dattA / mUkhadevaH smAha-rAjye jAte enAM prahISye / / tato mUladevaH pure parighraman kasyacid gRhe kulmASAn khabdhvA'raNye etya jojanAya sthitaH, tAvatko-18 spi mAsopavAsisAdhuH sametaH, taM prati harpajareNa dadau kuTamASAn / tanmahinA divyagIrjAtA-zloPkArdhamadhye yapadasi tattvaM prApsyasi / tena "gaNiyaM ca devadattaM, datisahassaM ca rajaca" | iti yAcitaM / tataH saptame dine mRtyuprAptAputranRpanRtyaviracitapaMcadivyai rAjyaM prApa / tadA kArpaTikastanRpapadaprAptiM zrutvA punaH punastatra sthakhe svapmakRte svapiti, tatpunaH kva / mUkhadevanRpo dAnAdidharma vi/dhAya svAtmadharmamasAdhayat iti / athavA prastutazlokalAvArthe nayasArajJAtaM caMdanavAlAvRttaM tathA caa-18|||14|| syAmavasarpiNyAM prathamadAnadharmadarzakazreyAMsakumArAvadAtazcetyAdayo dAnakusakato'vadhAryAH / atrAhananu dAnaM paMcadhA-supAtradAna 1 majayadAnaM 2 mAtRpitRsnuSAnRtyapAdInAM dAnamucitaM 3 yAcakAdInAM ___ JainEducation international 2010 Page #333 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hai kIrtidAnaM 4 dInaduHkhitAnAM dAnamanukaMpAkhyaM 5 iti paMcasu supAtradAnamekaM punaH punaH zreSThatvena kathaM 2 ucyate-'eSu madhye Aye mokSade, tatrAnayadAnaM tu sarvavrataprAramne proktaM, supAtraM tu sarvavratAMte proktaM / / anya trINi sAMsArikasaukhyadAni / athavAdyacaramajinau supAtradAnenaiva sukhinau bajUvatuH, ataH | zreSThamiti sthitaM / zrImUlarAjJA nayasAracaMdanAzreyAMsanAneyajinAdinirmahat / aspasya dAnasya mAhAtmyataH phalaM, prAptaM tataH svIkurutAMtimavratam // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttI pAdazastaMne zatAdhikapaJcasaptatitamaM vyAkhyAnam // 175 // // zatAdhikaSaTsaptatitamaM vyAkhyAnam // 16 // zrautadAdazavatAni nizcayavyavahArAnyAM likhyateekaikaM tamapyeSu, vivinedena sAdhitam / tavijJAya sudhIzrAddha, ruciH kAryA vratAdare // 1 // spaSTaH / navaraM eSu pAdazavateSu madhye ekaikamapi vrataM prathamAdikaM viviprakAreNa nizcayavyavahArAkhyena gaditaM / tathAhi ___JainEducation international 2017 For Private Personal use only Page #334 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 155 // 20 yaH parajIvaM svajIvatulyaM dRzyamAnasudhA divedanayA vijJAya na hinasti iti vyavahAranayApeyAdyaM vrataM / 1 / 'chAyaM svAtmA'nyajIvahiMsAbandhakarmanirduHkhaM prApnoti, tatsvAtmanaH karmAdinyo viyogaprApaNaM, anekaguNAtmako jIvaH, hiMsAkarmAdigrahaNaM nAsya dharmaH' ityAdijJAnabuddhyA svAtmaguNahiMsAtyAgarUpanizcayanayApekSayAdyatrataM / 2 / khokatiAlI kApaNa nivRttiriti vyavahArato dvitIyaM // 1 // maunIM nApitaM jIvAjI vasvarUpasyAjJAnena vitathakathanaM, paravastupudgalAdikaM prati asmadIyamitibhASaNamiti nizcayamRSAvAdA viramaNaM, tadvataM nizcayato dvitIyaM / 2 / etaddvrataM vihAyAnyatratAni yena virAdhitAni, tasya cAritraM gataM, paraM zAnadarzane sthite, yena nizcayamRSAvAda viramaNavrataM virAdhitaM tasya jJAnAditrayamapi gataM / tathAssgame'pItyamuktaM - 'ekena sAdhunA maithunaviramaNavrataM janaM, ekena ca dvitIyaM tatrAdya AlocanAdinA zu yati, aparastu syAghAdArthayuMpaka AlocanAdinA na zuddhimeti' / tathA yodattaparavastudhanAdikaM pratyAkhyAti, tasya tadvyavahArato vrataM tRtIyaM / 1 / yo 'vyato'dattaM na gRhNAti paraM aMtaHkaraNe 42 jedapuNyakarmavAMcAdinA dharmakArya karoti, tathA paMceMdriyatrayoviMzativiSayASTakarmavargaNAdiparavastugrahaNecchAto niyamaM karoti tannizcayato'dattAdAna viramaNavrataM / 2 / zrAnAM svadAra saMtoSaH parastrI tyAgaH, sAdhUnAM sarvasvI tyAga iti vyavahAratazcaturthI vrataM / 1 / viSayA staMca. 12 // 15 // Page #335 -------------------------------------------------------------------------- ________________ jilApamamatvatRSNAtyAgarUpameva jAvatacaturthaprataM / / bAhyataH strItyAge'pyaMtaraMgakhaulupyaM yena na pratyAkhyAtaM, tasya viSayasaMbaMdhikarmabaMdho navatyeveti / | zrAghAnAM navavidhaparigrahaparimANAdikavataM, munInAM sarvaparigrahatyAgarUpamiti vyavahArataH paMcamaM vrataM | 1 / nizcayatazca jAvakarma rAgapAzAnaM, avyakarma aSTakarmadeheMjiyarUpaM tatparityAgarUpameva karmAdipara-| vastumU tyAgenaivaitagataM lAvataH syAt / yataH-'mulA parigaho vutto' ityAdivacanAt / / / | SaDdikparimANarUpaM vyavahArataH SaSThaM vrataM / 1 / nArakAdigatikarmaguNAn vijJAya tenya udAsInatvaM / siddhAvasthAsUpAdeyatvaM tannizcayataH SaSThaM / / pUrvoditanogopanoge vastuparimANaM tabyavahArataH saptamaM / 1 / tathA vyavahAranayamatena karmaNAM kartA , joktA ca jIva evAsti / nizcayamAzritya karmaNAM kartRtvaM karmaNyevAsti, yataH-manovAkAyayogA eva kartAraH karmaNAM saMti, joktRtvamapi yogeSvevAsti / ajJAnena jIvasyopayogo milati, paramArthavRttyA tu jIvaH karmapudgakhenyo jinna eva, jJAnAdiguNAnAM kartA joktA ca / jamacalatubAH, 'anekajagajIva-2 ranekazaH parijujya parinujyobiSTalojanamiva juktamuktAH pudgalAH santi teSAM logopanogatvena grahaNaM na / tava jIvasya dharmaH' ityAdi ciMtanaM tannizcayataH saptamaM vrataM / / prayojanaM vinA pApAraMjaNaM, tasya viratistadanarthadamaviramaNavataM vyavahAramAzritya / 1 / mithyAtvAdi / 2010 For Private & Personal use only Page #336 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. // 156 // 57 karmabaMdhahetu niH karmabaMdho javati, tabaMdha svAtmIyatnAvena jAnAti, tato viramaNaM tannizcayato'nartha- staMca13 damaviramaNavrataM / / | AraMjakArya muktvA yatsAmAyikakaraNaM tadvyavahArataH sAmAyikaM jJeyaM / 1 / jJAnAdimUkhasattAdhamaH / sarvajIvAstuTyAn vijJAya sarveSu samatApariNAmastannizcayato navamaM vrataM / / niyamitakSetre sthitistadvyavahArato dezAvakA zikaM / 1 / yacca zrutajJAnena SaDpravyAeyupalakSya paMcabhavyeSu heyabuddhinimayajIvasya dhyAnaM ca tannizcayato dezAvakAzikaM vrataM / 5 / ahorAtraM sAvadyavyApAra muktvA svAdhyAyadhyAne pravartanaM tadvyavahArataH pauSadhavataM / / svAtmano kAnadhyAnAdiniH svaguNaiH poSaNaM puSTikaraNaM tannizcayataH pauSadhavataM / 5 / pauSadhapAraNe'thavA'janaM sAdhuzrAvakANAmatithisaMvinAgaM kRtvA jojanaM tadvyavahArato'tithisaMvilAgavataM / / AtmanaH pareSAM ca jJAnAdidAnaM paThanapAunazravaNazrAvaNAdikaM tannizcayato bAdazaM vrataM / / / itthamimAni vratAni nizcayavyavahArAcyAM sahitAni mokSadAni paMcamaguNasthAnavartizrAghAnAM navaMti, | tathA nizcayaM vinA vyavahArastu svargasaukhyakRdeva na modadaH / yataH-vyavahAracAritraM sAdhuzrAvrataM cAjavyAnAmapi sameti, tena na nirjarA syAt tasmAnizcayena saha tatpAsanIyaM / yataH "nicayanayamaggo murako, vavahAro punnakAraNo vutto| paDhamo saMvararUvo, zrAsavaheU biu naNi" // 1 // // 156 // 2010 For Private & Personal use only Page #337 -------------------------------------------------------------------------- ________________ nizcayanayastu mokSamArgaH jJAnasattArUpaH, vyavahArastu puNyahetuH zunAzulakarmAzravaH syAt , azujavyavahArAtpApAzavazceti / atrAha paraH-'nanu vyavahAra AzravaheturanaMtaragAthoktaH, tarhi vayaM na grahI-14 pyAmaH' / ucyate-'joH ziSyAH ! vinA vyavahAraM nizcayajJAnaM na syAt , athavA jinAjJAnaMgazca / yataH-11 "jai jiNamayaM pavajaha to mAvavahAranivae muyaha / ikkeNa viNA titthaM, nikara anneNa uccattaM" // 1 // vyavahAratyajanena nimittakAraNaM sarva niSphalaM syAt , tata upAdAnakAraNasyApi kathaM siddhiH syAt / / ato ghAveva pramANaM, nizcayena sahAparaH pramANaM / suvarNAlaGkArasamo nizcayaH, vyavahArastu upadhAnakAlaBNAdisamaH, athavA kiNajotikalAkSAdivyatulyaH / atropanayastu svayaM kaaryH| | ityamekaikaM vrataM dhAnyAM dhAnyA prakArAnyAM jJAtvA zrAdhairRtagrahaNe ruciH kAryeti tattvamAgamasAra thAuddhRtya likhitamasti // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ghAdazastaMne zatAdhikaSaTsaptatitamaM vyAkhyAnam // 16 // // zatAdhikasaptasaptatitamaM vyAkhyAnam // 17 // amAni vratAni balAdapi deyAnItyAhaprasahyenApyasau dharmaH zrAvakANAM pradIyate / yathA poTikhadevena, bodhitastetakheH sutaH // 1 // kara- karamaraka 201 For Private & Personal use only Page #338 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * upadezaprA. // 17 // OM spssttH| saMbaMdhastvayaM saMja. 13 trivasIpure kanakarayo nUpaH, tasya tetalisutaH sacivaH / tannagare zreSThiputryAM mohitaH, tAM poTilAkhyAM| sa vyuvAha / atha rAjA rAjyalubdho jAtaM jAtaM tanUnavaM haMti / tataH kamalAvatI rAhI sAdhAnA AptadAsyAsyena sacivaM jagau-'mamaikaM putraM kathaMcanApi rada, yathApadi sahAyo jAyate' / tapAkyaM dhIsakhaH / pratipede / kiyati kAle gate poTilAkamalAvatyau samaM putrIputrau vidhiniyogataH suSuvAte / maMtrI zrAptayA / preSyayA tayoH parAvarta vyadhApayat / tato rAjJA pRSTAH parijanAH sutAM jaguH / dhIsakhaH kumArasya kanakadhvaja iti nAma cakre / kramAnnRpe mRte sacivena devyA ca sa rAjye'niSiktaH / kRtajJatvAd rAjyakAryeSu sarvatra sacivameva nyayojayat / zratha patyuH kenApi hetunA'niSTA poTilA jle| sA sAdhvInyo vazI-15 karaNaM pAncha / tAnidharmadezanayA vodhamApitA / dIkSArthinI svapatimApapracche / so'pi jagAda tAM-'yadi bodhaM dadAsi mAmautya vratena svargatA cet' sA tatpratipadya dIkSAmAdAya divamAsadat / tato jJAnena3/ jJAtvA svapratijJAM satyAM kartuM sa surA saciva prerayAmAsa vrate / sa viSayalolupo dharmaghayamadhye ekamapi / nevati / 'vyasanasaMpAtaM vinA nAyaM bodhamavApsyati' iti dhyAtvA so'nyadA jUpaM tasmai kupitamadarzayat / yadA nRpaM naMtuM gatastadA nRpastaM prati mukhaM na darzayAmAsa / sa khedaparo nagarAnnirgatya tAkhapuTaM dvemn-18||15|| iyat , tatpIyUSamajUt / tato jakhajvalanapravezo rajhugraho giripAdapazIrSataH patanaM zastraghAtAdi sarvamaraNaprakArA nirarthakA vajUvuH / gatastasya pRSThato matteno dhAvitaH, nyAkukhacittaH sacivo gartAyAmapata 2018 Page #339 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 2011 nmUrddhA ca prApa / khabdhacaitanyaH prAha -- 'hA poTile ! va gaSThAmi zaraNaM 1' / tataH kRpayA poTilasuraH prakaTI juyovAca- 'noH tetalisuta ! bodhito'pi na budhyase, tena mayA idaM nirmame / maMtrI prAha-- ' ajJAnato mayA na jJAtaM zrataH paraM stokakAlaM zrAvakadharme prapAsya zramaNatvaM cariSyAmi, paraM jUpAsaM toSaya' / tena tathA kRtaM / tuSTo'tha nRpatistatraitya maMtriNaM kSamayAmAsa svAgasaM / tato ghIsakhaH svagRhe etya dAnAdidharmaM kRtvA dvAdazavratAni samyak prapAsyaikadA guruM natvA prAgnavaM papraSTha / gururAda- 'mahA videhe puMrI kieyAM puryA mahApadmanRpo'bhavat / tatra gurudezanayA prabuddhaH sa caraNamagrahIt / pUrvadharo munirmA - sAnazanato mahAzukre suro'bhavat / tatazyutvA tetasimaMtriNaH putrasteta khisutAkhyastvaM jAtaH' / iti zrutvA jAtismRtyA prApaThitapUrvANi smarajU zuddhacAritramaMgIcakAra / krameNa kevalaM prApyAnyayapadaM prApa / anekayuktinya upAsakAnAM, prabodhayaMti pravarA munIMzAH / lAyA jagatyAM nanu poTilAvat tanvaMti te zaM ravikAMtivaghA // 1 // 104 // ityanda dinaparimita hitopadeza saMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdathasya vRttau dvAdazastaM zatAdhikasaptasaptatitamaM vyAkhyAnam // 137 // cccccc Page #340 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA. // 15 // // zatAdhikASTasaptatitama vyAkhyAnam // 17 // atha prAptanRlavAnAM zidopadezamAhayathA'nyAyapure ratnacUmo na muhya ( mUDha ) tAM gataH / mohAdibaMdhane taghad, dharmadhInirna bujyate // 1 // spaSTaH / jAvArthastu jJAtena gamyaH, taccedaMiha naratakSetre tAmraliptyAM ratnAkarazreSThI / tasya patnI sarasvatI / tayoH putro ratnacUmo nagaropavanAdiSu svairaM viharati sma / anyadA haTTamArge galatA tenAnimukhAgatA saubhAgyamaMjarI vezyA svaskaMdhAdinA kathaMcana dUnA, sA taM prAha- 'yastvaM vipukhe'pi catuSpathe svAjimukhamAgavaMtI mAM na pazyasi, paraM tava dhanamadaH kartuM na yujyate, yataH "pitropArjitavittena, vilAsaM kurute na kaH / sa zlAghyo yaH svayaM lakSmImupAyaM vilasatyaho" // 1 // evamuktvA gaNikA svasthAnaM yayau / tabRtvA ratnacUmo manasyevamaciMtayat-'asyA vacaH satyaM, nanu / mayA karaNIya' iti sa viSAdamanasA gehaM prAptaH / tathAvidhaM taM dRSTvA janako'vadat-'vatsa ! tava kima| saMpUrNa, yena vicAyamukho dRzyase ? tad brUhi tvadIpsitaM helayA pUrayiSyAmi' / so'yAkhyat-'tAta ! arthopArjanahetave svadoyA svavalena ca tvadanujhayA dezAMtare gaMtumiSThAmi' / 'vatsa ! navanItasparzasparzejiyastvaM dezAMtare gatvA kiM kariSyasi / yataH MAGE-C- // 15 // CTROSAX 2009 For Private & Personal use only Page #341 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 1 "iMdriyANi vaze yasya, strI niryo na vidujyate / vaktuM yazca vijAnAti, yAti dezAMtarANi saH // 1 // yA mayopArjitA lakSmIH sA tvatsatkaiva' / evamuktopyasau tamAgrahaM na mumoca / tataH pitrApyanujJAtaH / bahupravahaNeSu nAnAvidhabahumUlyakrayANakaM nikSipya praguNIbabhUva / tatastasmai zreSThI zikSAM dadau'vatsa ! tvayA'nItipure na gaMtavyaM, tatrAnyAyapriyo nUpaH, zravicArako'mAtyaH, gRhItakSakaH zreSThI, yamaghaMTA gaNikA, dyUtakAracaurapAradArikAdyA anekazaH saMti / avijJAtasvarUpo yastatra yAti, tasya sarvasvaM talokairgRhyate, tatpuraM muktvA'nyatra yadRcchayA tvaM gaccheH' ityAditaddattAM zikSAM pratipadya zubhe'hni kRtamaMgalopacAro yAnapAtre samArUDhazcalitaH / anekagrAmanagarachIpeSu paryaTan javitavyatA niyogena yatrAnItipuraM tatrAjagAma / tannivAsino dhUrttAstaM potamAyAtaM dRSTvA dRSTAstasyAnimukhamAjagmuH / tAn vIkSya zaMkito ratnacUko velAkUlamupAgataM kaMcinnaraM pRcchati sma - 'na ! asya dIpasya kiM nAma ?' / so'vadat - 'citrakUTAkhyo'yaM ghIpaH, anItipurametat' iti tena puMsA nivedite zreSThisuto dadhyau - 'daivAt pitrA niSiddhasthale'hamAgataH, nahi suMdaraM saMjAtaM, paraM me vAMTito lAjo'tra javiSyati, yataH - " prazastazakunA yatrAnukUlapavanastathA / utsAho manasazcaitat sarvaM vAjasya sUcakam" // 1 // tataH zreSThito yAnAtsamuttIrya velAkUle nivAsamakarot / nagaratastatra catvAro vaNija AyayuH, svAgatapraznapUrvakaM tamityUcuH - ' vayaM tAvakInaM RyANakaM grahISyAmaH asya hi mUlyaM yattat tvayoditairvastunirnijaM nagaraM gachatastava taM pUrayiSyAmaH' | 'evamastu' iti tenoke tasya krayAekaM sarva vibhajya tairdhUtaiH te Page #342 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezamA svasvagRheSu ninye / tataH saparikaro vastrAdyAmaMbarAMcitaH so'nItipuraM praSTuM cacAla / atrAMtare kazci tkAruH svarNarUpyAdimaM mitamupAnadyugalaM tasyopaDhaukayAmAsa / tasmai tAMbUlaM dApayitvA shresstthiputro'vdt|| 15 // 'tvAmahaM harSayuktaM kariSyAmi' ityuktvA'gre'gamat / tataH kazcidekAkSaH kitavasta mityuvAca - 'noH zreSThisuta ! mayA sahasreNa pravyeNa svanetraM grahaNa ke tvatpituH pArzve muktaM, tattvatto'haM grahISyAmi, paraM tapanaM tvaM gRhANa' / zreSThiputro dadhyau - 'aho ! ghaTamAnaM vadati, tathApyupasthitaM vittaM svAyattaM karomi, pazcAdyathocitamuttaraM dAsyAmi' evaM viciMtya takanaM gRhItvA tamajApata - ' tvayA mamAvAse gaMtavyaM / tataH puratAyataM zreSThinaMdanaM dRSTvA catvAro vaMcakA narA evamanyo'nyaM jajaGapuH- tatraikaH smAha - 'samudrasya nIramAnaM gaMgAyAH sikatAmAnaM jJAnino jAnanti punaH striyo hRdayaM na jAnaMti ke'pi ' / dvitIyo'vocat - 'bahavaH strIhRdayasya vettAraH saMti, paraM tavizAradaH ko'pi nAsti ' / tRtIyaH smAha - 'pUrvAcAryairnApitaM nAsatyaM paraM kaizcitsarvajJairapi vijJAyate / atha caturthena proktaM- 'eSa zreSThitaH sarvameta vijAnAti' / tatazcAnye UcuH - 'surApagA dUre varttate, tvaM ratnAkarajalasya mAnaM zreSThitapArzve kAraya' evaM havAttena protsAhitaH zreSThisuto'pi tamarthamaMgIkRtavAn, tadA tairamunA saha karAhatirvidadhe - 'yadi tvamevaM karttAsi tadA no lakSmIstavAyattA, anyathA vayaM catvAro'pi tava zriyaM grahISyAmaH' zromityuktvA so'pi pura - tazcacAla / sa evaM ciMtayati - 'eteSAM kAryANAM nirvAhaH kathaM javiSyati ?, tasmAdanekanara cittaraMjanakarmaThAyA vArAMganAyA gRhe yAmyahaM / tatra gatasthAsyAnyutthAnAcyaM govarttanasnAnabhojanAdikriyA vidadhe staMja. 11 // 15 // Page #343 -------------------------------------------------------------------------- ________________ kA tayA, tataH saMdhyAsamaye vAsagehe zayanIye manohare tayA saha niSasAda / yAvatsA viSAmucitAM goSThI prakartumAreje, tAvattena svIyA vArtA khyAtA-'ayi ! tvaM svapuraceSTitaM velsi, eteSAM vivAdAnAM mamottiraM vada, nirvAhitAyAM ciMtAyAM he subhu ! tvayA sahAhaM raMgavAtI kariSyAmi' / sA taM pratyUce-'noH tvaM zRNu-daivAdiha yaH kazcidinyaH samAyAti tasya sarvasvametairdhUrtajanairgRhyate / tata eko vyasyAMzo mahIpaterdIyate, dvitIyaH sacivasya, tRtIyaH zreSThinaH, turyAzastakSArakSakasya, paMcamAMzaH purodhasazca, manmA turyamaghaMTAyAH SaSThAMzo dIyate / sarvepyanAcArapriyAH, tadane kiM kriyate ? tathApi manmAtuH samIpe tvAM * neSyAmi / tatropaviSTena tvayA praznottaraM zrotavyaM' ityAkhyAya sA tasya strIveSaM paryadhApayat / tato'kAyAH / samIpamAgatya prnnmyaasiinaa| tataH kuTTinI jagAda-'vatse ! kasyeyaM sutA ?" / sAkhyat-rUpavatI nAmnI zrIdattazreSThinaH putrI mama milanAyAgAt' / atrAMtare'kAyA aMtike yai ratnacUmasya sakalaM krayA-II kaNakaM jagRhe, te vaNijaH samAyAtAH / taiH svIkRtavRttAMte kathite kuTTinyuvAca-'navatAM vyarthamanorathairhA nirjaviSyati na punaH kazcimAno dRzyate, tadiSTavastunA kathaM yAnaM pUryate ? ilA tvanekavidhA syAt , yadi navanirasau mazakAsthiniryAnaM pUrNa kArayati, tadA yUyaM kiM kurutha ? / te jajaTapuH-'tasyedRga dhIprapaMcaH kuto javiSyati ? vAlakatvAt prAgvayastvAcca / kuhinI jagAda-vAlo'pi kazcitsyAtsudhIH / kazcid vRzo'pi apamitaH' iti zrutvA te svaukasi yayuH / atha vikasanmukhaH kArurakvAmityUce'asmin pure kazcibeSThiputraH samAgataH, tasyopAnabugmaM vayaM mayopaDhaukitaM, amunA 'khAM dRSTaM kariSyAmi' 2010 For Private Personal use only Page #344 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapA- syato'smi, tatastasya sarvasve gRhIte mama prahRSTatA jAvinI' / akA'vocat-re kAro! yadA'sau te 8 khesa. 15 ityuktAla nareMjasya tanayotpattiM nivedya hRSTo na veti kathayati tadA tava kA gatiH / so'pi zrutvA yayau / tataH / // 16 // ekadRgtakAra etyAtmadhUrtajAvArtha kuTTinyagre nyavedayat / tadA yamaghaMTA vihasyoce-'yattvayA svdhn| hAtasya dattaM tatsAdhu na kRtaM' / so'bravIt 'kathaM ? / nUyo'kA'jyadhAt-'kasyApyanyasya dehino'ti sAyadA'yaM tavAgre DhaukayiSyati, tadA navAn 'mAmakInaM netraM nedaM' iti kathayiSyati, tannatvA so'pi tvAmevaM vadiSyati-'mapituH pArthe tvayA nyAsIkRtaM tvatsatkamekaM netraM, vitIyaM tava paoNrve'sti, zme | haiAune api tulAyAmAropyete, tuTye jAte tvayA grAhye nAnyathA' tadA tvaM kiM kariSyasi ? / kitavo | jagAda-'tavedRzaM buddhikauzalaM, kutastasya ?, tatastasya sarvasvaM khalu mama karagataM jJeyaM' ityuktvA so'pi prayayau / tataste vaMcakA narA etya tasyAH svAM kathAM kathayAmAsuH / sA'vocat-'navatAmapi asmin || prapaMce lAnaM na kaJcit pazyAmi, kutaH ? sa evaM vadiSyati-'mayA samujnIrasya mAnaM sarvathA kArya, yuSmAninimnagAtoyaM pRthakkArya tatastavacanaM kartumazakkA hInavAdino yUyaM gRhasarvasvaharaNaM khapsyadhve / te'pi myAnamukhAH svasthAnaM yayuH / zreSThinaMdanastayoktapratyuttarAJ zrutvA citte bajAra / tatastatsthAnAt || samutthAya raNaghaMTayA samaM tadgRhamAyayau, tAM cAnujJApya nijAzraye'gAt / tatazcAkkoktopAyena sarvakA- // 16 // yoNi sAdhayAmAsa, lAMmagrAhivaNijAM pArthAca, vAyabumAnakArinyo'pi basAccaturkhadadhanamagrahIt / / tena vyatikareNekhApatirapyavocat-'aho ! asya puMso'dbhutaM mAhAtmyaM, yenAmadhUrttanagarasyApi vittaM 5/ C 20 X For Private & Personal use only Page #345 -------------------------------------------------------------------------- ________________ * % % % khokA'pAdaA' / vismito nRpatistamAkArya jagAda-'no japa ! tuSTo'smyahaM, tava kiM karomi samInihitaM ?' / so'pi nRpAttAM gaNikAM yayAce / rAjJA samAdiSTA sA tasya gehinI jajJe / tataH prAptalAjo |'sau krayANakena yAnaM saMpUrya nijAM nagarImagAt / ratnacUmaH pitrozcaraNayaM prANamat / tataH pitre svavR-14 ttAMtaM nyavedayat , tannRtvA zreSThI hRdaye'dhikaM pramodaM bajAra / tataH sA saujAgyamaMjarI vezyA taM 'STumA-1 gatA, tenaivaM prajaTipatA-'na ! tva'padezena dezAMtare gatvA mayeyaM kamalopArjitA / nUyo rAjJo'nujJayA / sApyasya gehinI jajJe / tato'nyAnyapi kalatrANi pariNIya sa bhavyAdhikyena tyAganogau cakAra / ciraM 8 jogazriyaM juktvA nijaputreSu gRhajAramAropya sadguroH pArthe'hiMsAmUlaM jinadharma zrutvA vairAgyeNa pravabaje, pravrajyAM ca pAlayitvA samAdhinAMte vipadya svarga gataH, kramAnmahAnaMdapadaM yayau / atrAyamupanayaH|'javyajIvo vaNiksutaH, tasya janako dharmadAyako guruH, sAdharmikA vezyAvacaHsamAH, telyo janito-18 tsAhatvena puNyaladamyA upacayaM kartuM sodyamI javet , guruNA mUlapravyaM caraNamarpita, anItipuraniSedhazcAnItiniSedhaH, saMyama yAnapAtraM, tena navodadhistaraNIyaH, navitavyatAniyogAtpramAdAccAnItipuragamanaM kupravRttisaMcaraNaM, anyAyapo mohaH, jAmagrAhivaNiktuTyAzcatvAraH kaSAyAH, viSayatRSNA ca || sA vezyA, jaMtoH sumatidAyinI pUrvakRtakarmapariNatiH sA'kkA, tatprajAveNa dehannRt sarvamazujamujhaMdhya dharma-18 padamArge janmakSitAviva punarAnIyate' ityAdiyathAyogyaM manISibhirupanayaH krnniiyH| OM00%20%2-%4-% 2010 Page #346 -------------------------------------------------------------------------- ________________ capadarAprA. stara // 16 // etatprabaMdhopanayaM vicArya, ajJAnato jAtavikArajAvam / thAnIyate dharmani (vi) dhau punaH sa, tenaiva yAtItyanaghaM nRjanma // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau ghAdazastaMne zatAdhikApTasaptatitamaM vyAkhyAnam // 170 / / ***OMOMOMOMOMOM // zatAdhikanavasaptatitamaM vyAkhyAnam // 17 // agremAnya pakAlaM dhRtAnyapi saukhyadAnItyAhaaTapakAkhaM dhRtAnyetadbratAni saukhyadAni hi / ataH pradezivad grAhyAeyetAni tattvavettRbhiH // 1 // spaSTaH / saMbaMdhastvayaMzrAmalakaTapodyAne samavastaM zrIvIraM natvA navotpannaH svargAdetya sUryAno vyajijJapat-'gautamAdInAM navanAvyavidhidarzanAya mamAnujJAM dadAtu' iti tena trivAraM vijJaptaH svAmI maunamavasaMvayat , tatsureNAniSedhayannanutipara''bodhi / tata aizAnI dizamAzritya devo nijanujaghyAdaSTazataM devAn devIzca vikRtya ? ghAtriMzavidha vyaM darzayitvA maharSikaH sUryAjo vidyuiMga zvotplutya punaH svarga yyau| athAnyajJokabodhavidhitsuNaitamo vIra pATha-'ko'yaM devaH? iyatI zrIzca kathaM ? / jJAtasutaH prAha-he gautama ! zvetambyAM nAstikaH // 16 // ___JainEducation International 20 For Plate & Personal use only Page #347 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 pradezI jUpaH, sUryakAMtA tanAryA'sti, sUryakAMto naMdanazca / tannRpasya citranAmAmAtyaH so'nyadA rAjakAryeNa jitazatrunRpAMtike zrAvastyAM yayau, tatra kezinaM gaNezaM prANamat / sa caturjJAnipArzvAd gRhitratAni | prapadya zvetambyAM ca vihArAya tamanyarthya gRhaM yayau / atha vihataH kezisUrayaH kramAcetamnyudyAne'vAtsuH / udyAnapAlakAttadAgamanaM vijJAya maMtrI dadhyau - ' mayi sacive sati matsvAmI narakaM gaMtA, tannAI, atoSdya kena cinmiSeNa gurorgiraM zrAvayAmi nRpaprasAdAnAmanRNo javAmi ca' iti dhyAtvA vAhavAdanadajena | citramaMtrirAT pradezinaM taM pradezaM ninye / zrAMtastarozyAyA vizrAMto dUratastaddezanAM zrutvogaM vahan mukha- OM markaTikAM kurvan maMtriNaM bajAve - ' kimasau rAraTIti zrArttavat ?' / 'rAjaMstadaMtikagamanAnnizcayo jAvI iti tenetthaM nikaTaM nItaH / iti dezanAM sa zuzrAva - "mUDhAstattvamajAnAnA, nAnAyuktatyartha pezalam / zrasAsanayA janma, hArayaMti mudhA hahA " // 1 // ityAdi zrutvA munIzaM prati vadati - 'jo munIza ! paralokaH pApaM puNyaM jIvazca nAsti / kathaM ? yato madIyaH pitA mahApApI pApaM kRtvA narake gato'bhUt ( jAvI), tasya pituH putro'haM vaJjanaH, kathami| hAgatya na kathayati mama duHkhaM ? ' putra ! tvayA pApaM na vidheyaM' iti hetoH paraloko na pApaM ca na 1 / mama mAtA dayAparA svarge gatA'bhUt (naviSyati ) svargasya saukhyaM kathamAgatya na kathayati ? ' he putra puNyaM vidheyaM iti paraloko na, puNyaM ca na 2 / sthagitakuMjikAprakSiptacauro mRtaH, vilokitA kuMjikA, paraM ni na tarhi jIvaH kathaM niHsRtaH 3 / zarIre kRmijIvA dRSTAH paraM praveza bina, tarhi pravezako jIvo na Page #348 -------------------------------------------------------------------------- ________________ saMtra. 11 upadezapA sarve jIvAstuSTyA na, keSAMciTharo dUre yAti keSAMcidAsanne patati, kathaM sadRzA eva ? 5 / jo zrAcArya ! ekazcauro jIvana mRtazca tukhArUDhaH sadRzaH, sa jIvana kathaM na guruH, mRtazca kathaM na saghuH / // 16 // iti hetorjIvaciMtA vRthA 6 / punarapi jo zrAcArya ! ekazcauraH khaMgIkRto vilokitaH, paraM kasmi-12 napi zarIrapradeze jIvo na dRSTaH, iti / joH! yathA pratyakSaNa ghaTAdipadArthA dRzyate tathA jIvo na|| joH ! kuMthUnAM hastinAM ca dehe tujhyo jIvaH kathaM ? kuMthuzarIra laghutaraM karizarIraM ca garIyaH e| noH! kulakramAyAtaM nAstikamataM kathaM mucyate ? 10 iti pradezinRpapraznAH / zrazra guruH pratyuttaraM dadA-12 ti-'no rAjan ! tvadIyA priyA paranarasaMginI dRSTA, sa narastvayA dhRto vayo mAraNAya takSArakSakAPNAmarpitaH, so'pi kathayati-'jo rAjan ! svagRhe svaputramilanAya muMca' tvayA tavacaH kriyate ? / 'he / zrAcArya ! sAparAdhivacaH kathaM kriyate ?' tarhi paramAdhArmikaistava milanAya tvatpitA kathaM mucyate ? 1 // saMcArake sthitotyajaH sannAsthitaM puSpArcitaM nartakImagItagAnakasitaM tvAmAkArayati, he nRpa ! tvayAM| tyajasamIpe gamyate ?' / 'he munIza ! kathaM tatra gamyate ? tarhi sannAsadRzaH svargalokaH, tatra sthitA tvadIyA mAtA prabalasaukhyakakhitA kathaM saMcArakasame narakhoke tava bodhAya milanAya vA sameti ? 2 / / jUmigRhe vAditazaMkhasya nAdo bahiH zrUyate paraM kiM na dRzyate, tathA kuMjikAjIvasvarUpaM 3 / khohago-1 isako'gnau mucyate tadAgnimayo navati paramagnipravezavikaM na dRzyate, tathA RmipravezavikaM na / / suko-IA makho bAsaH, kaThino vRkSaH, tAnyAM krameNa mocitazara zrAsanne dUre ca yAti, tarhi sukomalakaThinade // 16 // 2010 Page #349 -------------------------------------------------------------------------- ________________ hayorvizeSaH 5 / vAyupUrito tirna guruH, vAyurahitazca na laghuH, tathA tulArUDhazcaurajIvo dehazca 6 / 4 / no nRpa ! araNidAruNi agnirvidyate paraM khaMmIkRtya vilokyate tadA na dRzyate, tathA tanau || jIvo'sti, sarva dRzyate 7 / yathA vAyunA patraM calati paraM pratyoNa vAyurna dRzyate, tathA jIvapradezayo-| 4Agena zarIracalanaM navati paraM pratyakSeNa jIvo na vilokyate / yathA pradIpo mahAgRhaM prakaTayati,81 sthAhayAM muktaH sthATyudyotakaH, evaM jIvo'pi laghu bRhandarIraM prApyeti e| he nRpa ! paraMparAgatAdharmamatya-I! jan pumAn vipadAM padaM syAt , lohanAravAhivat / yathARI 'keciccatvAraH suhRdo lAnArthino dezAMtare gavaMtaH kvacisohAkaraM prApya lohaM jagRhuH / tato'gre calaMto | rUpyAkaraM dRSTvA trayastu khohaM vikrIya rUpyaM jagRhuH, caturthastu kadAgrahitvAkhohaM nAmuMcat / krameNaivamagre / tAraM vikrIya svarNAkarataH svarNa lAtvA calaMtastrayastu ratnAkarAjatnAni kanakaM vikrIya jagRhuH, te sukhi-|| no jAtAH, caturthastu Ajanma duHkhitAmavApa / evaM lohanAravAhakavat paraMparAgatamithyAtvamatyajan | hai :khI syAt / imAnyuttarANi azvArUDhaH sa zrutvA dharma prApa / tato vinayena natvovAca-'prano ! pratyUSe'haM yuSmAnnatvA'vinayaM dAmayiSye' / tataH pranAte koNikavan mahAmahena guruM nanAma, bAdazavatAni jagrAha / guruH prAha-he nRpa ! puSpitaphalitavanArAmavat pUrvamanyeSAM dAtA tvamajUH, adhunA dharma prApya tepAmadAtrA na jAvyaM, zuSkavanavadaramaNIyatvamanucitaM, asmAkamaMta-|| rAyo dharmApanAjanA ca syAt' / nRpaH prAha-'svAmin ! saptasahasranAmANAM caturo jAgAn krissye'hN|| Jain Education Internation 3 . Page #350 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezapA. // 16 // ekena sainyavAhanasaMtoSaH, vitIyenAMtaHpurapoSaH, tRtIyena koSThAgArapuSTiH, caturthena dAnazAlAdidharmakaraNaM' ityaM dharma svIkRtya guru natvA gRhamAjagAma, zramaNopAsako babhUva / kAmanogeSvanAsaktaM taMga vijJAya sUryakAMtA nAryA nRpahananopAyaM ciMtayaMtI sUryakAMtaputramAha-tvatpitA dezarASTrAdiciMtArahitaH / zrAvakIya vicarati, atastvaM zastramaMtraviSAgniprayogeNa hatvA rAjyaM kuru, kvacitapatrasya niSkAsanaM | nyAgya' zrutveti sa maunaM bajAra / tataH sA dadhyau-'nUnamayaM putro maMtranedaM kariSyati' iti dhyAtvA|'zaneSu balaM khabdhvA viSaM prakSepya nojanamakArayat / tena vedanA prAvRtA / strIkRtyaM jJAtvA'pi na 4 cukopa / tataH pauSadhAgAre darjasaMstArake Aruhya pUrvA nimukhaH zakrastavamuktvA manasi svadharmAcArya smRtvA ||6|| yAvajI sarvataH pApasthAnAni vyutsRjya samAdhinA kAlaM prApya prathamasvarge sUryAjavimAne catuHpaTyAyudevo'bhUt / ekonacatvAriMzadinAni yAvad vratAni dhRtvA sAkAdazaladayojanAyAmavistRte vimAne se maharDiko devo jAtaH / trayodazaSaSThatapazcaritAnaMtaraM trayodaze pAraNake saMstArake saMstAraH kRtastena / sa eSa matvA'vadhinA svabodhi, sUryAjanAmA nuvmnyupetH|| muktvA tataH paTyacatuSkamAyu-zyuto videheSu zivaM sametA // 1 // // ityabdadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttau // 13 // bAdazastaMne zatAdhikanavasaptatitamaM vyAkhyAnam // 17e|| 204 For Private & Personal use only Page #351 -------------------------------------------------------------------------- ________________ 201 // zatAdhikAzItitamaM vyAkhyAnam // 180 // athopAsakavarNanamAha pavan kazcit zrAvako niHspRhAyaNIH / kUrmAputra ivAmoti, kevalajJAnamujjvalam // 1 // spaSTaH / jJAtamidaM - durgamapure nRpaH, tasya drumAdevI dayitA, tayorlanakumArasuto'bhUt / sa rAjyayauvanamadena bahUnanyakumArAn kaMDukamiva vyomni ulAlayan sadA ramate / anyadA tatpurodyAne kevalI samavasRtaH / taM prati taghanayakSiNI jamukhI prAgnavapatigatiM papracha / jJAnI prAha - ' tvatprAgnavasvAmI etatpuranRpasya suto jAto'sti' tachrutvA prAgjavarUpeNa prayojya kumAraM saMhRtya devI svanuvane gatA / devyuktaprAgjavaM zrutvA jAtismRtyA mizra: premanaro'bhUt / devI svazaktyA taddehaM sugaMdhaM svajogayogyaM cakAra / tattpatarau tu gurujJAnatastabuddhiM labdhvA krameNa dIkSAM jagRhatuH / atha yakSiNI zravadhinA patyAyuH stokaM matvA tatraiva vane kevalipArzve mumoca / tatra "jada niMbasamuppanno, kIko kapi mannae maduraM / taha siddhiharuka, saMsAre dui sudaM viMti // 1 // Page #352 -------------------------------------------------------------------------- ________________ upadezaprA. stana. 13 // 16 // ityAdidezanAM zrutvA sajAsthanijapitroH kaMThe vikSagya vilapan gurunnirbodhitaH__"jo navina maNuanavaM, sahilaM dhamma pmaaymaayrii| so lacaM ciMtAmaNi-rayaNaM rayaNAyare gamaI" // 1 // ityAdidezanayA devyA samyaktvaM kumAreNa ca cAritraM pratipannaM / krameNa kumArastatpitarau ca mahAzukra-3 svarga prApuH / yakSiNI tu maranRpasya vezAlikAkhyA nAryA jAtA / tatra daMpatI dharmiSThau zukrasvarge jgmtuH| tatazcayutvA kumAro rAjagRhe mahInRpanAryAkUrmAdevIkudau avatIrNaH, zujavAsarakhagne prasavo'jUt / / dharmadeva iti nAma dohadAnusAreNa dhRtaM / prAgjave bAlAnAM poTTalaM bavA kaMbukaM kRtvA'ramata, tena vAmano | pAdihastatanurajani / loke kUrmAputra iti nAma jAtaM / tAruNye baDhayastaruNyastaM samIhaMte, paraM svayaM manasi / viraktaH / ekadA gaNyamAnaM zrutaM munimukhAnmRtvA jAtismaraNaM salI, tena dhyAnAnasena karmedhanaM dagdhvA / | kevalajJAna prApa / 'yadi tAvadahaM cAritraM gRhNAmi, tadA zokena pitromaraNaM syAt' atastayoH prativo | dhanakRte ajJAtavRttyA gRhAvAse'sthAt / yataH"kUmmAputto anno, ko dhanno jo samAyatAyANaM / bodhatthaM nANi (NI) vi hu, ghare Thio nAyavitti (tI) e" // 1 // zatrAMtare svargAccatvAro'pi cyutvA vaitADhye khecarA jAtAH / nuktajogAzcAraNamunyaMtike pravabajuH, te || Jain Education international 20 Page #353 -------------------------------------------------------------------------- ________________ ******** hai mahAvidehe jinaM naMtuM gatAH, dezanAM dadataM pratuM natvA sthitAH / tatra cakravartI vaitAbyAdAgatAn tAn pramukhAvijJAya papraca-svAmin ! utkRSTA viharato jinAH katidhA navaMti ?' he cakrin ! "iha maNuakhittamajke, mahAvidehA havaMti paMceva / ikvikkami videhe vijayA vattIsa vttiis"||1|| "battIsa paMcaguNiyA, vijayA sayaM havika sanjuiyaM / jaraheravaya ( dasa ) kheve, sattarisayaM hoI khittANi" // 2 // IMI eteSu 170 kSetreSu 170 jinA viharato khanyate' / punaH papraca-'nagavan ! saMprati jarate cakrI | | kevalI vA ko'pi vidyate na vA ? / pranuH prAha-'cakrin ! jarate kUrmAputro gRhavAse kevasI asti, 18 mAtApitRvodhanArtha gRhe eva sthito'sti' / tataste cAraNAH pAtruH-'nagavan ! asmAkaM kevalaM kathaM se IPAvi ? jina uvAca-'yuSmAkaM kUrmAputrasamIpe kevalaM naviSyati' iti zrutvA te catvAro'pi tatraiyuH, maunena tasthuzca / tadA tenoktAH-'yUyaM zrIjinavacanAdatrAgatAH paraM pUrvanavasvarUpaM yupmAnirityaM samanu-14 jUtaM' / te prAgjavAJ zrutvA jAtismRtyA dapakazreNiM yayuH, kevalaM prApya ca tatra jinAMtike zrAyayuH, kevakhitvAUinamavaMditvA tasthuH / tadA iMjeNa pRSTaH pranuH prAha-'ime catvAraH kUrmAputramukhAt svAnunUtaM navasvarUpaM zrutvA kevalino banUvuH / punariMjaH grAha-jagavan ! kadA sa dIkSA grahIpyati ?' / pranuNoktaM-'itaH saptamadine avyeNa saMyamaM grahISyati' / tataH kUrmAputro mAtaraM pitaraM ca prabodhya keza _ 2010_05 For Private Personal use only Page #354 -------------------------------------------------------------------------- ________________ *** upadezamA-mAlocaM cakAra / devaiH svarNapadmaM racitaM, dharmavANyA'nekAn prabodhya zivaM sAdhayAmAsa / jaghanyato dihst||16|||| deho naraH utkRSTatastu paMcazatadhanurmitadehaH siddhiM prApnotIti zrutau / svarNarUpyamaNiratnasaMkule, nRtyagItataruNIsamanvite / yasya mAnasamavApa lubdhatA, nedRze'pi juvane hi taM stumaH // 1 // KI ityupadezaprAsAda-TIkA ladamyAdisUriNA / zrImavijayasaulAgya-sUriziSyeNa saMstutA // 1 // paMcadazanirazrAjiH, staMnohAdazamaH smRtaH / abdAharmitajhAteSu, azI tyagraM zataM mataM // 2 // premavijayAdinAmA ya-stasya hi dezanAkRte / likhito'yaM prayatnenA-caMjArka ca ciraM jIyAt // 1 // // ityandadinaparimitahitopadezasaMgrahAkhyAyAmupadezaprAsAdagraMthasya vRttI kAdazastaMne zatAdhikAzItitamaM vyAkhyAnam // 10 // Pareanarastassassafrastraa samApto'yaM dvAdazaH stNjH|| cascasas SPASDASDASDASH * Hotekos 2011 For Private & Personal use only